-
دیدگاهها و نظریه ها در روانشناسی پول
روانشناسی پول از موضوع های عمده، اما عمدتاً فراموش شده حوزه روانشناسی است و در ضمن از بهترین جنبه های علوم رفتاری به شمار می رود. با این حال، به هر کتاب روانشناسی که نگاه کنید، بسیار بعید است که واژه پول در نمایه موضوعی آن به چشم بخورد.
چرا روانشناسان از بررسی پول غفلت می ورزند؟ با مراجعه به منابع مختلف درمی یابیم که مقاله های مهم و گیرایی از دیدگاه جامعه شناسی در زمینه رفتار افراد ثروتمند و فقیر و پیامدهای اجتماعی حاصل از فاصله طبقاتی بین آنها وجود دارد. از طرفی، می بینیم که جامعه شناسان به بررسی نحوه پس انداز یا خرج کردن پول در طبقات مختلف اجتماعی و مقایسه بین افراد و طبقات با یکدیگر علاقمند هستند. اما اگر تمام جنبه های بررسی شده را جمع کنیم، می بینیم که موضوع پول از جنبه های روانشناختی مورد بررسی کافی قرار نگرفته است.
البته همه روانشناسان از بررسی موضوع پول غفلت نورزیده اند. می بینیم که فروید توجه ما را به نمادهای ناخود آگاه درباره پول که رفتارهای پولی غیرعقلانی و غیرطبیعی افراد از آنها ناشی می شوند، جلب می کند. تاکنون موضوع پول از جنبه های مختلفی مورد بررسی روانشناختی قرار گرفته است. مثلاً روانشناسان شناخت گرا نشان داده اند که چگونه در زمینه پول، حواس، حافظه و پردازش اطلاعات دچار خطاهایی می شوند. برخی روانشناسان بالینی به بررسی آسیب شناسی پول، یعنی رفتارهایی مانند تمایل شدید به قمار، ولخرجی یا خساست علاقمند هستند. روانشناسان رشد هم به سهم خود، زمان و چگونگی آشنایی کودکان با مسایل اقتصادی و چگونگی درک آنان را از مفهوم پول مدّ نظر قرار داده اند. در دهه های اخیر، روانشناسان اقتصادی به جنبه های مختلف استفاده از پول، دلایل پس انداز کردن مردم و اجتناب و طفره از پرداخت مالیات، نگاهی همه جانبه انداخته و همه این مسایل را ناشی از جنبه های روانی پول دانسته اند.
با این وجود، هنوز جای کار روی موضوع روانشناسی پول وجود دارد. متأسفانه یکی از مسایلی که باید در این زمینه به آن اشاره کرد آن است که در بسیاری کشورهای دنیا، موضوعاتی همچون مسایل جنسی از فهرست موضوعات اجتماعی–پژوهشی حذف شده و امروزه کمتر مورد موشکافی قرار می گیرند، در حالی که مسأله پول و بررسی جنبه های مختلف آن از بُعد روانی و جامعه شناختی، آن گونه که شایسته است مورد توجه واقع نشده است.
روانشناسان مانند اقتصاددانان، رفتارهای پولی را تا حدودی عقلانی و یا آن را فراتر از حیطه توجه خود می دانند. شاید هم در مقایسه با موضوعات مهم دیگری مانند درک آناتومی مغز و علل اسکیزوفرنی – یکی از خطرناک ترین بیماری های روانی - موضوع پول اهمیت چندانی نداشته باشد. اقتصاددانان درباره موضوع پول مطالب بسیاری برای گفتن دارند، اما برای حیطه بررسی رفتار انسان این مطلب اندک است. باید اعتراف کرد که اقتصاددانان و همچنین روانشناسان، متوجه غیرعقلانی بودن رفتارهای پولی روزمره انسان شده اند، ولی آن را حاشا می کنند. این موضوع اهمیت بررسی روان شناختی رفتارهای پولی انسان را بیش از پیش آشکار می سازد.
در این زمینه کتاب های متعددی با عنوان روانشناسی پول به بازار عرضه شده که بیشتر، رازهای چگونه پولدار شدن را نشان می دهند تا رفتارهای پولی انسان؛ هر چند آنچه ناگفته باقی مانده، انگیزه نوشتن چنین کتاب هایی است!
جادوی پول
رؤیای ثروتمند شدن همیشه متداول است و مضمون های مختلفی دارد. این تصور که پول امنیت و آزادی آورده و موفقیت صاحب آن را به رخ جامعه می کشد، یک جنبه روان شناختی پول است که رفتار بشر را دستخوش تغییر و تحول می کند. این تصور که ثروت، افراد ناتوان را قدرتمند و دوست داشتنی می کند، قدرتی جادویی را به صاحبش می بخشد و آرزوی کسب پول بیشتر را در انسان ایجاد می کند که این خود ممکن است به رفتارهای افراطی برای کسب ثروت منجر شود.
این نیروی شگفت انگیز نهفته در پول است که انگیزه ای بسیار قوی برای جست وجوی آن خلق می کند. جست وجوگران طلا، جویندگان شانس و اقبال، نابغه های امور مالی، سارقان حرفه ای، برندگان شرط بندی ها و ستارگان سینما، اغلب نمونه هایی هستند از آنچه که پول می تواند خلق کند.
طی یک قرن گذشته، مهاجرت انبوه مردم از کشورهای در حال توسعه به کشورهای توسعه یافته و یا از حومه و روستا به شهرهای مختلف را می توان ناشی از رؤیای یک زندگی جدید با کسب پول بیشتر دانست. این رؤیا است که افراد را بدون هر گونه پیوند فامیلی و خانوادگی مشترک و تنها با هدف جمع آوری پول، در کنار یکدیگر قرار داده و در نهایت شبکه ها و کانال های ارتباطی پُرآوازه ای را بر اساس روابط تجاری شکل می دهد.
"پول خواهی" در آیینه تاریخ
در مقاطع مختلف تاریخ، کسب و جست وجوی پول به صورت آشکار و افتخار آمیز و البته بی رحمانه و به هر قیمت ممکن، به اشکال گوناگون جریان داشته است. در طول دهه های 1980 و 1990 کسب پول و صحبت درباره خواستن آن از نظر اجتماعی کاملاً مقبول و حتی مطلوب بود. همچنین صحبت از طمع، قدرت و قمار برای پول، پذیرفتنی بود. اما این لاف زدن ها تنها زمانی پسندیده به نظر می رسید که بازار بورس، پُررونق و اقتصاد شکوفا بود. پس از ورشکستگی های متعدد در یک قرن گذشته، دیگر بی پرده از پول سخن گفتن، زشت، بی ربط و به معنای فقدان وجدان اجتماعی بود. البته وضعیت خاص اقتصاد ملی، هر چند باعث خودداری مردم از جست وجوی موفقیت های شخصی اقتصادی نشد، ولی ناگزیر بر آنها تأثیر گذاشت.
پول به خودی خود فاقد قدرت است، اما زمانی که با معانی ویژه ای همراه می شود، لبریز از نیرویی خاص می گردد. روانشناسان به رفتارهایی علاقمند هستند که در رویارویی با پول رخ می دهند. این سؤال که دلیل رفتارهای مردم در مقابل پول چیست و پول چه تأثیری بر روابط انسان ها می گذارد، موضوع مهمی در روانشناسی پول است.
نظریات روان شناختی در زمینه پول انگشت شمارند و نظریه های روانکاوی، نظریه رشد پیاژه، نظریه یادگیری رفتار گرایان و به تازگی نظریه های جالب روانشناسان اقتصادی، مهمترین نظریات این حوزه هستند. پژوهش های رفتارگرایان حاکی از آنند که پول می تواند یک تقویت کننده شرطی باشد و تنها در این صورت به کالایی با ارزش و معنی دار تبدیل می شود.
در این زمینه، پژوهش هایی بر روی انواع حیوانات صورت گرفته که نشان می دهند حیوانات بعد از انجام دادن حرکتی مشخص، ژتونی (مانند میله فلزی، توپ آهنی و یا کارت) دریافت می کنند که می تواند مانند پول با اشیای مطلوب دیگری مثل غذا تعویض شود. معنای این آزمایش آن است که پول ارزشمند است، زیرا با اشیای مطلوب و گوناگون دیگر قابل معاوضه است، نه چون خود آن دارای ارزش ذاتی است.
برچسب برای این موضوع
مجوز های ارسال و ویرایش
- شما نمی توانید موضوع جدید ارسال کنید
- شما نمی توانید به پست ها پاسخ دهید
- شما strong>نمی توانید فایل پیوست ضمیمه کنید
- شما نمی توانید پست های خود را ویرایش کنید
-
قوانین انجمن