اشنایی با کلیات چاپ

[Borna66]

تقسیم بندی چاپ

انواع چاپ به سه نوع که باعث چاپ نقوش می شود تقسیم بندی می گردد .
الف : چاپ برجسته
ب: چاپ گود
ج: چاپ هم سطح


الف : چاپ برجسته

در این نوع چلپ نقوش ( چاپ شوند ) نسبت به سطح برجستگی دارد و
ملموس است .

ب: چاپ گود


در این نوع چاپ سطح نسبت به نقوش (چاپ شونده ) برجستگی دارد و
ملموس است .

ج: چاپ هم سطح


در این نوع چاپ تفاوت محسوسی بین سطح و سطح چاپ شونده ( نقوش )
نیست .



الف : چاپ برجسته

چاپ برجسته به سه دسته تقسیم می شود :
1 - چاپ سنگی
2- چاپ فلزی
3- چاپ پلاستیکی

1- چاپ سنگی :

از قدیمی ترین انواع چاپ می توان از چاپ سنگی نام برد . این نوع چاپ بیشتر
جهت چاپ کتب مورد استفاده قرار میگرفت .
در این نوع چاپ ابتدا نقوش به وسیله مرکب مخصوصی که از دوده،روغن پخته،
موم و سقز تهیه شده بئد روی یک کاغذ مشمع زرد رنگ نوشته می شد . این کاغذ را
برای مدتی ( یک تا دو شبا نه روز ) در اب نگاه می داشتند سپس انرا روی سنگ
صاف سائیده شده قرار داده و حرارت می دادند تا نقوش به سنگ انتقال یابد،
وقتی روی سنگ مرکبی میشد ان را با تیز اب حاحاضر می کردند تا حروف روی
کلیشه با اندازه یک میلیمتر ( در اثر حل شدن سطح سنگ در تیزاب ) برجستگی
پیدا کند . سپس کاغذ را روی کلیشه قرار داده با هر بار مرکبی شدن ( باضافه فشار ) عمل
چاپ صورت می گرفت .
در ابتدا کلیه عوامل برای چاپ با دست صورت می گرفت و بعد دستگاههای
میکانیکی پائی و دستی ساخته شد

2- چاپ فلزی :

این نوع چاپ مهمترین بخش چاپ برجسته است . پس از چاپ سنگی چاپ فلزی
اختراع شد و در اصل گوتنبرگ مخترع چاپ فلزی بود . البته شایسته بود بجای
چاپ فلزی مشخصا از چاپ سربی نام برده شود چون این نام در چاپ اشنا و قابل
قبول تر است . لاکن بدین دلیل چاپ فلزی گفتیم که انواع کلیشه های دیگر مانند
مس، وکروم ، فولاد نیز در این چاپ از سهم بسزلئی برخوردار بوده اند و هنوز نیز
برای کارهای بخصوصس رواج دارند هر چند در اکثر این کلایشه ها سرب از عوامل
اصلی است ولی بعضا فلزات دیگری یافت می شوند که از انواع ان میتوان
صفحه های مسی قدیم ( تک فلزی ) که با دست روی ان حکاکی می شد کلیشه های
چاپ اسکناس که با ماتریال فلزهای ( چند فلزی ) متفاوت ( سخت ) ساخته می شوند را نام برد.

- چاپ سربی :
چاپ سربی تقریبا مشابه چاپ سنگی است حروف پس از چیده شدن
در رانکا روی دستگاه قرار گرفته و بوسیله مرکب و کاغذ و با استفاده از عامل فشار
عمل چاپ صورت می گیرد .
در این نوع چاپ نیز ابتدا کلیه عوامل با دست صورت می گرفت یعنی عامل
کاغذ و عامل فشار هر دو دستی بود سپس دستگاههای مکانیکی دستی و پائی
ساخته شد و با پیشرفت صنعت دستگاههای جدید از امکانات و مکانیزم بهتری
برخوردار شدند و در اخرین تحولات دستگاههای چاپ سربی دارای یکی از چهار
مکانیزم زیر بودند

نوع اول : برخورد کاغذ و حروف (عمل چاپ ) هردو روی سطح انجام می گیرد
از انواع ان می توان ماشین های لتر پرس پائی قدیمی و ماشین ملخی نام برد .

نوع دوم : کاغذ روی سیلندرهای استوانه ائی حرکت می کند و حروف برجسته
بر روی سطح قرار میگرفت مانند دستگاههای معروف لترپرس 2 و 2/5 ورقی رایج
در ایران .

نوع سوم : کاغذ روی سطح قرار دارد و حروف روی سیلندر استوانه ائی حرکت
میکند از انواع ان می توان از دستگاه مولتی گراف نام برد .

نوع چهارم : کاغذ و حروف هر دو روی سیلندر های استوانه ائی قرار می گیرند
مانند دستگاه روتاری که جهت چاپ روزنامه استفاده می شود .


انواع ماشین های سربی هم اکنون نیز رواج دارند و در اکثر چاپخانه ها ی ایران
فعالند و از ان جهت انواع اگهی ( تسلیت و غیره ) ،چاپ کارتهای متفاوت ، چاپهایی
طلائی ( طلا کوب ) ، چاپ جعبه و تیغ زنی ( جعبه ) استفاده می کنند . لازم به توضیح
است هنوز بسیاری ازچاپخانه ها جهت چاپ کتبی که تیراژپائین دارند از این دستگاهها
استفاده می کنند و هنوز دستگاههای روتاری برای چاپ روزنامه قابل استفاده می باشند .


3- چاپ پلاستیکی ( نایلو پرینت )

این نوع چاپ بوسیله کلیشه های پلاستیکی که به دستگاه بسته می شوند صورت
می گیرد .
برای تهیه کلیشه های پلاستیکی سطح پلاستیک ( انواع مختلف دارند که مخصوص
دستگاههای متفاوت ساخته می شوند ) را حساس کرده سپس عمل نور دهی ( به
وسیله اگراندیسمان ، کنتاکت ، قید ) انجام می گیرد . سپس با تاثیر مواد شیمیایی
کلیشه ظاهر شده نقوش نسبت به سطح برجستگی ملموس پیدا می کند .
برای بهترین نمونه های این چاپ می توان از مهر های پلاستیکی در قطع کوچک و
انواع و اقسام کلیشه های پلاستیکی بزرگ که برای بستن روی سیلندر دستگا ههای
چاپ طلق و لفافه بکار می روند نام برد .


ب: چاپ هم سطح
این چاپ بنام چاپ افست معروف است

در این چاپ پس از عملیات نوردهی مواد شیمیائی بر روی پلیت تاثیر گذاشته و
اختلاف سطح پیدا می شود لاکن با توجه به مقدار بسیار کم ( حدود 10 میکرون )
این اختلاف حتی حس لامسه قادر نیست نقوش را روی سطح لمس کند بدین دلیل
به اینگونه چاپ اصطلاحا هم سطح می گویند .
نکته قابل ذکر در چاپ افست برجستگی عامل چاپ نبوده و عمل چاپ بستگی به
جاذبیت اب و چربی در پلیت دارد لذا صاحبنظران صنعت چاپ معتقدند چاپ افست
یک چاپ هم سطح است .
با توجه به اهمیت چاپ افست نکات مربوط به این چاپ را به پنج بخش تقسیم می کنیم

1 - مکانیزم
2 - شکل( فرم )
3 - نوع
4 - قطع
5 - رنگ

...>>>

[Borna66]

1 - مکانیزم در دستگاه های افست

تنوع کارخانه های سازنده باعث گردیده این نوع دستگاهها با مکانیزم های
متفاوتی ارائه شوند.
در اصل مبنی در ساخت دستگاه های افست استوانه ها یا سیلندرهای سه گانه
پلیت و لاستیک و چاپ است که در تمام دستگاه های افست ( تک رنگ ) مشترک
است .

در چاپ افست ابتدا نقوش از استوانه پلیت ( نقوش روی استوانه پلیت بصورت
مستقیم هستند ) روی استوانه لاستیک بطور غیر مستقیم نقش می بندد و
از استوانه لاستیک به طور مستقیم روی کاغذ چاپ می شود بدین دلیل به
افست چاپ غیر مستقیم نیز می گویند .
دستگاه های افست نیز در داشتن سیستم مرکب رسانی و اب رسانی وجه
اشتراک دارند که هر دو سیستم ( اب رسانی و مرکب رسانی ) بوسیله استوانه هائی
معروف به نورد عمل می کنند .
در نتیجه می توان گفت دستگاه های افست در استوانه های ( سیلندر های )
سه گانه پلیت و لاستیک چاپ و استوانه های ( نورد های ) اب و مرکب مشترکند . لازم
به تو ضیح است در کارخانه های متفاوت شکل در سیلندر های سه گانه ( پلیت،
لاستیک ، چاپ ) و تعداد نورد های اب و مرکب متغییر است .

_ مکانیزم استوانه های ( سیلندر ) سه گانه پلیت و لاستیک و چاپ در دستگاه های
افست

استوانه های سه گانه در دستگاه های افست با دو مکانیزم ساخته می شود .

- مکانیزم سه استوانه ای ( سیلندری )

- مکانیزم پنج استوانه ای ( سیلندری )

. مکانیزم سه استوانه ای

_ استوانه پلیت : همانگونه که از نامش پیداست این استوانه مخصوص بستن پلیت
( زینک ) میباشد .

_ استوانه لاستیک : این استوانه همانگونه که از نامش پیداست محیط ان پوشیده از
لاستیک مخصوصی است که در مقابل مواد شیمیائی، بنزین ، و نفت مقاومت بالائی
دارد و در برابر فشار مقاوم است .

_ استوانه چاپ : این استوانه نقش انتقال کاغذ ( بوسیله پنجه های مخصوص ) را بر
روی نقوش استوانه لاستیک بعهده دارد ضمنا این استوانه نقش ضربه گیر را در زمان
چاپ و با تعادل فشار نیز بعهده دارد .
در بعضی از کارخانجات متخصصینتاکید دارند سیلندرهای سه گانه در یک برج
قرار گیرند از معروفترین این کارخانه های این سیستم هاید لبرگ المان است که اکثر
دستگاههای موجود در ایران نیز متعلق به همین سازنده است .


. مکانیزم پنج استوانه ای

در این سیستم تفاوت خاصی با سیستم سه استوانه ائی ندارد. بعضی از
کارخانه ها استوانه های سه گانه را در یک برج قرار داده و در هر برج به چاپ
یکرنگ اکتفا کرده و برای افزایش رنگ برجی با همین مکانیزم اضافه مینمایند.
لاکن بعضی از کارخانجات دیگر در هر برج دو سیلندر لاستیک و دو سیلندر
پلیت و یک سیلندر مشترک چاپ ( با قطری دو برا بر دو سیلندر پلیت و لاستیک )
قرار داده اند ، در این نوع دستگاه در هر کارخانه دورنگ چاپ حاصل میشود .


. استوانه های ( نورد های ) انتقال دهنده مرکب :

نوردهای انتقال دهنده مرکب در دستگاه های متفاوت با توجه به تنوع کارخانه های
سازنده و کار دستگاه ها متغیر است .

1 - نورد های داکت : نوردی که در مرکب گردش می کند

2 - نورد انتقال دهنده : این نورد مرکب لازم را از نورد داکت گرفته به نوردهای صلایه
تقسیم می کند .

3 - نورد های صلایی : این نورد ها باعث توضیح و صلایی مرکب در محیط نورد
می شود .

4 - نورد های واسطه : این نورد باعث انتقال مرکب به نوردهائی که به سطح پلیت
چسبیده اند می شود .

5 - نورد های سطح پلیت : نورد هائی هستند که مرکب را به سطح پلیت انتقال
می دهند .



. استوانه های ( نوردهای ) انتقال دهنده اب :


این نورد ها انتقال اب به نورد پلیت را بعهده دارند و تعداد انها نیز با توجه به
کارخانه های سازنده و نوع دستگاه متغیر است . دستگاههای افست از
نظر نوردهای انتقال دهنده اب دارای دو سیستم هستند .
-سیستم اب و سیستم اب و الکل -


...>>>

[Borna66]

سیستم اب و الکل : در جدیدترین دستگاه های افست بکار رفته و تقریبا سیستم
اب را از دستگاههای جدید حذف کرد سیستم اب و الکل تاثیر زیادی در شفافیت
کار چاپی موجود اورد و از نظر مکانیزم تعداد نوردها را کاهش داد و از بکار بردن
پارچه جلوگیری کرد البته لاستیک مخصوصی جایگزین پارچه شده که جاذذب اب و
الکل باشد.
_ سیستم اب : این سیستم در اکثر دستگاه های موجود افست رایج است و در انواع
دستگاهها تغییر میکند


شرح نوردهایی که عموما در دستگاه های چاپ موجود است

1- نورد داکت: این نورد در منبع اب چرخش میکند.
2- نورد انتقال دهنده : همانگونه که از نامش پیدا است وظیفه انتقال اب به دیگر
نورد ها را بعهده دارد .
3- نوردهای واسطه : این نوردها انتقال اب از نورد انتقال دهنده به نورد های اب
سطح پلیت را بعهده دارند و تعداد متغیر نوردها در دستگاه های متفاوت معمولا
مربوط به این گونه نورد هاست.
4- نوردهای سطح پلیت : این نوردها اب را به سطح پلیت انتقال میدهند .

2- دستگاه های افست از نظر شکل( فرم) به دو دسته تقسیم می شوند :
- چاپ خوابیده
- چاپ ایستاده

دستگاه های افست خوابیده

این نوع دستگاه فقط در یک کارخانه ساخته شد (هایدلبرگ ) و کارخانه مذکور
قبلا سازنده دستگاه های سربی بود و پس از تغییر روش کارخانه ( تغییر ساخت
دستگاه سربی به افست ) اولین دستگاه خود را با الگوی دستگاه سربی ساخت و
چون سیلندر های سه گانه چاپ افست در این دستگاه تقریبا در سطح افق قرار دارد
به این نوع دستگاه ها خوابیده نیگویند. این دستگاه ها از سرعت کمی برخوردار ند.

دستگاه های افست ایستاده


سیلندر های سه گانه افست در این دستگاه ها بشکل عمودی قرار میگیرند . این
دستگاه در مقایسه با افست خوابیده از سرعت زیادی برخوردارند.

3_ ماشینهای افست ( نوع )

نوع اول : دستگاه های ورق ( شیت)
نوع دوم : دستگاه های رول ( روتاسیون )


نوع اول دستگاه های افست ورق ( شیت )
این نوع دستگاه ها برای چاپ کاغذ بصورت ورق ساخته شده اند و موارد
استفاده انها برای کارهای ظریف رنگی و تیتراژ های متوسط است. لازم به توضسح
است همیشه دستگاه های ورق از دستگاه های رول ظریف تر کار نمی کند ولی
عموما البومهای هنری و چند رنگ را با این دستگاه ها بچاپ میرساند که بستگی به
نوع ماشین و متخصص ان دارد .

نوع دوم دستگاههای افست رول (روتاسیون)

این نوع دستگاه ها جهت چاپ کاغذهای رول ساخته شده اند و موارد استفاده
انها بیشتر برای کارهای پر تیراژ مطبوعات و کتاب است. این دستگاه ها نسبت به
دستگاه های ورق بزرگترند و در مقیاسه با دستگاه های زیر دارای خصوصیات ذیل
می باشند.

-از نظر اقتصادی مقرون به صرفه هستند چون همیشه کاغذ رول از کاغذ ورق
ارزانتر است .
- دستگاه های رول تا 5 برابر از بهترین دستگاه های ورق ، از سرعت بیشتری
برخوردارند.
- دستگاه های رول قادرند پس از چاپ بلافاصله کارهای صحافی(تاکنی،
مفتول، چسب) انجام دهند.
-دستگاه های رول برای کارهائیکه زمان در ان ها عانل تعیین کننده است
(مطبوعات) از بهترین نوع دستگاه های چاپ هستند.
- دستگاه های رول قادرند چندین رنگ را چاپ کنند ( به مناسب هر کاغذ گیر
یک رنگ و به تناسب هر پوینت 1تا 4 رنگ)



4- ماشین های افست (قطع)


امروز با توجه به سبقت سیستم افست نسبت به سیستمهای موجود و در نظر
گرفتن منافع اقتصادی در کار چاپ دستگاه های افست را در انواع و اقطاع مختلف
میسازند.

- قطع نیم ورقی: اندازه گیرنده کاغذ این دستگاه حد اکثر 36x22/5 سانتیمتر
است.
- قطع یک ورقی: اندازه گیرنده کاغذ این دستگاه حد اکثر 50x35 سانتینتر
است.
- دستگاه یک و نیم ورقی : اندازه گیرنده کاغذ این دستگاه حد اکثر 45x60
سانتیمتر است و بیشتر جهت پوستر های رنگی، جلد مجلات کم تیراژ و فرمهای
اداری مورد استفاده قرار میگیرد.
- دستگاه دو ورقی: اندازه گیرنده این دستگاه حد اکثر 72x45 سانتیمتر است
این دستگاه بیشتر جهت پوستر های رنگی ، لفافه های اقتصادی برای جعبه
و ... و کتاب مورد استفاده قرار میگیرد.
- دستگاه های دو نیم ورقی : اندازه گیرنده کاغذ این دستگاه حد اکثر 70x50 سانتی
متر می باشد .موارد استفاده این دستگاه ها مشابه دستگاه های دو ورقی است.
- دستگاه سه ورقی : اندازه گیرنده کاغذ این دستگاه حد اکثر 90x60 سانتیمتر
می باشد. موارد استفاده ان بیشتر چاپ مجله ، پوستر های تبلیغاتی -لفافه های
مواد غذایی و کتاب است.
- دستگاه چهار ورقی : اندازه گیرنده کاغذ این دستگاه حد اکثر 90x72 سانتیمتر
است. موارد استفاده این دستگاه بیشتر کار های رنگی پوستر و لفافه و کتاب
است.
- دستگاه چهارو نیم ورقی : اندازه گیرنده کاغذ در این دستگاه حد اکثر 70x100
سانتی متر است و موارد استفاده ان مشابه دستگاه چهار ورقی است.
- دستگاه پنج ورقی : اندازه گیرنده کاغذ در این دستگاه حد اکثر 140x100 سانتیمتر
است و موارد استفاده ان مشابه دستگاه دو و نیم ورقی است.
- دستگاه شش ورقی : اندازه گیرنده کاغذ در این دستگاه حد اکثر 160x120 سانتیمتر
است و در اندازه های متفاوتی در کارخانه ساخته میشود، این دستگاه بیشتر
جهت چاپ پوستر های رنگی، کتاب، مجله، لفافه و جعبه استفاده می شود.
-دستگاههای هشت ورقی : اندازه گیرنده کاغذ این دستگاه حد اکثر 200x140
سانتیمتر است و کارخانه های سازنده این دستگاه محدود هستند.
- دستگاه های رول :همیشه در بازار جهانی موجود نیستند و بنا به قطع کار
مورد نیاز سفارش داده میشود.
لذا اندازه های استاندارد نداشته و بستگی به سفارش خریدار متغیرند ولی با
توجه به اینکه بایستی با کاغذ های رول موجود در بازار جهان هماهنگ باشند
معمولا در اندازه های زیر سفارش می شوند . البته این اقطاع اندازه حد اکثر گیرنده
کاغذ این دستگاه هاست و هر دستگاه می تواند قطع های کوچک تر از خود بپذیرد.

سانتیمتر 160x120
سانتیمتر 200x140
سانتیمتر 70x50
سانتیمتر 90x60
سانتیمتر 100x70
سانتیمتر 140x100


5-رنگ در دستگاه های افست

سختی تهیه کلیشه های رنگی در ماشینهای سربی و مخارج و کیفیت پائین انها
پس از اختراع چاپ افست باعث رواج کار رنگی با کیفیت بالا در کارهای فرهنگی و
تبلیغاتی شد. پیشرفت دستگاه ها با توجه به دو عامل عمده مرکب و کاغذ روز به روز
به زیبائی کارها افزود با تخصصی شدن کارها و تنوع دستگاهها برای چاپ
تابلوها و البومهای چند رنگ از دستگاههای افست ورق استفاده کردند ولی امروز
به دستگاه های روتاسیون نیز توانسته اند به موفقیتهای شایانی دست یابند.
رنگ در هر دستگاه افست بستگی به تعداد سیلندرهای سه گانه دارد . هرگاه این
سه سیلندر در دستگاه های افست تکرار شوند بیانگر ان یک رنگ اضافه در دستگاه
هستند یعنی هر گاه گفته می شود دستگاه افست دورنگ ، یعنی سیلندر های سه گانه
دوبار تکرار شده اند.
دستگاه های افست ورق معمولا تک رنگ دو رنگ و چهار رنگ ساخته میشوند،
بدیهی است هر دستگاه تک رنگ افست قادر است با تکرار شدن کاغذ
چاپ شده یک رنگ اضافه نموده و این کار تا انجائیکه کار و رنگهای مرکب موجود
واجازه دهد می تواند تکرار شود .
دستگاه های افست رول نیز می تواند تک رنگ و دو رنگ باشند ولی معمولا این
دستگاه ها چهار رنگ ، هشت رنگ و شانزده رنگ و ... می باشند .


>>>>...

[Borna66]

ج - چاپ گود

تنها نمونه چاپ گود هیلو گراور است

پس از تهیه فیلم از اورژینال فیلم در قسمت سیلندر سازی روی کاغذ بیگمن که
حساس شده است کپی می شود . بعد از کپی ، کاغذ بیگمن روی سیلندرهای مسی
قرار می گیرد. انها مانند عمل عکس برگردان ، کاغذ ها از روی سیلندر یرداشته
می شود بطوریکه ژلاتین کاغذ همچنان روی سیلندر می ماند . بعد از این عمل مجددا سیلندر مسی را در داروئی خاص قرار می دهند که ژلاتین ان هم از بین برود
و تنها مطالبی بمانند که روی سیلندر منعکس شده است سپس سیلندر اماده بسته شدن
به ماشین هیلو گراور برای چاپ است
انواع چاپ هیلو گراور به شرح زیر است :

- ماشین های مخصوص چاپ با کاغذ بوبینی
- ماشین های چاپ کاغذ ورق
- ماشین های تک رنگ بوبینی (سطح های قدیمی بوبینی ) رتاتیو
- ماشین های چند رنگ رتاتیو
از بهترین نمونه ها چاپ هیلو گراور ماشین رتاتیو است که بیشتر برای چاپ
مطبوعات بکهر می رود این چاپ از کییت خوبی برخوردار است لاکن بعلت
لیتو گرافی مشکل ان از دور خارج شده است .