در بسياري از کلاس هاي درس در دنيا، دانش آموزان در رديف هاي مرتب پشت سر يکديگر مي نشينند. گاهي اوقات روي يکي از دسته هاي صندلي دانش آموز، تخته اي چوبي به عنوان سطحي براي نوشتن و گاهي ميزي جلوي دانش آموز وجود دارد گاهي نيز صندلي هايي را مي بينيم که با پيچ به کف کلاس محکم شده اند. غالباً جلوي چنين کلاس هايي، سکوهايي(که همه ي دانش آموزان بتوانند معلم را ببينند) وجود دارد که معلم روي آن مي ايستد. در مقابل چنين کلاس هايي، کلاس هاي درس ديگري هستند که دانش آموزان آن ها به صورت دايره اي بزرگ دور تا دور ديوارهاي کلاس مي نشينند و يا حتي ممکن است گروه هاي کوچکي از دانش آموزان در قسمت هاي گوناگون کلاس با هم مشغول کار باشند. بعضي اوقات نيز به صورت نعلي شکل دور معلم مي نشينند که در نگاه اول، مشخص نمي شود معلم کيست. راه هاي متعددي را در ترتيب ميز و صندلي ها مشاهده مي کنيم که باعث مطرح شدن سؤالات زيادي مي شود. برخي از اين سؤال ها عبارت اند از: آيا مدرسه هايي که از انواع چيدمان کلاسي استفاده مي کنند، براي آن ها شيوه اي مستمر است يا صرفاً از آن نوع چينش به عنوان مد روز استفاده مي کنند؟ آيا ذاتاً ايده ي برتري درباره ي ترتيب چيدن صندلي ها وجود دارد، يا اين که چنين کلاس هايي محصول اعتقادي سنتي هستند؟ آيا نوعي از ترتيب چيدن ميز و صندلي ها بر نوعي ديگر برتري دارد؟ مزاياي هر چينش چيست؟ در اين مقاله، درباره ي راه هاي گوناگون چيدمان ميز و صندلي ها بحث شده است.




رديف هاي مرتب
نشستن دانش آموزان در کلاس درس به صورت رديفي، مزيت هاي زيادي دارد. به اين معنا که معلم ديد کافي بر همه ي دانش آموزان دارد و آن ها هم، معلم را به راحتي مي بينند. اين شيوه، ارائه ي درس را آسان مي کند و معلم را قادر مي سازد با تمام کساني که سخن مي گويد، ارتباط چشمي داشته باشد. هم چنين، برقراري نظم را آسان مي کند. زيرا در صورت رديفي نشستن، ايجاد بي نظمي مشکل تر مي شود. اگر در کلاس، بين رديف ها راهروهايي وجود داشته باشد، معلم مي تواند به راحتي قدم بزند و ارتباط شخصي بيش تري با تک تک دانش آموزان برقرار سازد و آن چه را که انجام مي دهند، مشاهده کند. شيوه ي نشستن رديفي ايجاب مي کند، معلمان با تمام کلاس کار کنند. بعضي از فعاليت ها، مختص اين نوع از سر کلاس نشستن هستند. براي مثال، مي توان توضيح يک نکته ي دستوري، تماشاي فيلم، استفاده از تخته و نشان دادن يک پاراگراف به صورت متني با استفاده از پروژکتور اُورهد را نام برد. هم چنين وقتي دانش آموزان در انواع خاصي از تمرين زبان شرکت داده مي شوند، مفيد است. زيرا، اگر توجه همه ي دانش آموزان روي يک تکليف متمرکز شود، همه ي کلاس پيام يکساني دريافت مي کنند.


هنگامي که معلم با کلاسي کار مي کند که به صورت رديفي نشسته اند، بسيار مهم است که از حفظ ارتباط با دانش آموزان اطمينان حاصل کند و تک تک آن ها را متوجه خود سازد. بنابراين، اگر از دانش آموزان سؤالي مي پرسد، به ياد داشته باشد که از دانش آموزان عقب کلاس درس به ويژه آن هايي که ساکت ترند نيز، سؤال کند و فقط به آن هايي که نزديک هستند، اکتفا نکند. معلمان بايد در اطراف کلاس درس حرکت کند تا همه ي دانش آموزان را ببيند و عکس العملشان را نسبت به آن چه در حال انجام است، بسنجد. ترفندي که اکثر معلمان به کار مي برند، اين است که پيوسته دانش آموزان را در حال حدس زدن نگه مي دارند. به ويژه آن جايي که معلمان سؤالات انفرادي مي پرسند، ضرورت دارد که از دانش آموزان به ترتيب سؤال نپرسند. چنان چه اين کار را بکنند، کارشان بسيار کسالت آور مي شود و دانش آموزان مي دانند کِي قرار است از آن ها سؤال شود و اگر يکدفعه از آن ها سؤال شد، ديگر مورد سؤال قرار نخواهند گرفت. بهتر است از دانش آموزان همه ي قسمت هاي کلاس و آن هم به صورت کاملاً تصادفي، سؤال شود؛ چون اين کار همه ي دانش آموزان را آماده و هوشيار نگه مي دارد. در بسياري از کلاس هاي درس در دنيا، معلمان ممکن است در يک لحظه با تعداد بين 40 تا 200 نفر، سر و کار داشته باشند. در چنين شرايطي، کلاس هاي رديفي ممکن است بهترين و يا حتي تنها راه حل باشد.



دايره اي شکل و نعل اسبي
خيلي از معلمان و دانش آموزان در کلاس هاي کوچک تر، روش نعل اسبي و دايره اي را ترجيح مي دهند. در شيوه ي نعل اسبي، معلم در قسمت انتهايي باز نعل قرار خواهد گرفت. چون بايد در قسمتي باشد که تخته، پروژکتور اُورهد و يا راديو ضبط قرار گرفته است. در شيوه ي دايره اي، موقعيت معلم (جايي که تخته قرار دارد)، از اشراف کمتري برخوردار است. کلاس هايي که به صورت دايره اي چيده شده اند، به طور جدي بيانگر باور و عقيده ي معلم و دانش آموزان هستند. در اين شيوه ي نشستن، تمام افرادي که در يک دايره نشسته اند، احساس عميق تري از برابري به نسبت اين که معلم جدا و جلوي کلاس بايستد، وجود دارد. اين مطلب ممکن است در مورد شيوه ي نعلي درست نباشد، چون معلم در مرکز قرار مي گيرد. ولي در شيوه ي دايره اي، معلم فرصت بيش تري براي نزديک شدن به دانش آموزان پيدا مي کند. بنابراين اگر معلمي به کم کردن مرز بين خود و دانش آموزانش معتقد است، اين شيوه به او کمک خواهد کرد. مزاياي ديگر اين شکل عبارت است از: همه ي دانش آموزان مي توانند همديگر را ببينند. در حالي که در کلاس رديفي، اگر دانش آموز بخواهد با فرد پشت سرش ارتباط چشمي برقرار کند، مجبور است ديد را از معلم بر دارد و به عقب بر گردد. در شيوه ي دايره اي و نعلي، نيازي به چنين جدايي نيست. بنابراين، کلاس براي دانش آموزان محلي صميمي تر و بالقوه است تا از طريق گفت و گو، ارتباط چشمي و حرکات معني دار بدن (مانند بالا بردن ابرو، شانه بالا انداختن و...) در اطلاعات و احساسات همديگر سهيم شوند.



ميزهاي جداگانه
به نظر مي رسد ميزهاي گرد و نعلي شکل، به طور رسمي تر با کلاس هايي که دانش آموزان در گروه هاي کوچک و ميزهاي اختصاصي نشسته اند، مقايسه شده اند. در چنين کلاس هايي، معلم در حال قدم زدن در کلاس، کار دانش آموزان را کنترل مي کند و اگر مشکلي داشته باشند، به آن ها کمک مي کند. آن ها را به کار وا مي دارد و يا در گوشه و کنار، مطلبي را برايشان توضيح مي دهد. در اين شيوه از نشستن در کلاس، سلسله مراتب کمتري در فضاي کلاس حاکم است. براي معلم خيلي آسان است که در حالي که ديگر ميزها مشغول کارشان هستند با يک ميز کار کند،. اين روش، کم تر شبيه معلم و شاگردي به نظر مي رسد. بيش تر شبيه بزرگ سالان مسئولي به نظر مي رسد که مشغول يادگيري هستند. با وجود اين، اين شيوه ي نشستن در کلاس، خالي از اشکال نيست. در وهله ي اول، دانش اموزان ممکن است، که تمايل نداشته باشند با هم ميزي هاي يکساني کنار هم باشند، اما به مرور زمان ممکن است سليقه شان تغيير کند. ثانياً چون دانش آموزان پراکنده تر و جدا هستند، تدريس به کل کلاس مشکل تر مي شود، شيوه ي نشستن دانش آموزان درباره ي سبک کار معلم و يا مؤسسه اي که در آن جا تدريس مي شود، حرف هاي زيادي براي گفتن دارد. اکثر معلمان تمايل دارند ترتيب کلاسشان را دوباره تغيير دهند تا هميشه با رديفي از دانش آموزان يکسان و چهره هاي کسل رو به رو نباشند. حتي جايي که از لحاظ فيزيکي محدوديت وجود دارد، مثل محدوديت ميز و صندلي، اين کار غير ممکن است و معلمان مي توانند چيدمان ديگري را براي صندلي ها انتخاب کنند.