وزن مخصوص ظاهری خاک وزن مخصوص ظاهری عبارت است از وزن واحد حجم خشک خاک در شرایط طبیعی و واحد آن بر حسب گرم بر سانتی متر مکعب است . اصولا این وزن خاک به میزان منافذ خاک نسبت عکس دارد یعنی هرچقدر منافذ زیادتر باشد وزن مخصوص ظاهری کمتر خواهد بود. مثلاَ خاکهای اسفنجی با منافذ زیاد دارای وزن مخصوص کمتری از خاکهای فشرده اند. بنابراین وزن مخصوص خاکهای ریزبافت در محدوده 1 الی 3/1 گرم بر سانتیمتر مکعب نوسان می کند در صورتی که در خاک های درشت بافت در محدوده 3/1 الی 8/1 گرم بر سانتیمتر مکعب است.علت کمتر بودن وزن مخصوص خاک های ریز بافت وجود خاکدانه ها و منافذ بیشتر در خاک است. مثلاً در خاک های لومی سیلتی یا لومی رسی که اغلب همراه با مواد آلی بیشتر هستند به علت وجود خاکدانه های بیشتر و خلل و فرج زیادتر دارای وزن مخصوص ظاهری کمتر بوده و بین 1 تا 6/1 گرم بر سانتی متر مکعب است در صورتی که در خاک های شنی به علت نزدیک بودن ذراتشان به هم و کاهش منافذ بین آنها دارای وزن مخصوص ظاهری زیادتری هستند که معمولاً در خاک های شنی و یا شنی لومی بین 2 تا 8/1 نوسان دارد. خاک های ریز بافت به علت منافذ زیادتر موقعی دارای وزن مخصوص کمتری هستند که شرایط تشکیل خاکدانه در آن وجود داشته باشد. معمولاً خلل و فرجی در حدود 50 درصد در لایه شخم ( 0 تا 30 سانتی متری) که دارای بافت مناسبی می باشند فضای مناسبی را برای آب و هوا تشکیل می دهند و این منافذ در خاک هایی ایجاد می شوند که به طور یک طرفه رسی یا شنی نباشند بلکه دارای بافت لومی شنی و یا لومی رسی ضعیف با مواد آلی کافی باشند. در نتیجه عملیات کشاورزی درصد حجم کل منافذ خاک کمتر شده و وزن مخصوص ظاهری زیادتر می شود و این مهم است زیرا شخم های زیاد و متوالی در هوای نامناسب و بارانی و مرطوب باعث خراب شدن بافت خاک می گردد. به طور کلی عواملی که باعث افزایش منافذ خاک گردند مثل افزایش مواد آلی، احداث مراتع و پوشش گیاهی ،.... وزن مخصوص خاک را کاهش می دهد و بالعکس ماشین آلات سنگین، شخم های نامناسب سبب کاهش حجم منافذ و افزایش وزن مخصوص ظاهری می گردد. وزن مخصوص ظاهری خاک های الی کمتر از خاک های معدنی است و بین 2/0 تا 6/0 گرم بر سانتیمتر مکعب نوسان می کند و میزان این وزن مخصوص بستگی به عوامل زیر دارد : 1) نوع ماده گیاهی
2) درجه تجزیه آن
3) مقدار آب موجود در ماده گیاهی
در نتیجهD = ( P ⁄ V ) D = وزن مخصوص ظاهری بر حسب گرم بر سانتی متر مکعب P= وزن خاک خشک در 105 درجه سانتی گراد در حالت طبیعی بر حسب گرم V = حجم خاک خشک شده در 105 درجه سانتی گراد در حالت طبیعی بر حسب سانتی متر مکعب برای انداره گیری وزن مخصوص ظاهری از دو روش استفاده می کنیم : 1) روش سیلندر 2) روش کلوخه اندازه گیری وزن مخصوص ظاهری به روش کلوخه : روش کار : ١- ابتدا یک کلوخه را که اندازه ی یک تیله یا یک بند انگشت می باشد انتخاب می کنیم . ٢- لبه های تیزکلوخه را با استفاده از دست می ساییم تا کلوخه به صورت کروی در بیاید . ٣- کلوخه را با استفاده از یک نخ می بندیم که یک طرف آن بلند باشد ٬پس از آن دنباله ی دیگر آن را با استفاده از یک قیچی یا هر وسیله ی برنده ی دیگر می چینیم . ۴- کلوخه را همراه با نخی که به آن بسته ایم وزن می کنیم . ۵- کلوخه را لحظه ای در یک ظرفی که پر از پارافین که نه زیاد سرد و نه زیاد گرم می باشد کرده و در می آوریم و منتظر می ایستیم که پارافین سطح کلوخه خشک شود . (نکته: اگر پارافین سرد باشد به صورت جامد بوده و ما نمی توانیم که کلوخه را در آن شناور کنیم و اگر بسیار گرم باشد پارافین به داخل کلوخه نفوذ کرده و باعث می شود که حجم کلوخه کمتر شود و در نهایت وزن مخصوص را بیشتر نشان می دهد .) ۶- کلوخه ی آغشته شده به پارافین را وزن می کنیم . ٧- یک استوانه مدرجرا برداشته و آن را به مقدار یک عدد صحیح مثلاَ 80 میلی لیتر پر از آب مقطر می کنیم . ٨-کلوخه رابه درون استوانه ی پر از آب مقطر با استفاده از نخ فرو کرده و همانند قسمت قبل عدد روی استوانه را می خوانیم . (نکته وقتی که کلوخه را وارد آب مقطر می کنیم٬کلوخه را دو سه بار بالا و پایین می کنیم که اگر هوایی زیر کلوخه گیر کرده است به بیرون از آب در بیاید .اما اگر پارافین کلوخه نشتی داشته باشد و آب وارد کلوخه می شود از آن هوا خارج می شود که این امر باعث باطل شدن آزمایش شده و باید آزمایش را دوباره انجام دهیم .) ٩- در مرحله ی آخر با استفاده از اعداد و ارقامی که بدست آورده ایم وزن مخصوص ظاهری را حساب میکنیم . محاسبه : 10/8 = وزن کلوخهgr 54/8 = وزن کلوخه + پارافینgr وزن کلوخه – وزن کلوخه و پارافین = وزن پارافین=10/8 – 54/8=44/0gr 80 = حجم آب مقطرml وزن پارافین + وزن کلوخه + حجم آب مقطر=85gr حجم آب جابجا شده=5 ml حجم پارافین===0/6 حجم کلوخه=6/0 – 5 =4/4 Pb== =1/84 درصد تخلخل=(1 -(× 100 =22/7 نتیجه گیری : 1- مقدار پارافینی که در این آزمایش دور کلوخه را احاطه می کند هیچ تاثیری روی جواب نخواهد داشت . 2- هر چه مقدار جرم کلوخه بیشتر باشد و حجم آن کمتر ، میزان وزن مخصوص بیشتر خواهد بود و بلعکس هرچه مقدار حجم کلوخه بیشتر و جرم آن کمتر باشد ، میزان وزن مخصوص کمتر خواهد بود .