زندگی زرتشتیان (پرسش و پاسخ با دکتر موبد کوروش نیکنام)

[Borna66]

01ـ6پرسش : آيا زرتشتيان آتش پرست هستند ؟ اگر نه پس چرا آتشكده دارند ؟

پاسخ : خير ، كشف آتش در تاريخ ايران به زماني پيش از پيامبري اشوزرتشت مي رسد . و آتشكده ها پس از آن محلي براي تامين آتش اجاق خانواده ها و داراي احترامي ويژه بوده است . زرتشتيان به پيروي از نياكان آريايي خود همواره چهار آخشيج يعني هوا ـ خاك ـ آب و آتش را پاك كننده مي دانستند و تلاش مي كردند تا آنها را آلوده نسازند ، بلكه سرودهاي نيايش را براي هر يك داشتند .

در بينش اشوزرتشت خداوند را بايد در روشنايي جستجو كرد پس هر زرتشتي به هنگام نيايش رو به سوي روشنايي مي كند، هرگونه روشنايي درنماز تفاوتي ندارد . نور خورشيد ، ماه ، چراغ كه يكي از آنها نيز مي تواند روشنايي آتش باشد .

از سوي ديگر ايرانيان باستان ، آتش را نماد موجوديت خود يا نمادي از هويت ملي خود مي دانستند و به آن افتخار مي كردند زيرا آتش از بين برندة ناپاكي ها و روشن كنندة تاريكي ها است ، گرما و انرژي آتش چرخ هاي صنعت و پيشرفت را به چرخش مي آورد و آتش دروني انسان انديشه او را به خـردِ بي پايان اهورايي پيوند ميدهد ، پس زرتشتيان به پيروي از نياكان خود همچنان آتش را در آتشكده ها پرستاري مي كنند تا يادآور پويايي روشنايي در هستي باشد .

02ـ6 پرسش : روزه گرفتن در دين زرتشتيان چگونه است ؟

پاسخ : زرتشتيان روزه داشتن را همانند اديان ديگر ندارند . در باور آنان تن جايگاه روان است بنابراين بايد همواره نيازهاي آن را برآورده ساخت تا روان ، شاد و آرام باشد . تن بايد قوي باشد تا توان كار و تلاش براي سازندگي را داشته باشد . از سوي ديگر زياده روي در خوردن و آشاميدن نيز به جسم و روان آسيب مي رساند و از كارهاي ناشايست است زرتشتيان به جاي روزه گرفتن در هر ماه سي روزه خود ، چهار روز ويژه دارند به نام هاي وهمن ـ ماه ـ گوش و رام كه از خوردن هرگونه غذاي گوشت دار پرهيز مي كنند .

[Borna66]

03ـ6 پرسش : غسل و آداب طهارت در دين شما چگونه است ؟

پاسخ : اشوزرتشت هنگامي به پيامبري برگزيده شد كه مردم ايران متمدن شده بودند و با توجه به شرايط زمان خود كارهاي شخصي و روزانه خود را مي دانستند . چگونگي خوردن و آشاميدن ، لباس پوشيدن و پاكيزگي تن و محل زندگي خود را آموخته بودند پس اشوزرتشت احكام ويژه اي در زندگي روزانه آنان سفارش نكرد . در مورد بهداشت فردي نيز اشارة او به پيروي از خرد و همراه شدن با دانش زمان است . بنابراين در هرزمان ، در هر شهر و كشور انسان بايد آخرين داده هاي علمي را براي بهزيستي در نظر داشته باشد و از دانش هاي گوناگون در زمينة بهداشتي ـ پزشكي ـ حقوقي ـ اقتصاد و غيره پيروي كند .

04ـ6 پرسش : شيوه برخورد با اموات و جسد مرگان چگونه است ؟

پاسخ : در آموزشهاي اشوزرتشت تن و روان هر دو ارزشمند هستند تن بايد سالم ، نيرومند و پاك و از سوي ديگر روان نيز شادمان و آرام باشد بنابراين تن تا زماني ارزش داردكه روان را به شادماني در خود نگهدارد ولي هنگامي كه از هم جدا شدند روان جاودانه خواهد شد . تن بدونِ جان به نام نِسا يعني پليدي ناميده مي شود كه بايد

از محيط زندگي ديگران خارج شود تا محيط زيست را آلوده نسازد و اين بستگي به زمان و مكان زندگي دارد . زرتشتيان تعصب خاصي در نوع برخورد با جسد مردگان ندارند زماني آنرا در دخمه ها و بالا ي كوه ها قرار مي دادند تا مرغان لاشخور آنها را از بين ببرند و اين عمل را شايد از نياكان آريايي خود به يادگار داشتند چون آنها در مناطق پوشيده از برف بودند و امكان خاكسپاري وجود نداشت و در برخي از نقاط ايران جسد مردگان را به شيوه هاي گوناگون به خاك مي سپردند بهر حال هم اكنون در ايران رسم خاكسپاري وجود دارد در حاليكه در برخي از كشورها مانند هندوستان و پاكستان در كنار خاكسپاري رسم دخمه گذاري هم انجام مي گيرد . آنچه مسلم است مانند بسياري از رفتارهاي اجتماعي ديگر زرتشتيان مي كوشند تا با خردمندي از دانش زمان در هر رشته به ويژه موضوع برخورد با مردگان نيز بهره بگيرند .

05-6 پرسش : چرا در هنگام نيايش بايد كلاه يا روسري بر سر داشته باشيم ؟

پاسخ : در باور سنتي و گزارش اوستا، هاله ي از روشنايي به نام خُوَرِنَه (فر) پيرامون تن ِ انسان را فرا گرفته است اين هالة نور در انسانهايي كه نيكوكار باشند و به خداوند نزديكتر شوند با شعاع بيشتري همراه است چون اين هاله نور ، پيرامون سر انسان بيشتر است عقيده بر اين است كه به هنگام نيايش و براي ايجاد تمركز حواس به هنگام راز و نياز با خداوند بايستي سرها پوشيده باشند از سوي ديگر پوشيدن سر به هنگام نيايش هماهنگي در چهره ها ايجاد مي كند و چهرة انسان روحاني تر خواهد بود .

[Borna66]

پرسش : آيا گاه نخست هاون است يا اشهن؟ چنانچه اشهن ميباشد ، چرا در خرده اوستا 6-06

نخست از گاه هاون نامبرده مي شود ؟

پاسخ : در خرده اوستا و نيايش گاه اشهين نخست به سردار خانه سپس درگاههاي بعدي نيايش به

ترتيب به سردار ده ـ شهر ـ كشور و رهبر دين درود فرستاده شده است از سوي ديگر در فرهنگ ديني و سنتي زرتشتي هر روز با آغاز گاه اشهين و روشن شدن هوا آغاز مي گردد چنانچه اگر شخصي پيش از روشن شدن هوا از جهان درگذرد ، تاريخ درگذشت او را روز قبل از آن به حساب مي آورند ، در خرده اوستا نيز پس از برآمدن آفتاب و روشنايي گاه اشهين هنگامي كه فروغ خورشيد بر زمين گسترده مي شود گاه هاون آغاز مي گردد زنده ياد موبد رستم شهزادي نيز گاه اشهين را آغاز روز و نيايش مي دانست ولي تقويم خورشيدي از نيمه شب تغيير مي كند و روز بعد آغاز مي گردد .

7 0-6 پرسش : آيا معاشرت دختر و پسر طبق آيين زرتشت آزاد است ؟

پاسخ : در جشن هـا ، مـراسـم هاي گوناگون و گردهم آيي خانوادگي از ديرباز تاكنون دختران و پسران زرتشتي پا به پاي يكديگر بوده و سعي كرده اند تا بر مبناي پيام راستي پيامبرشان اشوزرتشت و با پيروياز ارزش هاي فردي انساني در سازندگي تازه كردن زندگي و گسترش راستي سهم ويژه اي داشته باشند .

08-6 پرسش : آيا در گاتها و كتب ديني زرتشتيان ، نوشيدن مشروبات الكلي منع شده است ؟

پاسخ : استفاده از هر گونه خوراك ، نوشيدني ياموادي كه موجب آسيب رساندن به جسم ـ جان وخردمندي انسان شود از ديدگاه اشوزرتشت ناشاييست مي باشد در بينش اشوزرتشت تشخيص اثرات هر كدام از اينها بر وجود انسان ، بستگي به خرد همگاني و دانش زمان دارد .

9 0-6 پرسش : سفره سنتی شاه پری از کجا آمده است و دلیل بودن عروسک در این سفره چیست ؟

پاسخ : سفره ها یی مانند شاه پری - وهمَرو و بی بی سه شنبه ریشه در باورهای سنتی و کهن ایرانی و غیر گاتایی دارند که برخی از آنها با اندیشه و فرهنگ غیر ایرانی نیز ترکیب شده اند .

عروسک های پارچه ای - آجیل مخصوص و غیره نیز نمادهایی از حضور پریان و نیروهای -غیر طبیعی در باور استوره یی مردم آن زمان دارد

[Borna66]

10-6 پرسش : اگر بخواهیم روز عشق را تعریف کنیم به نظر شما از نظر آیین باستانی چه روزی مناسب است ؟ مهر روز از مهر ماه ( جشن مهرگان ) ؟ یا روز زن و مادر ( جشن اسفندگان ) ؟

پاسخ : تمام لحظه ها و روزهای زندگی باید با عشق همراه باشد . این پرسش تنها به دین زرتشت بستگی ندارد که آنرا پاسخ بدهیم - به نظر من سپنته آرمئی تی تعریفی ارزشمند از عشق و آرمانی پاک و سازنده در زندگی است . از آنجا که این ویژگی در زنان و مادران بهتر مشاهد شده است روز جشن اسفندگان که مربوط به سپاسگزاری از مهر مادران است روز مناسبی برای نظر خواهی از دیگران برای روز عشق خواهد بود .

11-6 پرسش : در آیین زرتشتی آیا خوردن گوشت حرام است ؟

پاسخ : دربینش اشوزرتشت چون مبنای تشخیص هر رویداد و گزینشی از روی خردمندی و دانش زمان است بنابراین باید آنچه از دیدگاه دانش روز به تن ، روان و خردمندی آسیب وارد می سازد، پرهیز کرد . خوردن گوشت یا هر غذا و آشامیدنی در صورتی پسندیده است که پشتوانه دانش بشری را درزمان خود به همراه داشته باشد .

12-6 پرسش : در آیین زرتشتی ، در باره خوردن گوشت چه آمده است ؟

پاسخ : اشوزرتشت ، راه درست زیستن از روی خردمندی و دانش زمان و از روی اختیار را سفارش می کند . پیامبر چگونگی خوردن ، آشامیدن ، لباس پوشیدن و زندگی کردن و نوع هر یک را به دانش زمان واگذار کرده است . زرتشتیان در باور سنتی خود چهار روز در هر ماه را از خوردن هر گونه غذایی که در آن نوعی گوشت باشد پرهیز می کنند نام آن روزها عبارتند از وهمن - ماه - گوش - رام .

13-6 پرسش : رفتن به خانه کسانیکه تازه روان در گذشته دارند در روز اول نوروز درست است ؟

پاسخ : روز اورمزد از ماه فروردین نخستین روز از سال نو و جشن نوروز است این روز در سنت دیرینهزرتشتی به نام پرسه نیست دو روز در سال خورشیدی به نام پرسه همگانی وجود دارد روز اورمزد از ماه تیر و اورمزد در ماه اسفند بنابراین تنها خویشان و دوستانی به خانه درگذشته می روند که در سالهای پیش نیز برای شادباش نوروزی به آن خانواده رفت و آمد داشتند پس برایحضور همگانی افراد نیست .

[Borna66]

14-6 پرسش : رفتن به آرامگاه در روز اول نوروزی ، آیا درست و طبق دستورات دین است ؟

پاسخ : رفتن به آرامگاه در روز اول نوروز رسم همگانی نیست چون در باور سنتی زرتشتیان روزهای پنجهآخر سال مراسم یادبود روان و فروهر درگذشتگان است نیاکان ما در سپیده دم از نخستین روز هر سال با آب پاشی و روشن کردن آتش بر بلندی ها و بام ها به بدرقه روان و فروهر درگذشتگان می رفتند و پس از آن روز سال نو را با شادمانی آغاز می کردند .

15-6 پرسش : آیا چاپ عکس جانباختگان عزیز زرتشتی در اولین برگ تقویم سال نو درست است ؟

پاسخ : جانباختگان ، یعنی کسانی که در راه ارزش های نیک انسانی و میهنی درطول تاریخ ایران ، جان خودرا نیز فدا کرده اند از جایگاه ارزشمندی برخوردارند و نام بسیاری از آنان را نیز به گونه ایدریاد باد در اجرای مراسم دینی می خوانیم ولی بهتر است که عکس آنان به جای چاپ درنخستین صفحه تقویم به برگه دیگری انتقال دهیم تا هم از آنان یاد کرده باشیم و هم شادمانی نوروز هر سال را جاودانه کرده باشیم .

[Borna66]

16-6 پرسش : آیا یک زرتشتی می تواند با غیر زرتشتی ازدواج کند ؟ با چه شرایطی ؟

پاسخ : در بینش پیامبر ایران ، زرتشتی به کسی گفته می شود که با هنجار اشا هماهنگ شود و از خرد نیکبهره بگیرد ، گفتار و کردار خود را برنیکی ها استوار سازد اینگونه اشخاص تنها باید با دانایان و خوش گفتاران و نیکو کرداران همراه و همگام شوند و ازدواج کنند از سوی دیگر در برخی از کشورها مقرر شده است تا پیروان ادیان گوناگون هر یک ازدواج مربوط به خودشان را در دفاتر ویژه ای ثبت کنند تا مشخص گردد که از نظر سنتی پیروان کدام دین و آیینی هستند بنابراین چنانچه زرتشتی زاده ای بخواهد نام او همچنان در دریف اسامی زرتشتیان ثبت گردد و از آداب و رسوم سنتی نیاکان خود پیروی کند باید ازدواج اودر دفاتر مربوط به انجمن های زرتشتی ثبت گردد.

17-6 پرسش : همگی می دانیم که زبان فارسی کنونی از لغات عربی بسیاری بهره گرفته است . منظور من اصطلاحاتاسلامی مثل " سلام ، انشاالله ، شهید ، حضرت " است که توسط برخی موبدان و افراد زرتشتی بخصوص در امور دینی اسفتاده می شود ، نظر شما چیست ؟

پاسخ : فکر می کنم اگر هر ملتی از فرهنگ ویژه خود در همه بخش ها بهره مند گردد هویت ملی و فرهنگیخود را رساتر و باشکوه تر به دیگران نشان خواهد داد بنابراین نیکوتر خواهد بود تا از واژگانی استفاده شود که مربوط به فرهنگ زرتشتی و پارسی است تا به آرامی واژگان درست پارسی جایگزین کلمات بیگانه کرد .

[Borna66]

18-6 پرسش: بعضي از موبدان تمايلى به زرتشتي شدن غير زرتشتيان ندارند،

مگر نه این است که انسان آزاد ومختار است ؟ پس چرا موبدان آنها راراهنمایی نمی کنند ؟

پاسخ :به گفته شما انسان آزاد و مختار است. دین زرتشت که بنیانگزار آن پیامبر ایران بوده ، آیین راستی ، آزادی ، شادی ، سازندگی ، داشتن اخلاق و رفتار نیک ، بیانی شیرین و اثر بخش و اندیشه یی رسا می باشد ، پس هر کس می تواند این ویژگی ها و همانند آنها را در کردار خود بارور و پویا سازد تا زرتشتی بودن خود را ثابت کند . از سویی ، در ادیان دیگر نیز سفارش پیامبران در جهت انسان سازی است . موبدان وظیفه راهنمایی کردن غیر زرتشتیان را به دین زرتشت ندارند ولی آنها نیز باید ویژگی های سفارش شده در بینش زرتشت را در کردار خود استوار سازند و سفارش های پیامبر را به آگاهی پژوهشگران و خواستاران برسانند .

19-6 پرسش : روزهای ورهرام ایزد ، سروش ایزد ، مهر ایزد ، تشتر ایزد به چه علتی روزهای عزیز نام گرفته اند ؟

پاسخ : درگاه شماری زرتشتی ، هر ماه سی روز است و هر روز نام ویژه ای دارد که همه گرامی هستند . از آنجا که نام برخی از روزها برگرفته از باورها و استوره های کهن ایرانی است ، در چنین روزهایی ایرانیان باستان خواسته وآرزوهایی ویژه از خداوند داشتند . وراهرم ، نام ایزدِ پیرزوی بخش - سروش نماد فرمانبرداری - مهر سمبل روشنایی و پیمان و تشتر، ایزدِ باران زا بوده و به دلیل نقش آنها در زندگی مردم ، از آنها بیشتر یاد شده است .

[Borna66]

پرسش : فکر می کردم اشوزرتشت به خوردن ، نوشیدن و پوشیدن افراد کاری ندارد ، اینکه می گویند از نوشیدن شراب سُکرآور منع شده ایم ، دقیقا کدام بند گاتها بدان اشاره می کند ؟

پاسخ: اشوزرتشت به چگونگی خوردن ، آشامیدن و کارهای عادی هر فرد کارى ندارد وی در هات 32 بند 14 وهات 48 بند 10 ، اشاره به مراسمی می کند که به سفارش پیشوایان دروغین برای خشنودی خدایان پنداری انجام می شده و مردم در آن با هدیه گوشت قربانی شده گاو ، با شادی فریاد می کشیدند و از نوشابه های سُکرآور استفاده می کردند.

21-6 پرسش : فرق بین موبد ، هیربد و دستور چیست و کدام بالاتر یا پایین تر است ؟

پاسخ : موبد از واژه مَگوپَت آمده است ، موبدان یا مغان در اصل قبیله ای از سرزمین ماد بودند که پیشوایان روحانی فقط از میان آنان برگزیده می شدند – هیربد از واژه آئیتره پئی تی آمده که به معنی آموزگار دینی است و دستور از واژه پهلوی دَستوبَر آمده به معنی قاعده و قانون و از داوری کردن و فتوی دهندگی می آید ( دانشنامه مزدیسنا – دکتر جهانگیر اٌشیدری ) به هر حال هر سه مورد از کسانی هستند که درامور دینی زرتشتی فعالیت دارند و چون نقش هر یک با دیگری متفاوت است نبايد مقام و مرتبه ای برای آنها در نظر داشت .

22-6 پرسش : شرایط و مراحل موبد شدن چیست ؟

پاسخ :فرزندان موبد در زمان گذشته آموزشهای اجرای مراسم دینی را در کنار پدر خود می آموختند و پس از کسب تجربه وآزمایش ، درمراسم نوزادی شرکت می کرده و پس از آن خود نیز اجرا کننده مراسم آیینی می شدند . بعضی از آنان با تحصیل در مراکز آموزشی دینی که اغلب آنها در هندوستان بود به مقام موبد دانشمند می رسیدند اکنون نیزاین شرایط برای آنان فراهم است ولی بیشتر ترجیح می دهند پس از نوزادی ، تنها برخی از مراسم آیینی را انجام دهند .

[Borna66]

23-6 پرسش : از آنجا که رشته دانشگاهی شما فلسفه زرتشت بوده است ، خواهشمند است ، در باره شرایطورود به دانشگاه هند و تحصیل در این رشته توضیحاتی را بیان بفرمایید ؟

پاسخ : پارسیان هندوستان ، دانشکده هایی را برای آموزش دین و فرهنگ زرتشتی در این کشور بنیاد نهاده اند. دانشکده های کاماآتورنان در شهر بمبئی که ویژه موبدزادگان است ، دانشکده زرتشتیان در شهر سنجان (گجرات ) و دانشگاه سپنتا در شهرپونا در این رشته دانشجو می پذیرند برای ورود به این مراکز دانشگاهي ، با دیپلم متوسطه ایران ، آزمون ورودی و گزینش امکان پذیر است واحدهای درسی در موضوع ادیان - فلسفه - تاریخ ادیان - زبان و ادبیات اوستا و آداب و رسوم دینی وغیره است که در صورت موافقت دانشکده ، برخی از واحدها به صورت مکاتبه يی نیز پذیرفته می شود .

24-6پرسش : آیا در سنت زرتشتیان روز خاصی برای درختکاری در نظر گرفته شده است ؟ و اگر نیست چه روزی را پیشنهاد می کنید ؟

پاسخ: کاشتن درخت و ایجاد سرسبزی ، گرامیداشت آب ، خاک ، هوا و روشنایی است که از دیرباز در این سرزمین از جایگاه ویژه ای برخوردار بوده به شکلی که پیشه کشاورزی در ادبیات اوستایی مقدس شمرده شده است و جشن هایی به نام گاهنبار در جهت بزرگداشت درخت و گیاه و کشاورزی شکل گرفته شده است . در سنت زرتشتیان پس از زاده شدن هر فرزندی ، پدر خانواده در نزدیکی محل سکونت خود نهال درخت همیشه سبز مانند سرو یا کاج در زمین می کارد و همراه با رشد فرزند خود از آن درخت نیز پرستاری می کند . ماه اسفند ( سپندارمذ) که از واژه سپنته آرمئی تی آمده و به معنای داشتن آرمانی مقدس و جشن اسفندگان روز 29 بهمن هر سال است ، به نام روز مادر و روز زن در فرهنگ ایرانی نامگذاری شده است و چون زن و زمین هر دو در زایندگی ، افزایندگی و پرورش دادن نقش یکسانی دارند و در فصل کاشتن درخت هم قرار دارد می تواند آغاز هنگام درخت کاری و ایجاد سرسبزی در نظر گرفته شود .

[Borna66]

25-6 پرسش : اگر شخصي در خارج از كشور به آيين زرتشتي درآيد آيا از نظر زرتشتيان ايران به رسميت شناخته مي شود ؟

پاسخ : ايران قانون ويژه خود را دارد و هر يك از اديان الهي تاييد شده در قانون اساسي در انجام مراسم ديني خود آزاد هستند و در احوال شخصيه و تعليمات ديني بر طبق آيين خود عمل مي كنند و به اين ترتيب شاملزرتشتي زادگان خواهد بود .

26-6 پرسش : طلاق در آیین زرتشت چگونه است ؟

پاسخ :چنانچه زناشویی براساس خردمندی انجام شود جدایی پس از آن جایگاهی ندارد و تنها در مواردی خاص انجام می گیرد .

27-6 پرسش : در آیین زرتشت روزه چگونه است ؟

پاسخ :در آیین زرتشت روزه به شیوه ادیان ابراهیمی نیست و باور همگانی بر این است که در تمام زندگی بایداعتدال در خوردن و آشامیدن وجود داشته باشد و تنها چهار روز در هر ماه از خوردن غذاهای گوشتی پرهیز می کنند .

28-6 پرسش : کورش بزرگ در منشور پاسارگارد به جای اهورامزدا از خدای بابل مردوک و هیود نام می برد . آیامی توان تیجه گیری کرد که پیامبر هیود از پیامبر ما پیشتر می زیسته است ؟ و آیا می توان از این طریق به زمان درست زندگانی اشوزرتشت پی برد ؟

پاسخ : دلیلی ندارد که با نام بردن خدای بابل نتیجه گیری کرد که پیامبری قبل یا بعد بوده شاید دلیل آن احترام کورش به همه اقوام و پیامبران بوده است .