هولوكاست
آزار و شکنجه و کشتار حدود شش میلیون یهودی به صورت سازمان یافته، دیوان سالارانه و با حمایت و توسط رژیم نازی و همدستانش هولوکاست نامیده می شود. "هولوکاست" واژه ای با ریشه یونانی، به معنای "قربانی کردن با آتش است." نازی ها که در ژانویه 1933 در آلمان به قدرت رسیدند، بر این باور بودند که آلمان ها "نژاد برتر" هستند و یهودیان را- که "پست تر" به شمار می رفتند- تهدیدی خارجی علیه به اصطلاح جماعت نژادی آلمان تلقی می کردند. طی دوره هولوكاست، مقامات نازی گروه های دیگر، از جمله كولی ها، معلولان و برخی از اقوام اسلاو (لهستانی ها، روس ها، و غیره) را نیز به دلیل آنچه که "پستی نژادی" قلمداد می کردند، هدف حملات خود قرار دادند. علاوه براین، كمونیست ها، سوسیالیست ها، اعضای فرقه مذهبی شاهدان یهوه و همجنس گرایان نیز به دلایل سیاسی، ایدئولوژیک و رفتاری مورد آزار و اذیت قرار گرفتند.
در سال ١٩٣٣، جمعیت یهودیان در اروپا بیش از نه میلیون نفر بود. بیشتر یهودیان اروپایی در كشورهایی زندگی می كردند كه در طول جنگ جهانی دوم به اشغال آلمان نازی درآمد یا تحت نفوذ آن قرار گرفت. تا سال 1945، آلمانی ها و همدستانشان تقریبأ از هر سه یهودی اروپایی، دو نفر را به قتل رساندند. این بخشی از سیاست نازی ها در خصوص قتل عام یهودیان اروپا یا "راه حل نهایی" بود. اگرچه یهودیان- که از نظر نازی ها خطری مهم علیه آلمان تلقی می شدند- قربانیان اصلی نژادپرستی نازی ها بودند؛ اما 200 هزار نفر کولی نیز به دست نازی ها از میان رفتند. دست کم، 200 هزار معلول ذهنی یا جسمی که عمدتأ آلمانی بودند و در آسایشگاه ها می زیستند طی برنامه به اصطلاح "کشتن از سر ترحم" به قتل رسیدند.
با وسعت یافتن دامنه ظلم و ستم نازی ها در سراسر اروپا، آلمانی ها و همدستانشان میلیون ها انسان دیگر را مورد اذیت و آزار قرار داده و به قتل رساندند. بین دو تا سه میلیون نفر اسیر جنگی روس به قتل رسیدند یا بر اثر قحطی، بیماری، سهل انگاری یا بدرفتاری جان سپردند. آلمانی ها روشنفکران غیر یهودی لهستان را آماج حملات خود قرار داده و کشتند و میلیون ها شهروند روس و لهستانی را برای بیگاری به آلمان و لهستان اشغالی تبعید کردند؛ این افراد در این مکان ها کار کردند و اغلب در شرایطی اسفناک جان سپردند. مقامات آلمانی در نخستین سال های حکومت رژیم نازی، همجنس گرایان و کسانی را که رفتارشان با هنجارهای اجتماعی مقرر مطابقت نداشت، مورد آزار و اذیت قرار می دادند. مقامات پلیس آلمان هزاران نفر از مخالفان سیاسی (از جمله کمونیست ها، سوسیالیست ها و اعضای اتحادیه های کارگری) و همچنین مخالفان دینی (از قبیل اعضای فرقه مذهبی شاهدان یهوه) را آماج حملات خود قرار دادند. بسیاری از این افراد بر اثر حبس و بد رفتاری جان سپردند.
در سال های نخست حکومت رژیم نازی، دولت ناسیونال سوسیالیست اردوگاه های کار اجباری را به منظور بازداشت مخالفان سیاسی و ایدئولوژیکی فرضی و واقعی دایر کرد. مقامات اس اس و پلیس بطور فزاینده ای در سال های پیش از آغاز جنگ، یهودیان، کولی ها و دیگر قربانیان نفرت قومی و نژادی را دراین اردوگاه ها حبس می کردند. طی سال های جنگ، آلمانی ها و همدستانشان به منظور متمرکز کردن جمعیت یهودیان در یک مکان و نظارت بر آنها و همچنین تسهیل تبعید یهودیان درآینده، گتوها (محله های یهودی نشین)، اردوگاه های موقت و اردوگاه های بیگاری ایجاد کردند. علاوه بر این، مقامات آلمانی اردوگاه های کار اجباری متعددی – هم در به اصطلاح رایش آلمان بزرگ و هم در سرزمین های تحت اشغال آلمان– برای غیر یهودیانی که آلمانی ها در صدد بیگاری کشیدن از آنها بودند، دایر کردند.
در پی تهاجم به اتحاد جماهیر شوروی در ژوئن 1941، "واحدهای سیار کشتار"- متعلق به "پلیس امنیتی آلمان" و "سازمان امنیت"- وهمچنین گردان های نظامی مأموران "پلیس ویژه برقراری نظم"، در پشت مرزهای آلمان عملیات قتل عام یهودیان، کولی ها و مقامات حکومت شوروی و حزب کمونیست را اجرا می کردند. واحدهای آلمانی نیروهای اس اس و پلیس با برخورداری از حمایت واحدهای "ورماخت" و نیروهای مسلح اس اس بیش از یک میلیون زن، مرد و کودک یهودی و همچنین صدها هزار نفر دیگر را به قتل رساندند. بین سال های1941 و 1944، مقامات آلمان نازی میلیون ها یهودی را از آلمان، سرزمین های اشغالی و بسیاری ازکشورهای دول محور به گتوها و مراکز کشتار– معروف به"اردوگاه های مرگ"– تبعید کردند و آنها را در آنجا در تأسیسات ویژه کشتار با گاز به قتل رساندند.
در ماه های واپسین جنگ، گاردهای اس اس کوشیدند تا با جابجا کردن زندانیان اردوگاه ها با قطار یا پیاده روی های اجباری– معروف به "پیاده روی مرگ"– از آزاد سازی تعداد زیادی از زندانیان توسط متفقین جلوگیری کنند. نیروهای متفقین در حین پیشروی در سرتاسر اروپا و حمله به آلمانی ها، با زندانیان اردوگاه های کار اجباری و همچنین زندانیانی که در پیاده روی اجباری از یک اردوگاه به اردوگاه دیگر شرکت داشتند، مواجه شده و آنان را آزاد می کردند. این پیاده روی ها تا 7 ماه مه 1945– روزی که نیروهای مسلح آلمان بدون قید و شرط در برابر متفقین تسلیم شدند– ادامه یافت. برای متفقین غربی، جنگ جهانی دوم در اروپا رسماً یک روز بعد- 8 ماه مه ("روز پیروزی در اروپا")- پایان یافت، در حالی که نیروهای شوروی "روز پیروزی" خود را 9 ماه مه 1945 اعلام کردند.
پس از هولوکاست، بسیاری از بازماندگان در اردوگاه های آوارگان که توسط نیروهای متفقین اداره می شد، اسکان یافتند. بین سال های 1948 و 1951، حدود 700 هزار یهودی – از جمله 136هزار یهودی آواره اروپایی – به اسرائیل مهاجرت کردند. دیگر آوارگان یهودی به ایالات متحده و سایر کشورها مهاجرت کردند. آخرین اردوگاه آوارگان در سال 1957 بسته شد. جنایاتی که طی هولوکاست صورت پذیرفت، بیشتر جوامع یهودی اروپا را ویران کرد و صدها جامعه یهودی در اروپای شرقی اشغالی را کاملأ از میان برداشت.