سيستم عامل سيمبيان و Symbian 9.5

تا چند سال پيش بيشتر شركت‌هاي سازنده گوشي‌هاي موبايل از سيستم‌عامل‌هاي ويژه شركت خود در محصولاتشان استفاده مي‌كردند. عملكرد اين گوشي‌ها بسيار آسان و فاقد سيستم‌عامل يا پلتفرم توسعه پيچيده بود. امروزه بسياري از گوشي‌هاي موبايل علاوه بر برنامه‌هاي نصب شده به طور پيش‌فرض، قادر به اجراي برنامه‌هاي دانلودشده نيز هستند. ساختار اين گوشي‌ها بسيار پيچيده‌تر است و نياز به سيستم‌عامل‌هاي پيشرفته دارند.

براي دستيابي به چنين سيستم‌عاملي، برخي از شركت‌هاي پيشرو در صنعت شبكه‌ها و محصولات بي‌سيم، در سال 1998 اقدام به تأسيس يك شركت خصوصي به نام سيمبيان كردند. اين شركت در مالكيت مشترك اريكسون، نوكيا، ماتسوشيتا (پاناسونيك)، موتورولا، زيمنس، سوني‌اريكسون و Pslon است.

سيمبيان هم اكنون يك سيستم‌عامل باز و استاندارد است كه مبتني بر سيستم‌عامل EPOC شركت Pslon طراحي شده است.

در چهارماهه نخست سال جاري ميلادي، پانزده ميليون و نهصد هزار گوشي مجهز به سيستم‌عامل سيمبيان در سرتاسر جهان به فروش رفته است.

شركت سيمبيان در ماه مارس امسال، نسخه 5/9 سيمبيان را معرفي كرد. استفاده بهينه‌تر از حافظه و پردازنده، قابليت‌هاي چندرسانه‌ايِ بيشتر، مانند پشتيباني از دوربين‌هاي پيشرفته، سازگاري بهتر با كامپيوترهاي شخصي، پشتيباني از استانداردهاي تلويزيون موبايل DVB-H و ISDB-T و نيز افزايش قابليت‌هاي مديريت شبكه و اتصالات آن، از جمله تغييرهاي اصلي در Symbian 9.5 ياد شده است.

Todd Kort، از تحليلگران مؤسسه پژوهشي گارتنر، مي‌گويد: «سيمبيان 5/9 نيازمندي‌هاي سخت‌افزاري خود را كاهش مي‌دهد و باعث مي‌شود قيمت تمام‌شده گوشي‌هاي موبايل نيز كاهش پيدا كند. اين سيستم‌عامل دست سازندگان گوشي‌ها را نيز براي افزايش قابليت‌هاي چندرسانه‌اي محصولاتشان باز خواهد گذاشت.»

گارتنر برآورد كرده است كه فروش اسمارت‌فون‌ها در جهان در سال 2008 به 159 ميليون دستگاه خواهد رسيد. اين تعداد در سال 2006 ميلا‌دي، 6/73 ميليون دستگاه بود.

سيمبيان با گستره وسيعي از واسط‌هاي كاربر موبايل از جمله Nokia S60 ،UIQ و NTT DoCoMo براي پلتفرم 3G FOMA سازگار است. برخلاف بسياري از سيستم‌عامل‌ها كه هر چه نسخه جديدتري از آن‌ها منتشر مي‌شود، به همان نسبت پرحجم‌تر و در نتيجه اجراي آن‌ها كندتر مي‌شود، نسخه 5/9 سيمبيان سيستم‌عاملي سريع‌تر از نسخه‌هاي قبل از خود است.

سيمبيان 5/9 همان‌گونه كه اشاره شد، هم در مصرف حافظه، هم در استفاده از پردازنده و هم در مصرف باتري صرفه‌جويي مي‌كند. پيوسته كردن خودكار داده‌هاي حافظه رم (defragmentation) يكي از كليدي‌ترين دلايل صرفه‌جويي 25 درصدي در استفاده از فضاي حافظه است.

صرفه‌جويي در مصرف حافظه و باتƒري فوايدي چون كاهش 75 درصدي زمان لازم براي آغاز به كار دستگاه و نيز برنامه‌هاي كاربردي مانند مرورگر، برنامه ايميل و ناوبري و نيز بيشتر شدن عمر باتري را در پي داشته است.

حرفه‌اي‌ها قادر خواهند بود از قابليت‌هاي VoIP در شبكه‌هاي واي‌فاي در محل كار خود استفاده نمايند و هنگام حركت يا مسافرت به شبكه 3G سوييچ كنند. همچنين برقراري اتصال بي‌درنگ شبكه با سيستم‌عامل اين اطمينان را مي‌دهد كه هنگام برقراري اتصال با يك برنامه كاربردي ديگر مانند ايميل يا مرورگر وب، هيچ وقفه‌‌اي در اتصال با شبكه ايجاد نشود.
سري S60

S60 نرم‌افزاري در گوشي‌هاي سري S60 است كه آن‌ها را از حد گوشي‌هاي موبايل معمولي فراتر مي‌برد و بيشتر به كامپيوترهاي كوچك شبيه مي‌كند. با S60 مي‌توانيد برنامه‌هاي توسعه داده شده توسط داوطلبان و شركت‌هاي ديگر را نيز دانلود كنيد و آن‌ها را مورد استفاده قرار دهيد؛ برنامه‌هايي چون بازي، ايميل، مرورگر، برنامه‌هاي تجاري، ويرايش عكس، سلامتي، راهنماي شهري، لغت‌نامه‌ها.

همه گوشي‌هاي S60 به سيستم‌عامل سيمبيان مجهز هستند و S60 بالاترين لايه يا به نوعي لايه قابل روِيت سيمبيان محسوب مي‌شود؛ چيزي شبيه واسط كاربر. تازه‌ترين نسخه اين نرم‌افزار كه برخي از گوشي‌هاي جديد نوكيا از آن استفاده مي‌كنند، S60 3rd edition است.

هيچ يك از برنامه‌هاي نوشته شده براي S60 مستقيماً روي S60 3rd edition قابل اجرا نيستند و براي اجراي آن‌ها بايد يك نرم‌افزار ويژه نصب شود؛ زيرا گوشي‌هاي S60 3rd edition از نسخه متفاوتي از سيمبيان استفاده مي‌كنند كه با سيمبيان‌هاي قبل از ‌S60) 2nd edition) سازگار نيست.

S60 توسط شركت نوكيا توسعه داده شده و مجوز آن هم اكنون در اختيار شركت‌هاي بزرگ توليدكننده گوشي‌هاي موبايل است.

اين برنامه‌ها را مي‌توانيد توسط مرورگر از اينترنت، يا از طريق دريافت آن در قالب يك پيام MMS يا با اتصال گوشي به كامپيوتر روي گوشيتان نصب كنيد.

براي پاك كردن برنامه‌هايي كه نيازي به آن‌ها نداريد، با رفتن به Application Manager كه در گزينه Menu قرار دارد، مي‌توانيد آن‌ها را پاك كنيد. S60 3rd Edition معماري امن‌تري دارد، در برابر بدافزارها مقاوم‌تر است و براي افزايش ايمني مي‌توانيد از برنامه‌هاي ضدويروس يا رمزنگاري شده نيز استفاده كنيد.
پلتفرم S60 3rd Edition

نسخه سوم S60 از تمام آنچه كه نسخه قبلي از آن‌ها پشتيباني به عمل مي‌آورد، پشتيباني مي‌كند. بسته Feature Pack1 ويژه اين سيستم‌عامل شامل يك مرورگر جديد مبتني بر كامپوننت‌هاي اپن‌سورس است و بسيار شبيه مرورگرهاي كامپيوترهاي شخصي طراحي شده است.

اين نسخه از قابليت‌هايي چون FOTA (براي به‌روز كردن امكانات سيستم عامل و برنامه‌ها از طريق شبكه و امواج راديويي) و POC (تبديل كردن گوشي به يك گيرنده و فرستنده walkie-talkie بدون محدوديت در مسافت) نيز پشتيباني مي‌كند. (شكل 1)


شکل1- معماري پلتفرم S60
همان‌گونه كه در شكل 1 مشاهده مي‌كنيد، پايين‌ترين لايه در معماري S60، لايه سخت‌افزاري است. سيستم‌عامل سيمبيان و سكوي امنيتي لايه بعدي است و كتابخانه‌هاي نرم‌افزاري و ميان‌افزاري مانند پلي ميان دو لايه مذكور و لايه‌هاي فوقاني عمل مي‌كنند.

سپس محيط‌هاي اجراي برنامه‌هاي كاربردي قرار دارند. در اين لايه دو محيط بومي يعني جاوا و ++C و محيط‌هاي ديگري چون فلش‌لايت و محيط اجراي برنامه‌هاي پيتون مي‌توانند مورد استفاده قرار بگيرند. واسط كاربر S60 لايه بعدي است كه مي‌تواند برنامه‌هاي S60 را كه بالاترين لايه را تشكيل مي‌دهد، اجرا كنند.

پلتفرم S60 بسته به دستگاهي كه روي آن نصب مي‌شود، شامل لايه‌هاي مختلفي است. عملكرد S60 را مي‌توان در سه لايه مختلف تصور كرد: برنامه‌ها، واسط كاربر و فعال كننده‌ها.

پلتفرم S60 داراي يك بسته نرم‌افزاري گسترده از برنامه‌هاي كاربردي است كه شامل ارتباط‌هاي صوتي و ويديويي، پيام‌رساني يكپارچه SMS/MMS/e-mail، مرورگر كامل وب، تقويم و نرم‌افزار Real Player است. اين نرم‌افزارها يكپارچه با يكديگر طراحي شده‌اند تا به راحتي روي سيستم‌عامل اجرا شوند.

يكي از ويژگي‌هاي قابل توجه در چارچوب واسط كاربر S60، امكانات گسترده براي سفارشي و شخصي‌سازي آن است. قابليت‌هاي پيشرفته‌اي چون اجراي همزمان چند برنامه و نيز كپي كردن اطلاعات از برنامه‌اي به برنامه ديگر آسان‌تر از پيش شده است.


شکل2- گوشي‌هاي نوکيا سري S60 3rd Edition
پلتفرم S60 همچنين مجموعه گسترده‌اي از فناوري‌هاي فعال‌كننده مانند مديريت گوشي، پشتيباني از پخش صوت و ويديوي 3GPP و Java MIDP 2.0 را شامل است. (شكل 2)

از آنجا كه با لايه برنامه‌هاي معمول روي گوشي‌هاي موبايل مانند پيام‌رساني و چندرسانه‌اي و نيز لايه واسط كاربر آشناييد، در ادامه نگاهي به لايه ناآشناتر Enables خواهيم داشت:
Enableها در S60

S60 از فناوري‌هاي مختلفي براي فعال كردن و استفاده مؤثر از سيستم مديريت گوشي، شبكه و اتصالات محلي و نيز اجرا و مديريت برنامه‌ها پشتيباني مي‌كند:
محيط اجراي برنامه‌ها

در S60 بيشتر برنامه‌ها هم مي‌توانند در محيط ++Symbian C و هم در ماشين مجازي جاوا اجرا شوند. مي‌توان از محيط‌هاي ديگري چون ماكرومديا فلش‌لايت نيز استفاده كرد كه بالاتر از سطح محيط اصلي و بومي S60 اجرا مي‌شوند. هر دو محيط برنامه‌هاي جاوا و ++C چارچوب امني دارند و پلتفرم S60 را در مقابل بدافزارها بهتر محافظت مي‌نمايند. همچنين مي‌توان برنامه‌هاي third party توسعه داده شده در محيط برنامه‌هاي ++C را روي آن اجرا كرد.

از APIهاي موجود براي برنامه‌هاي ++Symbian C مي‌توان به مواردي چون واسط كاربر و پشتيباني از گرافيك‌هاي SVG-T براي سازگاري با انواع وضوح‌هاي نمايشگر، ارتباط‌هاي صوتي، چندرسانه‌اي، پيام‌رساني يكپارچه، موتور برنامه‌هاي كاربردي يكپارچه و امنيت اشاره كرد.

برنامه‌هاي ++C در پلتفرم سيمبيان داراي سطح متفاوتي از قابليت اطمينان هستند و اين به دامنه امنيتي آن‌ها بستگي دارد. برنامه‌هاي قابل اطمينان بايد داراي يك امضاي ديجيتال باشند. صحت چنين برنامه‌هايي را مي‌توان از طرق مختلف، مانند استفاده از Symbian Signed، محرز كرد.

وقتي برنامه روي S60 نصب مي‌شود، گوشي مي‌تواند امضاي ديجيتال را بررسي نمايد و تعيين كند كه آيا برنامه توسط يك توسعه‌دهنده شناخته شده نوشته شده است يا نه. روش ديگر براي تست قابليت اطمينان برنامه‌ها، استفاده از خدمات آنلاين Online Certificate Status Protocol) OCSP) است. در اين روش پيش از نصب برنامه، گوشي به سرور OCSP در اينترنت متصل مي‌شود تا معتبر بودن برنامه را چك كند. برنامه‌هاي جاوا را نيز مي‌توان روي S60 نصب و اجرا كرد.

مي‌توان از فناوري J2ME شامل دو استاندارد، MIDP 2.0 يا JSR-118 ،Mobile Information Device Profileو CLDC1.1 يا Connected Limited Device Configuration به همراه ماشين مجازي جاوا روي S60 بهره برد.

برنامه‌هاي ساخته شده در Java MIDP 2.0 داراي چهار دامنه مختلف امنيتي هستند: غيرقابل اطمينان، طرف سوم قابل اطمينان، اپراتور، سازنده گوشي كه هر يك نشان مي‌دهند برنامه توسط چه كسي يا چه شركتي ساخته شده است و آيا مي‌توان به آن اطمينان كرد يا نه.

برنامه‌هاي جاوا را مي‌توان به طرق مختلف، مانند استفاده از مرورگر، ارسال پيام‌هاي MMS، ايميل يا استفاده از استانداردهاي اينفرارد، USB يا بلوتوث به روي دستگاه منتقل كرد.
شبكه‌

پلتفرم S60 از چندين فناوري مختلف در ارتباطات شبكه‌اي پشتيباني مي‌كند: GSM ،GPRS ، EDGE ،WCDMA و WLAN؛ و اين به آن معناست كه از تجهيزات مجهز به S60 مي‌توان در مناطق مختلف جغرافيايي استفاده كرد.
پيام‌رساني‌

پلتفرم S60 از انواع خدمات پيام‌رساني از جمله SMS ،MMS، پيام‌رساني فوري و ايميل پشتيباني مي‌كند. همه اين خدمات مبتني بر يك برنامه پيام‌رساني مركزي طراحي شده‌اند.