گزیده ای از تاریخ و تمدن قاره آمریکا

[Borna66]

آتاهوالپا





چهره‌نگاری از آتاهوالپا که در زمان حیات او کشیده شده.


آتاهوالپا (۱۵۳۳ - ۱۵۰۲) سیزدهمین و آخرین امپراتور اینکا در آمریکای جنوبی بود.
او فرزند هوایناکاپاک و یکی از همسرانش دوچیسلا بوده‌است. او و برادر ناتنی و بزرگ‌ترش هواسکار (فرزند ارشد هوایتاکاپاک و وارث تاج و تخت وی) هم‌زمان باهم در قلمروی که پدرشان میان آن دو تقسیم کرده بود، به امپراتوری تاهوان‌تین‌سویو (نام رسمی امپراتوری اینکا) رسیدند. بخش بزرگ‌تر و مهم‌تر امپراتوری شامل کوزکو (پایتخت باستانی اینکا)، به هواسکار و بخش شمال به پایتختی کیتو (پایتخت امروزی اکوادور) به آتاهوالپا تعلق گرفته بود. (مادر آتاهوالپا، دوچیسلا اهل کیتو بود.)
با ورود اسپانیایی‌ها به سرزمین تاهوان‌تین‌سویو، میان دو برادر جنگ درگرفت. در یورش هواسکار به کیتو، نخست آتاهوالپا به دست برادرش اسیر شد، اما توانست فرار کند و در جنگ چیمبورازو، هواسکار را به اسارت درآورد. سپس به کوزکو شتافت تا پایه‌های قدرتش را تحکیم کند و خود را فرمانروای یگانه تاهوان‌تین‌سویو نامید. وی آماده کارزار با اسپانیایی‌ها شد و در روز ۱۶ نوامبر ۱۵۳۲، در یک جنگ سرنوشت‌ساز در دشت کاخامارکا با فرانسیسکو پیزارو فاتح اسپانیایی به نبرد پرداخت و به اسارت درآمد. وی در ابتدا پیشنهاد گروش به مسیحیت را نپذیرفت و کتاب مقدسی را که وینسنت‌دووال‌ورده کشیش اسپانیایی بر او عرضه کرده بود بر زمین انداخت. پیزارو به وی پیشنهاد کرد تا آزادی خود را در ازای پرداخت مقادیر هنگفتی از طلا و جواهرات به دست آورد. هواسکار که او نیز به اسارت اسپانیایی‌ها درآمده بود، پیشنهاد کرد که مقدار بیشتری جواهرات بپردازد. آتاهوالپا که می‌ترسید اسپانیایی‌ها، برادرش را علیه وی بشورانند، دستور داد تا در توطئه‌ای هواسکار را به قتل برسانند.
تاوانی که سپاهیان آتاهوالپا پس از دو ماه دیرکرد به پیزارو پرداختند در رهایی امپراتور پیشین اینکا کارگر نیفتاد. وی در ۲۹ اوت ۱۵۳۳، پس از تعمید تحمیلی و پذیرش اجباری مسیحیت به دار آویخته شد. جنازه وی را در مراسمی باشکوه به خاک سپردند، اما سرخ‌پوستان شبانه جسد وی را ربودند و در کیتو به خاک سپردند. هنوز هم برخی از قبایل سنتی برای آتاهوالپا سوگواری می‌کنند.

آتاهوالپا را پس از اعدام به خاک نسپردند بلکه او را سوزاندند. نه به این دلیل که زجر بکشد بلکه به این علت که کسی تنواند جسدش را مومیایی کنند و او از حیات بعد از مرگ بی بهره بماند. (اعتقاد اقوام اینکا)

[Borna66]

پراتوری اینکا شامل چهار استان بود که به این نام خوانده می‌شد.

تقسیمات


پرچم چینچای‌سویو.

• چینچای‌سویو در شمال غربی،

پرچم آنتی‌سویو.

• آنتی‌سویو در شمال شرقی، که هم‌جوار جنگل‌های آمازون بود. نام آن برگرفته از آنتی‌ها بود. آنتی‌ها گروهی از اقوام بومی بودند که در این استان می‌زیستند، مانند پانوها و کامپاها.

پرچم کونتی‌سویو.

• کونتی‌سویو در جنوب غربی،

پرچم کولاسویو.

• کولاسویو در جنوب شرقی، که زادبوم قوم آیمارا بود و شامل بخش‌هایی از آرژانتین، شیلی، پرو و بولیوی کنونی می‌شد. این استان در سده شانزدهم میلادی و در زمان هوایناکاپاک به قلمرو امپراتوری افزوده شد.

برگرفته از

‎

• Wikipedia, the Free Encyclopedia.

[Borna66]

سرخپوستان ایالات متحده آمریکا

از دانشنامهٔ آزاد




سرخپوستان آمریکایی



نقشه درصد پراکندگی سرخ‌پوست‌ها در سال ۱۹۹۰ آمریکا.


سُرخپوستان آمریکایی (به انگلیسی: Native Americans) به بومیانی که در ایالات متحده آمریکا و آلاسکا اسکان دارند یا زیسته‌اند گویند.
جمعیت کل تمام قبایل مختلف امروزه تا حدود ۲٫۵ میلیون نفر تخمین زده میشود.[۱]



فرهنگ

• موزه ملی سرخپوستان ایالات متحده آمریکا
• زبان‌های آتاباسکی
• موزه ایالتی آریزونا
• جغجغه (سرخپوستان)
• تاماهاوک

تاریخ

کریستوف کلمب پنداشته بود که سرخپوستان آمریکای مرکزی هندی هستند، از این رو امروزه در بیشتر زبانهای اروپایی بومیان قاره آمریکا را هندی می‌خوانند.
سرخپوستان آمریکایی با ورود اروپاییان با بیماری‌های همه‌گیر، نابودی فرهنگ و از دست رفتن خاکروبرو شدند.
برخی قبایل سرخپوستان به مدت دو قرن در بردگی سفیدپوستان بودند و برخی دیگر همانند واقعه کشتار ووندد نی به نابودی کشانده شدند.

قبیله‌های مشهور


نمونه صنایع دستی کهن سرخپوستان آمریکا. کاسه سفالی واقع در موزه ایالتی آریزونا

• پوئبلو
• آپاچی
• ناواهو
• سو
• کواپا
• اوسیج
• چروکی
• شوشونی
• قبیله کادو

مکانها

• یادبود ملی خرابه‌های آزتک
• مانیومنت ولی
• تپه‌های کاهوکیا
• پارک ملی تاریخی فرهنگ چاکو

رهبران نامدار

• ابر سرخ
• گاو نشسته
• اسب دیوانه

[Borna66]

موزه ملی سرخپوستان ایالات متحده آمریکا








موزه ملی سرخپوستان ایالات متحده آمریکا (به انگلیسی: National Museum of the American Indian) یکی از مراکز فرهنگی ایالات متحده آمریکا است.
شعبه مرکزی این موزه سرخپوستان آمریکایی در شهر واشنگتن دی سی در آمریکا قرار دارد.
این مرکز متعلق به موسسه اسمیتسونین است.




وب‌گاه رسمی

[Borna66]

موزه ایالتی آریزونا





نمایی از ورودی اصلی موزه


موزه ایالتی آریزونا (به انگلیسی: Arizona State Museum) تاسیس ۱۸۹۳، از غنی ترین موزه های فرهنگ سرخپوستان ایالات متحده امریکا بوده و در شهر توسان در ایالت آریزونا واقع است.
این موزه وابسته به موسسه اسمیتسونی بوده و تحت اداره مرکز تحقیقات فرهنگ سرخپوستان بومی دانشگاه آریزونا قرار دارد.
موزه ایالتی آریزونا (که در داخل محوطه دانشگاه آریزونا قرار دارد) با ۲۰٬۰۰۰ کوزه، حاوی بزرگترین کلکسیون کوزه های سفالی سرخپوستان آمریکاست.

نگارستان

[Borna66]

غجغه (سرخپوستان)




یک جغجغه سنتی ساخت سرخپوستان آریزونا


جغجغه (به انگلیسی: Tomahawk) نام یک ابزار سنتی سرخپوستان آمریکا است.
در برخی قبایل، از جغجغه در مراسمی برای دعای باران استفاد می شده است. در برخی قبایل دیگر و بخصوص در میان قبایل با اعتقادات شامانیستی، از جغجغه برای احضار روح نیاکان کمک گرفته می شده است.
در برخی قبایل، جغجغه یکی از دارایی های پرارزش روسای قبیله به حساب می آمده.



منابع

1. ↑ Indian Dances of North America: Their Importance to Indian Life. Reginald Laubin, Gladys Laubin. University of Oklahoma Press. 1989. ISBN 0-8061-2172-6, 9780806121727. pp.225
2. ↑ The Complete Idiot's Guide to Shamanism. Gini Graham Scott. 2002. ISBN 0-02-864364-X, 9780028643649. pp.114
3. ↑World Myths and Legends in Art (Minneapolis Institute of Arts)

تاماهاوک




یک تاماهاوک سنتی ساخت سرخپوستان آریزونا


تاماهاوک (به انگلیسی: Tomahawk) نام یک ابزار سنتی شکار سرخپوستان آمریکا است.

[Borna66]

از دانشنامهٔ آزاد







کشتار زانوی زخمی (به انگلیسی: The massacre of Wounded Knee) یک واقعه در تاریخ آمریکا است.
در ۲۹ دسامبر ۱۸۹۰ (۱۲۶۸ خورشیدی) گردان هفتم سواره‌نظام ایالات متحده در محل زانوی زخمی در داکوتای جنوبی ۴۰۰ تن از مردان، زنان و کودکان سرخپوستان آمریکایی را قتل عام کرد.
این کشتار آخرین ستیز مسلحانه بزرگ میان قبیله سو لاکوتا و ایالات متحده آمریکا بود.
از این واقعه فیلمی نیز در سال ۲۰۰۷ ساخته گردید.

[Borna66]

مردمان باستانی پوئبلو





نقشه مناطق مسکونی آناسازی‌ها در آمریکای شمالی


مردمان باستانی پوئبلو (به انگلیسی: Ancient Pueblo Peoples) مردمان سرخپوستان آمریکایی بودند که از قدیم در خانه‌های خشتی به نام پوئبلو در قاره آمریکای شمالی ساکن بودند.

پیشینه

سرخپوستان «آناسازی» در نواحی مرتفع و بی آب و علف جنوب غربی قاره امریکای شمالی، زندگی می‌کردند. بین سالهای ۱۰۵۰ و ۱۳۰۰ میلادی، آنها روستاهایی با خانه‌های چند طبقه به نام پوئبلو ساختند. بعضی از پوئبلوها دارای ۲۰۰ اتاق بودند. مردان آناسازی در اتاقهای زیرزمینی به نام کیوا مراسم مذهبی خود را برگزار می‌کردند. آناسازیها مردمی کشاورز بودند و هنرهای دستی تخصص داشتند. سرخپوستان پوئبلوی ساکن ایالتهای آریزونا و نیومکزیکو، از اعقاب آنان هستند.

گاهشمار مردم پوئبلو


کنیون د شلی، در آریزونا.


گاهشمار تاریخ زندیگ مردم پوئبلونشین:

در حدود ۱۰۰ تا ۵۰۰ میلادی

مردمی به نام سبدبافان، اجداد «آناسازی‌ها»، در روستاها سکنی می‌گزینند. آنان به استفاده از ملاط گل رس و تنه درختان خانه‌هایی می‌سازند که نیمی از آن پایین تر از سطح زمین قرار داشت.



پیرامون ۵۰۰ تا ۷۰۰ میلادی

در این دوره، سبدبافان خانه‌هاشان را روی زمین احداث می‌کردند. خانه‌های زیر زمینی قدیمی بتدریج بصورت کیوا (اتاق زیرزمینی مخصوص نیایش و گرد همایی) مورد استفاده قرار گرفتند.

پیرامون ۱۰۵۰ تا ۱۳۰۰ میلادی

پوئبلوهای (روستاهایی با خانه‌های چند طبقه) بسیار بزرگ که ساخت آن مستلزم تلاش و زحمت فراوان بود، به دست سرخپوستان آناسازی بنا گردید. دیوارهای بلند، برجهای دیده بانی، و مواضع دفاعی که روی صخره‌ها تعبیه شده بود، نشان می‌دهد که این روستاها به طور متناوب مورد هجوم قرار می‌گرفتند. احتمالاً مهاجمان نیاکان سرخپوستان آپاچی و ناواهوا بودند.

۹۹ ـ ۱۲۷۶

خشکسالی شدید باعث از بین رفتن غلات و کمیاب شدن گیاهان و حیوانات گردید. ساکنان پوئبلوها دچار خشکسالی و کمیابی شدند.

۱۳۰۰

پوئبلوهای بزرگ سرخپوستان آناسازی در شمال نیومکزیکو، متروک شدند. کسانی که از قحطی ناشی از خشکسالی و تهاجم قبایل رقیب جان سالم بدر برده بودند، به نواحی مرکزی آریزونا مهاجرت کردند.

۱۵۳۹


خرابه‌های پبلو در پارک ملی تاریخی فرهنگ چاکو


نخستین کاشفان اسپانیایی وارد سرزمین پوئبلو شدند. سفرهای اکتشافی آنها شیوه زندگی تیره پوئبلو را تحت تأثیر قرار نداد.

۱۵۹۸

اسپانیایی‌ها مستعمره نیومکزیکو را بنیاد گذاشتند و «سانتافه» را به عنوان پایتخت آن قرار دادند. مبلغان مسیحی سعی کردند تا اعتقادات قوم پوئبلو را تغییر دهند. اسپانیایی‌ها همراه خود، خوردنیهای جدیدی، مانند گندم و هلو، و نیز حرفه‌های جدیدی، مثل پشم ریسی و بافندگی، به ارمغان آوردند.

۱۶۸۰

قوم پوئبلو علیه حاکمان اسپانیایی خود خیزش کردند. در جریان این خیزش آنها به اسب دست پیدا کردند.

۱۶۹۲

اسپانیاییها ازنو بر قوم پوئبلو مسلط شدند. ولیکن، قوم صلح طلب پوئبلو از طریق مقاومت منفی، شیوه زندگی خود را ادامه دادند. (فرهنگ پوئبلو در جوامع جدیدی که سرخپوستان امریکایی در آریزونا بوجود آوردند، شکوفا شد.)
واژه اسپانیایی پوئبلو به معنی «روستا» می‌باشد. این واژه برای توصیف شیوه زندگی قبایل سرخپوست امریکای شمالی به کار می‌رود. مردم آناسازی بزرگ‌ترین پوئبلوها را بنا کردند. آنها در ناحیه‌ای که امروزه به نام چهارکُنج («فورکورنرز») شناخته می‌شود و محل تلاقی مرزهای چهار ایالت یوتا، کلرادو، آریزونا و نیومکزیکو می‌باشد، زندگی می‌کردند. آناسازیها نوادگان کشاورزان اولیه‌ای به نام سبدبافان بودند.

سبدبافان

سرخپوستان سبدساز در خانه‌هایی که نیمی از آن پایین تر از سطح زمین قرار داشت و با بهره گیری از تنه درختان و ملاط گل ساخته می‌شد، زندگی می‌کردند. کیواهای مقدس قوم آناسازی احتمالاً از روی شکل و طرح آنها ساخته شده‌اند. سبدبافان مردمی کشاورز بودند اما به گردآوری گیاهان و شکر گوزن و خرگوش نیز می‌پرداختند. آنها به استفاده از الیاف بدست آمده از ساقه‌های نی و جگن و درختان یوکا و عود امریکایی انواع مختلف ظروف بسته بندی را از قبیل سبدهای حصیری و زنبیلهای انعطاف پذیر، و حتی پارچه کفن و انواع صندل (دمپایی) را می‌بافتند. سبدبافها به یک میزان از ذرت، لوبیا و انواع کدو تغذیه می‌کردند. آنها بوقلمون را برای استفاده از گوشت و پر آن که در درست کردن لباسهای پر به کار می‌رفت، پرورش می‌دادند. سبدبافان را همچنین به کشت پنبه و تنباکو و سفالگری می‌پرداختند. آناسازیها با تکامل بخشیدن به این موارد، فرهنگی غنی بوجود آوردند.

کشاورزی

هر دو گروه مردان و زنان آناسازی در کشتزارهای خود که به اندازه یک باغ بود، کار می‌کردند. آنها نیز مانند سبدبافان به کشت ذرت، لوبیا و کدو می‌پرداختند. آنها با استفاده از یک شبکه آبرسانی پیچیده، متشکل از حوضچه‌های مخروطی شکل مخصوص جمع آوری آب باران، کانالها و سدها، مزارع ذرت خود را آبیاری می‌کردند.

سفالگری

آناسازی‌ها ظروف سفالی بسیار متنوعی می‌ساختند. آنها ظرفهایی به شکل اردک یا پرنده، بطریهایی با سر خمیده و نازک یا دارای دو سر و کوزه‌هایی با بدنه گرد و دستگیره‌های رکابی می‌ساختند. آنها این ظروف سفالی را با نقشهای زنده و روشن رنگ آمیزی می‌کردند و ترکیب سیاه در زمینه سفید، ترکیب رنگ رایج بود. در حالیکه کار سفالگری به‌وسیله زنان انجام می‌شد، مردها به کار بافندگی اشتغال داشتند.

بازرگانی

هر چند آناسازی‌های روستا نشین مردمانی موفق و خود کفا بودند، شواهدی از تجارت آنان با مکزیک و احتمالاً با مردم دره می‌سی سی پی، به دست آمده‌است. گروههای مختلف قوم پوئبلو برای فیروزه و پرهای رنگارنگ و زیبای پرندگان غیر بومی، مانند طوطی، ارزش فراوانی قائل بودند. در یک روستای بزرگ متعلق به مردم آناسازی، مانند پوئبلو بونیتو،که احتمالاً بازاری تجملی بوده مواد غذایی را که از جنوب و شرق می‌آوردند، معامله می‌کردند.

حقایق ثبت شده

در پایان سده هفدهم، قوم پوئبلو اسبهای استعمارگران اسپانیایی را به چنگ آوردند. آنها تعدادی از این حیوانات را به قبایل شمالی، مثل قبیله یوت، فروختند و تعدادی دیگر را در جنگها از دست دادند. اسبها به تدریج روش زندگی بومیان امریکا را عوض می‌کردند. در حدود سال ۱۷۴۰ م قبایل شکارچی بوفالو در دشتهای بزرگ، به سرعت و قدرت اسبهای خود متکی بودند.

منابع

• برگرفته از دانشنامهٔ رشد

__________________