زرتشت انسان اریایی کیست و باور زرتشت چیست

[Borna66]

پروفسور آسموسن درباره خدای زرتشت می‌‌گوید: «روح و فکر زرتشت در تسخیر خدای واحد، اهورا مزدا، بود. نام اهورامزدا به تمام معنی پرورده و زائیده فکر زرتشت بود و مطالعات فراوانی که در این زمینه انجام شده حاکی از آن است که قبل از او کسی با این نام آشنایی نداشته است. در متون قوم اکد به نام سه خدا به نامهای مزدکو، اسرا، فرش بر می‌‌خوریم ولی این سه نام ارتباطی با نام اهورامزدا ندارد. (آسموسن،ج.پ، ص 104-105) نیبرگ در مورد پیام زرتشت چنین می‌‌گوید: «توجه دقیق به پیام زرتشت نشان می‌‌دهد که او تا اندازه بسیار زیادی پای بند به عقاید میترایی بوده و به هیچ وجه تغییری در آنها ایجاد نکرده است. بلکه برعکس او بسیار محتاط بوده و جنبه نو و تازه اصولاً در مواد آموزه‌های او نیست بلکه در ترکیب این مواد است» (نیبرگ، هنریک ساموئل، 1359، ص 89) نیبرگ زرتشت را کاهنی می‌‌دانسته که در روزگاران قدیم در یکی از جوامع بدوی آسیای میانه، پیشوای دین بوده و اجراء آداب و مناسک قبیله خود را بر عهده داشته و با عالم ارواح از راه رقص و سماع و خلسه و با نوشیدن موادی که از گیاهان نشئه‌آور به دست می‌‌آمده، ارتباط برقرار می‌‌کرده است. ازاینرو می‌‌گوید: زرتشت بسیاری از سرودهای خود را در حال جذبه و بیخودی سروده است. (مجتبایی، فتح اله، 1365، ص 14)
ویدن گرن در همین ارتباط می‌‌گوید: «... در یک جذبه نزدیک به خواب عمیق به نام خوفنه است که زرتشت رؤیتهای خود را داشته و گفتارهای اهورامزدا را شنیده است. احتمالاً در جامعه نخستین زرتشتی ایجاد حالت جذبه بوسیله ماده مخدر عادی بوده است. این شیوه احتمالاً منشأ هندو ایرانی دارد زیرا در میان هندیها نیز تأیید شده است.» همو در جای دیگر می‌‌گوید: «از نظر ما زرتشت صاحب جذبه‌ای است که در میان گروهی مرید نمودار می‌‌شود که آنها نیز به حالت جذبه خو گرفته اند. با این وجود این رفتار به اصطلاح شمنی فقط چهارچوب خارجی عمل اوست برای هر تاریخ نگار روشن است که شخصیتهای بزرگ نیز از همان کاری آغاز می‌کنند که در محیط خودشان انجام می‌‌گرفت. بنیانگذاران دینها نیز استثناء نیستند و این کار از مقام آنها در تاریخ نمی‌کاهد.» (ویدن گرن، گئو،ص111-112) سپس چنین می‌‌گوید: «گرایش به یکتاپرستی مطمئناً در آموزه زرتشت وجود دارد. منتها این گرایش نمی‌تواند فراگیر شود چرا که گرایش به دوگانه پرستی که بطور مطلق با آن در تقابل قرار گرفته، مانعی در برابر آن است. » (ویدن گرن، گئو، ص 111)
زنر در مورد زرتشت می‌‌گوید: «این مطلب که زرتشت با دین کهن به مخالفت برمی خیزد بسیار روشن است.» سپس ضمن آوردن نمونه هایی از این مخالفت در جای دیگر می‌‌گوید: زرتشت خود را پیامبری می‌‌دانست که از جانب خدا فرستاده شده تا نه تنها دین جدیدی بیاورد بلکه مراسم عبادی کهن را نیز اصلاح کند. او خود را پیامبری می‌‌دانست که با خدا سخن می‌‌گوید و سخنان او را می‌‌شنود. او پیامبری است که صدایش برای دوستی و احترام راستی بلند است. او دوست خداست. ارتباط او با خدا از روی پستی و حقارت نیست بلکه او از خدا استمداد می‌‌طلبد آنگونه که دوستی از دوست دیگر کمک می‌‌خواهد.» (Zaehner, R.C, 1975, PP.37-39) وی در مورد اهورامزدا چنین می‌‌گوید: «اهورا مزدا خالق همه چیز اعم از مادی و معنوی است. و از آنجا که همه چیز را به وجود آورده است خلقش exnihilo" است. او خالق اراده و قادر مطلق است. و وجودش به هیچ وجه با نیروهای شر چنانکه در دین زرتشتی متأخر می‌‌آید، محدود نمی‌شود. اوست که تمام انسانها را بنا بر اعمالشان در روز واپسین داوری می‌‌کند. (Ibid,PP.54-55)
هنینگ در همین راستا می‌‌گوید: مردمی که زرتشت در میان آنها ظهور کرده و به ترویج و تبلیغ دین ثنوی خود پرداخته است، یگانه پرست بوده اند، و ثنویت زرتشتی «اعتراضی بر یگانه پرستی» بوده است. (مجتبایی، فتح اله، 1365، 26)
نیولی نویسنده مقاله دین زرتشتی در دائره المعارف الیاده در همین ارتباط می‌‌گوید: «نوآوری اصلی دین زرتشت که به واسطه آن از ادیان مردم هند و اروپایی خاور نزدیک و مرکز آسیا متمایز گشت، تأکید آن بر توحید بود. البته ثنویت به عنوان چهره برجسته آن باقی می‌‌ماند. باید گفت که هر دو جنبه (توحید و ثنویت) برای فلسفه زرتشت و نظریه دینی او اساسی است. ارزش والای این اندیشه نزد زرتشت، سبب شد تا یونانیان او را بیشتر یک انسان حکیم بدانند تا مؤسس دین، ایشان نویسنده گاتاها را به عنوان یکی از عالیترین و مهمترین نمایندگان «حکمت بیگانه» دانستند. (Gnoli, Gherardo, P581)
در مورد مفهوم خدا در دین زرتشت مولتون می‌‌گوید: «اسورای دانا» بیش از دوران زرتشت وجود داشته است. خدای دانا ایزد خاص آریایی ها بود. و این مسأله خود مؤید این است که زرتشت یک آریازنتو بوده است نه یک مغ که سالها بعد او را به آن محکوم کردند. برای اینان اهورامزدا خدای قبیله بود. و نسبت به ایزدان طبقات دیگر در مقام بالاتری قرار داشت. به نظر می‌‌رسد که اولین قدم زرتشت این بود که از چندگانه پرستی موجود به سوی بیگانه پرستی رود و از ایزدی که بزرگترین ایزدان بود به سوی خدای واحد رود. (James, Hope, Moulton, 1913, P.90) سپس در جای دیگر می‌‌گوید: من اذعان می‌‌کنم که دین زرتشت دین توحیدی بود. قضاوت ما درباره فکر زرتشت تنها از طریق کاتاهاست. در گاتاها شاهد ترکیب مفاهیم نظری و عملی می‌‌باشیم. در جهان اندیشه، زرتشت در میان کیفیات، صفات و اصولی زندگی می‌‌کند که به اندازه چیزهایی که می‌‌بیند برای او واقعی اند. لذا نیازی به تشخیص بخشیدن به آنها نیست. قبیله او کشاورز بود. و دائماً مورد آسیب قبایل صحرا نشین واقع می‌‌شد. این مسأله نفرت او را نسبت به خدایان قبایل مهاجم برانگیخت. چنین ذهنی در تأکید بر حقیقت به این استنتاج نظری می‌‌رسد که حقیقت واحد است. (loc.cit, p94)
این نظریات پراکنده و گاه متناقض مؤید این مسأله است که اکثر محققین و ایرانشناسان با مشکل جدی که در ابتدای این بحث به آن اشاره شد یعنی گوناگونی منابع و مآخذ و ناهماهنگی و تأویل پذیری آنها مواجه بوده‌اند و عده‌ای از ایشان به دلیل عدم توجه به تمام ابعاد لازم برای یک تحقیق دقیق در دام خطا گرفتار شده اند. برای مثال نظریه هنینگ با تمام اطلاعات و آگاهیهایی که از اوضاع دینی مردم سرزمینهای شرق ایران از آن روزگار تا کنون بدست آمده است و همچنین با همه تحقیقاتی که در این زمینه شده است ناسازگار است. پشتهای اوستا که بیانگر اوضاع دینی پیش از عهد زرتشت است و همچنین سرودهای خود زرتشت، کاتاها، به روشنی نشان می‌‌دهد که پیش از زمان او نوعی چندگانه پرستی به صورتی که در وداها و برهمنه‌های هند به نظر می‌‌رسد، در سرزمینهای شرق ایران رواج داشته و پیشوایان و کارگزاران آداب و مناسک دینی «کویها» و «کرپنها» و «اوسیجها» بوده‌اند که دروداها نیز از آنان صحبت شده، و دشمنان دین مزدا پرستی زرتشت بوده اند، ایزدانی مانند میتره، آناهیتا، ورثرغنه، وایو و ایزدان دیگری که در قسمتهای اوستا ستایش شده اند، قبل از زمان زرتشت توسط مردمی که به دین او روی آوردند پرستیده می‌‌شدند. و بعدها نیز به تدریج در مزداپرستی راه یافتند و در کنار اهورا مزدا و امشاسپندان قرار گرفتند.ثنویت نیز بر خلاف نظر هنینگ در ایران پیش از عهد زرتشت سابقه طولانی داشته و نه تنها در زروان پرستی (که زرتشت صریحاً در یسنا 30 بدان اشاره می‌‌کند) بلکه در دوگانگی میان دئوه ها و اهوره ها مطرح بوده و در معتقدات دینی و جهان بینی مردم مؤثر بوده است. مسأله ثنویت در دین زرتشت در همین مقاله مورد بررسی قرار خواهد گرفت.
اما نیبرگ، او چون میان بعضی از اعمال و عقایدی که به شمنان سکایی و اقوام بدوی آسیای میانه نسبت داده شده است، از یکسو، و برخی از آداب و عقاید دین زرتشتی و رقص و سماع صوفیانه، از سوی دیگر، شباهتهایی دیده است زرتشت را در اصل از شمنان آسیای مرکزی به شمار آورده است (مجتبایی، فتح اله، 1365، ص 17-26) البته با تعریفی که غربیان از دین شمنی دارند و آنها را افرادی می‌‌دانند که فریاد بر می‌‌کشند و کارهایی را برای تسخیر ارواح به جا می‌‌آورند. بیان این شباهت در اینجا تنها تحقیر کردن حالت روحانی و نیایشهای پرشور زرتشت و یکتا

[Borna66]

سری پرسش و پاسخ براتون میزارم که یکی از وبلاگ نویسان عزیز زحمت جواب دادنشون رو کشیده امید وارم به دردتون بخوره
گرفته شده از:
زرتشت پيامبر ايراني

آيا زرتشتيان آتش پرست هستند ؟ اگر نه پس چرا آتشكده دارند؟

پاسخ : خير ، كشف آتش در تاريخ ايران به زماني پيش از پيامبري اشوزرتشت مي رسد . و آتشكده ها پس از آن محلي براي تامين آتش اجاق خانواده ها و داراي احترامي ويژه بوده است . زرتشتيان به پيروي از نياكان آريايي خود همواره چهار آخشيج يعني هوا ـ خاك ـ آب و آتش را پاك كننده مي دانستند و تلاش مي كردند تا آنها را آلوده نسازند ، بلكه سرودهاي نيايش را براي هر يك داشتند .
در بينش اشوزرتشت خداوند را بايد در روشنايي جستجو كرد پس هر زرتشتي به هنگام نيايش رو به سوي روشنايي مي كند، هرگونه روشنايي درنماز تفاوتي ندارد . نور خورشيد ، ماه ، چراغ كه يكي از آنها نيز مي تواند روشنايي آتش باشد .
از سوي ديگر ايرانيان باستان ، آتش را نماد موجوديت خود يا نمادي از هويت ملي خود مي دانستند و به آن افتخار مي كردند زيرا آتش از بين برندة ناپاكي ها و روشن كنندة تاريكي ها است ، گرما و انرژي آتش چرخ هاي صنعت و پيشرفت را به چرخش مي آورد و آتش دروني انسان انديشه او را به خـردف بي پايان اهورايي پيوند ميدهد ، پس زرتشتيان به پيروي از نياكان خود همچنان آتش را در آتشكده ها پرستاري مي كنند تا يادآور پويايي روشنايي در هستي باشد .

02ـ6 پرسش : روزه گرفتن در دين زرتشتيان چگونه است ؟
پاسخ : زرتشتيان روزه داشتن را همانند اديان ديگر ندارند . در باور آنان تن جايگاه روان است بنابراين بايد همواره نيازهاي آن را برآورده ساخت تا روان ، شاد و آرام باشد . تن بايد قوي باشد تا توان كار و تلاش براي سازندگي را داشته باشد . از سوي ديگر زياده روي در خوردن و آشاميدن نيز به جسم و روان آسيب مي رساند و از كارهاي ناشايست است زرتشتيان به جاي روزه گرفتن در هر ماه سي روزه خود ، چهار روز ويژه دارند به نام هاي وهمن ـ ماه ـ گوش و رام كه از خوردن هرگونه غذاي گوشت دار پرهيز مي كنند .

03ـ6 پرسش : غسل و آداب طهارت در دين شما چگونه است ؟
پاسخ : اشوزرتشت هنگامي به پيامبري برگزيده شد كه مردم ايران متمدن شده بودند و با توجه به شرايط زمان خود كارهاي شخصي و روزانه خود را مي دانستند . چگونگي خوردن و آشاميدن ، لباس پوشيدن و پاكيزگي تن و محل زندگي خود را آموخته بودند پس اشوزرتشت احكام ويژه اي در زندگي روزانه آنان سفارش نكرد . در مورد بهداشت فردي نيز اشارة او به پيروي از خرد و همراه شدن با دانش زمان است . بنابراين در هرزمان ، در هر شهر و كشور انسان بايد آخرين داده هاي علمي را براي بهزيستي در نظر داشته باشد و از دانش هاي گوناگون در زمينة بهداشتي ـ پزشكي ـ حقوقي ـ اقتصاد و غيره پيروي كند .

04ـ6 پرسش : شيوه برخورد با اموات و جسد مرگان چگونه است ؟

پاسخ : در آموزشهاي اشوزرتشت تن و روان هر دو ارزشمند هستند تن بايد سالم ، نيرومند و پاك و از سوي ديگر روان نيز شادمان و آرام باشد بنابراين تن تا زماني ارزش داردكه روان را به شادماني در خود نگهدارد ولي هنگامي كه از هم جدا شدند روان جاودانه خواهد شد . تن بدونف جان به نام نفسا يعني پليدي ناميده مي شود كه بايد
از محيط زندگي ديگران خارج شود تا محيط زيست را آلوده نسازد و اين بستگي به زمان و مكان زندگي دارد . زرتشتيان تعصب خاصي در نوع برخورد با جسد مردگان ندارند زماني آنرا در دخمه ها و بالا ي كوه ها قرار مي دادند تا مرغان لاشخور آنها را از بين ببرند و اين عمل را شايد از نياكان آريايي خود به يادگار داشتند چون آنها در مناطق پوشيده از برف بودند و امكان خاكسپاري وجود نداشت و در برخي از نقاط ايران جسد مردگان را به شيوه هاي گوناگون به خاك مي سپردند بهر حال هم اكنون در ايران رسم خاكسپاري وجود دارد در حاليكه در برخي از كشورها مانند هندوستان و پاكستان در كنار خاكسپاري رسم دخمه گذاري هم انجام مي گيرد . آنچه مسلم است مانند بسياري از رفتارهاي اجتماعي ديگر زرتشتيان مي كوشند تا با خردمندي از دانش زمان در هر رشته به ويژه موضوع برخورد با مردگان نيز بهره بگيرند .

05-6 پرسش : چرا در هنگام نيايش بايد كلاه يا روسري بر سر داشته باشيم ؟
پاسخ : در باور سنتي و گزارش اوستا، هاله ي از روشنايي به نام خفوَرفنَه (فر) پيرامون تن ف انسان را فرا گرفته است اين هالة نور در انسانهايي كه نيكوكار باشند و به خداوند نزديكتر شوند با شعاع بيشتري همراه است چون اين هاله نور ، پيرامون سر انسان بيشتر است عقيده بر اين است كه به هنگام نيايش و براي ايجاد تمركز حواس به هنگام راز و نياز با خداوند بايستي سرها پوشيده باشند از سوي ديگر پوشيدن سر به هنگام نيايش هماهنگي در چهره ها ايجاد مي كند و چهرة انسان روحاني تر خواهد بود .

پرسش : آيا گاه نخست هاون است يا اشهن؟ چنانچه اشهن ميباشد ، چرا در خرده اوستا 6-06
نخست از گاه هاون نامبرده مي شود ؟
پاسخ : در خرده اوستا و نيايش گاه اشهين نخست به سردار خانه سپس درگاههاي بعدي نيايش به
ترتيب به سردار ده ـ شهر ـ كشور و رهبر دين درود فرستاده شده است از سوي ديگر در فرهنگ ديني و سنتي زرتشتي هر روز با آغاز گاه اشهين و روشن شدن هوا آغاز مي گردد چنانچه اگر شخصي پيش از روشن شدن هوا از جهان درگذرد ، تاريخ درگذشت او را روز قبل از آن به حساب مي آورند ، در خرده اوستا نيز پس از برآمدن آفتاب و روشنايي گاه اشهين هنگامي كه فروغ خورشيد بر زمين گسترده مي شود گاه هاون آغاز مي گردد زنده ياد موبد رستم شهزادي نيز گاه اشهين را آغاز روز و نيايش مي دانست ولي تقويم خورشيدي از نيمه شب تغيير مي كند و روز بعد آغاز مي گردد .

7 0-6 پرسش : آيا معاشرت دختر و پسر طبق آيين زرتشت آزاد است ؟

پاسخ : در جشن هـا ، مـراسـم هاي گوناگون و گردهم آيي خانوادگي از ديرباز تاكنون دختران و پسران زرتشتي پا به پاي يكديگر بوده و سعي كرده اند تا بر مبناي پيام راستي پيامبرشان اشوزرتشت و با پيروياز ارزش هاي فردي انساني در سازندگي تازه كردن زندگي و گسترش راستي سهم ويژه اي داشته باشند .

08-6 پرسش : آيا در گاتها و كتب ديني زرتشتيان ، نوشيدن مشروبات الكلي منع شده است ؟

پاسخ : استفاده از هر گونه خوراك ، نوشيدني ياموادي كه موجب آسيب رساندن به جسم ـ جان وخردمندي انسان شود از ديدگاه اشوزرتشت ناشاييست مي باشد در بينش اشوزرتشت تشخيص اثرات هر كدام از اينها بر وجود انسان ، بستگي به خرد همگاني و دانش زمان دارد .

9 0-6 پرسش : سفره سنتی شاه پری از کجا آمده است و دلیل بودن عروسک در این سفره چیست ؟
پاسخ : سفره ها یی مانند شاه پری - وهمَرو و بی بی سه شنبه ریشه در باورهای سنتی و کهن ایرانی و غیر گاتایی دارند که برخی از آنها با اندیشه و فرهنگ غیر ایرانی نیز ترکیب شده اند .
عروسک های پارچه ای - آجیل مخصوص و غیره نیز نمادهایی از حضور پریان و نیروهای -غیر طبیعی در باور استوره یی مردم آن زمان دارد .

10-6 پرسش : اگر بخواهیم روز عشق را تعریف کنیم به نظر شما از نظر آیین باستانی چه روزی مناسب است ؟ مهر روز از مهر ماه ( جشن مهرگان ) ؟ یا روز زن و مادر ( جشن اسفندگان ) ؟

پاسخ : تمام لحظه ها و روزهای زندگی باید با عشق همراه باشد . این پرسش تنها به دین زرتشت بستگی ندارد که آنرا پاسخ بدهیم - به نظر من سپنته آرمئی تی تعریفی ارزشمند از عشق و آرمانی پاک و سازنده در زندگی است . از آنجا که این ویژگی در زنان و مادران بهتر مشاهد شده است روز جشن اسفندگان که مربوط به سپاسگزاری از مهر مادران است روز مناسبی برای نظر خواهی از دیگران برای روز عشق خواهد بود .

11-6 پرسش : در آیین زرتشتی آیا خوردن گوشت حرام است ؟
پاسخ : دربینش اشوزرتشت چون مبنای تشخیص هر رویداد و گزینشی از روی خردمندی و دانش زمان است بنابراین باید آنچه از دیدگاه دانش روز به تن ، روان و خردمندی آسیب وارد می سازد، پرهیز کرد . خوردن گوشت یا هر غذا و آشامیدنی در صورتی پسندیده است که پشتوانه دانش بشری را درزمان خود به همراه داشته باشد .

12-6 پرسش : در آیین زرتشتی ، در باره خوردن گوشت چه آمده است ؟
پاسخ : اشوزرتشت ، راه درست زیستن از روی خردمندی و دانش زمان و از روی اختیار را سفارش می کند . پیامبر چگونگی خوردن ، آشامیدن ، لباس پوشیدن و زندگی کردن و نوع هر یک را به دانش زمان واگذار کرده است . زرتشتیان در باور سنتی خود چهار روز در هر ماه را از خوردن هر گونه غذایی که در آن نوعی گوشت باشد پرهیز می کنند نام آن روزها عبارتند از وهمن - ماه - گوش - رام .

13-6 پرسش : رفتن به خانه کسانیکه تازه روان در گذشته دارند در روز اول نوروز درست است ؟
پاسخ : روز اورمزد از ماه فروردین نخستین روز از سال نو و جشن نوروز است این روز در سنت دیرینهزرتشتی به نام پرسه نیست دو روز در سال خورشیدی به نام پرسه همگانی وجود دارد روز اورمزد از ماه تیر و اورمزد در ماه اسفند بنابراین تنها خویشان و دوستانی به خانه درگذشته می روند که در سالهای پیش نیز برای شادباش نوروزی به آن خانواده رفت و آمد داشتند پس برایحضور همگانی افراد نیست .

14-6 پرسش : رفتن به آرامگاه در روز اول نوروزی ، آیا درست و طبق دستورات دین است ؟
پاسخ : رفتن به آرامگاه در روز اول نوروز رسم همگانی نیست چون در باور سنتی زرتشتیان روزهای پنجهآخر سال مراسم یادبود روان و فروهر درگذشتگان است نیاکان ما در سپیده دم از نخستین روز هر سال با آب پاشی و روشن کردن آتش بر بلندی ها و بام ها به بدرقه روان و فروهر درگذشتگان می رفتند و پس از آن روز سال نو را با شادمانی آغاز می کردند .

15-6 پرسش : آیا چاپ عکس جانباختگان عزیز زرتشتی در اولین برگ تقویم سال نو درست است ؟
پاسخ : جانباختگان ، یعنی کسانی که در راه ارزش های نیک انسانی و میهنی درطول تاریخ ایران ، جان خودرا نیز فدا کرده اند از جایگاه ارزشمندی برخوردارند و نام بسیاری از آنان را نیز به گونه ایدریاد باد در اجرای مراسم دینی می خوانیم ولی بهتر است که عکس آنان به جای چاپ درنخستین صفحه تقویم به برگه دیگری انتقال دهیم تا هم از آنان یاد کرده باشیم و هم شادمانی نوروز هر سال را جاودانه کرده باشیم .

16-6 پرسش : آیا یک زرتشتی می تواند با غیر زرتشتی ازدواج کند ؟ با چه شرایطی ؟
پاسخ : در بینش پیامبر ایران ، زرتشتی به کسی گفته می شود که با هنجار اشا هماهنگ شود و از خرد نیکبهره بگیرد ، گفتار و کردار خود را برنیکی ها استوار سازد اینگونه اشخاص تنها باید با دانایان و خوش گفتاران و نیکو کرداران همراه و همگام شوند و ازدواج کنند از سوی دیگر در برخی از کشورها مقرر شده است تا پیروان ادیان گوناگون هر یک ازدواج مربوط به خودشان را در دفاتر ویژه ای ثبت کنند تا مشخص گردد که از نظر سنتی پیروان کدام دین و آیینی هستند بنابراین چنانچه زرتشتی زاده ای بخواهد نام او همچنان در دریف اسامی زرتشتیان ثبت گردد و از آداب و رسوم سنتی نیاکان خود پیروی کند باید ازدواج اودر دفاتر مربوط به انجمن های زرتشتی ثبت گردد.

17-6 پرسش : همگی می دانیم که زبان فارسی کنونی از لغات عربی بسیاری بهره گرفته است . منظور من اصطلاحاتاسلامی مثل " سلام ، انشاالله ، شهید ، حضرت " است که توسط برخی موبدان و افراد زرتشتی بخصوص در امور دینی اسفتاده می شود ، نظر شما چیست ؟
پاسخ : فکر می کنم اگر هر ملتی از فرهنگ ویژه خود در همه بخش ها بهره مند گردد هویت ملی و فرهنگیخود را رساتر و باشکوه تر به دیگران نشان خواهد داد بنابراین نیکوتر خواهد بود تا از واژگانی استفاده شود که مربوط به فرهنگ زرتشتی و پارسی است تا به آرامی واژگان درست پارسی جایگزین کلمات بیگانه کرد .

18-6 پرسش: بعضي از موبدان تمايلى به زرتشتي شدن غير زرتشتيان ندارند،
مگر نه این است که انسان آزاد ومختار است ؟ پس چرا موبدان آنها راراهنمایی نمی کنند ؟
پاسخ :به گفته شما انسان آزاد و مختار است. دین زرتشت که بنیانگزار آن پیامبر ایران بوده ، آیین راستی ، آزادی ، شادی ، سازندگی ، داشتن اخلاق و رفتار نیک ، بیانی شیرین و اثر بخش و اندیشه یی رسا می باشد ، پس هر کس می تواند این ویژگی ها و همانند آنها را در کردار خود بارور و پویا سازد تا زرتشتی بودن خود را ثابت کند . از سویی ، در ادیان دیگر نیز سفارش پیامبران در جهت انسان سازی است . موبدان وظیفه راهنمایی کردن غیر زرتشتیان را به دین زرتشت ندارند ولی آنها نیز باید ویژگی های سفارش شده در بینش زرتشت را در کردار خود استوار سازند و سفارش های پیامبر را به آگاهی پژوهشگران و خواستاران برسانند .

19-6 پرسش : روزهای ورهرام ایزد ، سروش ایزد ، مهر ایزد ، تشتر ایزد به چه علتی روزهای عزیز نام گرفته اند ؟
پاسخ : درگاه شماری زرتشتی ، هر ماه سی روز است و هر روز نام ویژه ای دارد که همه گرامی هستند . از آنجا که نام برخی از روزها برگرفته از باورها و استوره های کهن ایرانی است ، در چنین روزهایی ایرانیان باستان خواسته وآرزوهایی ویژه از خداوند داشتند . وراهرم ، نام ایزدف پیرزوی بخش - سروش نماد فرمانبرداری - مهر سمبل روشنایی و پیمان و تشتر، ایزدف باران زا بوده و به دلیل نقش آنها در زندگی مردم ، از آنها بیشتر یاد شده است .

20-6 پرسش : فکر می کردم اشوزرتشت به خوردن ، نوشیدن و پوشیدن افراد کاری ندارد ، اینکه می گویند از نوشیدن شراب سفکرآور منع شده ایم ، دقیقا کدام بند گاتها بدان اشاره می کند ؟
پاسخ : اشوزرتشت به چگونگی خوردن ، آشامیدن و کارهای عادی هر فرد کارى ندارد وی در هات 32 بند 14 وهات 48 بند 10 ، اشاره به مراسمی می کند که به سفارش پیشوایان دروغین برای خشنودی خدایان پنداری انجام می شده و مردم در آن با هدیه گوشت قربانی شده گاو ، با شادی فریاد می کشیدند و از نوشابه های سفکرآور استفاده می کردند.

21-6 پرسش : فرق بین موبد ، هیربد و دستور چیست و کدام بالاتر یا پایین تر است ؟
پاسخ : موبد از واژه مَگوپَت آمده است ، موبدان یا مغان در اصل قبیله ای از سرزمین ماد بودند که پیشوایان روحانی فقط از میان آنان برگزیده می شدند – هیربد از واژه آئیتره پئی تی آمده که به معنی آموزگار دینی است و دستور از واژه پهلوی دَستوبَر آمده به معنی قاعده و قانون و از داوری کردن و فتوی دهندگی می آید ( دانشنامه مزدیسنا – دکتر جهانگیر اٌشیدری ) به هر حال هر سه مورد از کسانی هستند که درامور دینی زرتشتی فعالیت دارند و چون نقش هر یک با دیگری متفاوت است نبايد مقام و مرتبه ای برای آنها در نظر داشت .

22-6 پرسش : شرایط و مراحل موبد شدن چیست ؟
پاسخ :فرزندان موبد در زمان گذشته آموزشهای اجرای مراسم دینی را در کنار پدر خود می آموختند و پس از کسب تجربه وآزمایش ، درمراسم نوزادی شرکت می کرده و پس از آن خود نیز اجرا کننده مراسم آیینی می شدند . بعضی از آنان با تحصیل در مراکز آموزشی دینی که اغلب آنها در هندوستان بود به مقام موبد دانشمند می رسیدند اکنون نیزاین شرایط برای آنان فراهم است ولی بیشتر ترجیح می دهند پس از نوزادی ، تنها برخی از مراسم آیینی را انجام دهند .

23-6 پرسش : از آنجا که رشته دانشگاهی شما فلسفه زرتشت بوده است ، خواهشمند است ، در باره شرایطورود به دانشگاه هند و تحصیل در این رشته توضیحاتی را بیان بفرمایید ؟
پاسخ : پارسیان هندوستان ، دانشکده هایی را برای آموزش دین و فرهنگ زرتشتی در این کشور بنیاد نهاده اند. دانشکده های کاماآتورنان در شهر بمبئی که ویژه موبدزادگان است ، دانشکده زرتشتیان در شهر سنجان (گجرات ) و دانشگاه سپنتا در شهرپونا در این رشته دانشجو می پذیرند برای ورود به این مراکز دانشگاهي ، با دیپلم متوسطه ایران ، آزمون ورودی و گزینش امکان پذیر است واحدهای درسی در موضوع ادیان - فلسفه - تاریخ ادیان - زبان و ادبیات اوستا و آداب و رسوم دینی وغیره است که در صورت موافقت دانشکده ، برخی از واحدها به صورت مکاتبه يی نیز پذیرفته می شود .

24-6پرسش : آیا در سنت زرتشتیان روز خاصی برای درختکاری در نظر گرفته شده است ؟ و اگر نیست چه روزی را پیشنهاد می کنید ؟
پاسخ : کاشتن درخت و ایجاد سرسبزی ، گرامیداشت آب ، خاک ، هوا و روشنایی است که از دیرباز در این سرزمین از جایگاه ویژه ای برخوردار بوده به شکلی که پیشه کشاورزی در ادبیات اوستایی مقدس شمرده شده است و جشن هایی به نام گاهنبار در جهت بزرگداشت درخت و گیاه و کشاورزی شکل گرفته شده است . در سنت زرتشتیان پس از زاده شدن هر فرزندی ، پدر خانواده در نزدیکی محل سکونت خود نهال درخت همیشه سبز مانند سرو یا کاج در زمین می کارد و همراه با رشد فرزند خود از آن درخت نیز پرستاری می کند . ماه اسفند ( سپندارمذ) که از واژه سپنته آرمئی تی آمده و به معنای داشتن آرمانی مقدس و جشن اسفندگان روز 29 بهمن هر سال است ، به نام روز مادر و روز زن در فرهنگ ایرانی نامگذاری شده است و چون زن و زمین هر دو در زایندگی ، افزایندگی و پرورش دادن نقش یکسانی دارند و در فصل کاشتن درخت هم قرار دارد می تواند آغاز هنگام درخت کاری و ایجاد سرسبزی در نظر گرفته شود .

25-6 پرسش : اگر شخصي در خارج از كشور به آيين زرتشتي درآيد آيا از نظر زرتشتيان ايران به رسميت شناخته مي شود ؟
پاسخ : ايران قانون ويژه خود را دارد و هر يك از اديان الهي تاييد شده در قانون اساسي در انجام مراسم ديني خود آزاد هستند و در احوال شخصيه و تعليمات ديني بر طبق آيين خود عمل مي كنند و به اين ترتيب شاملزرتشتي زادگان خواهد بود .
26-6 پرسش : طلاق در آیین زرتشت چگونه است ؟
پاسخ :چنانچه زناشویی براساس خردمندی انجام شود جدایی پس از آن جایگاهی ندارد و تنها در مواردی خاص انجام می گیرد .

27-6 پرسش : در آیین زرتشت روزه چگونه است ؟
پاسخ :در آیین زرتشت روزه به شیوه ادیان ابراهیمی نیست و باور همگانی بر این است که در تمام زندگی بایداعتدال در خوردن و آشامیدن وجود داشته باشد و تنها چهار روز در هر ماه از خوردن غذاهای گوشتی پرهیز می کنند .

28-6 پرسش : کورش بزرگ در منشور پاسارگارد به جای اهورامزدا از خدای بابل مردوک و هیود نام می برد . آیامی توان تیجه گیری کرد که پیامبر هیود از پیامبر ما پیشتر می زیسته است ؟ و آیا می توان از این طریق به زمان درست زندگانی اشوزرتشت پی برد ؟
پاسخ : دلیلی ندارد که با نام بردن خدای بابل نتیجه گیری کرد که پیامبری قبل یا بعد بوده شاید دلیل آن احترام کورش به همه اقوام و پیامبران بوده است .

29-6 پرسش : افشهن چه معنایی دارد ؟
پاسخ :افشهن یعنی تابش روشنایی و گاه نماز پیش از بر آمدن آفتاب است که زرتشتیان برای آمدن روشنایی نیایش می کنند .

30-6 پرسش : در آیین زرتشت دست تقدیر و قسمت چگونه بیان می شود ؟
پاسخ : دین زرتشت ، آیین خردورزی است و گزینه ای به نام سرنوشت و تقدیر در آن نقشی ندارد . آنچه در هر زمان و در هر شرایط پیش روی انسان قرار می گیرد ازرویدادهای گوناگون و طبیعی است که به وجود می آید و با دانش وخردمندی باید با آن روبرو شد و مبارزه کرد .

پرسش : آیا سدره و کفشتی قبل از زرتشت بوده یا در زمان او به وجود آمده است ؟6-31پاسخ : به درستی مشخص نیست . بعضی از پژوهشگران باور دارند که پیش از پیامبری اشوزرتشت ، جوانان در سن ویژه یی لباس رزم می پوشیدند و کمربند شکار بر آن می بستند ، پیامبر که مخالف جنگ و سفارش دهنده صلح و دوستی است سفارش می کند تا به جای آن از پیراهنی به نام سدره که در اوستا به صورت وهومنه وستره یعنی لباس نیک اندیشی آمده استفاده کنند و کمربند فروتنی یعنی کفشتی بر روی آن ببندند .

32-6 پرسش : آیا یک زرتشتی باید خود را بنده خدا بنامد؟
پاسخ : اگر تفسیر واژه بنده ، یعنی نوکر ، اسیر و غلام باشد . خیر، زیرا در بینش اشوزرتشت انسان به دلیل خردمند بودن آزاد آفریده شده تا خود راه نیک را برای رسیدن به زندگی بهتر برگزیند بنابراین او یار و دوست خداوند به شمار می آید .

پرسش : آیا زرتشت در باره زنا حکمی داده است ؟ 6-33
پاسخ : اشوز زرتشت در زمینه های حقوقی ، اقتصادی ، بهداشتی و روابط اجتماعی اشاره به پیشرفت جهان از روی خردمندی و بابهره گیری از دانش زمان دارد و با حقوق بشر که همه انسانها را به سوی زندگی نیک رهنمون سازد هماهنگ است .

پرسش : سمبل اشا چیست ؟ 6-34
پاسخ : اشا یعنی راستی و درستی و ارزش های نیک انسانی ، بر سفره مراسم سنتی زرتشتیان نماد و سمبل اشا وهیشتا که به معنی بهترین اشا است و در فارسی به اردیبهشت ترجمه شده فروغ و روشنایی را در نظر گرفته اند .

پرسش : زبانی که زرتشتیان به آن صحبت می کنند چیست ؟ 6-35
پاسخ : گویش ویژه یی است نزدیک به زبان پهلوی ساسانی که زرتشتیان با آن سخن می گویند .

واژه جمعه عربی است ، نیاکان ما به جای آن از چه واژه ای استفاده میکردند ؟6-36
در گاه شماری زرتشتی هفته نداریم بنابراین نام روزهای هفته هم نیست روزهای اورمزد و دی بدین و دی به آذر و دی به مهر از روزهایی بوده که در هر ماه سی روزه ایرانیان باستان به جای روز آدینه از آن بهره می گرفتند .

37-6 اگر واژه تازی را از زبان امروزی فارسی دور کنیم ، به چه میزان زبانمان
شبیه زبان نیاکان مان می شود ؟
بسیاری از واژگان پارسی وجود دارد که می توان از آن ها به جای کلمات بیگانه از آن بهره گرفت و فراموش شده اند و طبیعی است . که با بیکارگیری از واژگان پارسی به گویش نیاکان نزدیکتر خواهیم شد .
6-38 آيا نماز روزانهزرتشتيان به فارسي خوانده مي شود يا زباني ديگر ؟
نيايشي كه در خرده اوستا تنظيم شده به زبان اوستايي و اندكي از آن نيز به زبان زند و پارسي است.در بينش اشوزرتشت هيچ نيايشي نيست كه از جان و دل برآيد وبي پاسخ بماند .
39-6 آيا زرتشتيان به زبان اوستايي آشنا هستند؟
پيام اشوزرتشت و اوستا به زبان اوستايي است و زرتشتيان برخي از بخش هاي سروده هاي مقدس را مي دانند و به عنوان نيايش مي سرايند . نوشتن خط اوستايي كه دين دبيره نام دارد نيز بعضي از زرتشتيان به ويژه جوانان آموخته و از آن بهره مي گيرند . 6-40 كدام روز هفته روز مقدس زرتشتيان است ؟
در گاه شماري زرتشتيان ، هفته وجود ندارد آنان براي سي روز در هر ماه نامي برگزيده و به كار مي برند و تمام روزها ، نيك و براي تلاش و سازندگي و مهرباني در پيش روي انسان قرار گرفته اند.

6-41 چه چيزهايي در دين زرتشت حرام است ؟
تمام چيزهاييكه با سفارش دانش گوناگون زمان ـ برخرد ، جسم و روان انسان آسيب وارد مي سازد و با هويت و ارزش هاي نيك انساني هماهنگ نيست ، استفاده از آن ها ناشايست است .

[Borna66]

عنوان: اهنودگات- یسنا29_درباره پیامبری اؼ/span>


خشن اتره اهورمزدا
درود بر همه انسانهای راستین خدای دانا از هر رنگ و نژادی

یسنا29
(خشنود گردانم اهورامزدا را

1_(ای اهورامزدا) روان آفرینش به درگاه تو گله مند است از برای که مرا ساختی که مرا بیافرید, ستم و ستیزه و خشم و زور مرا به ستوه آورده, مرا جز تو نگهبانی نیست یک زندگانی پایدار و خرمی بمن بخش

2_آنگاه آفریدگار روان آفرینش از اشا بپرسید: آیا تو داوری برای روان آفرینش میشناسی که بدو آسایش بخشد و غمخوار او گردد کیست آن کسی که سزاوار چنین قضاوتی است کسیکه خشم و هواخواهان دروغ را درهم تواند شکست

3_اشا در جواب آفریدگار گوید : یاور توانایی برای روان آفرینش نیست در میان مردمان کسی نیست که بداند چگونه با زیر دستان رفتار کند
(اهورامزدا گوید):همان در میان خاکیان تواناترین کسی است که من از اثر استغاثه اش بیاری او شتابم

4_(اشا گوید):مزدا از همه کس بهتر بیاد دارد که در گذشته از دیو و مردم چه اعمالی سر زد و از این پس چه از آنان بروز خواهد کرد با خود اهوراست قضاوت آنچه اراده اوست ما بدان خشنودیم

5_مادو من و روان آفرینش دستها را بسوی اهورا بلند کرده وی را میستایم که روا مدارد نیکوکاران دچار زوال شوند و هواخواهان دروغ بکارگران درست غالب گردند

6_آنگاه مزدا اهورا خدایی دانا و آیین شناس خود گوید: از برای تو داور دادگریکه از روی آیین مقدس رفتار کند نیست خداوند دهقان ستور پرور را برای غمخواری تو مقرر داشت

7_این سرودهای ستایش از مزدااهورایی است که اراده اش با راستی یکسان است و از برای رستگاری جهان و مردم درستکردارش فرود آمده است
(روان آفرینش)پرسید: در میان مردمان کی وهومن برای محافظت من برگزیده شد

8_وهومن پاسخ دهد): یگانه کسی که آیین ایزدی پذیرفت زرتشت سپنتمان است اوست ای مزدا که اندیشه راستی بگستراند از این رو باو گفتار دلپذیر داده شد

9_آنگاه از روان آفرینش خروش برخاسته(گوید) آواز مرد ناتوانی بمن رسید مرا خواهش مرد دلیر و زورمندی بود کی چنین دلاور زبردستی بفریادم خواهد رسید

10_(زرتشت گوید) ای اهورا بروان آفرینش تاب و توانایی بخش از راستی و پاک منشی اقتداری بر انگیز که از نیروی آن صلح و آسایش برقرار گردد آری ای مزدا من دریافتم که خود آنرا توانی بر انگیخت

11_کجاست عدالت و پاک اندیشی و شهریاری پس ای مردم مرا بپذیرید تا جمع پیروان تعلیم دریافت کند
(روان آفرینش گوید ) ای اهورا انیک پناه ما فرا رسید و از پی شکرانه آن ستایش خویش تقدیمت میکنم
__________________________________________________ __________ _این ها عبارت است از گفتگو و سوال و جواب در میان اهورامزدا و وهومن و اشا و گوشورون(روان آفرینش) و زرتشت
__________

[Borna66]

عنوان: اهنودگات_یسنا,30


خشن اتره اهورمزدا
درود بر همه انسان های راستین خدای دانا از هر رنگ و نژادی

یسنا 30:
نخستین پیام اشو زرتشت درباره راه زندگی, دوگانگی منش ( پس از برگزیده شدن پیامبر)

1_اینک برای کسانی که خواستار شنیدن اند, از دو روش اندیشیدن, از دو منش , از نیک اندیشی و بد اندیشی سخن میگویم منش نیک, راستی و داد( وهومن و اشا ) را میستایم . راه رسیدن به خوشبختی( اوشتا )را نشان می دهم . سخنانی می گویم که فرزانگان را به کار آید. از این روی:
گفتار خود را نخست با ستایش اهورامزدا_ خداوند جان و خرد_ آغاز میکنم

2_از شما میخواهم که با تیز بینی , به این سخنان گوش فرا دهید.با اندیشه روشن به آنها بنگرید . و سپس هر یک از شما مردان و زنان , با آگاهی بایسته و پیش از آن که کار تازه شدن جهان به پایان رسد, راه خود را برگزینید

3_دو منش نیک و بد از آغاز زندگی, به گونه همزاد در اندیشه , گفتار و کردار آدمی, آشکار می شوند. آدمیان در گزینش بین دو منش , آزادند . روشن است که فرزانگان, نیکی و نابخردان, بدی را انتخاب میکنند.

4_در آغاز از برخورد این دو همزاد, زندگی و نا زندگی ( سازندگی و تباهی) پدیدار شد. ناراستان بدمنشی و تباهی و راستان نیک اندیشی و سازندگی را برمی گزیدند . و همین الگو تا پایان دنبال خواهد شد

5_6_ای شنوندگان
همه شما در گزینش راه زندگی خود آزادید ( این حقی است که طبق قانون اشا برای شما مقرر است ) ولی بدانید و آگاه باشید : آنان که اندیشه و منش نیک را برگزیدنند, خود را در راه روشنایی و درخشندگی جاودان می گذارند , و خداوند جان و خرد را خشنود می سازند . در برابر کسانی که درباره درستی این سخنان, دودلی به خود راه دهند, راستی را از نا راستی باز شناخته و منش نیک را بر نمیگزینند , در راه تاریکی افتاده , به خشم رو آورده , زندگی خود و دیگران را تباه میکنند.

7_8_کسانی که دین راستین را برگزینند و از آزمایش سر بلند بیرون آیند , از داده های اهورایی , از نیروی شهریاری مینوی (خشترا یا شهریور ) , از منش نیک ( وهومن یا بهمن) از راستی و داد( اشا یا اردیبهشت ), از مهر و دوستی و فروتنی و خدمت به دیگران( سپنتا آرمیتی یا اسفند ) بهره مند شده به خود شناسی و رسایی (ه ارتات یا خرداد) رسیده و آرامش را در یافت میکنند و جاودان (امرتات یامرداد ) میشوند. در برابر فریب خوردگانی که ناراستی را بر گزیدنند مزه تلخ بدکاری را خواهند چشید و رنج گناه کاری را خواهند دید.
ای شنوندگان آگاه باشید که:
بنا به قانون دگرگونی ناپذیر و نیرومند اشا که نظام آفرینش را پاسداری میکند . هر کس کاشته خود را درو خواهد کرد . دروغکاران پی خواهند برد که کژی و کاستی , آز و ستم ,بد بختی به بار خواهد آورد . از این رو, راه خود را تغییر داده با پیروی از منش نیک , به راستی و مهر و داد خواهند گروید.

9_10_پس بیایم و از کسانی باشیم که در راه آبادانی و تازه کردن جهان , گام برمیدارند.
ای جهانیان ,و ای خردمندان و اشوان بیاید با پیروی از راستی و داد (اشا), و با یکدیگر همگام و همکار شویم . با گزینش خرد و منش نیک ( وهومن ) دودلی و ناباوری را از خود دور کرده و با کمک منش نیک , راستی , و روشنایی در راه تازه کردن جهان کوشا شویم. باور داشته باشیم راستان و نیکان , با همکاری, یگانگی و همبستگی, دروغ را در هم می شکنند . پوچی پیروزی های نا پایدار و فریبنده آشکار می شود . فروغ راستی , زشتی های فریب را نمایان میکند و در آن هنگام , گمراهان , از روش زیستن خود دست بر داشته به سراغ منش نیک و راستی رفته و برای دریافت برکات اهورایی بی تابی خواهند کرد .

11_ای کسانی که برای شنیدن سخنان من آمده اید اگر این نهادهایی (اصولی) را که خداوند جان و خرد, در قانون اشا , برای شما آورده است, به خوبی درک کنید و به درستی کار بندیدبه خوشبختی خواهید رسید . همیشه به یاد داشته باشید که:

ارمغان راستی همانا زندگی بهتر , پر بارتر , و شادی بخش تر و پر آرامش تر است و میوه دروغ, همانا زیان دیر پا, اندوه جان سوز و نا آرامی شرر بار است . از این رو , به شما اندرز میدهم که:
منش نیک را برگزینید ,تا در پرتو فروغ روشنای اهورایی به خرسندی جاودان برسید.

[Borna66]

01ـ2 پرسش : كتاب آسماني زرتشتيان چه نام دارد ؟
پاسخ : كتابي كه در برگيرنده پيام و آموزشهاي اشوزرتشت است گات ها نام دارد . گات ها خود بخشي از مجموعة اوستا است كه يسنا نام دارد و 72 هات دارد . اكنون اين پرسش به وجود مي آيد كه اوستا چيست ؟ از آنجا كه باورها و ادبيات حماسي و اسطوره يي در ايران پيش ازپيامبري زرتشت و پس از او نيز وجود داشته و همه به زبان اوستايي سروده شده است بنابراين كتابهايي مانند : يشت ها ـ ونديداد ـ ويسپرد و خرده اوستا نيز موجود است كه به خط اوستايي است ، برخي از آنها مانند ونديداد مربوط به احكام و باورهاي كهن ايراني است و ربطي به پيام اشوزرتشت ندارد ولي اين مجموعه نيز اوستا ناميده مي شود البته در لابلاي آنها نكات اخلاقي ، تاريخي ، حقوقي و راهكارهاي بسيار مهم و با ارزشي نيز وجود دارد بهرروي پيام ويژة اشوزرتشت و آموزشهاي او در كتاب گاتها آمده است .

02ـ2 پرسش : اوستاي موجود چه بخش هايي دارد و موضوع آنها چيست ؟

پاسخ : نوشته هايي كه به نام اوستا به يادگار مانده اند عبارتند از : يَسنا ـ يَشت ها ـ ويسپَرَد ـ وَنديداد و خرده اوستا .
يسنا : نيايش هايي در ستايش پروردگار و آفريده هاي نيك اوست ، يسنا از مهمترين بخش اوستا و داراي 72 هات ( بخش ) است كه 17 هات از آنها را پيام اشوزرتشت تشكيل داده است .
يشت ها : سرودها و گفته هاي بسيار كهن و حماسه هايي در ستايش ايزدان است كه مهمترين آنها اورمزد يشت ـ ورهرام يشت ـ ارديبهشت يشت ـ مهر يشت ـ هوم يشت و سروش يشت است .
ويسپرد : نيايش ها و سرودهايي براي برگزاري جشن ها به ويژه جشن گاهنباراست .
ونديداد : كه قانون و احكام بسيار قديم و مربوط به دانش مردم پيش از پيامبري اشوزرتشت در باره پاكيزگي و احكام پرهيز از مردار و قانون ضد ديوان مي باشد .
خرده اوستا : از همه بخش ها جوان تر است گزيدة بخش هايي از يشت ها و يسنا است ، نمازهاي روزانه وسرودهايي در باره مراسم آييني ودرگذشتگان درآن گنجانده شده است .
03-2 پرسش : كدام قسمتهاي خرده اوستا از گاتهاست ؟ مثلا (يتااهو)
پاسخ : گزيده هاي كوتاه از گاتها ، يسنا ، يشت ها و بخش هاي ديگر اوستا درخرده اوستا گنجانده شده كه سرودهاي گاتها در آن سهم كمتري دارند   كفه وفرفثرم جا ـ كفم نامزدا و ... “ از گاتها هستند سرود   يتااهو“ نيز در وزن شعري همانند اهنودگات است و از سرودهاي ارزشمند يسنا به شمار مي رود

- 2 پرسش : در یسنا و یشت ها بارها از فروهر اهورامزدا و امشاسپندان ( فروزه های اهورامزدا ) نام برده شده است مگر اهورامزدا دارای فروهر است ؟
پاسخ: در باور سنتی زرتشتیان ، فروهر نیرویی اهورایی در نهاد هر شخص است که روان او را به سوی راستی و اشویی راهنمایی می کند . پس فروهر نیرویی اهورایی است و نه اینکه اهورامزدا دارای فروهر باشد .

واژه اوستايي انديشه نيك ، گفتار نيك و كردارنيك چيست ؟
انديشه نيك ترجمه واژه هومَتَ – گفتارنيك ازواژه هوخْتَه – كردانيك از واژه هووَرشْتَه مي باشد .


در باره فروهر بيشتر توضيح دهيد ؟ آيا او همان اورمزد خدا است ؟‌

فروهر را پيش از اين نيز شرح داده ايم، نيروي پيش برنده و ذره اي از نيروي اهورايي در وجود هر شخص است كه انسان را به سوي پيشرفت و تكامل سفارش مي كند . پس ذره اي از نيروي اهورايي است ولي اورمزد خدا نيست.

[Borna66]

پرسش : آيا زرتشتيان آتش پرست هستند ؟ اگر نه پس چرا آتشكده دارند ؟

پاسخ : خير ، كشف آتش در تاريخ ايران به زماني پيش از پيامبري اشوزرتشت مي رسد . و آتشكده ها پس از آن محلي براي تامين آتش اجاق خانواده ها و داراي احترامي ويژه بوده است . زرتشتيان به پيروي از نياكان آريايي خود همواره چهار آخشيج يعني هوا ـ خاك ـ آب و آتش را پاك كننده مي دانستند و تلاش مي كردند تا آنها را آلوده نسازند ، بلكه سرودهاي نيايش را براي هر يك داشتند .

در بينش اشوزرتشت خداوند را بايد در روشنايي جستجو كرد پس هر زرتشتي به هنگام نيايش رو به سوي روشنايي مي كند، هرگونه روشنايي درنماز تفاوتي ندارد . نور خورشيد ، ماه ، چراغ كه يكي از آنها نيز مي تواند روشنايي آتش باشد .

از سوي ديگر ايرانيان باستان ، آتش را نماد موجوديت خود يا نمادي از هويت ملي خود مي دانستند و به آن افتخار مي كردند زيرا آتش از بين برندة ناپاكي ها و روشن كنندة تاريكي ها است ، گرما و انرژي آتش چرخ هاي صنعت و پيشرفت را به چرخش مي آورد و آتش دروني انسان انديشه او را به خـردف بي پايان اهورايي پيوند ميدهد ، پس زرتشتيان به پيروي از نياكان خود همچنان آتش را در آتشكده ها پرستاري مي كنند تا يادآور پويايي روشنايي در هستي باشد .

روزه گرفتن در دين زرتشتيان چگونه است ؟

پاسخ : زرتشتيان روزه داشتن را همانند اديان ديگر ندارند . در باور آنان تن جايگاه روان است بنابراين بايد همواره نيازهاي آن را برآورده ساخت تا روان ، شاد و آرام باشد . تن بايد قوي باشد تا توان كار و تلاش براي سازندگي را داشته باشد . از سوي ديگر زياده روي در خوردن و آشاميدن نيز به جسم و روان آسيب مي رساند و از كارهاي ناشايست است زرتشتيان به جاي روزه گرفتن در هر ماه سي روزه خود ، چهار روز ويژه دارند به نام هاي وهمن ـ ماه ـ گوش و رام كه از خوردن هرگونه غذاي گوشت دار پرهيز مي كنند .

پرسش : شيوه برخورد با اموات و جسد مرگان چگونه است ؟

پاسخ : در آموزشهاي اشوزرتشت تن و روان هر دو ارزشمند هستند تن بايد سالم ، نيرومند و پاك و از سوي ديگر روان نيز شادمان و آرام باشد بنابراين تن تا زماني ارزش داردكه روان را به شادماني در خود نگهدارد ولي هنگامي كه از هم جدا شدند روان جاودانه خواهد شد . تن بدونف جان به نام نفسا يعني پليدي ناميده مي شود كه بايد

از محيط زندگي ديگران خارج شود تا محيط زيست را آلوده نسازد و اين بستگي به زمان و مكان زندگي دارد . زرتشتيان تعصب خاصي در نوع برخورد با جسد مردگان ندارند زماني آنرا در دخمه ها و بالا ي كوه ها قرار مي دادند تا مرغان لاشخور آنها را از بين ببرند و اين عمل را شايد از نياكان آريايي خود به يادگار داشتند چون آنها در مناطق پوشيده از برف بودند و امكان خاكسپاري وجود نداشت و در برخي از نقاط ايران جسد مردگان را به شيوه هاي گوناگون به خاك مي سپردند بهر حال هم اكنون در ايران رسم خاكسپاري وجود دارد در حاليكه در برخي از كشورها مانند هندوستان و پاكستان در كنار خاكسپاري رسم دخمه گذاري هم انجام مي گيرد . آنچه مسلم است مانند بسياري از رفتارهاي اجتماعي ديگر زرتشتيان مي كوشند تا با خردمندي از دانش زمان در هر رشته به ويژه موضوع برخورد با مردگان نيز بهره بگيرند .

آيا در گاتها و كتب ديني زرتشتيان ، نوشيدن مشروبات الكلي منع شده است ؟

پاسخ : استفاده از هر گونه خوراك ، نوشيدني ياموادي كه موجب آسيب رساندن به جسم ـ جان وخردمندي انسان شود از ديدگاه اشوزرتشت ناشاييست مي باشد در بينش اشوزرتشت تشخيص اثرات هر كدام از اينها بر وجود انسان ، بستگي به خرد همگاني و دانش زمان دارد .

اگر بخواهیم روز عشق را تعریف کنیم به نظر شما از نظر آیین باستانی چه روزی مناسب است ؟ مهر روز از مهر ماه ( جشن مهرگان ) ؟ یا روز زن و مادر ( جشن اسفندگان ) ؟

پاسخ : تمام لحظه ها و روزهای زندگی باید با عشق همراه باشد . این پرسش تنها به دین زرتشت بستگی ندارد که آنرا پاسخ بدهیم - به نظر من سپنته آرمئی تی تعریفی ارزشمند از عشق و آرمانی پاک و سازنده در زندگی است . از آنجا که این ویژگی در زنان و مادران بهتر مشاهد شده است روز جشن اسفندگان که مربوط به سپاسگزاری از مهر مادران است روز مناسبی برای نظر خواهی از دیگران برای روز عشق خواهد بود .

رفتن به آرامگاه در روز اول نوروزی ، آیا درست و طبق دستورات دین است ؟

پاسخ : رفتن به آرامگاه در روز اول نوروز رسم همگانی نیست چون در باور سنتی زرتشتیان روزهای پنجهآخر سال مراسم یادبود روان و فروهر درگذشتگان است نیاکان ما در سپیده دم از نخستین روز هر سال با آب پاشی و روشن کردن آتش بر بلندی ها و بام ها به بدرقه روان و فروهر درگذشتگان می رفتند و پس از آن روز سال نو را با شادمانی آغاز می کردند .

روزهای ورهرام ایزد ، سروش ایزد ، مهر ایزد ، تشتر ایزد به چه علتی روزهای عزیز نام گرفته اند ؟

پاسخ : درگاه شماری زرتشتی ، هر ماه سی روز است و هر روز نام ویژه ای دارد که همه گرامی هستند . از آنجا که نام برخی از روزها برگرفته از باورها و استوره های کهن ایرانی است ، در چنین روزهایی ایرانیان باستان خواسته وآرزوهایی ویژه از خداوند داشتند . وراهرم ، نام ایزدف پیرزوی بخش - سروش نماد فرمانبرداری - مهر سمبل روشنایی و پیمان و تشتر، ایزدف باران زا بوده و به دلیل نقش آنها در زندگی مردم ، از آنها بیشتر یاد شده است .

فرق بین موبد ، هیربد و دستور چیست و کدام بالاتر یا پایین تر است ؟

پاسخ : موبد از واژه مَگوپَت آمده است ، موبدان یا مغان در اصل قبیله ای از سرزمین ماد بودند که پیشوایان روحانی فقط از میان آنان برگزیده می شدند – هیربد از واژه آئیتره پئی تی آمده که به معنی آموزگار دینی است و دستور از واژه پهلوی دَستوبَر آمده به معنی قاعده و قانون و از داوری کردن و فتوی دهندگی می آید ( دانشنامه مزدیسنا – دکتر جهانگیر اٌشیدری ) به هر حال هر سه مورد از کسانی هستند که درامور دینی زرتشتی فعالیت دارند و چون نقش هر یک با دیگری متفاوت است نبايد مقام و مرتبه ای برای آنها در نظر داشت

از آنجا که رشته دانشگاهی شما فلسفه زرتشت بوده است ، خواهشمند است ، در باره شرایطورود به دانشگاه هند و تحصیل در این رشته توضیحاتی را بیان بفرمایید ؟

پاسخ : پارسیان هندوستان ، دانشکده هایی را برای آموزش دین و فرهنگ زرتشتی در این کشور بنیاد نهاده اند. دانشکده های کاماآتورنان در شهر بمبئی که ویژه موبدزادگان است ، دانشکده زرتشتیان در شهر سنجان (گجرات ) و دانشگاه سپنتا در شهرپونا در این رشته دانشجو می پذیرند برای ورود به این مراکز دانشگاهي ، با دیپلم متوسطه ایران ، آزمون ورودی و گزینش امکان پذیر است واحدهای درسی در موضوع ادیان - فلسفه - تاریخ ادیان - زبان و ادبیات اوستا و آداب و رسوم دینی وغیره است که در صورت موافقت دانشکده ، برخی از واحدها به صورت مکاتبه يی نیز پذیرفته می شود .

آیا در سنت زرتشتیان روز خاصی برای درختکاری در نظر گرفته شده است ؟ و اگر نیست چه روزی را پیشنهاد می کنید ؟

پاسخ: کاشتن درخت و ایجاد سرسبزی ، گرامیداشت آب ، خاک ، هوا و روشنایی است که از دیرباز در این سرزمین از جایگاه ویژه ای برخوردار بوده به شکلی که پیشه کشاورزی در ادبیات اوستایی مقدس شمرده شده است و جشن هایی به نام گاهنبار در جهت بزرگداشت درخت و گیاه و کشاورزی شکل گرفته شده است . در سنت زرتشتیان پس از زاده شدن هر فرزندی ، پدر خانواده در نزدیکی محل سکونت خود نهال درخت همیشه سبز مانند سرو یا کاج در زمین می کارد و همراه با رشد فرزند خود از آن درخت نیز پرستاری می کند . ماه اسفند ( سپندارمذ) که از واژه سپنته آرمئی تی آمده و به معنای داشتن آرمانی مقدس و جشن اسفندگان روز 29 بهمن هر سال است ، به نام روز مادر و روز زن در فرهنگ ایرانی نامگذاری شده است و چون زن و زمین هر دو در زایندگی ، افزایندگی و پرورش دادن نقش یکسانی دارند و در فصل کاشتن درخت هم قرار دارد می تواند آغاز هنگام درخت کاری و ایجاد سرسبزی در نظر گرفته شود .

افشهن چه معنایی دارد ؟

پاسخ :افشهن یعنی تابش روشنایی و گاه نماز پیش از بر آمدن آفتاب است که زرتشتیان برای آمدن روشنایی نیایش می کنند .

سمبل اشا چیست ؟ 6-34

پاسخ : اشا یعنی راستی و درستی و ارزش های نیک انسانی ، بر سفره مراسم سنتی زرتشتیان نماد و سمبل اشا وهیشتا که به معنی بهترین اشا است و در فارسی به اردیبهشت ترجمه شده فروغ و روشنایی را در نظر گرفته اند .

پرسش : زبانی که زرتشتیان به آن صحبت می کنند چیست ؟ پاسخ : گویش ویژه

یی است نزدیک به زبان پهلوی ساسانی که زرتشتیان با آن سخن می گویند .

واژه جمعه عربی است ، نیاکان ما به جای آن از چه واژه ای استفاده میکردند ؟6-36

در گاه شماری زرتشتی هفته نداریم بنابراین نام روزهای هفته هم نیست روزهای اورمزد و دی بدین و دی به آذر و دی به مهر از روزهایی بوده که در هر ماه سی روزه ایرانیان باستان به جای روز آدینه از آن بهره می گرفتند .

آيا زرتشتيان به زبان اوستايي آشنا هستند؟

پيام اشوزرتشت و اوستا به زبان اوستايي است و زرتشتيان برخي از بخش هاي سروده هاي مقدس را مي دانند و به عنوان نيايش مي سرايند . نوشتن خط اوستايي كه دين دبيره نام دارد نيز بعضي از زرتشتيان به ويژه جوانان آموخته و از آن بهره مي گيرند .

چه چيزهايي در دين زرتشت حرام است ؟

تمام چيزهاييكه با سفارش دانش گوناگون زمان ـ برخرد ، جسم و روان انسان آسيب وارد مي سازد و با هويت و ارزش هاي نيك انساني هماهنگ نيست ، استفاده از آن ها ناشايست است .

در روز نوروز مردم افغانستان به مزار در شهر بلخ مي روند آيا اين ربطي به كشته شدن اشوزرتشت در بلخ دارد؟
در تاريخ و روايت سنتي زرتشتي آمده است كه پيامبر اين سرزمين در نيايشگاهي از شهر بلخ از جهان درگذشته است و بعضي از پژوهشگران نيز باور دارند كه مزار شريف در افغانستان ، آرامگاه اشوزرتشت است بنابراين شايد حضورمردم افغانستان به هنگام نوروز در اين مكان يادآور احترام آنان به اين پيامبر باشد .

آیا ازدواج با نزديكان (محارم) بين زرتشتيان در روزگاران گذشته صحت دارد ؟

خير ، اين مورد يكي از اتهاماتي است كه به جامعة زرتشتي نسبت داده اند و دروغ بزرگ تاريخي است .

اشوزرتشت در هات 53 از گات ها دختر خود پورچيستا را به ازدواج با جاماسب كه هيچ نسبتي با خانواده پيامبر ندارد سفارش مي كند اگر ازدواج با نزديكان پسنديده بود پيامبر به آن اشاره مي كرد يا در تاريخ زندگي زرتشتيان و متون ديني آنان مواردي به ثبت رسيده بود .

آيا زرتشتيان براي خاك سپاري از كفن استفاده مي كنند ؟

آري ، از كفن استفاده مي كنند .

آيا در آيين زرتشت انسان بعد از مرگ در باره اعمال و كردار خود مورد بازخواست قرار مي گيرد ؟
بينش اشوزرتشت ، آيين كنش و واكنش است رسم كيفر به شخص كژانديش و دروغ كار و در مقابل پاداش به نيكوكاران در جهان مادي و مينوي است .
6-49 آيا واژه مهربان در ايران قديم معنايي غير از معناي امروزي آن داشته است ؟
مهربان از دو قسمت مهر يعني نورخورشيد و پيمان داري و پسوند بان يعني نگهدارنده تشكيل شده است. مهربان يعني پاسبان روشنايي ها ، شايد درآيين مهر به كساني گفته مي شده كه وظيفه پاسداري از روشنايي را برعهده داشته اند .


آيا در رستاخيز وقتي كه فروهرها به نور حقيقت برمي گردند به صورت فروهري واحد و يكتا خواهند شد و يا فروهر هر شخص جداگانه خواهد بود ؟‌
ازآنجا كه در باور سنتي زرتشتيان فروهر نيروي پيش برنده اهورايي در وجود انسان ها است ، حكم واحد دارد هرچند درجهان مادي بيشماراز اين ذره مينوي در نهاد انسان ها به امانت از سوي خداوند است.


6-53 زرتشتيان بر سر مزار درگذشتگان چه مي خوانند ؟
زرتشتيان پس از خاكسپاري مردگان ، در مراسم پرسه و در مزار درگذشتگان جمله اوستايي زيرراخوانده و با سه بار سرايش اشم وهو آن را به پايان مي برند .
خَشنَوافَََترَه ٠ اَهورَهه ٠ مَزداو٠
ايريس تَنام٠ اوروانفو٠ يَزَه مَيده ٠ يا٠ اَشَه اف ونام ‎‎‎‎‎‎‎ْفَْرَه وَشهَ يفو٠
اَشم وهو(سه بار)
معني اين جمله چنين است:  برروان و فروهر نيكان و پارسايان درگذشته درود باد.“

[Borna66]

پرسش : آيا زرتشتيان آتش پرست هستند ؟ اگر نه پس چرا آتشكده دارند ؟

پاسخ : خير ، كشف آتش در تاريخ ايران به زماني پيش از پيامبري اشوزرتشت مي رسد . و آتشكده ها پس از آن محلي براي تامين آتش اجاق خانواده ها و داراي احترامي ويژه بوده است . زرتشتيان به پيروي از نياكان آريايي خود همواره چهار آخشيج يعني هوا ـ خاك ـ آب و آتش را پاك كننده مي دانستند و تلاش مي كردند تا آنها را آلوده نسازند ، بلكه سرودهاي نيايش را براي هر يك داشتند .

در بينش اشوزرتشت خداوند را بايد در روشنايي جستجو كرد پس هر زرتشتي به هنگام نيايش رو به سوي روشنايي مي كند، هرگونه روشنايي درنماز تفاوتي ندارد . نور خورشيد ، ماه ، چراغ كه يكي از آنها نيز مي تواند روشنايي آتش باشد .

از سوي ديگر ايرانيان باستان ، آتش را نماد موجوديت خود يا نمادي از هويت ملي خود مي دانستند و به آن افتخار مي كردند زيرا آتش از بين برندة ناپاكي ها و روشن كنندة تاريكي ها است ، گرما و انرژي آتش چرخ هاي صنعت و پيشرفت را به چرخش مي آورد و آتش دروني انسان انديشه او را به خـردف بي پايان اهورايي پيوند ميدهد ، پس زرتشتيان به پيروي از نياكان خود همچنان آتش را در آتشكده ها پرستاري مي كنند تا يادآور پويايي روشنايي در هستي باشد .

روزه گرفتن در دين زرتشتيان چگونه است ؟

پاسخ : زرتشتيان روزه داشتن را همانند اديان ديگر ندارند . در باور آنان تن جايگاه روان است بنابراين بايد همواره نيازهاي آن را برآورده ساخت تا روان ، شاد و آرام باشد . تن بايد قوي باشد تا توان كار و تلاش براي سازندگي را داشته باشد . از سوي ديگر زياده روي در خوردن و آشاميدن نيز به جسم و روان آسيب مي رساند و از كارهاي ناشايست است زرتشتيان به جاي روزه گرفتن در هر ماه سي روزه خود ، چهار روز ويژه دارند به نام هاي وهمن ـ ماه ـ گوش و رام كه از خوردن هرگونه غذاي گوشت دار پرهيز مي كنند .

پرسش : شيوه برخورد با اموات و جسد مرگان چگونه است ؟

پاسخ : در آموزشهاي اشوزرتشت تن و روان هر دو ارزشمند هستند تن بايد سالم ، نيرومند و پاك و از سوي ديگر روان نيز شادمان و آرام باشد بنابراين تن تا زماني ارزش داردكه روان را به شادماني در خود نگهدارد ولي هنگامي كه از هم جدا شدند روان جاودانه خواهد شد . تن بدونف جان به نام نفسا يعني پليدي ناميده مي شود كه بايد

از محيط زندگي ديگران خارج شود تا محيط زيست را آلوده نسازد و اين بستگي به زمان و مكان زندگي دارد . زرتشتيان تعصب خاصي در نوع برخورد با جسد مردگان ندارند زماني آنرا در دخمه ها و بالا ي كوه ها قرار مي دادند تا مرغان لاشخور آنها را از بين ببرند و اين عمل را شايد از نياكان آريايي خود به يادگار داشتند چون آنها در مناطق پوشيده از برف بودند و امكان خاكسپاري وجود نداشت و در برخي از نقاط ايران جسد مردگان را به شيوه هاي گوناگون به خاك مي سپردند بهر حال هم اكنون در ايران رسم خاكسپاري وجود دارد در حاليكه در برخي از كشورها مانند هندوستان و پاكستان در كنار خاكسپاري رسم دخمه گذاري هم انجام مي گيرد . آنچه مسلم است مانند بسياري از رفتارهاي اجتماعي ديگر زرتشتيان مي كوشند تا با خردمندي از دانش زمان در هر رشته به ويژه موضوع برخورد با مردگان نيز بهره بگيرند .

آيا در گاتها و كتب ديني زرتشتيان ، نوشيدن مشروبات الكلي منع شده است ؟

پاسخ : استفاده از هر گونه خوراك ، نوشيدني ياموادي كه موجب آسيب رساندن به جسم ـ جان وخردمندي انسان شود از ديدگاه اشوزرتشت ناشاييست مي باشد در بينش اشوزرتشت تشخيص اثرات هر كدام از اينها بر وجود انسان ، بستگي به خرد همگاني و دانش زمان دارد .

اگر بخواهیم روز عشق را تعریف کنیم به نظر شما از نظر آیین باستانی چه روزی مناسب است ؟ مهر روز از مهر ماه ( جشن مهرگان ) ؟ یا روز زن و مادر ( جشن اسفندگان ) ؟

پاسخ : تمام لحظه ها و روزهای زندگی باید با عشق همراه باشد . این پرسش تنها به دین زرتشت بستگی ندارد که آنرا پاسخ بدهیم - به نظر من سپنته آرمئی تی تعریفی ارزشمند از عشق و آرمانی پاک و سازنده در زندگی است . از آنجا که این ویژگی در زنان و مادران بهتر مشاهد شده است روز جشن اسفندگان که مربوط به سپاسگزاری از مهر مادران است روز مناسبی برای نظر خواهی از دیگران برای روز عشق خواهد بود .

رفتن به آرامگاه در روز اول نوروزی ، آیا درست و طبق دستورات دین است ؟

پاسخ : رفتن به آرامگاه در روز اول نوروز رسم همگانی نیست چون در باور سنتی زرتشتیان روزهای پنجهآخر سال مراسم یادبود روان و فروهر درگذشتگان است نیاکان ما در سپیده دم از نخستین روز هر سال با آب پاشی و روشن کردن آتش بر بلندی ها و بام ها به بدرقه روان و فروهر درگذشتگان می رفتند و پس از آن روز سال نو را با شادمانی آغاز می کردند .

روزهای ورهرام ایزد ، سروش ایزد ، مهر ایزد ، تشتر ایزد به چه علتی روزهای عزیز نام گرفته اند ؟

پاسخ : درگاه شماری زرتشتی ، هر ماه سی روز است و هر روز نام ویژه ای دارد که همه گرامی هستند . از آنجا که نام برخی از روزها برگرفته از باورها و استوره های کهن ایرانی است ، در چنین روزهایی ایرانیان باستان خواسته وآرزوهایی ویژه از خداوند داشتند . وراهرم ، نام ایزدف پیرزوی بخش - سروش نماد فرمانبرداری - مهر سمبل روشنایی و پیمان و تشتر، ایزدف باران زا بوده و به دلیل نقش آنها در زندگی مردم ، از آنها بیشتر یاد شده است .

فرق بین موبد ، هیربد و دستور چیست و کدام بالاتر یا پایین تر است ؟

پاسخ : موبد از واژه مَگوپَت آمده است ، موبدان یا مغان در اصل قبیله ای از سرزمین ماد بودند که پیشوایان روحانی فقط از میان آنان برگزیده می شدند – هیربد از واژه آئیتره پئی تی آمده که به معنی آموزگار دینی است و دستور از واژه پهلوی دَستوبَر آمده به معنی قاعده و قانون و از داوری کردن و فتوی دهندگی می آید ( دانشنامه مزدیسنا – دکتر جهانگیر اٌشیدری ) به هر حال هر سه مورد از کسانی هستند که درامور دینی زرتشتی فعالیت دارند و چون نقش هر یک با دیگری متفاوت است نبايد مقام و مرتبه ای برای آنها در نظر داشت

از آنجا که رشته دانشگاهی شما فلسفه زرتشت بوده است ، خواهشمند است ، در باره شرایطورود به دانشگاه هند و تحصیل در این رشته توضیحاتی را بیان بفرمایید ؟

پاسخ : پارسیان هندوستان ، دانشکده هایی را برای آموزش دین و فرهنگ زرتشتی در این کشور بنیاد نهاده اند. دانشکده های کاماآتورنان در شهر بمبئی که ویژه موبدزادگان است ، دانشکده زرتشتیان در شهر سنجان (گجرات ) و دانشگاه سپنتا در شهرپونا در این رشته دانشجو می پذیرند برای ورود به این مراکز دانشگاهي ، با دیپلم متوسطه ایران ، آزمون ورودی و گزینش امکان پذیر است واحدهای درسی در موضوع ادیان - فلسفه - تاریخ ادیان - زبان و ادبیات اوستا و آداب و رسوم دینی وغیره است که در صورت موافقت دانشکده ، برخی از واحدها به صورت مکاتبه يی نیز پذیرفته می شود .

آیا در سنت زرتشتیان روز خاصی برای درختکاری در نظر گرفته شده است ؟ و اگر نیست چه روزی را پیشنهاد می کنید ؟

پاسخ: کاشتن درخت و ایجاد سرسبزی ، گرامیداشت آب ، خاک ، هوا و روشنایی است که از دیرباز در این سرزمین از جایگاه ویژه ای برخوردار بوده به شکلی که پیشه کشاورزی در ادبیات اوستایی مقدس شمرده شده است و جشن هایی به نام گاهنبار در جهت بزرگداشت درخت و گیاه و کشاورزی شکل گرفته شده است . در سنت زرتشتیان پس از زاده شدن هر فرزندی ، پدر خانواده در نزدیکی محل سکونت خود نهال درخت همیشه سبز مانند سرو یا کاج در زمین می کارد و همراه با رشد فرزند خود از آن درخت نیز پرستاری می کند . ماه اسفند ( سپندارمذ) که از واژه سپنته آرمئی تی آمده و به معنای داشتن آرمانی مقدس و جشن اسفندگان روز 29 بهمن هر سال است ، به نام روز مادر و روز زن در فرهنگ ایرانی نامگذاری شده است و چون زن و زمین هر دو در زایندگی ، افزایندگی و پرورش دادن نقش یکسانی دارند و در فصل کاشتن درخت هم قرار دارد می تواند آغاز هنگام درخت کاری و ایجاد سرسبزی در نظر گرفته شود .

افشهن چه معنایی دارد ؟

پاسخ :افشهن یعنی تابش روشنایی و گاه نماز پیش از بر آمدن آفتاب است که زرتشتیان برای آمدن روشنایی نیایش می کنند .

سمبل اشا چیست ؟ 6-34

پاسخ : اشا یعنی راستی و درستی و ارزش های نیک انسانی ، بر سفره مراسم سنتی زرتشتیان نماد و سمبل اشا وهیشتا که به معنی بهترین اشا است و در فارسی به اردیبهشت ترجمه شده فروغ و روشنایی را در نظر گرفته اند .

پرسش : زبانی که زرتشتیان به آن صحبت می کنند چیست ؟ پاسخ : گویش ویژه

یی است نزدیک به زبان پهلوی ساسانی که زرتشتیان با آن سخن می گویند .

واژه جمعه عربی است ، نیاکان ما به جای آن از چه واژه ای استفاده میکردند ؟6-36

در گاه شماری زرتشتی هفته نداریم بنابراین نام روزهای هفته هم نیست روزهای اورمزد و دی بدین و دی به آذر و دی به مهر از روزهایی بوده که در هر ماه سی روزه ایرانیان باستان به جای روز آدینه از آن بهره می گرفتند .

آيا زرتشتيان به زبان اوستايي آشنا هستند؟

پيام اشوزرتشت و اوستا به زبان اوستايي است و زرتشتيان برخي از بخش هاي سروده هاي مقدس را مي دانند و به عنوان نيايش مي سرايند . نوشتن خط اوستايي كه دين دبيره نام دارد نيز بعضي از زرتشتيان به ويژه جوانان آموخته و از آن بهره مي گيرند .

چه چيزهايي در دين زرتشت حرام است ؟

تمام چيزهاييكه با سفارش دانش گوناگون زمان ـ برخرد ، جسم و روان انسان آسيب وارد مي سازد و با هويت و ارزش هاي نيك انساني هماهنگ نيست ، استفاده از آن ها ناشايست است .

در روز نوروز مردم افغانستان به مزار در شهر بلخ مي روند آيا اين ربطي به كشته شدن اشوزرتشت در بلخ دارد؟
در تاريخ و روايت سنتي زرتشتي آمده است كه پيامبر اين سرزمين در نيايشگاهي از شهر بلخ از جهان درگذشته است و بعضي از پژوهشگران نيز باور دارند كه مزار شريف در افغانستان ، آرامگاه اشوزرتشت است بنابراين شايد حضورمردم افغانستان به هنگام نوروز در اين مكان يادآور احترام آنان به اين پيامبر باشد .

آیا ازدواج با نزديكان (محارم) بين زرتشتيان در روزگاران گذشته صحت دارد ؟

خير ، اين مورد يكي از اتهاماتي است كه به جامعة زرتشتي نسبت داده اند و دروغ بزرگ تاريخي است .

اشوزرتشت در هات 53 از گات ها دختر خود پورچيستا را به ازدواج با جاماسب كه هيچ نسبتي با خانواده پيامبر ندارد سفارش مي كند اگر ازدواج با نزديكان پسنديده بود پيامبر به آن اشاره مي كرد يا در تاريخ زندگي زرتشتيان و متون ديني آنان مواردي به ثبت رسيده بود .

آيا زرتشتيان براي خاك سپاري از كفن استفاده مي كنند ؟

آري ، از كفن استفاده مي كنند .

آيا در آيين زرتشت انسان بعد از مرگ در باره اعمال و كردار خود مورد بازخواست قرار مي گيرد ؟
بينش اشوزرتشت ، آيين كنش و واكنش است رسم كيفر به شخص كژانديش و دروغ كار و در مقابل پاداش به نيكوكاران در جهان مادي و مينوي است .
6-49 آيا واژه مهربان در ايران قديم معنايي غير از معناي امروزي آن داشته است ؟
مهربان از دو قسمت مهر يعني نورخورشيد و پيمان داري و پسوند بان يعني نگهدارنده تشكيل شده است. مهربان يعني پاسبان روشنايي ها ، شايد درآيين مهر به كساني گفته مي شده كه وظيفه پاسداري از روشنايي را برعهده داشته اند .


آيا در رستاخيز وقتي كه فروهرها به نور حقيقت برمي گردند به صورت فروهري واحد و يكتا خواهند شد و يا فروهر هر شخص جداگانه خواهد بود ؟‌
ازآنجا كه در باور سنتي زرتشتيان فروهر نيروي پيش برنده اهورايي در وجود انسان ها است ، حكم واحد دارد هرچند درجهان مادي بيشماراز اين ذره مينوي در نهاد انسان ها به امانت از سوي خداوند است.


6-53 زرتشتيان بر سر مزار درگذشتگان چه مي خوانند ؟
زرتشتيان پس از خاكسپاري مردگان ، در مراسم پرسه و در مزار درگذشتگان جمله اوستايي زيرراخوانده و با سه بار سرايش اشم وهو آن را به پايان مي برند .
خَشنَوافَََترَه ٠ اَهورَهه ٠ مَزداو٠
ايريس تَنام٠ اوروانفو٠ يَزَه مَيده ٠ يا٠ اَشَه اف ونام ‎‎‎‎‎‎‎ْفَْرَه وَشهَ يفو٠
اَشم وهو(سه بار)
معني اين جمله چنين است:  برروان و فروهر نيكان و پارسايان درگذشته درود باد.“

[Borna66]

پرسش : آيا زرتشتيان آتش پرست هستند ؟ اگر نه پس چرا آتشكده دارند ؟

پاسخ : خير ، كشف آتش در تاريخ ايران به زماني پيش از پيامبري اشوزرتشت مي رسد . و آتشكده ها پس از آن محلي براي تامين آتش اجاق خانواده ها و داراي احترامي ويژه بوده است . زرتشتيان به پيروي از نياكان آريايي خود همواره چهار آخشيج يعني هوا ـ خاك ـ آب و آتش را پاك كننده مي دانستند و تلاش مي كردند تا آنها را آلوده نسازند ، بلكه سرودهاي نيايش را براي هر يك داشتند .

در بينش اشوزرتشت خداوند را بايد در روشنايي جستجو كرد پس هر زرتشتي به هنگام نيايش رو به سوي روشنايي مي كند، هرگونه روشنايي درنماز تفاوتي ندارد . نور خورشيد ، ماه ، چراغ كه يكي از آنها نيز مي تواند روشنايي آتش باشد .

از سوي ديگر ايرانيان باستان ، آتش را نماد موجوديت خود يا نمادي از هويت ملي خود مي دانستند و به آن افتخار مي كردند زيرا آتش از بين برندة ناپاكي ها و روشن كنندة تاريكي ها است ، گرما و انرژي آتش چرخ هاي صنعت و پيشرفت را به چرخش مي آورد و آتش دروني انسان انديشه او را به خـردف بي پايان اهورايي پيوند ميدهد ، پس زرتشتيان به پيروي از نياكان خود همچنان آتش را در آتشكده ها پرستاري مي كنند تا يادآور پويايي روشنايي در هستي باشد .

روزه گرفتن در دين زرتشتيان چگونه است ؟

پاسخ : زرتشتيان روزه داشتن را همانند اديان ديگر ندارند . در باور آنان تن جايگاه روان است بنابراين بايد همواره نيازهاي آن را برآورده ساخت تا روان ، شاد و آرام باشد . تن بايد قوي باشد تا توان كار و تلاش براي سازندگي را داشته باشد . از سوي ديگر زياده روي در خوردن و آشاميدن نيز به جسم و روان آسيب مي رساند و از كارهاي ناشايست است زرتشتيان به جاي روزه گرفتن در هر ماه سي روزه خود ، چهار روز ويژه دارند به نام هاي وهمن ـ ماه ـ گوش و رام كه از خوردن هرگونه غذاي گوشت دار پرهيز مي كنند .

پرسش : شيوه برخورد با اموات و جسد مرگان چگونه است ؟

پاسخ : در آموزشهاي اشوزرتشت تن و روان هر دو ارزشمند هستند تن بايد سالم ، نيرومند و پاك و از سوي ديگر روان نيز شادمان و آرام باشد بنابراين تن تا زماني ارزش داردكه روان را به شادماني در خود نگهدارد ولي هنگامي كه از هم جدا شدند روان جاودانه خواهد شد . تن بدونف جان به نام نفسا يعني پليدي ناميده مي شود كه بايد

از محيط زندگي ديگران خارج شود تا محيط زيست را آلوده نسازد و اين بستگي به زمان و مكان زندگي دارد . زرتشتيان تعصب خاصي در نوع برخورد با جسد مردگان ندارند زماني آنرا در دخمه ها و بالا ي كوه ها قرار مي دادند تا مرغان لاشخور آنها را از بين ببرند و اين عمل را شايد از نياكان آريايي خود به يادگار داشتند چون آنها در مناطق پوشيده از برف بودند و امكان خاكسپاري وجود نداشت و در برخي از نقاط ايران جسد مردگان را به شيوه هاي گوناگون به خاك مي سپردند بهر حال هم اكنون در ايران رسم خاكسپاري وجود دارد در حاليكه در برخي از كشورها مانند هندوستان و پاكستان در كنار خاكسپاري رسم دخمه گذاري هم انجام مي گيرد . آنچه مسلم است مانند بسياري از رفتارهاي اجتماعي ديگر زرتشتيان مي كوشند تا با خردمندي از دانش زمان در هر رشته به ويژه موضوع برخورد با مردگان نيز بهره بگيرند .

آيا در گاتها و كتب ديني زرتشتيان ، نوشيدن مشروبات الكلي منع شده است ؟

پاسخ : استفاده از هر گونه خوراك ، نوشيدني ياموادي كه موجب آسيب رساندن به جسم ـ جان وخردمندي انسان شود از ديدگاه اشوزرتشت ناشاييست مي باشد در بينش اشوزرتشت تشخيص اثرات هر كدام از اينها بر وجود انسان ، بستگي به خرد همگاني و دانش زمان دارد .

اگر بخواهیم روز عشق را تعریف کنیم به نظر شما از نظر آیین باستانی چه روزی مناسب است ؟ مهر روز از مهر ماه ( جشن مهرگان ) ؟ یا روز زن و مادر ( جشن اسفندگان ) ؟

پاسخ : تمام لحظه ها و روزهای زندگی باید با عشق همراه باشد . این پرسش تنها به دین زرتشت بستگی ندارد که آنرا پاسخ بدهیم - به نظر من سپنته آرمئی تی تعریفی ارزشمند از عشق و آرمانی پاک و سازنده در زندگی است . از آنجا که این ویژگی در زنان و مادران بهتر مشاهد شده است روز جشن اسفندگان که مربوط به سپاسگزاری از مهر مادران است روز مناسبی برای نظر خواهی از دیگران برای روز عشق خواهد بود .

رفتن به آرامگاه در روز اول نوروزی ، آیا درست و طبق دستورات دین است ؟

پاسخ : رفتن به آرامگاه در روز اول نوروز رسم همگانی نیست چون در باور سنتی زرتشتیان روزهای پنجهآخر سال مراسم یادبود روان و فروهر درگذشتگان است نیاکان ما در سپیده دم از نخستین روز هر سال با آب پاشی و روشن کردن آتش بر بلندی ها و بام ها به بدرقه روان و فروهر درگذشتگان می رفتند و پس از آن روز سال نو را با شادمانی آغاز می کردند .

روزهای ورهرام ایزد ، سروش ایزد ، مهر ایزد ، تشتر ایزد به چه علتی روزهای عزیز نام گرفته اند ؟

پاسخ : درگاه شماری زرتشتی ، هر ماه سی روز است و هر روز نام ویژه ای دارد که همه گرامی هستند . از آنجا که نام برخی از روزها برگرفته از باورها و استوره های کهن ایرانی است ، در چنین روزهایی ایرانیان باستان خواسته وآرزوهایی ویژه از خداوند داشتند . وراهرم ، نام ایزدف پیرزوی بخش - سروش نماد فرمانبرداری - مهر سمبل روشنایی و پیمان و تشتر، ایزدف باران زا بوده و به دلیل نقش آنها در زندگی مردم ، از آنها بیشتر یاد شده است .

فرق بین موبد ، هیربد و دستور چیست و کدام بالاتر یا پایین تر است ؟

پاسخ : موبد از واژه مَگوپَت آمده است ، موبدان یا مغان در اصل قبیله ای از سرزمین ماد بودند که پیشوایان روحانی فقط از میان آنان برگزیده می شدند – هیربد از واژه آئیتره پئی تی آمده که به معنی آموزگار دینی است و دستور از واژه پهلوی دَستوبَر آمده به معنی قاعده و قانون و از داوری کردن و فتوی دهندگی می آید ( دانشنامه مزدیسنا – دکتر جهانگیر اٌشیدری ) به هر حال هر سه مورد از کسانی هستند که درامور دینی زرتشتی فعالیت دارند و چون نقش هر یک با دیگری متفاوت است نبايد مقام و مرتبه ای برای آنها در نظر داشت

از آنجا که رشته دانشگاهی شما فلسفه زرتشت بوده است ، خواهشمند است ، در باره شرایطورود به دانشگاه هند و تحصیل در این رشته توضیحاتی را بیان بفرمایید ؟

پاسخ : پارسیان هندوستان ، دانشکده هایی را برای آموزش دین و فرهنگ زرتشتی در این کشور بنیاد نهاده اند. دانشکده های کاماآتورنان در شهر بمبئی که ویژه موبدزادگان است ، دانشکده زرتشتیان در شهر سنجان (گجرات ) و دانشگاه سپنتا در شهرپونا در این رشته دانشجو می پذیرند برای ورود به این مراکز دانشگاهي ، با دیپلم متوسطه ایران ، آزمون ورودی و گزینش امکان پذیر است واحدهای درسی در موضوع ادیان - فلسفه - تاریخ ادیان - زبان و ادبیات اوستا و آداب و رسوم دینی وغیره است که در صورت موافقت دانشکده ، برخی از واحدها به صورت مکاتبه يی نیز پذیرفته می شود .

آیا در سنت زرتشتیان روز خاصی برای درختکاری در نظر گرفته شده است ؟ و اگر نیست چه روزی را پیشنهاد می کنید ؟

پاسخ: کاشتن درخت و ایجاد سرسبزی ، گرامیداشت آب ، خاک ، هوا و روشنایی است که از دیرباز در این سرزمین از جایگاه ویژه ای برخوردار بوده به شکلی که پیشه کشاورزی در ادبیات اوستایی مقدس شمرده شده است و جشن هایی به نام گاهنبار در جهت بزرگداشت درخت و گیاه و کشاورزی شکل گرفته شده است . در سنت زرتشتیان پس از زاده شدن هر فرزندی ، پدر خانواده در نزدیکی محل سکونت خود نهال درخت همیشه سبز مانند سرو یا کاج در زمین می کارد و همراه با رشد فرزند خود از آن درخت نیز پرستاری می کند . ماه اسفند ( سپندارمذ) که از واژه سپنته آرمئی تی آمده و به معنای داشتن آرمانی مقدس و جشن اسفندگان روز 29 بهمن هر سال است ، به نام روز مادر و روز زن در فرهنگ ایرانی نامگذاری شده است و چون زن و زمین هر دو در زایندگی ، افزایندگی و پرورش دادن نقش یکسانی دارند و در فصل کاشتن درخت هم قرار دارد می تواند آغاز هنگام درخت کاری و ایجاد سرسبزی در نظر گرفته شود .

افشهن چه معنایی دارد ؟

پاسخ :افشهن یعنی تابش روشنایی و گاه نماز پیش از بر آمدن آفتاب است که زرتشتیان برای آمدن روشنایی نیایش می کنند .

سمبل اشا چیست ؟ 6-34

پاسخ : اشا یعنی راستی و درستی و ارزش های نیک انسانی ، بر سفره مراسم سنتی زرتشتیان نماد و سمبل اشا وهیشتا که به معنی بهترین اشا است و در فارسی به اردیبهشت ترجمه شده فروغ و روشنایی را در نظر گرفته اند .

پرسش : زبانی که زرتشتیان به آن صحبت می کنند چیست ؟ پاسخ : گویش ویژه

یی است نزدیک به زبان پهلوی ساسانی که زرتشتیان با آن سخن می گویند .

واژه جمعه عربی است ، نیاکان ما به جای آن از چه واژه ای استفاده میکردند ؟6-36

در گاه شماری زرتشتی هفته نداریم بنابراین نام روزهای هفته هم نیست روزهای اورمزد و دی بدین و دی به آذر و دی به مهر از روزهایی بوده که در هر ماه سی روزه ایرانیان باستان به جای روز آدینه از آن بهره می گرفتند .

آيا زرتشتيان به زبان اوستايي آشنا هستند؟

پيام اشوزرتشت و اوستا به زبان اوستايي است و زرتشتيان برخي از بخش هاي سروده هاي مقدس را مي دانند و به عنوان نيايش مي سرايند . نوشتن خط اوستايي كه دين دبيره نام دارد نيز بعضي از زرتشتيان به ويژه جوانان آموخته و از آن بهره مي گيرند .

چه چيزهايي در دين زرتشت حرام است ؟

تمام چيزهاييكه با سفارش دانش گوناگون زمان ـ برخرد ، جسم و روان انسان آسيب وارد مي سازد و با هويت و ارزش هاي نيك انساني هماهنگ نيست ، استفاده از آن ها ناشايست است .

در روز نوروز مردم افغانستان به مزار در شهر بلخ مي روند آيا اين ربطي به كشته شدن اشوزرتشت در بلخ دارد؟
در تاريخ و روايت سنتي زرتشتي آمده است كه پيامبر اين سرزمين در نيايشگاهي از شهر بلخ از جهان درگذشته است و بعضي از پژوهشگران نيز باور دارند كه مزار شريف در افغانستان ، آرامگاه اشوزرتشت است بنابراين شايد حضورمردم افغانستان به هنگام نوروز در اين مكان يادآور احترام آنان به اين پيامبر باشد .

آیا ازدواج با نزديكان (محارم) بين زرتشتيان در روزگاران گذشته صحت دارد ؟

خير ، اين مورد يكي از اتهاماتي است كه به جامعة زرتشتي نسبت داده اند و دروغ بزرگ تاريخي است .

اشوزرتشت در هات 53 از گات ها دختر خود پورچيستا را به ازدواج با جاماسب كه هيچ نسبتي با خانواده پيامبر ندارد سفارش مي كند اگر ازدواج با نزديكان پسنديده بود پيامبر به آن اشاره مي كرد يا در تاريخ زندگي زرتشتيان و متون ديني آنان مواردي به ثبت رسيده بود .

آيا زرتشتيان براي خاك سپاري از كفن استفاده مي كنند ؟

آري ، از كفن استفاده مي كنند .

آيا در آيين زرتشت انسان بعد از مرگ در باره اعمال و كردار خود مورد بازخواست قرار مي گيرد ؟
بينش اشوزرتشت ، آيين كنش و واكنش است رسم كيفر به شخص كژانديش و دروغ كار و در مقابل پاداش به نيكوكاران در جهان مادي و مينوي است .
6-49 آيا واژه مهربان در ايران قديم معنايي غير از معناي امروزي آن داشته است ؟
مهربان از دو قسمت مهر يعني نورخورشيد و پيمان داري و پسوند بان يعني نگهدارنده تشكيل شده است. مهربان يعني پاسبان روشنايي ها ، شايد درآيين مهر به كساني گفته مي شده كه وظيفه پاسداري از روشنايي را برعهده داشته اند .


آيا در رستاخيز وقتي كه فروهرها به نور حقيقت برمي گردند به صورت فروهري واحد و يكتا خواهند شد و يا فروهر هر شخص جداگانه خواهد بود ؟‌
ازآنجا كه در باور سنتي زرتشتيان فروهر نيروي پيش برنده اهورايي در وجود انسان ها است ، حكم واحد دارد هرچند درجهان مادي بيشماراز اين ذره مينوي در نهاد انسان ها به امانت از سوي خداوند است.


6-53 زرتشتيان بر سر مزار درگذشتگان چه مي خوانند ؟
زرتشتيان پس از خاكسپاري مردگان ، در مراسم پرسه و در مزار درگذشتگان جمله اوستايي زيرراخوانده و با سه بار سرايش اشم وهو آن را به پايان مي برند .
خَشنَوافَََترَه ٠ اَهورَهه ٠ مَزداو٠
ايريس تَنام٠ اوروانفو٠ يَزَه مَيده ٠ يا٠ اَشَه اف ونام ‎‎‎‎‎‎‎ْفَْرَه وَشهَ يفو٠
اَشم وهو(سه بار)
معني اين جمله چنين است:  برروان و فروهر نيكان و پارسايان درگذشته درود باد.“

[Borna66]

گزارش "مهر" ، مرزهای ادبیات فولکلور و ادبیات کلاسیک بسیار سیال است، به گونه ‌ای که این دو نوع از ادبیات در سطحی وسیع و گسترده از یکدیگر متاثر شده ‌اند. بدین سبب گاهی اوقات تشخیص آنها از یکدیگر دشوار به نظر می‌ رسد. برای تشخیص این دو گونه از ادبیات، تفاوت‌های سبکی از اهمیت زیادی برخوردارند. ادبیات فولکلور معمولا گرایش زیادی به ساده‌ نویسی دارد. آفرینش‌های ادبیت فولکلور از نظر زبانی با استفاده از عناصر اندکی از زبانی عربی مشخص می‌شوند، اما از آنجا که واژگان به عاریت گرفته شده از زبان عربی در میان عامه مردم کاربرد چندانی ندارد، عناصر ایرانی زبان در واژگان ادبیات فولکلور اعتبار شایانی می‌ یابند.

یکی از مهمترین شاخص‌ها برای تشخیص ادبیات فولکلور از ادبیات کلاسیک، توجه به این نکته است که آیا اثر مورد نظر به صورت شفاهی (فولکلور) یا مکتوب (کلاسیک) انتقال یافته است؟ این شاخص اگر چه در ادبیات کشورهای اروپایی اهمیت زیادی دارد، اما در تشخیص مرزهای میان ادبیات فولکلور و کلاسیک ایران چندان قابل اعتنا نیست در ایران به شکل‌ها و گونه‌هایی برمی‌خوریم که از نظر طرح و نوع در هیچ‌ یک از تقسیم‌بندی‌های ادبیات فولکلور اروپا نمی‌گنجد، چرا که بخش اعظمی از آفرینش‌های ادبیات فولکلور به صورت مکتوب درآمده و به همین شکل نیز به ما رسیده‌اند. ادبیات فولکلور نمایشی موقعیتی بینابین دارد، زیرا در کنار مطالب مکتوبی که روی صحنه اجرا می‌شود و نیز در کنار گفتارهای شفاهی اجراکنندگان، از بداهه گویی نیز استفاده می‌شود.
به‌طور کلی می‌توان گفت که ادبیات کلاسیک میل و ذائقه طبقه حاکم را ارضا می‌کرد و یا کارکرد آن براساس منافع طبقه حاکم در مبارزه با مخالفانشان بود. از سوی دیگر آفرینش‌های ادبیات فولکلور نیازهای قشر ضعیف را برآورده می‌کرد. ادبیات فولکلور تنها به ارائه تصویری یک بعدی و ایدئولوژیک نمی‌پردازد، بلکه در این آثار می‌توان علاوه بر محکوم کردن و نادرست خواندن خطاها و نقص‌های اجتماعی، شواهدی را یافت که به نوبه خود نوعی نقص قلمداد می‌شوند. قابل درک است که طبقه حاکم با وقوف بر اهمیت کتابت، عده‌ای را به نوشتن مامور می‌کردند.
این نوع ادبیات که بیشتر به نوعی از ادبیات مبتذل شبیه است، علاوه بر ابهام‌های فراوان می‌کوشد تا افکار عمومی طبقه ناآگاه جامعه را که حتی سواد خواندن و نوشتن هم ندارند، از موضوعات داغ روز منحرف سازد؛ اما ادبیات کلاسیک معتبر و ارزشمند نیز معمولا به طبقه اشراف، ثروتمندان، دانشمندان و روحانیون اختصاص دارد. این موضوع از یک سو به سبب تعداد اندک نسخ و هزینه بالای کتابت بود(در روزگار جدید نیز مربوط به هزینه‌های بالای چاپ است) و از سوی دیگر، مربوط به تفاوت‌های فرهنگی و سطح سواد عامه مردم با طبقه حاکم می‌شد.
به گزارش "مهر"، کتاب ادبیات فولکلور ایران از 9 بخش تشکیل شده است. این بخشها عبارتند از: بخش اول: ادبیات فولکلور حماسی ایران، بخش دوم: ادبیات سرگرم‌ کننده در ادبیات فولکلور ایران، بخش سوم: ادبیات فولکلور مکتوب، بخش چهارم: تاثیر ادبیات فولکلور بر ادبیات نوین فارسی و تاجیکی، بخش پنجم: ادبیات فولکلور مذهبی، بخش ششم : ادبیات نمایشی فولکلور ایران، بخش هفتم : شعر فولکلور، بخش هشتم : کلمات قصار و دو بیتی‌های فولکلور، بخش نهم : معما و ضرب‌ المثل.

[Borna66]

ره‌يافت‌هايی به دين زرتشت




در اين گفتار و بخش‌هاي بعدي آن كوشش خواهد شد كه تبيين و تحليلي روش‌مند و هرمنوتيك از برخي انديشه‌ها و آيين‌هاي كهن زرتشتي كه مدت‌هاست مورد سوء فهم واقع شده‌اند، عرضه گردد.


1 ــ بر خلاف بسياري از اديان جهان، به ويژه دين‌هاي سامي – ابراهيمي، گيتي و جهان مادي در بينش و آيين زرتشت داراي جايگاهي بس والا و ارزش‌مند است. آن گروه از نويسندگاني كه دين زرتشت را بيرون از چارچوب و محدوده‌ي آن بررسي نموده‌اند، چنين دريافته‌اند كه در اين آيين، جهان مادي (زمين، گيتي) امري فاني و ظلماني و بي‌ارزش و در تضاد و تقابل مطلق با جهان پاك و پاياي مينوي معرفي شده است.
اما اين تصور، سخت به خطاست. در انديشه‌ي زرتشت، حيات مادي اوج كمال انسا‌ن‌ها است و انتقال مردم و ديگر موجودات از جهان مينوي و از شكل مينوي به جهان مادي و هيأت مادي، نه سقوط و هبوط بل كه عين عروج و كمال است: مبارزه با «دروغ» و بدي‌ها و نابودي نهايي اهريمن در هنگامه‌‌ي رستاخيز تنها در زمين و در جهان مادي ممكن و محقق مي‌گردد و پس از رستاخيز نيز بهشت و ملكوت خداوند بر همين زمين مستقر مي‌شود و مردمان سربلند برآمده از آزمون نهايي آخرت (رود آتشين)، با تن مادي و در همين زمين مادي سعادت‌مند و جاودانه خواهند زيست (بن‌دهش، ص148؛ متون پهلوي، ص144) و اين همه، نشانه‌ي محوريت و جايگاه والاي زمين و حيات مادي در سير كمال انسان‌ها و تمام كائنات است.
شأن و مرتبه‌ي ويژه و برتر انسان نيز فقط در زمين آشكار و شكوفا مي‌شود چرا كه آزادي و اختيار و اراده‌ي او تنها در اين جهان و در هنگام گزينش از ميان نيكي‌ها و بدي‌هاي گيتي‌ست كه متجلي و عملي مي‌گردد و نه در جهان مينوي كه امكان هيچ گزينش و اختياري در آن نيست.
در بينش زرتشت، كار و معاش مادي نيز از جايگاه والايي برخوردار است و اين امر نشانه‌اي ديگر بر اهميت و ارزش‌مندي حيات و جهان مادي در اين آيين است.

براي نمونه، زرتشت پرورش دام و حفظ و نگه‌داري دشت‌ها و مراتع و منابع طبيعي را كه پيشه‌اي رايج و اصلي در جامعه‌ي وي بود، عملي سخت مؤمنانه و عبادي به شمار مي‌آورد و آن را عين خدمت به خداوند و در جهت پيش‌برد نيكي و راستي مي‌داند (گاهان، يسنه‌ي 33/3). بايد توجه داشت كه در آيين زرتشت، زمين و جهان مادي و متعلقات سودمند آن، آفريده‌ي اهوره‌مزدا دانسته مي‌شود و از اين رو اصل و گوهر آن، يكسره پاك و نيك و مفيد مي‌باشد.

زرتشت برخورداري از دارايي مادي را ــ كه در آن زمان عبارت از دام بود ــ تقبيح و تحقير نمي‌كند بل كه آن را نعمت و لطف خداوند مي‌داند كه براي سعادت و آسايش انسان‌ها آفريده و متعلق گرديده است (گاهان، يسنه‌ي44/6 ، 47/3). حتا دارايي مادي تا بدان حد در نزد زرتشت ارزش‌مند است كه مي‌گويد به مؤمنان در بهشت، «دو گاو آبستن» پاداش داده خواهد شد (گاهان، يسنه‌ي 46/19).

با اين اوصاف، در دين زرتشت جهان مادي و حيات مادي نه تنها بي‌ارزش و حقير و ظلماني تصور نمي‌شود، بل كه سير كمال انسان و سعادت و رستگاري و جاودانگي وي فقط در آن است كه محقق مي‌گردد: زميني كه براي همه‌ي انسان‌ها ملموس و مأنوس است. در اين ميان، جهان مينوي تنها مبدأ حركت بشر به سوي دست‌يابي به كمال و رستگاري در جهان مادي (زمين) است.



2 ــ يكي ديگر از آيين‌هاي اصيل و كهن دين زرتشت، اصل «ازدواج با محارم» (به اوستايي: Xvaetvadatha؛ به پهلوي: Xvedodah) است كه به علت بغرنجي و پيچيدگي ناشي از ريشه‌هاي بسيار كهن آن، مانند برخي ديگر از انديشه‌ها و سنت‌هاي زرتشتي، مورد بد فهمي پژوهش‌گران واقع شده، اصالت و حتا موجوديت آن در اين دين، رد و انكار گرديده است. اما بدين اصل نه تنها در تمام متون و آموزه‌هاي زرتشتي تأكيد و تصريح شده، بل كه از واجبات ديني نيز به شمار آمده است و لذا هيچ سند و دليل معتبري در رد اصالت آن در دست نمي‌باشد و البته تصور جعلي بودن تمام متون و آموزه‌هاي مربوط به اين اصل، بسيار ساده‌لوحانه است.

نخستين اشاره‌ي تاريخي به اجراي اصل «ازدواج با محارم»، روايت هردوت (كتاب سوم، بند 31) است كه مي‌گويد «كبوجيه» براي نخستين بار چنين قاعده‌اي را نهاد و با خواهران‌اش ازدواج كرد. از اين نكته چنين برمي‌آيد كه او نخستين پادشاه ايراني بوده كه كوشيده است اين اصل و سنت را كه همراه دين زرتشت در همان عصر از شرق به غرب ايران راه يافته بود و براي ايرانيان غربي (پارس‌ها) هنوز غريب و نامأنوس مي‌نمود، به اجرا در آورد (بويس 1375، ص117). از عمل به اين اصل در ميان ديگر شاهان هخامنشي نيز ياد شده است.

اسناد به دست آمده از دوران اشكانيان نيز گواه عمل به اين اصل در آن روزگار است (بويس 1381، ص 127). «كرتير» (موبد بزرگ عصر ساساني) در سنگ‌نوشته‌ي خود تصريح مي‌كند كه يكي از كارهاي برجسته‌اش، گسترش اصل «خويدوده» در ميان مردم بوده است (همان، ص141). متون پهلوي زبان زرتشتي كه پس از اسلام به تحرير درآمده‌اند، همگي به اين اصل اشاره دارند: دين‌كرد، داتستان دينيك، گزيده‌هاي زادسپرم، پندنامه‌ي آذرباد مارسپندان، ارداويراف‌نامه، مينوي خرد، روايات داراب هرمزديار. كتاب‌هايي چون روايات پهلوي و روايت اميد اشو وهيشتان نيز به گونه‌ي تفصيلي به اين موضوع پرداخته‌اند. حتا در كتاب‌هاي تاريخي دوران اسلامي هم به اجراي اين اصل در ميان زرتشتيان اشاره شده است. مانند تبصرة العوام مرتضا رازي، تاريخ يعقوبي و… (رضي، ص95 ــ 925).

بديهي‌ست كه با وجود اين تعداد اسناد و گواهي‌هاي روشن و صريح، نمي‌توان اصل «خويدوده» يعني ازدواج با محارم را غيراصيل و ساختگي پنداشت و به مغاني فرضي منسوب داشت. عموم زرتشتيان حتا پس از اسلام نيز با وجود فشارهاي وارد شده، به اين اصل مؤكد ديني عمل مي‌كردند تا سرانجام در سده‌هاي 18 و 19 ميلادي گروهي از پژوهش‌گران غربي با تفسير به رأي دين زرتشت، چنين القا كردند اصل ياد شده ــ به لحاظ عدم همخواني با اديان ابراهيمي و به ويژه مسيح ــ جعلي و غير اصيل است و بدين ترتيب، تدريجاً آيين خويدوده متروك گرديد. (البته اين سنت كهن در دوران بعد، به صورت ازدواج ميان خويشاوندان نزديك مانند پسر خاله و دختر خاله و پسر عمو و دختر عمو، در ميان ايرانيان مسلمان باقي و جاري‌ ماند و حتا مورد سفارش و ستايش قرار گرفت!)

ازدواج با محارم در ميان بسياري از اقوام باستاني مانند مصريان و ايلاميان رايج بوده و بخشي از آيين‌هاي ديني و فرهنگي آنان را تشكيل مي‌داده و طبعاً قبح و كراهتي بر آن مترتب نبوده است. حال اگر در فرهنگ‌هاي كنوني و برخي فرهنگ‌هاي باستاني چنين عملي قبيح دانسته مي‌شود، معقول نيست كه با معيار قرار دادن آن، عقايد و رفتارهاي‌ صاحبان فرهنگ‌هاي متفاوت، تقبيح و محكوم گردد.

اما در باره‌ي دلايل و عوامل پيدايش اصل خويدوده گفته مي‌شود كه جامعه‌ي زرتشتي در ابتداي شكل‌گيري به لحاظ شمار اندك پيروان و اعضاي خود، زناشويي درون خانوادگي را باعث افزايش آحاد اين جامعه و نيز پرهيز از آميزش با كافران شمرده و لذا عامل تحكيم پايه‌هاي دين دانسته است. بر اين اساس در آن روزگار، مؤمنان زرتشتي اين اعتقاد را يافتند كه چنين ازدواج‌هاي نزديكي عملاً خدمت به تحكيم دين و باعث نيرومندي آن است و بنابراين به لحاظ مذهبي، عمل و سنتي واجب به شمار آمد (بويس 1381 ،ص81؛ بويس 1375، ص7 ــ 116). چنين بود كه از آن پس، اصل خويدوده در ميان شاهزادگان و روحانيان و مردم عادي به انجام مي‌رسيد و در ادبيات و متون و اسناد تاريخي آنان تصريح و ستوده مي‌شد.


3 ــ يكي از عقايد نادرست اما رايج درباره‌ي دين زرتشت، رد وجود ايزدان و معبودهاي گوناگون در آموزه‌هاي اصيل زرتشت و نسبت دادن وحدانيتي از نوع اديان سامي ــ ابراهيمي به آن است. خاستگاه اين عقيده و تلقي اشتباه، نخست، انطباق دادن الگوي وحدانيت اديان سامي بر نظام يزدان‌شناسي (theology) آريايي ــ زرتشتي و دوم، تحليل اصول اين دين بدون در نظر گرفتن مقطع زماني و مكاني پيدايش آن است.

بنا بر مورد اول، پژوهشگران مسيحي انتظار داشتند كه در دين زرتشت نيز مانند اديان سامي ــ ابراهيمي، خدايي يگانه كه هم منشأ نيكي و هم منشأ بدي باشد بيابند! آنان بر اساس همين پيش‌فرض، بر اين گمان افتادند كه يزدان‌شناسي زرتشت نيز بايد همچون يزدان‌شناسي اديان سامي ــ ابراهيمي مي‌شد و حال كه نشده، قطعاً جعل و تحريفي در آن راه‌يافته است!! در مورد دوم، پژوهشگران به مقطع بسيار كهن دين زرتشت توجه نكرده و ندانستند كه در نگاه انسان آنيميست (Animist) عصر زرتشت، تمام عناصر و پديده‌هاي گيتي داراي روح يا عقلف مدبر (ايزد، خدا) بوده و آدمي در لحظه لحظه‌ي حيات و معاش خود، يكسره با موجودات و عرصه‌هاي قدسي و مينوي سروكار داشته است.

طبيعتاً از نگاه اين انسان كهن، وجود انبوه خدايان در پيرامون‌اش و ستايش آنان، نه كفر و شرك، بل كه عين ايمان و خداشناسي بوده است. دين زرتشت نيز كه پيامبر آن روحاني كيش سنتي روستاي‌اش بوده است، در همين بستره و زمينه‌ي عقيدتي و ديني برآمده و رشد كرده و امري جدا و بيگانه از آن محيط و جامعه نبوده است. در اين ميان، تنها كافي بود كه پيامبر انبوه خدايان سودمند شناخته شده در كيش سنتي آريايي را آفريدگان و كارگزاران اهوره مزدا در پيش‌برد «اشه» و نابودي «دروغ» معرفي نمايد و بدين ترتيب، چند ــ خدايي (polytheism) كيش كهن را با برتري و يگانگي اهوره مزدا، سازگار نمايد. بديهي است كه زرتشت نه بر اين باور و انديشه بوده و نه مي‌توانسته و مقدور بوده كه براي توحيدي ساختن دين خود، بنيان ديني و بينش اسطوره‌اي مردمان آن عصر را (كه خود نيز يكي از آنان بوده) تماماً زير سوال برد يا ناديده گيرد و انكار كند.

صرف نظر از اين موارد، انكار وجود و اصالت ايزدان و معبودهاي گوناگون و مستقل در دين زرتشت و جعلي و ساختگي پنداشتن آن‌ها، ادعايي بدون سند و دليل است؛ چرا كه تمام سنت زنده‌ي زرتشتي و تمام متون آن (حتا گفتارهاي خود زرتشت) آكنده از اعتقاد به معبودهاي گوناگون كهن و نو است و اين تصور كه دين زرتشت دچار جعل و تحريف در سراسر متون و آموزه‌هاي آن شده است، به آشكارا نامعقول و غيرمنطقي‌ست.

برخي ديگر از پژوهشگران كه براي رد چند ــ خدايي زرتشتي نتوانسته‌اند به حربه‌ي جعلي انگاشتن اين عقايد متمسك شوند، به تفسير و تأويل سليقه‌اي اين اصول روي آورده و تمام آموزه‌هاي زرتشتي را با بينشي سمبوليستي تحليل كرده‌ و خدايان شناخته شده در آن را رمز و نمادي از اخلاقيات و معنويات و نيكي‌ها و… دانسته‌اند. اما اين تصور نيز به وضوح نادرست و كج‌فهمانه است؛ چرا كه اساساً با ريشه‌ها و بنيان‌هاي باستاني و آنيميستي اين آيين تماماً مباينت دارد و نيز با تصريح متون و سنت زنده‌ي آن در تضاد كامل است.



4 ــ همان گونه كه انكار موجوديت و اصالت معبودهاي گوناگون در دين زرتشت، امري نادرست و نامستند است، رد وجود و اصالت «ثنويت» (Dualism = دوبفن‌شناسي) در يزدان‌شناسي زرتشت و نسبت دادن «تثليث» به آن (بدين معنا كه اهوره مزدا خالق و پدر سپند مينو و انگره مينو، و در نتيجه منشأ غايي نيكي و بدي‌ست) نيز مبتني بر هيچ نوع سند و مدرك و دليلي در ميان متون و آموزه‌هاي زرتشتي نيست.
نكته‌ي مهم آن كه انگاره‌ي «ثنويت» آموزه‌ي كليدي و محوري دين زرتشت است چرا كه تبيين كننده‌ي مبدأ و منشأ و مقصد و ماهيت آفرينش و كيهان در اين آيين است: زرتشت در آموزه‌هاي خود اعلام مي‌دارد كه جهان هستي دو مبدأ جداگانه دارد؛ بدي‌ها و رنج‌ها مخلوق انگره مينو (اهريمن) و نيكي‌ها و سودمندي‌ها آفريده‌ي اهوره مزدا هستند و آدميان با گزينش آگاهانه و آزادانه‌ي راستي و نيكي در گيتي و حيات زميني (كه عرصه‌ي نبرد اورمزد و اهريمن است) و مبارزه‌ي تمام عيار با بدي‌ها، سعادت و كمال خود و رهايي آفرينش را از شر نيروهاي زيانكار اهريمني فراهم مي‌آورند و سرانجام با نابودي كامل اهريمن و كارگزاران‌اش در هنگامه‌ي رستاخيز، ملكوت خداوند را بر زمين پاك و عاري از عيب، مستقر مي‌سازند.

بنابراين، انگاره‌ي «ثنويت» هم منشأ جهان هستي را تبيين مي‌نمايد، هم مقصد نهايي آن و هم وظيفه و جايگاه انسان را در اين ميان، كه جملگي در محور تقابل و رويارويي دو بنيان ازلي و جداگانه‌ي هستي مي‌گردد: اهوره مزدا و اهريمن.

موضوع ديگر آن كه نسبت دادن آفرينش انگره مينو (اهريمن) به اهوره مزدا و در نتيجه تصور اين كه اهوره مزدا منشأ نهايي بدي نيز هست، از نگاه دين زرتشت كفر مطلق است. چرا كه اهوره مزدا نه تنها ماهيتاً پاك و نيك است، بل كه گزينش وي نيز در ازل راستي و نيكي‌ست و آفرينش وي نيز سراسر سودمند و نيك بوده و آرمان او نيز در خلقت گيتي و آدمي، صرفاً دور و عاري ساختن هستي از بدي و رنج و زياني‌ست كه اهريمن پديد آورده است.

اساساً ويژگي و مشخصه‌ي بنيادين و معروف آيين زرتشت آن است كه براي بدي‌ها و آفات گيتي ــ بر خلاف اديان ابراهيمي ــ منشأيي مستقل و جداگانه قائل است و چنين بيان مي‌كند كه خداوندي كه مظهر و منشأ خير و نيكي‌ست، نمي‌تواند همزمان منشأ بدي و زيانكاري باشد و اين امر با ذات مطلقاً پاك و نيك اهوره مزدا ناسازگار است. اين نكته نيز گفتني‌ست كه در متون اوستايي و پهلوي، هيچ افسناد و تصريحي به جدايي و جداگانگي سپند مينو از اهوره مزدا وجود ندارد: «سپند مينو» روح آفرينش‌گر اهوره مزداست و نه فرزند و زاده‌ي او و يا خدايي جدا و مستقل.


كتاب‌نامه:
«متون پهلوي»: تدوين جاماسب آسانا، ترجمه‌ي سعيد عريان، 1371
«بن‌دهش»: نوشته‌ي فرنبغ دادگي، ترجمه‌ي مهرداد بهار، 1369
هاشم رضي: «ونديداد»، جلد دوم، 1376
مري بويس 1381: «زردشتيان»، ترجمه‌ي عسكر بهرامي
مري بويس 1375: «تاريخ كيش زرتشت»، جلد دوم، ترجمه‌ي همايون صنعتي‌زاده