فصل دوم
اساس تمرينات در تمرکز حواس


تمرکزحواس دروهله اول يک تلاش ذهني است براي انسجام بخشيدن به فکر و جمع وجورکردن آن.هرچه بيشتربه اين تلاش ادامه دهيد، تمرکز شما بهبود مي يابد و هرچه ازاين تلاش بازبمانيد، تمرکز شما کاهش پيدا مي کند.امروزه تمام استعدادهاي ذهني را به تلاش و کوشش فردي وابسته مي کنند. حافظه، تمرکز، خلاقيت، توانايي تدبيرو چاره انديشي و سايرفرايندهاي ذهني هيچ يک به سن، جنس و تحصيلات بستگي ندارند.اينکه شما دختريد يا پسر، مرد يا زن، سالمند يا جوان و . . . به هيچ عنوان دليلي براي عدم توانايي شما درپرورش برخي ازنيروهاي ذهني نيست.همان طورکه گفتيم، همه اينها به تلاش و کوشش فردي شما بستگي دارند. هم اکنون به يک شاخه گل فکرکنيد. مسلماً پس ازچند لحظه عوامل حواس پرتي به سراغ شما مي آيند که کاملاً طبيعي است.اما کاري که شما بايد انجام دهيد اين است که خيلي سريع افکارخود را جمع و جورکنيد و به فکراول يعني شاخه گل برگرديد.

بعد از اين تلاش دوباره لحظاتي بيش نمي گذرد که فکرشما منحرف مي شود و شما بايد مجدداً به شاخه گل برگرديد.شايد دريک تمرين پنج دقيقه اي، دهها يا حتي صدها بارفکرتان منحرف شود. خسته نشويد و فکرخود را به هرسو رها نکنيد. به محض اين که متوجه شديد که از مسير قبلي منحرف شده ايد، به موضوع اصلي بازگرديد."ملوين پاورز" درکتاب "راهنماي تمرکز بهتر" به شدت تأکيد مي کند که استمراريک ماهه دراين تمرين به صورت روزي پنج الي ده دقيقه، تأثيرفوق العاده اي درتمرکزفکرشما دارد.


تمرين
زمان مشخصي را انتخاب کنيد. هرزماني که دوست داريد. مثلاً ساعت ده شب.ازامروزهرشب ساعت ده تا ده و ده دقيقه به مدت يک ماه تمام به يک موضوع ويژه فکر کنيد. توجه داشته باشيد که دست کم بايد چهارالي پنچ شب متوالي به يک تصويرثابت فکرکنيد. تصويري که مورد علاقه شما باشد. زماني تصويررا عوض کنيد که احساس کنيد اين تصويرديگردرشما انگيزه ايجاد نمي کند و تکراري شده است.تلاش کنيد که فکرتان منحرف نشود. به همان روشي که گفتيم به محض انحراف ذهن از موضوع اصلي، به آن بازگرديد. به مرورمي بينيد که رفته رفته ميزان انحرافهاي ذهني شما کاهش مي يابد. به طوري که در روزبيستم حتي کمترازپنج بار درطول ده دقيقه فکرتان منحرف مي شود.فراموش نکنيد که استمرار يک ماهه دراين تمرين بسيارحائزاهميت است. نکته ديگر اين که حتماً به موضوع مورد علاقهخود فکرکنيد، به ويژه درروزهاي اول تمرين. چرا که هرآنچه مورد علاقه است خود به خود ايجاد تمرکزمي کند. بعداً دراين باره بيشترشرح خواهيم داد.نگاه کردن به يک جسمبراي شروع تمرين به هيچ عنوان با چشم بسته تمرين نکنيد. چون ديدن يک تصوير عيني و ملموس، بسيارساده ترازتماشاي يک تصويرذهني است.مثلاً سيبي را جلوي خود بگذاريد وهمان گونه که دقيقاً به آن نگاه مي کنيد به آن فکر کنيد. هربارکه متوجه شديد به اصطلاح ماتتان برده وذهنتان منحرف شده، دوباره توجه خود را به سيب معطوف کنيد تا زماني که ده دقيقه تمام شود.

ديدن يک جسم با چشم بستهپس ازچند روز، ديدن اشيا با چشم بازو فکرکردن به آن، وقتي که احساس کرديد دراين کارمهارت يافتيد، همان جسم، يا شيئي ديگر را درذهن خود ببينيد و به آن فکرکنيد.درجايي آسوده بنشينيد. چشمان خود را ببنديد و به تصويرذهني خود توجه کنيد. هربارکه ذهنتان فرارمي کند و به تصويرها و افکارديگرمتمايل مي شود با تلاشي ساده و آرام به تصويرذهني خود برگرديد.نگاه کردن به يک اسم معني با چشم بسته يا بازبعد ازچند روزمداومت در مرحله دوم تمرين، کمي آن را براي خود دشوارترکنيد. اينک به اسامي معني توجه کنيد. به محبت، فداکاري، خشم، شادي، هيجان و . . .چون اسمهاي معني تصويرعيني ندارند، بهترآن است که آنها را دروجود يک شخص مورد علاقه ببينيد. مثلاً شادي وهيجان را درچهره دوست صميمي خود و يا فداکاري و محبت را درچهره مادريا پرستاري که شب هنگام بربالين کودکي بيمارايستاده است واز او مراقبت مي کند ببينيد.

تمرکزپيدا کردن براسامي معني، قدرت تمرکز فکرشما را بسيارعالي مي کند، به شرط آنکه درمراحل 1 و 2 تمرين مهارت کسب کرده باشيد.در روزهاي آخرشما مي توانيد به مفاهيم گسترده تروعميقتري که تصاويردنباله داري را شامل مي شوند فکرکنيد البته به صورت منظم و منسجم.مثلاً جنگ، مفهوم گسترده اي است که تصاويرفراواني را درذهن شما تداعي مي کند. اين تصاويررا با يک نظم خاص دنبال کنيد. مثلاً ابتدا حمله هواپيماها، بعد بمباران مناطق نظامي، بعد خشم افراد، تشکل نظامي، حمله بردشمن، تيراندازي، جنگ تن به تن وسپس غلبه وفتح وپيروزي.اين تصاويردنباله دار را هميشه با يک نظم ثابت و مشخص درذهن خود بياوريد و دنبال کنيد.


چگونه فکرکنيم؟
شايد شما هم با اين مشکل مواجه باشيد که نمي دانيد چگونه فکرکنيد و يا وقتي که به فکر کردن مشغول هستيد، مطمئن نيستيد که داريد فکرمي کنيد يا نه.

"کوين ترودا" رييس مؤسسه حافظه آمريکا و نويسنده کتاب "تکنيکهاي تقويت حافظه" در کتاب خود مي نويسد: تصاوير، پايه هاي فکري ما هستند، يعني هميشه تصاوير، افکار را مي سازند. تا تصويري نباشد فکري نيست و هروقت تصويرايجاد شد تفکر صورت مي گيرد. پس بهترين راه براي آن که مطمئن شويد درحال فکرکردن هستيد اين است که ببينيد تصويرداريد يا نه. اگرتصويرداريد، مسلماً درحال فکرکردن هستيد.اگردرتجسم مشکل داريددرمرحله اول تمرين، شما جسمي را با چشم بازمي بينيد. بنابراين تصويرعيني داريد که به دنبال آن انديشه خواهد بود.

اما درمرحله دوم تمرين، گاهي احساس مي کنيد که درساختن تصاويرذهني مشکلات فراوان داريد يا ادعا مي کنيد که تصويري نمي بينيد و فقط احساسي ازيک تصوير داريد.
بهترين راه براي ايجاد مهارت در ديدن تصاويرذهني، توالي انجام مراحل 1 و 2 است. يعني اينکه ابتدا تصويري را با چشم بازببينيد و سپس آن را فوراً با چشم بسته ببينيد. هروقت تصويرمحو يا کمرنگ شد دوباره چشم را بازکنيد و تصويرواقعي را ببينيد و پس ازنگاه دقيق، مجدداً چشم خود را ببنديد و تصويرذهني آن را مشاهده کنيد.اين عمل خيلي زود نتيجه مي دهد و شما درساختن تصويرذهني مهارت پيدا مي کنيد.

خوانندگان کتابهاي روان شناسي موفقيت، معمولاً خيلي با مشکل ديدن تصويرذهني مواجه مي شوند. وقتي به شخصي گفته مي شود که مثلاً "خودت را دريک باغ پرازگل ببين" مي گويد: " من قادرنيستم خودم را ببينم". به همين علت است که خيلي ازخوانندگان اين کتابها نمي توانند اين تمرين مؤثر را که پايه و اساس "تجسم خلاق" است انجام دهند. به اين افراد توصيه مي کنيم که تصويرخود را به دقت درآينه نگاه کنند. سپس با چشم بسته خود را مجسم نمايند و به همان صورت که درمورد اشيا شرح داديم، هروقت تصويرکم رنگ يا محو شد دوباره چشمان خود را بازکنند و تصويرواقعي خودشان را ببينند.بعد ازمدتي به راحتي مي توانند خودشان را مجسم کنند و تمرينات اين کتابها يا کلاسها را به خوبي انجام دهند.

يک سؤال ديگر: درمرحله اول تمرين ممکن است با اين سؤال مواجه شويد که مثلاً وقتي سيب را مي بينيم به چه چيزآن فکرکنيم؟ما مؤکداً پاسخ مي دهيم: به هيچ چيز. فقط تصوير را ببينيد، فکرخود به خود ايجاد مي شود. رنگ، شکل، لکه هاي کوچک، اندازه، نوع و . . .


چند روز تمرين کنيم؟قراربود که تلاشي ذهني به مدت يک ماه و هرروز ده دقيقه براي انسجام بخشيدن به افکارخود داشته باشيد. مي توانيد هرهفته ازاين ماه را به انجام يک مرحله اختصاص دهيد. هفته اول: مرحله اول، هفته دوم: مرحله دوم، هفته سوم: مرحله سوم (فکر کردن به اسم معني)، هفته چهارم: مرحله چهارم (فکرکردن به مفاهيم گسترده و دنباله دار).

شما مي توانيد بيشترتمرين کنيد مثلاً ده دقيقه صبح و ده دقيقه شب. اما ما معمولاً تمرينات فراوان را توصيه نمي کنيم تا شما علاقه و استمرارخود را ازدست ندهيد و زود خسته نشويد. بهتراست ازهرگونه شتاب و فشارزياد که ناشي ازاشتياق فراوان شما در روزهاي اول است، بپرهيزيد. "استمرار" شرط اول موفقيت دراين تمرين است و "وارد شدن درهرمرحله به شرط موفق شدن درمرحلهقبل"شرط دوم.