شيوه تعيين نگارش برنامه‌هاي كامپيوتري (بخش دوم)

نسخه‌گذاري برخي نرم‌افزارها بيانگر پيشينه آنها است. به‌عنوان مثال نسخه 3 نرم‌افزار معروف ‌Winamp‌ با يك معماري كاملا متفاوت از نسخه 2 عرضه شد. سپس نسخه جديد آن يعني 5، سازگار با هر دو معماري پيشين (3+2) منتشر شد. بدون اين‌كه نسخه 4 در كار باشد. به‌طور مشابه ‌7UnixWare‌ نيز ادغام شده ‌2 UnixWare‌ و ‌5 OpenServer‌ است.
در برخي نرم‌افزارها هم، در عدد اصلي نگارش پرش‌هاي عمده‌اي به چشم مي‌خورد. مثلا مايكروسافت اكسس براي يكسان شدن نگارش آن با مايكروسافت ورد از نگارش ‌2.0‌ به ‌7.0‌ پرش كرد. گاهي نيز چنين پرش‌هايي به‌خاطر رقابت با نرم‌افزارهاي رقيب انجام مي‌شود.

مثلا يك نرم‌افزار با نگارش ‌3.0‌ ممكن است به دليل آنكه نرم‌افزار رقيبش نگارش ‌6.0‌ است براي حفظ بازار يا ربودن گوي سبقت، نسخه بعد خود را با نگارش ‌6.0‌ يا ‌7.0‌ عرضه كند. نمونه جالب ديگر در عرضه نسخه 14 نرم‌افزار آفيس است كه بعد از نگارش 12 عرضه شد. كه اين پرش تنها به‌دليل اعتقادات خرافي در مورد نحسي عدد 13 بوده است! يا نسخه 13 نرم‌افزار ‌WordPerfect Office‌ شركت كورل به‌دليل همين اعتقاد با كد ‌3X‌ عرضه شد كه ‌X‌ در اعداد رومي معادل 10 است و بعد از آن نيز همين روند حفظ و نسخه بعدي با كد ‌4X‌ ارائه شد. ‌ ‌
مراحل عرضه يك نرم‌افزار از ابتدا تا نسخه اصلي و رسمي آن به ترتيب شامل ‌Pre-alpha‌، ‌Alpha‌، ‌Beta‌، ‌Release candidate‌ و نسخه اصلي است كه به‌شرح هريك خواهيم پرداخت.
‌Pre-alpha‌

مرحله پري–آلفا به‌مدت زمان آغاز توسعه نرم‌افزار تا زمان عرضه نسخه آلفا يا هر مرحله ديگر (در حالتي كه نسخه آلفا نداشته باشيم) گفته مي‌شود. گاهي اوقات نسخه‌اي از برنامه نيز تحت همين عنوان، قبل از نسخه آلفا يا بتا عرضه مي‌شود تا توسعه‌دهندگان شاهد طريقه كار برخي از امكانات نرم‌افزار در محيط عملي باشند. در مقايسه با نسخه آلفا و بتا، نسخه پري–آلفا از نظر امكانات كامل نيست و هنگام تست آن ممكن است به تمام كارهايي كه قبلا انجام شده، از قبيل تحليل نيازمندي‌ها، طراحي و توسعه نرم‌افزار و آزمون بخش‌هاي برنامه ارجاع داده شود.
عموما در توسعه نرم‌افزارهاي متن باز، انواع مختلفي از نگارش‌هاي پري–آلفا وجود دارد. نگارش‌هاي ‌Milestone‌ شامل مجموعه مشخصي از توابع است كه به محض كامل شدن كارايي آنها، عرضه مي‌شوند. ‌Nightly Builds‌ نگارش‌هايي هستند كه معمولا به‌صورت خودكار توسط سيستم كنترل بازبيني و اغلب در شب ساخته مي‌شوند. اين نگارش‌ها به آزمايش‌كنندگان اين امكان را مي‌دهد كه امكاناتي را كه اخيرا پياده‌سازي شده‌اند، براي يافتن خطاهاي جديد بلافاصله آزمايش كنند.
‌Alpha‌

ساخت آلفاي يك نرم‌افزار براي آزمايش‌كنندگان داخلي شركت است كه متفاوت از تيم مهندسي نرم‌افزار هستند. البته گاهي نسخه آلفا در دسترس عموم نيز قرار داده مي‌شود و زماني عرضه مي‌شود كه قابليت‌هاي آن به‌حدي رسيده باشد كه آزمايش آن را به‌توان آغاز كرد.
نسخه‌هاي آلفاي يك برنامه كه گاهي با آلفا 1، آلفا 2 و... و يا به اختصار با ‌1a‌، ‌2a‌ و... نشان داده مي‌شوند، نسخه‌هايي ناپايدار هستند كه معمولا فاقد ويژگي‌ها و قابليت‌هاي نرم‌افزار نهايي هستند و تا زمان عرضه رسمي ممكن است دستخوش تغييرات زيادي شوند.
‌Beta‌

زماني كه نرم‌افزار آماده تحويل به كاربران شده و مرحله آزمون آلفا توسط توسعه‌دهندگان را پشت سر گذاشته است، ‌چون هنوز به پايداري لازم نرسيده و ممكن است در عمل با اشكالات زيادي مواجه شود، نسخه‌اي از آن تحت عنوان بتا عرضه مي‌شود.
اين نسخه تمام يا اكثر امكانات نرم‌افزار نهايي را دارد. اما چون هنوز به پايداري لازم نرسيده است، معمولا به‌صورت رايگان در دسترس كاربران قرار مي‌گيرد. شركت سازنده نيز معمولا مسووليت عواقب استفاده از نسخه بتاي نرم‌افزار را نمي‌پذيرد. وقتي مهر بتا روي نرم‌افزاري مي‌خورد، به‌طور كامل گوياي عبارت معروف ‌ Use at your own risk‌ است. يعني با مسووليت خودتان از آن استفاده كنيد و هرچه شد به ما ربطي ندارد!
به همين دليل هم است كه معمولا از كاربران پولي دريافت نمي‌شود. زيرا شركت‌ها در قبال دريافت هر هزينه بايد پاسخگو باشند. پس نه هزينه‌اي دريافت مي‌كنند و نه مسووليتي مي‌پذيرند. ‌ ‌
چنين نرم‌افزاري بسته به نوع كاركرد ممكن است هنگ كند، موجب از دست رفتن اطلاعات و ... شود. به همين دليل بسياري از كاربران از دريافت، نصب و اجراي نسخه‌هاي بتاي برنامه‌ها خودداري مي‌كنند و منتظر مي‌مانند تا نسخه اصلي عرضه شود و آن را خريداري ‌كنند.
اما معمولا تعداد افرادي كه برنامه را دريافت و آزمايش مي‌كنند، به ميزاني هست كه شركت به هدف تست برنامه خود در دنياي واقعي برسد و اشكالات برنامه كشف و رفع شود.
عموما نسخه بتا، اولين نسخه از نرم‌افزار است كه از شركت خارج مي‌شود و براي آزمايش در دسترس عموم قرار مي‌گيرد. چنين آزموني به اصطلاح، آزمون جعبه سياه نام دارد. زيرا كاربران بدون داشتن اطلاعات از كد برنامه، تنها با استفاده از امكانات موجود و دادن ورودي و گرفتن خروجي، آن را آزمايش مي‌كنند. برخي از توسعه‌دهندگان به اين مرحله ‌Preview‌، ‌Prototype‌، ‌TP (Technical Preview)‌ و ‌Early access‌ نيز مي‌گويند. دو اصطلاح ‌Closed Beta‌ و ‌Open Beta‌ نيز در اين مرحله مطرح مي‌شود.
نسخه‌هاي ‌Closed Beta‌ براي آزمايش در دسترس گروه مشخصي از كاربران قرار مي‌گيرند اما نسخه‌هاي ‌Open Beta‌ به‌طور گسترده در دسترس عموم قرار مي‌گيرد.
پارسا ستوده‌نيا
منبع: روزنامه كيك شماره 237