پزشکان: آب مروارید یا cataract نوعی بیماری چشمی با دلایل گوناگون است که با تار شدن عدسی چشم آغاز شده و با افزایش تیرگی و کدر شدن عدسی، بینایی چشم مختل می شود. خوشبختانه بیماری چشمی آب مروارید در بیشتر موارد در زمانی که به آن ” زمان رسیدن ” می گویند با جراحی ساده ای برطرف می شود.

آب مروارید یا کاتاراکت با عث کاهش بینائی می گردد.با افزایش سن احتمال این بیماری هم بالا می رود. آب مروارید می تواند مادر زادی یا اکتسابی باشد. آب مروارید مادر زادی می تواند ناشی از عفونت های حین حاملگی مثل سرخجه، برخی بیماریهای مادر مثل دیابت یا مصرف دارو در دوران بارداری باشد.
علل اکتسابی آب مروارید شامل ضربه به چشم، صدمات چشمی با مواد شیمیائی، قرار گرفتن طولانی مدت با اشعه مادون قرمز و ماوراء بنفش، مصرف دراز مدت برخی از داروها مثل کورتونها، برخی بیماریهای سیستمیک مثل دیابت و برخی از بیماریهای خود چشم مثل آب سیاه یا گلوکوم می باشد. شایعترین علت اکتسابی آب مروارید مربوط به افزایش سن می باشد.
ریشه‌های بیماری
این بیماری به دلایل زیر بروز می‌کند:
کهولت سن و پیری(شایع‌ترین علت)
ضربه به سر که انگیزه اخلال در تغذیه عدسی می‌شود
اشعه‌های یونیزه (اشعه x) اشعه گاما ناشی از تلوزیون های قدیمی
تماس طولانی با نور آفتاب (پرتو فرابنفش)
دیابت
ضربه به چشم و عدسی
نقصان‌های مادرزادی
سوءتغذیه
مصرف طولانی مدت بعضی از داروها مثل کورتون‌ها
آب مروارید با این علائم ممکن است بروز کند:
تاری دید
محو شدن رنگ‌ها
حساسیت به نور
اشکال در دید شب
دوبینی
تغییرات مکرر نمره چشم
روش‌های درمان
درمان داروئی موثری برای این بیماری وجود ندارد. تنها درمان قطعی جراحی است. البته زمان جراحی مبتنی بر قضاوت چشم پزشک پس از معاینه دقیق می باشد. مثلاً در آب مروارید های مادر زادی در اطفال جراحی فوری برای جلوگیری از تنبلی چشم ضروری است.
در آب مروارید که ناشی از افزایش سن می باشد ملاک جراحی میزان دید مورد نیاز فرد است. در واقع زمانی جراحی انجام می شود که کاهش بینائی فرد با زندگی روزمره وی با توجه به شغلش مداخله نماید. در برخی موارد مثلاً در بیماران دیابتی یا بیماران دیگری که مجبور به معاینه مکرر ته چشم هستیم حتی زودتر از معمول مجبور به جراحی هستیم.
بندرت عدم جراحی می تواند منجر به تورم عدسی و ایجاد آب سیاه و افزایش فشار داخل چشم گردد که در این موارد باید بصورت اورژانس آب مروارید جراحی شود. طی جراحی عدسی کدورت یافته خارج می شود و در صورت امکان یک لنز داخل چشمی با قدرت برابر عدسی چشم فرد در همان محل کاشته می شود. یا گاهی بعلت مشکلات چشم بیمار یا طی جراحی عدسی در محل دیگری جلوی عنبیه جاگذاری می شود.
تکنیکهای خروج عدسی کدورت یافته با دو روش عمده قابل انجام می باشد:
الف) برش بزرگ ۱۲-۱۰ میلیمتر و خارج کردن محتویات عدسی کدورت یافته و جاگذاری لنز داخل چشمی و سرانجام استفاده از بخیه های بسیار ظریف که در طی سه ماه بعد بخیه ها برداشته می شود.
ب) برش کوچک ۵/۴-۳ میلیمتری و خارج کردن محتویات عدسی توسط دستگاه فیکو (فیکوی سرد یا فیکولیزر) که نتایج جراحی تقریباً مشابه می باشد و جاگذاری لنز تا شوند ه از داخل برش کوچک که معمولاً از بخیه استفاده نمی شود.
تفاوت عمده دو روش در بهبود سریع بینائی و آستیگماتیسم بسیار کمتر و امکان جراحی با بیحسی با قطره در روش با برش کوچک است که باصطلاح به آن روش فیکو می گوئیم.
آب مروارید معمولا به کندی بروز می‌کند. تغییر دادن نمره عینک، استفاده از عینک‌های آفتابی ضدنور یا لنزهای بزرگنمایی‌کننده ممکن است در ابتدا به فرد کمک کند.
جراحی نیز یک گزینه درمانی است. در جراحی آب مروارید، عدسی کدرشده خارج می‌شود و یک عدسی مصنوعی به جای آن گذاشته می‌شود. استفاده از عینک آفتابی و کلاه لبه‌دار برای جلوگیری از رسیدن اشعه ماوراءبنفش به چشم ممکن است بروز آب مروارید را به تاخیر بیندازد.
در گذشته جراح چشم عدسی را هنگامی که کاملاً کدر شده بوداز چشم خارج کرده و دید را توسط عینک اصلاح می‌نمود.اما امروزه متخصصین می‌گویند بهتر است قبل ازاینکه عدسی کاملا سفت شودعمل جراحی انجام گیرد.
در روشی جدیدتر موسوم به اکسترنال از لنزی که از جنس کریستال و گونه ای پلاستیک است استفاده می‌شود و هنوز نیز کاربرد دارد. در این روش لنز مصنوعی جایگزین عدسی چشم می‌شود .
تازه‌ترین روش درمان آب مروارید عمل فیکو است. این روش هم بر مبنای جایگزینی لنز به جای عدسی است اما لنز مورد نیاز از جنس پلاستیک شفاف و قابل انعطاف و یا به اصطلاح (تاشو= foldable) است که آن را توسط ابزار ویژه ای لوله کرده و از سوراخی در قرنیه به اندازه ۳ میلیمتر وارد کپسول عدسی قبلی که اکنون از چشم خارج شده‌است نموده و لنز درون کپسول باز شده به حالت مطلوب در می‌آید .
به یاد داشته باشید که آب مروارید:
پرده ای بروی چشم نیست
بر اثر استفاده بیش از حد از چشم بوجود نمی آید
سرطان نیست
از یک چشم به چشم دیگر سرایت نمی کند
سبب کوری قابل برگشت نمی شود
چگونه آب مروارید تشخیص داده میشود؟
معاینه دقیق توسط چشم پزشک میتواند وجود و وسعت آب مروارید، و همچنین هر گونه مشکل دیگری که باعث کاهش دید یا ناراحتی می شود را مشخص کند. ممکنست علل دیگری علاوه بر آب مروارید بویژه مشکلات پرده شبکیه و یا عصب بینایی باعث کاهش دید شود. چنانچه این مشکلات وجود داشته باشد، بعد از عمل آب مروارید ممکنست دید کامل به دست نیاید. در صورتیکه این مشکلات شدید باشد، حتی عمل آب مروارید نیز ممکنست باعث بهبود دیده نشود. چشم پزشک میتواند به شما بگوید که چقدر احتمال دارد این مشکلات در چشم شما وجود داشته باشد.
آب مروارید با چه سرعتی ایجاد میشود؟
سرعت ایجاد آب مروارید نزد افراد مختلف فرق میکند و حتی ممکنست بین دو چشم نیز متفاوت باشد. اغلب آب مروارید هائی که با افزایش سن ایجاد میشوند در طی چند سال بتدریج بوجود می آیند. سایر آب مرواریدها بخصوص در افراد جوان و یا در بیماران مبتلا به بیماری قند ممکنست بسرعت و در طی چند ماه باعث کاهش دید شوند. بنابراین پیش بینی دقیق سرعت پیشرفت آب مروارید امکانپذیر نیست.
آب مروارید چگونه درمان میشود؟
تنها راه درمان آب مروارید جراحی است. بهر حال چنانچه علائم آب مروارید خفیف باشد تغییر نمره عینک ممکنست موقتا مشکلات شما را حل نماید. هیچگونه دارو، روش تغذیه، ورزش یا وسائل نوری وجود ندارد که باعث درمان یا جلوگیری از آب مروارید شوند. دوری از نور خورشید ممکن است به جلوگیری یا کند شدن پیشرفت آب مروارید کمک کند. عینکهای آفتابی که نور ماورا بنفش را جذب می کنند یا عینکهای طبی با یک پوشش ضد اشعه ماورا بنفش باعث حفاظت چشم می شوند.
چه موقع بایستی جراحی انجام شود؟
هنگامیکه آب مروارید بحدی باعث کاهش دید شود که مانع انجام فعالیتهای روزانه بشود. این عقیده که آب مروارید بایستی جهت عمل “رسیده” باشد درست نیست.
وقتی که آب مروارید ایجاد می شود عدسی چشم ضخیم و کدر می گردد. نور نمی تواند از آن به آسانی عبور کند و به این ترتیب باعث تاری دید می شود.
جراحی آب مروارید هنگامیکه نیازهای بینایی شما آن را ایجاب کند می تواند انجام شود. شما باید ببینید که آیا دید شما در حدی است که بدون هیچ ناراحتی کارتان را انجام دهید یا خیر؟ بدون خطر رانندگی کنید؟ آیا می توانید براحتی بخوانید و تلویزیون تماشا کنید؟ آیا شما می توانید فعالیتهای روزانه مثل پخت و پز، خرید، کارهای منزل، خوردن داروهایتان را بدون مشکل انجام دهید.
بر اساس مشکلاتتان، شما و چشم پزشکتان می توانید با هم تصمیم بگیرید که چه موقع جراحی لازم است.
انتظار شما از عمل آب مروارید چه باید باشد؟
سالانه بیش از ده ها میلیون عمل آب مروارید در کشورهای پیشرفته جهان انجام می شود که حدود ۹۵% این عمل ها بدون عارضه است. در کشور ما نیز سالانه بیش از ۱۰۰,۰۰۰ عمل آب مروارید با بهره گیری از روشهای مختلف انجام می شود.
در طی عمل آب مروارید که معمولاً با بی حسی موضعی انجام می شود، عدسی کدر از داخل چشم بیرون آورده می شود. در اغلب موارد بجای عدسی طبیعی یک عدسی یا لنز داخل چشمی دائمی قرار داده می شود. این لنز برای همیشه در چشم شما باقی می ماند و خراب یا فاسد نمی شود. چشم پزشک این جراحی ظریف را با میکروسکوپ و وسائل ظریف و تکنولوژی مدرن انجام می دهد. گذاشتن یا پیوند عدسی مصنوعی توسط جراح ورزیده عوارض بیشتری را به بیمار تحمیل نخواهد کرد بلکه باعث می شود دید بیمار بعد از عمل بسیار خوب باشد و به عینکهای ضخیم و سنگین که مشکلات فراوانی ایجاد می کنند نیاز نداشته باشد.
در نزدیک به یک پنجم بیمارانیکه عمل آب مروارید می شوند کپسول طبیعی که نگهدارنده عدسی داخل چشمی است کدر می شود و جراحی لیزر برای باز کردن این کپسول کدر شده لازم است تا دید مجدداً بهبود یابد.
بعد از عمل آب مروارید شما می توانید تمامی کارهای خود بجز فعالیتهای سنگین را انجام دهید. شما بایستی قطره های تجویز شده توسط جراح را بدرستی و در موقع مقرر استفاده کنید. چندین ویزیت بعد از عمل برای کنترل کردن وضعیت بهبود چشم شما لازم است.
جراحی آب مروارید یک عمل بسیار موفقیت آمیز است. در بیش از ۹۰% موارد دید بهبود می یابد مگر اینکه مشکلی در قرنیه، پرده چشم یا عصب چشم شما وجود داشته باشد. مهم است بدانید که ممکنست عوارض در طی عمل جراحی یا بعد از آن پیش بیاید که باعث کاهش دید شود. مانند هر عمل جراحی نتیجه صد در صد را نمیتوان تضمین نمود.
نتیجه:
آب مروارید علت شایع کاهش دید بخصوص در افراد مسن است اما قابل درمان می باشد. چشم پزشک علاوه بر اینکه می تواند به شما بگوید که آیا کاهش دید شما ناشی از آب مروارید است و یا علت دیگری دارد. در تصمیم گیری در مورد عمل جراحی نیز به شما کمک می کند.
اقدامات قبل از عمل جراحی:
پس از برنامه ریزی اولیه برای عمل جراحی باید قدرت لنز درون چشمی محاسبه شود که این روش سرپائی با رایانه و دستگاه اولنزاسوند انجام شده و چند دقیقه بیشتر طول نمی کشد. آزمایشات خون، رادیوگرافی قفسه سینه و نوار قلب باید انجام شود و مشورت با متخصص بیهوشی و قلب و عروق متناسب با سن و سلامت بیمار قبل از عمل انجام شود.
همچنین آگاه نمودن پزشک معالج از وجود هر گونه عفونت در بدن بخصوص در سر و صورت و سابقه هر نوع بیماری قلبی، تنفسی، کلیوی و … لازم است. شب قبل از جراحی بهتر است حمام کنید و خواب و استراحت کافی داشته باشید. اگر جراحی با روش بیهوشی عمومی قرار است انجام شود حداقل ۸ -۶ ساعت ناشتا باشید اما اگر عمل با بیحسی موضعی قرار است انجام شود نیازی به ناشتا بودن نیست. در صورتی که پزشک برای شما قطره یا دارو تجویز کرده آنها را مرتب مصرف کنید.
اقدامات لازم پس از عمل جراحی:
۱- پس از انتقال بیمار به بخش و به هوش آمدن کامل می تواند از مایعات و سپس غذاهای نرم استفاده کند و می تواند راه برود و بنشیند.
۲- برخی پزشکان پس از به هوش آمدن کامل بیمار آنها را ترخیص می کنند ولی بیماران باید روز بعد از عمل مراجعه نمایند.
۳- صبح روز بعد از عمل باند چشم برداشته می شود و فقط ممکن است با یک محافظ بر روی چشم بیمار به منزل فرستاده شود. محافظ مناسب بر روی چشم تا زمان توصیه پزشک باید بکار رود.
۴- در صورتی که بیماری خاصی مانند دیابت ندارید می توانید از رژیم غذائی کامل استفاده کنید.
۵- در وقت تعیین شده بعدی به پزشک مربوطه مراجعه کنید.
۶- تا یک ماه پس از عمل از انجام کارهای سخت و بلند کردن اشیای سنگین و زور زدن و رفتن به سجده و رکوع خودداری کنید مگر اینکه پزشکتان توصیه دیگری به شما کرده باشد.
۷- چشم خود را با انگشت یا دستمال و حوله مالش ندهید.
۸- استحمام چند روز پس از عمل متناسب با توصیه پزشکتان بلامانع است.
۹- داروهای تجویز شده توسط پزشکتان را به طور مرتب و تا تاریخ تعیین شده مصرف کنید.
۱۰- معمولاً خواندن و نوشتن و سایر کارهایی که نیاز به نشستن در پشت میز دارند پس از چند روز بلامانع است.
۱۱- فعالیتهای بیرون از منزل را می توانید چند روز پس از عمل ازسر بگیرید.
۱۲- در صورت درد شدید، کاهش دید، قرمز شدن چشم، یا تورم پلکها بلافاصله به پزشک مراجعه کنید.
۱۳- اگر لنز داخل چشمی برای بیمار گذاشته شود پس از یک ماه می توان عینک ظریفی به جای عینکهای سنگین و تیره برای انجام کارهای نزدیک و دور به بیمار تجویز کرد.
۱۴- در بیماران دیابتی معاینات مکرر ته چشم بعد از عمل لازم است تا در صورت نیاز لیرز درمانی شود.
عوارض پس از عمل:
عمل آب مروارید عمدتاً موفقیت آمیز است و مشکل خاصی برای بیماران ایجاد نمی کند.
درد خفیف و احساس تحریک و حساسیت به نور و تاری دید از عوارض معمول پس از عمل هستند. از عوارض احتمالی دیگر میتوان به عفونت داخل چشم، اِدم قرنیه، خونریزی، افزایش فشار داخل چشم، جابجایی لنز کاشته شده و اِدم ته چشم اشاره کرد.
ممکن است برای داشتن دید کامل پس از عمل استفاده از عینک سبک لازم باشد. معمولترین مشکل پس از عمل کدورت بر روی کپسول باقیمانده است که با استفاده از لیزر این کدورت برداشته می شود. این عمل سرپایی است و نیاز به بستری ندارد.