امتحان و ابتلا

[javad jan]

شکر




علامه مجلسي (ره) نقل مي کند که در هر بلا پنج نوع شکر است :



1_ هر مصيبتي دافع مصيبت بزرگتر از خود است ، چنانچه مردن مرکوب دافع مردن خود انسانستو جاي شکرش باقي است .



2_ هر بلايي موجب کفاره گناه يا رفعت درجه مي شود پس سزاوار شکر است .



3_ مصيبت و بلاي دنيوي در برابر بلاي ديني کوچک و سبک است چنانکه مردي کور و جذامي و پيس و فلج در زمان حضرت عيسي (ع) مي گفت : خدا را شکر که مرا به بلاء بيشتر مردم گرفتار نکرد ، چون حضرت عيسي از او توضيح خواست ، گفت : بزرگترين بلاها ، بلاي کفر و بي ايمانيست که من ندارم .



4_ هر بلايي در لوح محفوظ نوشته و مقدر است و ناچار بر سر انسان خواهد آمد ، چون آمد و گذشت بايد خدا را شکر کرد .



5_ هر بلايي موجب ثواب آخرت و رفتن محبت دنيا از دل است و آن سزاوار شکر است .

[javad jan]

دعا



اميرالمومنين علي عليه السلام مي فرمايند :

ايمان خود رابا صدقه دادن ، و اموالتان را با زکات دادن نگاه داريد ، و امواج بلا را با دعا از خود دور سازيد .[1]



و در جايي ديگر مي فرمايند :

آن کس که به شدت گرفتار دردي است ، نيازش به دعا ، بيشتر از شخص تندرستي که از بلا در امان است ، نمي باشد .[2]






[1] نهج البلاغه مرحوم دشتي حکمت 146

[2] نهج البلاغه مرحوم دشتي حکمت 302

[javad jan]

راهکارها در هنگام بلا




صبر

استمداد از نيروي ايمان و الطاف الهي

بررسي تاريخ گذشتگان

ياد آوري نعمت ها

توجه به اين که خدا از همه چيز آگاه است

[javad jan]

اکنون که خدا همه را آزمايش مي کند اين سوال مطرح مي شود که راه موفقيت ما در اين آزمايش ها چيست و چه بايد کرد تا پيروز شد ؟



صبر



نخستين گام براي پيروزي در امتحانات همان است که در جمله اي کوتاه و پر معني « و بشر الصابرين » آمده است . اين جمله با صراحت مي گويد رمز موفقيت در مقابل مشکلات و آزمايش ها صبر و استقامت است و به همين دليل بشارت پيروزي را بايد به افراد با استقامت داد.

چيزيکه بر استقامت انسان مي افزايد توجه به گذرا بودن اين حوادث است و اين که زندگي اين جهان گذر گاهي بيش نيست . صابران کساني هستند که با بي اعتنايي به حوادث مشکل و سخت به مبارزه بر ميخيزند و منطقشان اين است : « انا لله و انا عليه راجعون » ما از سوي خدا آمده ايم و به سوي او باز مي گرديم ، بنابراين از مشکلات وحشتي نداريم .[1]

همانطور که امير مومنان مي فرمايند :

پس اگر خداوند عافيت و سلامت بخشيد ، قدرشناس باشيد و اگر به بلا و گرفتاري مبتلا گشتيد ، شکيبا باشيد ، که همانا سرانجام ، پيروزي با پرهيزگاران است .[2]






[1] تفسير نمونه ج 1 _ص 390

[2] نهج البلاغه مرحوم دشتي خ 98/4

[javad jan]

استمداد از نيروي ايمان و الطاف الهي



هنگامي که انسان دستخوش حوادث مي شود گاهي ، اعتدال خود را از دست مي دهد ، ناگفته پيداست که هر قدر حادثه بزرگتر باشد اضطراب بيشتري خواهد داشت .

در اين مواقع مردان خدا چون برنامه و هدف روشني دارند بدون تحير به وظيفه خود عمل مي کنند و خدا هم به آنها روشن بيني بيشتري مي دهد که راه صحيح را تشخيص دهند و دچار ترديد نگردند.



قرآن مي گويد :



والذين جاهدوا فينا لنهدينهم سبلنا



کساني که در راه ما به جهاد برخيزند آنها را به سوي راه هاي خود هدايت مي کنيم .[1]






[1] تفسير نمونه ج 1_ ص 390

[javad jan]

بررسي تاريخ گذشتگان



توجه به تاريخ پيشينيان و مشکلات بزرگي که آنها با آن مواجه بوده اند ، در آماده ساختن روح انسان در برابر آزمايش هاي پروردگار بسيار موثر است ، زيرا انساني که خود را با مشکلات مواجه مي بيند ، اگر احساس تنهايي کنددر نيروي مقاومت و پايداري او ممکن است خللي رخ دهد ، اما توجه به اين که اين مشکلات براي اقوام ديگر نيز بوده و موفقيت و پيروزي نصيب آن دسته شده که از استقامت بيشتري برخوردار بوده اند ، نيروي پايداري انسان را بيشتر مي سازد ، و لذا قرآن مجيدذ در بسياري از موارد براي دلداري پيامبر و تقويت روح او در برابر مشکلات اشاره به تاريخ گذشتگان و حوادث دردناک زندگي آنها مي کند :



ولقد استهزيء برسل من قبلک



اگر تو را استهزا کنن نگران نباش پيامبران پيشين نيز گرفتار استهزائ مردم بودند و با استقامت براين مشکلات پيروز شدند.[1] [2]



امير مومنان مي فرمايند :



آن کس که از آزمايش ها و تجربه هاي خدادادي سودي نبرد ، از هيچ پند و اندرزي سود نخواهد برد ، و کوته فکري دامنگير او خواهد شد ، تا آنجا که بد را خوب ، و خوب را بد مي نگرد.[3]



و همچنين در جاي ديگر مي فرمايند :



مردم ! از آنچه که بر ملت هاي متکبر گذشته ، از کيفرها و عقوبت ها و سختگيري ها ، و ذلت و خواري فرود آمده ، عبرت گيريد و از قبرها و خاکي که بر آنچه ره نهادند ، و زمين هايي که با پهلوها بر آن افتادند پند پذيريد ، و از آثار زشتي که کبر و غرور در دل ها مي گذارد ، به خدا پناه ببريد ، همانگونه که از حوادث سخت به او پناه مي بريد !.[4]



و خطاب به معاويه مي فرمايند :



کسي که به دنياي حرام برسد از آنچه به دست آورده راضي و بي نياز نمي شود ، و در فکر آن است که به دست نياورده ، اما سرانجام آن ، جدا شدن از فراهم آورده ها ، و به هم ريختن بافته شده هاست. اگر از آنچه گذشته عبرت گيري ، آنچه را که باقي مانده مي تواني حفظ کني .[5]



و خطاب به مالک اشتر مي فرمايند :



آنچه بر تو لازم است آن که حکومت هاي دادگستر پيشين ، سنت هاي باارزش گذشتگان ، روش هاي پسنديده رفتگان و اثار پيامبر صلي الله عليه و آله و سلم و واجباتي که در کتاب خداست ، را همواره به ياد آوري ، و از آنچه ما عمل کرده ايم پيروي کني ، و براي پيروي از فرامين اين عهد نامه اي که براي تو نوشته ام ، و با آن حجت را برتو تمام کرده ام ، تلاش کن ، زيرا اگر نفس سرکشي کرد و بر تو چيره شد عذري نزد من نداشته باشي .[6]



و در جايي ديگر مي فرمايند :



اي مردم ! بايد دنياي حرام در چشمانتان از پرکاه خشکيده ، و تفاله هاي قيچي شده دام داران ، بي ارزش تر باشد . از پيشينيان خود پند گيريد ، پيش از آنکه آيندگان از شما پند گيرند ، اين دنياي فاسد نکوهش شده را رها کنيد ، زيرا مشتاقان شيفته تر از شما رها کرد .[7]



و نيز مي فرمايند :



بندگان خدا ! روزگار بر آيندگان چنان مي گذرد که بر گذشتگان گذشت . آنچه گذشت ، بازنمي گردد ، و آنچه هست جاويدان نخواهد ماند، پايان کارش با آغاز آن يکي است ، ماجراها و رويداد هاي آن همانند يکديگرند ، و نشانه هاي آن آشکار است .[8]



و در پايان خطبه مي فرمايند :



پس از عبرت ها پند گيريد ، و از دگرگوني روزگار عبرت پذيريد ، و از هشداردهندگان بهره مند گرديد .[9]






[1]انعام _ 20

[2] تفسير نمونه ج 1 _ ص 391

[3] نهج البلاغه مرحوم دشتي خ 176/25

[4] نهج البلاغه مرحوم دشتي خ 192/36

[5] نهج البلاغه مرحوم دشتي نامه 49/2

[6] نهج البلاغه مرحوم دشتي نامه 53/152-153

[7] نهج البلاغه مرحوم دشتي خ 32/11

[8] نهج البلاغه مرحوم دشتي خ 157/2

[9] نهج البلاغه مرحوم دشتي خ 157/15

[javad jan]

ياد آوري نعمت ها



تاجري که يک روز مواجه با ضرري ميشود اگر روزهاي بيشتري را که درآمدهاي سرشار در آن داشته به خاطر ياورد از ياس و ناراحتي او خواهد کاست و بر نيروي پايداري او خواهد افزود . روي اين حساب بايد به هنگام بروز مشکلات به ياد نعمت هاي بيشمار الهي بود و خود را به وسيله آن آرامش داد و روح مقاومت را در خويش تقويت نمود . قرآن مجيد مي گويد :



فاذکروا آلاء الله لعلکم تفلحون



نعمت هاي خدا را به ياد آوريد تا رستگار و پيروز شويد .[1] [2]







[1] اعراف_ 69

[2] تفسير نمونه ج 1_ ص 391

[javad jan]

توجه به اين که خدا از همه چيز آگاه است



کساني که در مسابقات خسته کننده و طاقت فرسا شرکت مي کنند همين که احساس مي نمايند که جمعي از دوستان و علاقه مندان در اطراف ميدان مسابقه ، آنها را مي بينند ، تحمل مشکلات براي آنان آسان ميشود و با شوق و اشتياق بيشتري به نبرد با مشکلات بر مي خيزند .

جايي که وجود چند انسان تماشاچي در روح انسان چنين اثري داشته باشد توجه به اين حقيقت که خداوند همه مجاهدت هاي ما را در برابر امتحانات مي بيند و از آن آگاه است پيدا است چه اثري در روح انسان و عشق و علاقه او به ادامه اين جهاد خواهد گذاشت . قرآن مجيد مي گويد : به هنگامي که نوح عليه السلام تحت شديدترين فشار از ناحيه قومش مامور به ساختن کشتي شد خداوند خطاب کرد :



فاصنع الفلک باعيننا



در برابر ما کشتي بساز



جمله « در برابر ما » چنان قوت قلبي به نوح بخشيد که استهزاء دشمنان اثري در روح او نمي گذاشت .



اولئک عليهم صلوات من ربهم



بيان شد که مردان صابر از توجه به زود گذري دنيا و تلقين معناي انا لله و انا عليه راجعون استمداد گرفته و بر مشکلات پيروز مي شوند .



در اين آيه مي فرمايد : صلوات خدا که به معني تزکيه و مقام ارجمند ومغفرت و تفضلات مخصوصه است برآنها باد . همان طوري که از قرآن استفاده مي شود براي خدا دو نوع رحمت است : رحمت عمومي و رحمت خصوصي .



و رحمتي وسعت کل شي ء فساکتبها للذين يتقون[1]



رحمت من بر همه چيز سايه افکنده و البته قرار مي دهم و لازم مي کنم آن را براي آنها که پرهيزکارند .



اما چون آيه در مقام بيان پاداش و مقام ارجمند صابران است لذا مراد از رحمت در اين جا رحمت خصوصي است که تنها مردان خدا و صابران از آن بهره مند مي شوند .[2]






[1] اعراف _ 156

[2] تفسير نمونه ج 1 _ ص 391-392