شایعه و حرف بی اساس صحبتی است که پشت سر دیگران مطرح می شود و اغلب زندگی شخصی و خصوصی آدم ها را هدف قرار می دهد. صحبت کردن، قدیمی ترین و متداول ترین روش برای تبادل عقاید و نقطه نظرات به حساب می آید اما گردهمایی چند نفره و صحبت کردن در مورد آدم ها شرایط را برای طرح مسایلی باز می کند که گاه اشتباه بوده و اطلاعاتی رد و بدل می شود که به ضرر فرد مورد نظر تمام می شود. متاسفانه ماهیت شایعه و یا صحبت پشت سر دیگران طوری است که به سرعت منتقل می شود و اصلا به یک اجتماع محدود، قانع نیست.


● شایعه زخم می زند
یک مثل قدیمی می گوید: گِل همیشه می چسبد. به نظر می رسد این مثل کاملا درست است چون دانشمندان هم دریافته اند که شایعه و غیبت روی افکار و باور افراد تاثیر می گذارد حتی اگر بدانند که صحت ندارد. به عبارتی این گونه حرف ها مثل گِل به مغز افراد شنونده می چسبد! محققان دانشگاه وین اتریش بیولوژی تکامل در آلمان معتقدند شایعه و حرف و حدیث پشت سر دیگران به طور بالقوه تاثیری کاربردی دارد و به طوری کاملا موذیانه وارد حوزه فکری آدم ها شده و آن را تحت تاثیر قرار می دهد. شاید یکی از دلایل آن این است که شهرت، اعتبار و شخصیت افراد در جامعه حایز اهمیت بسیاری است. تکرار در موضوع شایعه بسیار مهم به شمار می رود و موجب می شود در نهایت باور افراد نسبت به آن بیشتر شود. هر چه تکرار بیشتر شود تاثیر آن افزایش می یابد. حرف های بی اساس به خصوص اگر حالتی منفی داشته باشند زندگی شخصی افراد را نابود کرده و چون در شایعه، واقعیت بیان نمی شود و هر کس مقداری هم روی آن گذاشته و به نفر بعدی می گوید به دروغی بزرگ تبدیل می شود. اغلب افرادی که به دیگران حسادت می کنند و می خواهند زندگی آنها را به نابودی بکشانند به چنین اقدامی دست می زنند تا به دیگران ضربه بزنند.


● شایعات ترسناک
به نظر متخصصان روان شناسی شایعاتی که موجب برخورد و مواجهه گروه ها با هم می شود کاملا ضربه زننده و آسیب رسان است. به عنوان مثال شایعات نژادی که موجب تخریب انسانیت در سایر گروه ها می شود جزو این دسته است. شایعاتی که گروه های اجتماعی را نسبت به هم بی اعتماد می کند نیز مخرب است. انواع شایعاتی که آشوب به پا می کند بسیار خطرناک است. بررسی ها نشان می دهد ۶۵ درصد آشوب های اجتماعی بر اساس شایعات به وجود آمده اند که اگر به تاریخ مراجعه کنید نمونه های آن بسیار است.


● شایعه یا خشونت در محل کار
شایعه و صحبت های بی اساس و نادرست در محیط کاری نیز بسیار خطرناک است به طوری که بعضی متخصصان به آن «خشونت در محل کار» می گویند چون ماهیتا به شرایط شغلی فرد مورد نظر حمله می شود. بررسی ها نشان می دهد فقدان اعتماد به نفس کافی و زیاده خواهی در محیط کار بدون تلاش مناسب از عوامل بروز شایعه در محیط کار است و عواقب منفی شایعات محیط کار را به دنبال دارد مانند از بین رفتن مولد بودن و هدر رفتن زمان، کم رنگ شدن اعتماد و اخلاقیات، افزایش اضطراب در میان کارمندان (چون شایعه بدون اطلاعات روشن و واضح در بین افراد می چرخد و حقیقت نامشخص می شود)، افزایش جبهه گیری بین کارکنان، آسیب به احساسات و اعتبار افراد، ایجاد خطر بر سر راه پیشرفت فرد مورد نظر چرا که شایعات او را غیرحرفه ای و مشکل دار نشان می دهد و احتمال اینکه کارکنان خوب به دلیل جو ناسالم محیط کار، آنجا را ترک کنند، بالا می رود.


● شایعه خوب هم وجود دارد!
وقتی هدف از بیان یک شایعه حفاظت از سایرین در برابر آسیب های احتمالی باشد، دیگر نمی توان آن را فقط زشت و پلید دانست. برای مثال وقتی فردی این شایعه را به شما می رساند که دوست فرزندتان فروشنده مواد مخدر است ممکن است در ظاهر یک شایعه زشت باشد اما شما را وادار می کند تحقیق کنید و اگر چنین است مانع از این دوستی خطرناک شوید. ممکن است شایعه یک راهکار ساده باشد تا بتوان از طریق آن اطلاعات مفید و کمک کننده را در مورد جامعه و دنیای اطرافمان به دست آوریم بدون آنکه به طور مستقیم در این باره کاوش کنیم. به عبارتی شایعه یا ترس از به وجود آمدن آن موجب می شود هنجارهای اجتماعی که برای ادامه زندگی اجتماعی ضروری است بالا رفته و حفظ شود.

به طور مثال وقتی بدانیم هیچ کس با خانواده ای که پایبند معیارهای اخلاقی و عرف جامعه نیست رفت و آمد نکرده و اتفاقا شایعه درست می کند سعی می کنیم خانواده خودمان را به هنجارهای اجتماعی نزدیک تر کنیم. توجه داشته باشید صحبت کردن با دوستان و آشنایان کاملا پسندیده است به شرطی که غیبت و شایعه در آن وجود نداشته باشد و این دو مقوله کاملا از هم مجزا است اما اگر در همین دور هم گردآمدن و صحبت کردن ها شایعاتی هم رد و بدل شد باید موجب شود هشیاری و دقت ما افزایش پیدا کند تا صحت و سقم موضوع بررسی و تایید شود. به عبارتی اینجا است که هوش اجتماعی افراد موجب می شود از این مهلکه در جهت مثبت بیرون بیایند و یا برعکس در مرداب آن فرو بروند.


● شایعات آنلاین
بررسی ها نشان داده است شایعاتی که از طریق اینترنت پخش می شوند همان تاثیری را دارند که از طریق چهره به چهره منتقل می شوند و به طور دقیق از همان اصول و پارامترها پیروی می کنند. وقتی پای یک شایعه به میان می آید، فرضیه ها بررسی می شوند، اطلاعات جمع آوری شده، گاهی نظریات مخالف مطرح می شوند، تاثیر منفی شایعه موجب بروز عواقبی شده و یا گروه را از هم جدا کرده و متلاشی می کند. ضمن اینکه شایعات آن لاین بسیار بسیار سریع تر از نوع سنتی و مکالمه ای گسترش می یابند. نکته منفی شایعات آن لاین این است که در اجتماع مورد نظر امکان بحث فعال و بیان عقاید متفاوت وجود ندارد و در نتیجه مخالفت و از بین رفتن شایعه غیرممکن می شود. در نتیجه شایعات اینترنتی تنها گروه های موافق شایعه وارد عمل شده و نظریات درست و واقعی فرصت ظهور پیدا نمی کنند.



beigi90