این درخت بومی در قسمتهای بالای نیمكره شمالی (اروپا، آمریكای شمالی) وجود دارد. در ایران این درخت بهصورت خودرو در جنگلهای چالوس میروید. برگهای درخت توس به شكل لوزی، نوك تیز و دندانهدار است. میوه آن بهصورت شاتوت دراز میباشد كه نر آن در پائیز و ماده آن در بهار ظاهر میشود. پوست تنه این درخت سفید رنگ بوده كه در سن بیست سالگی بهصورت نوارهائی شبیه كاغذ از آن جدا میشود. برگ و پوست تنه و شیره این درخت مصرف طبی دارد.
تركیبات شیمیائی:
پوست و برگ درخت توس دارای یك ماده شیمیائی بهنام بتولین Betulin به مقدار حدود ۱۴% میباشد.
خواص داروئی:
برگ و پوست درخت توس از نظر طب قدیم ایران سرد و خشك است.
الف: خواص آب یا شیره درخت توس
۱) بهعنوان كمپرس برای از بین بردن لكههای پوستی و بیماریهای پوستی استفاده میشود.
۲) ناراحتیهای مثانه و ورم آن را از بین میبرد.
۳) بهترین داروی نقرس است.
ب: خواص برگ و پوست درخت توس
۱) تصفیهكننده خون است.
۲) تب بر است.
۳) عرقآور میباشد.
۴) داروی مفیدی برای گریپ و سرماخوردگی است.
۵) دستگاه هاضمه را تقویت میكند و برای هضم غذا مفید میباشد.
۶) سرگیجه و سردرد را برطرف میكند.
۷) جوشانده آن را میتوان برای شستشوی زخمها بهكار برد.
۸) اگزما را برطرف میكند برای این كار جوشانده پوست و یا برگ درخت توس را روی زخمها بمالید.
۹) دردهای رماتیسم و نقرس را رفع میكند.
۱۰) كسانیكه پایشان عرق میكند باید هر روز پاها را در جوشانده برگ و پوست درخت توس قرار دهند.
طرز استفاده:
شیره یا آب درخت نوغان: مصرف درمانی زیادی دارد و طبق نظر اطبای قدیم برای اكثر امراض مفید است. از شیره درخت غان نوعی شراب نیز تهیه میشود. برای تهیه این شراب به شیره درخت غان مقدایر عسل یا شكر و كمی مخمر اضافه كرده و میگذارند به مدت یكماه تخمیر شود. این شراب طعمی مطبوع و تر و شیرین دارد.
جوشانده برگ درخت توس: مقدار ۲۰۰ گرم برگ و جوانه درخت را در یك لیتر آب جوش ریخته و بگذارید آرام بجوشد تا حجم آن به نصف تقلیل یابد. مقدار مصرف این جوشانده یك فنجان و نیمساعت قبل از هر غذا است.
دمكرده: مقدار ۵۰ گرم برگ و جوانه درخت را در یك لیتر آب جوش ریخته و به مدت نیمساعت دم كنید. مقدار مصرف این دمكرده هم مانند جوشانده سه فنجان در روز است.
مضرات:
مضرات خاصی برای آن بیان نشده است.