-
كاخ گلستان و شمس العماره
-
بناهاي زيبا و اصيل تهران قديم که به سرعت جاي خود را به برجهاي بلند و بدشکل امروزي ميدهند، روز به روز در حال کاهش هستند و اگر نياز سينما و تلويزيون به خانه هاي قديمي با حوض و پنج دري و درهاي کلون دار نبود، تا کنون اثري از اين منازل باقي نمانده بود.
اما در ميان آثار معماري تهران قديم، عمارتهايي وجود دارند که بنا به وابستيگهاي تاريي همچنان پابرجا بوده و تبديل به موزه شده يا در زمره بناهاي حفاظت شده قرار گرفته اند.
عمارت شمس العماره که روزي زيباترين و بلندترين ساختمان تهران به شمار مي آمد، از اين جمله است. اين عمارت در مجموعه تاريخي کاخ گلستان واقع شده است که به جا مانده از ارگ تاريخي تهران و محل اقامت شاهان سلسله قاجار و از زيباترين و کهنترين بناهاي پايتخت دويست ساله ايران است.
اندکي از سابقه کاخ گلستان
سابقه تاريخي ارگ سلطنتي به روزگار صفويه باز مي گردد. شاه طهماسب اول صفوي (930-984) نخستين پادشاهي بود که در سفرهاي خود به قصد زيارت مقبره حضرت عبدالعظيم دستور داد بارويي به طول يک فرسخ به دور قصبه تهران احداث شود. پس از او شاه عباس صفوي در قسمت شمالي حصار طهماسبي چهار باغ و چنارستاني احداث نمود که بعدها ديوار بلندي گرد آن بنا کرده و عمارات مقر سلطنتي را در داخل آن ساخته، ارگ ناميدند .
در اواخر عهد صفوي تهران گاهي مقر موقت در بار شاهان صفوي قرار مي گرفت و حتي شاه سليمان (1077-1105) کاخي در اين شهر براي خود بنا نهاد. ولي امروز اثري از بناهاي دوره صفوي باقي نمانده است .
کهن ترين بناهاي باقي مانده در مجموعه گلستان، ايوان تخت مرمر و خلوت کريمخاني متعلق به دوران کريمخان زند است. پس از مرگ کريمخان زند در 1193 آقا محمد خان قاجار در 1200 تهران را به پایتختی برگزید، ولی به دلیل لشکر کشیهای دائمی کمتر در مقر حکومت خود به سر می برد، و برای عمارت و آبادانی چندان فرصت نداشت . تا آنکه فتحعلی شاه در سال 1211 بر تخت سلطنت ایران نشست، از آن زمان به بعد با گسترش دستگاه اداری و تشریفات سلطنتی بناهای متعددی در داخل ارگ تهران و به خصوص در زمان فتحعلی شاه و ناصرالدین شاه قاجار احداث شد .
ارگ تهران در زمان ناصرالدین شاه ، شامل محوطه ای بود که امروزه محدوده بین ضلع جنوبی میدان توپخانه (امام خمینی کنونی ) و قسمتی از خیابان سپه یا مریضخانه )امام خمینی کنونی ) ، بخشی از خیابان جباخانه یا بوذرجمهری )پانزده خرداد کنونی ) تا چهارراه گلوبندک، خیابان ناصریه ) ناصرخسرو کنونی ) و خیابان جلیل آباد ) خیام کنونی ) از گلوبندک تا خیابان سپه یا مریضخانه (امام خمینی کنونی ) را در بر می گیرد.
در دوران رضا شاه پهلوی، بخشهای بزرگی از ارگ تهران، از جمله حصار دور آن، سردر باب عالی، ساختمان دفتر استیفا، نگارخانه، تکیه دولت، نارنجستان، باغ گلشن و ساختمانهای اندرونی تخریب شد. محل سکونت شاه به سعدآباد و سپس در دوران محمد رضا شاه پهلوی به نیاوران منتقل و مجموعه گلستان به محل پذیرایی از میهمانان خارجی تبدیل گردید.پس از انقلاب مجموعه گلستان همچون اغلب عمارات سلطنتی دیگر بصورت موزه در آمد.
شمس العماره
ناصرالدین شاه پس از اولین سفر خود به اروپا و تحت تاثیر ساختمانهای بلند فرنگی به فکر احداث بنایی بلند در تهران افتاد. طرح و نقشه این بنا از"دوستعلی خان معیر الممالک" و معماری آن بر عهده استاد "علی محمد کاشی" بود. شمس العماره هم از نظر نقشه و شکل ظاهری و هم از نظر آرایش داخلی ، یکی از بناهای تاریخی و زیبای تهران است. آینه کاریها، نقاشی ها و گچبری های این عمارت از نظر نمایش شیوه های مختلف و متنوع تزئینات داخلی در ایران ، بی نظیر است و ساخت آن که از سال 1282 هجری قمری آغاز شد، دو سال به طول انجامید.
ارتفاع این بنا بدون احتساب كلاه فرنگی 25 متر و با كلاه فرنگی 30 متر است که تا آن زمان در تهران بی سابقه بوده است. شمس العماره بلندترین بنای مجموعه كاخ گلستان نیز هست و خصوصا آن زمان كه هوا پاکیزه و بدون دود بوده است، شاه و همراهانش میتوانستند با نشستن در عمارت کلاه فرنگی تمام تهران را در دید خود داشته باشند.
مصالحی كه در ساختن شمس العماره از آن استفاده شده است عبارتند از آجر، خشت، كاه گل و ساروج. ساروج نوعی ملاط تركیبی از گرد آهك خالص _ خاكستر _ ماسه بادی و مقدار كمی لویی (گل نی) بوده که بسیار محكم و شاید به استحكام سیمان بوده است. از دیگر مصالح استفاده شده در این بنا چوب است كه حتی برای اتصال دیوارها نیز از چوب استفاده شده است. روی پوشش ها از ورق فلزی استفاده می كردند كه از مس بوده و آن را با كوبیدن فلز مورد نظر تهیه میکردند.
همه اسباب و وسایل موجود در این عمارت بسیار نفیس است و همچنین ساعت بزرگی در بالای برج آن موجود است که در قدیم صدای زنگ آن در اکثر مواقع شنیده می‌شد و پس از اعتراضات متعدد اهالی و نارضایتی خود شاه از این صدا، برای کاستن از صدای ساعت تعمیراتی انجام گرفت که ساعت را به کلی از کار انداخت.
شمس العماره هم از نظر نقشه و شکل ظاهری و هم از لحاظ آرایش داخلی و آینه کاریها، نقاشی‌ها، گچ‌بری‌ها، ازاره‌ها، دیوار و سقفهای آن و هم از حیث نمایش شیوه‌های مختلف و متنوع تزیینات داخلی بنا در ایران بی نظیر است و در واقع نمونه‌ای کامل از معماری و تزیینات داخلی آن دوره از تاریخ ایران به حساب می آید. برای ساخت و تزیین آن در آن زمان (بیش از 140 سال قبل) بالغ بر ۴۰ هزار تومان خرج شده است.
نمای بیرونی دارای کاشیکاری‌های منحصر به فرد و هر دیوار دارای طرح و رنگ آمیزی خاصی است. در این کاشیکاری‌ها بیش‌تر از رنگ‌های زرد و سیاه استفاده شده که شاخصه رنگ‌های جدید کاشی کاری در این دوران است.
سبک این بنا ترکیبی از معماری سنتی ایرانی و معماری غربی است که استاد کریم پیرنیا از استادان برجسته معماری سنتی ایران و پایه گذار نگرش نوین به فرهنگ و تاریخ معماری ایرانی ـ اسلامی، آن را سبک تهرانی نامیده است.
برچسب برای این موضوع
مجوز های ارسال و ویرایش
- شما نمی توانید موضوع جدید ارسال کنید
- شما نمی توانید به پست ها پاسخ دهید
- شما نمی توانید فایل پیوست ضمیمه کنید
- شما نمی توانید پست های خود را ویرایش کنید
-
قوانین انجمن
پاسخ با نقل قول