آموزش حسابداری مقدماتی

[مژگان]

نكته :
براي بستن حسابهاي درآمد و هزينه از يك حساب واسطه بنام حساب عملكرد كه خود يك حساب موقت است استفاده مي شود به اينصورت كه ابتدا تمامي حسابهاي درآمد و هزينه به حساب عملكرد بسته شده و در نهايت مانده حساب عملكرد به حساب سود و زيان بسته مي شود .
3- بستن حساب درآمد خدمات :
براي اين كار حساب درآمد خدمات به ميزان مبلغ مانده اش بدهكار شده و در مقابل حساب عملكرد به همان ميزان بستانكار مي گردد .

تاريخ شرح مبلغ بدهکار مبلغ بستانکار
30/2/84 حساب درآمد خدمات 5.000.000
حساب عملكرد 5.000.000
بابت بستن حساب درآمد خدمات
4- بستن حسابهاي هزينه :
براي بستن اين حسابها ، مبالغ مانده حسابهاي هزينه بستانكار شده و در مقابل حساب عملكرد به ميزان جمع آنها بدهكار مي گردد .

تاريخ شرح مبلغ بدهکار مبلغ بستانکار
30/2/84 حساب عملكرد 1.000.000
حساب هزينه حقوق 1.000.000
حساب هزينه اجاره 1.000.000
حساب هزينه آب و برق 250.000
بابت بستن حسابهاي هزينه
5- بستن حساب عملكرد :
براي اين كار ابتدا مانده حساب عملكرد را بدست مي آوريم ، در صورت بدهكار بودن آنرا بستانكار ميكنيم و حساب سود و زيان را بستانكار مينماييم و چنانچه بستانكار باشد آنرا بدهكار نموده و حساب سود و زيان را بستانكار مينماييم .


تاريخ شرح مبلغ بدهکار مبلغ بستانکار
30/2/84 حساب عملكرد 2.750.000
حساب سود و زيان 2.750.000
بابت بستن حساب عملكرد
پس از انجام ثبتهاي فوق مانده همه حسابهاي موقت صفر شده و اين حسابها در دفاتر سال مالي منتهي به 30/2/84 بسته ميشوند ضمناً بايد توجه داشت كه مانده حساب عملكرد كه به سود و زيان بسته ميشود همان مانده سود قبل از كسر ماليات است .

[مژگان]

قبل ازشروع مبحث جديد در رابطه با حسابداري واحد هاي بازرگاني و تجاري لازم ديدم كه مطالب زير را خدمتتون عرض كنم و پس از اون به حسابداري عملي واحد هاي تجاري و بازرگاني بپردازيم .
واحدهاي اقتصادي از نظر نوع فعاليت به سه دسته تقسيم مي شوند:
۱- واحدهاي خدماتي: واحدهايي هستند كه خدماتي را به مشتريان ارائه مي كنند و معمولاً در قبال ارائه خدمات حق الزحمه دريافت مي كنند .
۲- واحدهاي بازرگاني: به خريد و فروش مواد خام، فرآورده ها و كالاهاي ساخته شده اشتغال دارند .
۳- واحدهاي توليدي: با استفاده از عوامل توليد (نيروي انساني ، مواد اوليه ، ماشين آلات و ... ) به ساخت كالاهاي اقتصادي مي پردازند . مثل شركت هاي توليد مواد غذايي .
در درسهاي قبل تمام مطالبي كه گفته شد يك چرخه كامل از حسابداري عملي براي دسته اول يعني واحد هاي خدماتي بود . اما در فعاليت بعضي از شركت ها خريد و فروش كالا هم هست كه عمليات حسابداري آنها با موسسات خدماتي مقداري تفاوت داره چون در موسسات خدماتي عملاً كالايي خريد و فروش نميشه لذا از اينجا به بعد سعي ميكنيم نحوه انجام عمليات حسابداري در شركت هاي بازرگاني و تفاوت هاي حسابداري آنها رو با موسسات خدماتي شرح بديم و اگر لازم شد مثالهايي رو هم بزنيم.

[مژگان]

معمولاً خريد و فروش كالا فعاليت اصلي واحد هاي تجاري و بازرگاني محسوب ميشود يعني اين شركتها كالا يا كالاهايي رو به قصد فروش خريداري ميكنند و اين تفاوت عمده اي است كه در حسابداري شركت هاي تجاري با شركتهاي خدماتي وجود دارد چون در شركتهاي خدماتي كالايي براي فروش خريداري نميشود به همين خاطر حسابي تحت عنوان حساب موجودي كالا در دفتر كل براي كنترل عمليات خريد و فروش افتتاح ميشود .

سیستمهای نگهداری و کنترل موجودی کالا شامل :
1- سیستم ادواری
2- سیستم دایمی
سیستم ادواری موجودی کالا :
این سیستم در آن گروه از واحدهای تجاری مورد استفاده قرار می گیرند که کالاهای نسبتا ارزان قیمت می فروشند در چنین شرکتهایی هزینه نگهداری سوابق موجودی کالا بیشتر از منافع آن می باشد به همین خاطر این شرکتها در هر سال حداقل یکبار مبادرت به شمارش فیزیکی موجودی کالا مینمایند تا مقادیر موجودی کالا را مشخص کنند از این مقادیر موجودی کالا در تهیه صورتهای مالی استفاده می شود .
واحدهایی نظیر رستورانها و فروشگاههای زنجیره ای کوچک نیز از این سیستم استفاده می کنند .
سیستم دایمی موجودی کالا :
واحدهای تجاری که از این سیستم استفاده می کنند یک سابقه مستمر از موجودی کالا را در اختیار دارند .اصولا این سیستم در مواردی که کالاهای گرانقیمت همچون اتومبیل و جواهرات یا اثاثیه دارند بهترین روش برای نگهداری موجودی کالا میباشد .
اگر چه استفاده از این سیستم پر هزینه می باشد ولی این هزینه را می توان با زیان ناشی از کسری یا سرقت کالا های گرانقیمت که ممکن است در سیستم ادواری اتفاق افتد مقایسه و به راحتی توجیه کرد .
نکته قابل ذکر در این سیستم این است که واحدهای تجاری هرچند که از این سیستم استفاده می کنند ولی سالانه باید یکبار موجودی کالای خود را شمارش کنند (انبار گرداني) . شمارش فیزیکی موجودی کالا باعث حصول اطمینان از برابری موجودی فیزیکی پایان دوره با موجودی کالای دفاتر و سوابق حسابداری می شود .
به طور کلی می توان دو سیستم فوق الذکر را به صورت زیر با یکدیگر مقایسه نمود :
سیستم ادواری :
1- نیازی به نگهداری سوابق موجودی کالا نیست .
2- موجودی کالا حداقل یکبار در سال شمارش می شود .
3- برای کالاهای ارزان قیمت مورد استفاده قرار می گیرد .
سیستم دایمی :
1- سوابق مستمر خرید و فروش کالا را نگهداری می کند .
2- موجودی کالا باید یکبار در سال شمارش شود .
3- برای هر نوع کالایی می تواند استفاده شود .

[مژگان]

در درس قبلي درباره سيستم هاي موجودي كالا صحبت شد از اين درس به بعد مي خواهيم مثالهايي از سيستم موجودي كالا در فعاليت يك شركت بازرگاني كه به خريد و فروش كالا مبادرت ميكنه را براتون شرح بديم .
ابتدا خريد و فروش كالا را در سيستم دائمي نگهداري موجودي كالا مطرح مي كنيم و در درسهاي آتي همين فعاليتها را در سيستم ادواري نيز شرح خواهيم داد .
اصولا در واحدهاي بازرگاني وجه نقد يا نقدينگي از اهميت خاصي برخوردار است چرا كه نقطه عطف در خريد و فروش كالا مي باشه يا در حقيقت چرخه فعاليت يك واحد بازرگاني با وجه نقد شروع مي شه .
اكنون فرض كنيد كه شركت سعيد و آرش به خريد و فروش كامپيوتر اشتغال دارند و اين شركت كامپيوترهايي را كه به قصد فروش خريداري مي كند
در سيستم دائمي نگهداري موجودي كالا در هنگام خريد ، كالاي خريداري شده در بدهكار حسابي به نام موجودي كالا ثبت مي شود و كل عمليات خريد و فروش بر روي همين حساب انجام ميشود .
مثال :
شركت سعيد و آرش در تاريخ 1/1/84 تعداد 10 دستگاه كامپيوتر به مبلغ هر واحد 5.000.000 ريال خريداري مي نمايد با فرض اينكه سيستم موجودي كالا در اين شركت دائمي باشد ثبت خريد به شكل زير در دفتر روزنامه انجام ميشود :
فرض اول : شركت كامپيوترهاي فوق را به صورت نقدي خريداري نمايد .


تاريخ شرح مبلغ بدهکار مبلغ بستانکار
1/1/84 موجودي كالا 50.000.000
بانك 50.000.000
بابت خريد كالا به صورت نقدي
فرض دوم : شركت سعيد و آرش خريد كالاي خود را به صورت نسيه انجام داده باشد .

تاريخ شرح مبلغ بدهکار مبلغ بستانکار
1/1/84 موجودي كالا 50.000.000
حسابهاي پرداختني 50.000.000
بابت خريد كالا به صورت نسيه

[مژگان]

ممکن است در زمان خرید از فروشنده تخفيف گرفته شود در این حالت عملیات حسابداری تخفیفات کالا به شرح زیر عمل میشود :
در خريد كالا دو نوع تخفيف وجود دارد :
1 - تخفيف تجاري
2 - تخفيف نقدي خريد
1 - تخفيف تجاري ( تخفيف كمّيت )
اين نوع تخفيف معمولاً مربوط به حجم خريد زیاد مي باشد به اينصورت كه هر چه كالاي بيشتري خريداري شود در زمان خرید در صورتی که خریدار وجه کالا را نقدا در همان زمان پرداخت نماید به خريدار درصدي تخفيف داده خواهد شد و اين باعث مي شود كه بهاي تمام شده هر واحد كالاي خريداري شده پايين تر شود . با توجه به مطالب بالا در حسابداری حسابي براي تخفيفات تجاري و همچنين ثبت حسابداري براي اين نوع از تخفيفات وجود ندارد به عبارت دیگر تخفیفات تجاری در دفاتر ثبت نمیشوند و ثبت خرید ها در دفاتر حسابداري بر اساس قيمت خالص خريد (قیمت خرید پس از کسر تخفيف تجاری خريد) انجام مي شود .
به عنوان مثال اگر شرکت سعيد و آرش 5 دستگاه كامپيوتر خريداري مي كردند هيچ تخفيف تجاري به آنها تعلق نمي گرفت و بهاي تمام شده هر دستگاه 5.000.000 ريال تمام مي شد ولی با توافق فروشنده اگر اين موسسه 10 دستگاه خريداري نمايد 10 درصد تخفيف تجاري به آن تعلق مي گيرد كه در اينصورت بهاي تمام شده هر واحد 4.500.000 ريال تمام خواهد شد .
بنابراين خريد 10 دستگاه كامپيوتر را شرکت سعيد و آرش به صورت زير ثبت می كند :
فرض اول : اين شرکت كامپيوترهاي فوق را به صورت نقدي خريداري كند .

تاريخ شرح مبلغ بدهکار مبلغ بستانکار
1/1/84 حساب موجودي كالا 45.000.000
حساب پرداختني 45.000.000
بابت خريد كالا به صورت نسيه

فرض دوم : اين شرکت كامپيوترهاي فوق را به صورت نسيه خريداري كند .
تاريخ شرح مبلغ بدهکار مبلغ بستانکار
1/1/84 حساب موجودي كالا 45.000.000
حساب بانك 45.000.000
بابت خريد كالا به صورت نقدي

[مژگان]

2 – تخفيف نقدي : Cash Discounts
اين نوع تخفيف در فروشهاي نسيه است و ربطي به حجم خريد ندارد فقط براي تشويق خريدار نسبت به تسويه زودتر بدهي خود يك شرط قرار ميدهند كه چنانچه خريدار زودتر از موعد نسبت به تسويه بدهي خود اقدام نمايد مبلغي به عنوان تخفيف از بدهي وي كسر گردد .
تخفيفات نقدي بر خلاف تخفيفات تجاري در دفاتر ثبت ميشوند و در اينجا سعي ميكنم با يك مثال مطلب را روشن نمايم.
مثال :
شرکت سعيد و آرش در تاريه 15/1/84 تعداد 5 دستگاه كامپيوتر به بهاي هر دستگاه 5.000.000 ريال را به طور نسيه 60 روزه خريدار كردند و با توافق فروشنده اگر اين شركت بدهي خود را 20روزه تسويه نمايد 10درصد به او تخفيف تعلق خواهد گرفت .
توضيح اينكه : اصطلاحاً اين تخفيف به صورت (ن / 60 – 10 / 20 ) نوشته ميشود و به صورت (نسيه 60 روزه 10درصد 20روزه ) خوانده ميشود .
طريقه ثبت رويداد بالا به صورت زير مي باشد :

تاريخ

شرح

بدهكار

بستانكار

15/1/84
موجودي كالا
حسابهاي پرداختني
بابت خريد كالا به طور (ن/60-10/20)

25.000.000

25.000.000

فرض الف) شركت سعيد و آرش ميتواند در موعد مقرر بدهي خود را پرداخت نمايد و از تخفيف استفاده نمايد :

تاريخ

شرح

بدهكار

بستانكار

4/2/84
حسابهاي پرداختني
تخفيف نقدي خريد
بانك
بابت تسويه بدهي واستفاده ازتخفيف

25.000.000

2.500.000
22.500.000

فرض ب) شركت سعيد و آرش نميتواند در موعد مقرر بدهي خود را پرداخت نمايد :

تاريخ

شرح

بدهكار

بستانكار

15/3/84
حسابهاي پرداختني
بانك
بابت تسويه بدهي خريد 5 كامپيوتر

25.000.000

25.000.000

[مژگان]

برگشت از خرید و تخفیفات

در مواردي ممكن است خريدار پس از خريد كالا متوجه شود كه كالاي خريداري شده مطابق با كالاي درخواستي او نبوده يا اينكه كالا دريافت شده معيوب است در اين حالت دو راه وجود دارد يا كالا به فروشنده برگشت داده ميشود يا اينكه خريدار با فروشنده به توافق ميرسد كه كالاي معيوب را با تخفيف خريداري نمايد كه ثبت عمليات حسابداري آن به شرح زير است .

مثال :
در تاريخ 17/1/84 شركت سعيد و آرش پس از خريد 5 عدد كامپيوتر(در درس قبل) متوجه شد كه يك عدد از آنها داراي عيب است لذا با فروشنده به توافق رسيد كه كالاي مذكور را برگشت دهد لذا ثبت حسابداري زير را در حسابهاي خود انجام ميدهد :

تاريخ

شرح

بدهكار

بستانكار

17/1/84
حسابهاي پرداختني
موجودي كالا
بابت برگشت يك دستگاه كامپيوتر معيوب به فروشنده
5.000.000



5.000.000

[مژگان]

بنام خدا
در مطالب درسهاي قبل تمامي مثالها و ثبت هاي انجام شده مربوط به خريدار بود . در رابطه با نوع ثبت هايي كه فروشنده بايستي انجام دهد باز همين مسائل يعني فروش ، برگشت از فروش و تخفيف نقدي فروش ممكن است اتفاق بيفتد در اين حالت فروشنده عمليات زير را در مراحل مختلف انجام ميدهد.
مثال فروش كالا :
در تاريخ 1/3/84 شركت مجيد تعداد 7 دستگاه موتور سيكلت را به مبلغ هر عدد 3.000.000 ريال به صورت نقد به فروش رساند با فرض اينكه قيمت خريد آنها از قرار هر عدد 2.500.000 ريال بوده است .

تاريخ

شرح

بدهكار

بستانكار

1/3/84
بانك
فروش
بابت فروش 7دستگاه موتور

21.000.000

21.000.000

تاريخ

شرح

بدهكار

بستانكار

1/3/84
قيمت تمام شده كالاي فروش رفته
موجودي كالا
بابت فروش 7دستگاه موتور

17.500.000

17.500.000

توضيح :
همانطوريكه ملاحظه ميكنيد در هنگام فروش 2 ثبت حسابداري در دفاتر ثبت ميشود كه ثبت اول به قيمت فروش است (21.000.000=3.000.000×7) و ثبت دوم به قيمت تمام شده است (17.500.000=2.500.000×7) و مابه التفاوت آنها كه در آينده مجدداً در صورتهاي مالي نشان داده خواهد شد سود است (3.500.000=17.500.000-21.000.000).
ضمناً توجه داشته باشيم كه موتور ها را به صورت نقد فروخته است و چنانچه بصورت نسيه فروخته بود بجاي حساب بانك حسابهاي دريافتني بدهكار ميشد.

[مژگان]

در اين سيستم براي خريد و فروش كالا از همان حسابهاي خريد و فروش استفاده ميشود و در پايان سال از طريق انبارگرداني به تعداد موجودي كالا خواهيم رسيد .
مثال 1:
شركت محمد و حسن در تاريخ 10/5/84 تعداد 10 دستگاه كامپيوتر را به مبلغ هر عدد 5.000.000 ریال براي فروش خريداري كرد و هزينه حمل آنها را به مبلغ 200.000 ريال پرداخت نمود .

تاريخ

شرح

بدهكار

بستانكار

10/5/84





خريد
بانك
بابت خريد 10 دستگاه كامپيوتر
50.000.000











50.000.000

تاريخ

شرح

بدهكار

بستانكار

10/5/84
هزينه حمل
صندوق
بابت هزينه حمل كالاي خريداري شده

200.000



200.000

توضيح اينكه اگر كالا بطور نسيه خريداري ميشد حسابهاي پرداختني بستانكار ميشدند.
مثال 2:
فرض الف) اگر در تاريخ 12/5/84 تعداد 2 عدد از كامپيوتر ها بدليل معيوب بودن به فروشنده برگشت دهد ثبت حسابداري زير در حسابهاي شركت محمد و حسن زده ميشود :

تاريخ

شرح

بدهكار

بستانكار

12/5/84
بانك
برگشت از فروش و تخفيفات
بابت برگشت 2دستگاه كامپيوتر به فروشنده

10.000.000




10.000.000

فرض ب) چنانچه شركت محمد و حسن بجاي برگشت كامپيوترها ، با فروشنده به توافق برسد كه از هر كامپیوتر مبلغ 1.000.000 ريال بعنوان تخفيف كسر گردد ثبتي به شرح زير زده ميشود :

تاريخ

شرح

بدهكار

بستانكار

12/5/84





بانك
برگشت از فروش و تخفيفات
بابت برگشت 2دستگاه كامپيوتر به فروشنده
2.000.000











2.000.000

[مژگان]

برخلاف سيستم دائمي كه حسابداري فروش كالا از دو ثبت تشكيل ميشد در سيستم ادواري براي فروش فقط يك ثبت (آرتيكل) زده ميشود.
مثال 1 :
شركت محمد و حسن در تاريخ 15/5/1384 تعداد 3 عدد از كامپيوتر هاي خريداري شده در درس قبل را به مبلغ هر عدد 5.500.000 ريال بطور نسيه به فروش رساند.

تاريخ

شرح

بدهكار

بستانكار

15/5/84
حسابهاي دريافتني(بدهكاران)
فروش
بابت فروش 3 دستگاه كامپيوتر

16.500.000

16.500.000

مثال 2 :
فرض كنيم فروش نسيه فوق با شرط (ن - 60 / 10% - 20) باشد و خريدار قبل از اتمام مدت شرط نسيه يعني در تاريخ 5/6/1384 نسبت به تسويه مبلغ مذكور اقدام نمايد ثبت حسابداري زير در دفاتر شركت محمد و حسن انجام خواهد شد.

تاريخ

شرح

بدهكار

بستانكار

5/6/84
بانك
تخفيف نقدي فروش
حسابهاي دريافتني
بابت فروش 3 دستگاه كامپيوتر

14.850.000
1.650.000


16.500.000