زندگاني حضرت امام حسن عسکری عليه السلام

[مهندس.كوچولو]

پندهای ربّانی
5/ آن حضرت فرمودند:
«پارساترین مردم کسی است که به هنگام برخورد با امور شبهه ناک باز ایستد، عابدترین مردم کسی است که فرایض را بر پای دارد، زاهدترین مردم کسی است که از حرام دست شوید، سخت کوش ترین مردم کسی است که گناهان را ترک گوید.»
شما در عمرهای کاسته شده و روزهای شمرده شده (اندک) هستید، و مرگ ناگهان سر می رسد. هر که تخم نیکی بکارد خوشی بدرود، و آن که تخم بدی بکارد پشیمانی بدرود. هر زارعی را همان چیزی است که می کارد. کند کار را بهره از دست نرود، و آزمند آنچه را که برایش مقدر نیست به دست نیاورد. هر که به خیری رسد خدایش داده و هر که از شری در امان نگاه داشته شود، خدایش نگاه داشته.»
در نامه مبارکشان به ابن بابویه فقیه مشهور، فرمود اند:
«اما بعد، تو را ای پیر و معتمد و فقیهم، ابوالحسن علی بن حسین قمی، که خدایت برای کسب خشنودیهایش تو را موفق بدارد و به رحمت خویش از صلب تو فرزندانی صالح عطایت فرماید، سفارش می کنم به تقوای خدا و برپای داشتن نماز و پرداخت زکات که نماز از مانعان زکات پذیرفته نشود.
و تو را سفارش می کنم به آمرزش گناه، و فرو خوردن خشم، و پیوست با همدلی با برادران، و کوشش در (جهت رفع) نیازهای ایشان در سختی و آسانی، و بردباری در برابر نادانان، و نفقه در دین، و ترتیب در کارها و رعایت قرآن، و خوشخویی، و امر به معروف و نهی از منکر که خداوند عزوجل فرمود:
«در بسیاری از راز گویی اینان هیچ خیری نهفته نیست مگر آنکه به صدقه امر کند یا نیکی یا اصلاح میان مردم، و آن کس که از پی خشنودی خدا این کار را بکند بزودی پاداشی بزرگ عطایش فرماییم».(81)
و دوری از تمام زشتیها. و بر تو باد گزاردن نماز شب (سه بار این دستور را تکرار فرموده) و هر که نماز شب را کوچک انگارد از ما نیست.
پس به وصیت من عمل کن و شیعیانم را بگو تا بدان وادار شوند. و بر تو باد انتظار فرج که پیغمبر صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: برترین اعمال امت من، انتظار فرج است»، شیعیان همواره در اندوه خواهند بود تا آنکه فرزندم ظهور کند همان که پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم بدو مژده داد که زمین را از عدل و داد پر می کند از پس آنکه از ستم و بیداد پر شده باشد.
پس ای پیر من شکیبا باش و همه شیعیانم را به شکیبایی فرمان ده که «زمین از آن خداست، آن را به هر که از بندگانش خواهد به میراث دهد، و فرجام از آن پرهیزکاران است.»(82)
و درود بر تو و بر تمام شیعیانم و رحمت و برکات خدا بر ایشان باد.
خدا ما را بس است چه خوب وکیل و چه خوب سرپرست و چه خوب یاوری است.»(83)

[مهندس.كوچولو]

دعا: استراتژی مبارزه
6/ دعاهای مأثور از خاندان وحی علیه السلام، همواره به عنوان استراتژی مبارزه بر ضد تمام انواع فسادهای فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و... بوده است. مگر نه اینکه دعا قلب را به پروردگار نزدیک می کند.؟ و روح مؤمن را به آفاق معرفت خدا به تعالی می برد؟ هرگاه معرفت انسان به خدا فزونی می گیرد. یکی از برجسته ترین مصادیق این تعالیم، انقلاب بر ضد طاغوتیان و صبر و پایداری در رویارویی با آنان و تسلیم نشدن در برابر ابزارهای بیم و امید و گمراه کننده ایشان است...
کلمات دعا در نزد اهل بیت، که آن را از رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم به میراث برده اند، چونان پر مایه ترین گنج و قیمتی ترین غنیمت است. دعا در نزد آنان دایرة المعارفی است الهی. در آنها آیات حکمت و شیوه های تربیت و آگاهیهای سیاسی و دیدگاههای فرهنگی را می توان پیدا کرد.
دعایی که امام حسن عسکری علیه السلام به اهل قم آموخت و همچون یک منشور سیاسی و سندی جهادی و استراتژیی برای حرکت و شیوه ای مکتبی در آن بُرهه حساس منتشر شد، امروز از گنجینه های اهل بیت قلمداد می شود. سزاوار ماست.
که شبانه روز به خواندن و تأمل در این دعا بپردازیم، تا شناخت و یقین و ثبات قدم و هدایت بیشتری فراچنگ خویش بیاوریم. اینک بگذارید با هم عبارات این دعا را زمزمه کنیم و در آنها ژرف بیندیشیم:
1_ «سپاس خدای را به خاطر شکر نعمتهایش، و طلب افزونی آنها، و جلب روزی اش، و طلب خالص شدن برای او و بدو نه دیگری، و پناه از ناسپاسی و کفر پیشگی در عظمت و بزرگی او، سپاس کسی که می داند هر نعمتی که به او می رسد از جانب پروردگارش است و هر کیفری که به او می رسد به خاطر بدکرداری اوست و خدا درود فرستد بر محمد، بنده و پیامبرش و برگزیده خلقش و وسیله (پیوند) مؤمنان به رحمتش، و (نیز) درود بر تبار پاک او و والیان کار او».
2_ «خدایا! تو خود (مردم را) به فضل خویش دعوت کردی، و به خواندنت فرمودی، و اجابت دعا را برای بندگانت ضامن شدی، نومید نکردی کسی را که به میل خویش به تو توسّل جُست، و با حاجت خود قصد (درگاه)تو را کرد، و دستی خواهش گر را از عطای خویش تهی باز نگرداندی، و از عطای بی عوض خویش نا امید پس نزدی، و هر که به سوی تو کوچید تو را نزدیک بیافت، و هر که بر تو وارد شد موانع سر راه او را برداشتی...».
3_ «معبودا! و اینک من به دلخواه خویش (درگاه) تو را قصد کردم، و در فضل تو را دست خواهشم کوبید، و قلبم با خشوع خواری با تو راز و نیاز می گوید، و هم خود تو را بهترین شفیع خویش به درگاهت یافتم، تو خواهش مرا می دانی پیش از آنکه به اندیشه ام خطور کند یا در خاطرم راه یابد، پس خدایا همین که تو را می خوانم به اجابتم بپیوند، و خواهش مرا با رسیدن به حاجتم قرین گردان».
4_ «خدایا! کژی فتنه ها ما را در برگرفت، و سرپوش حیرت بر ما چیره گشت، و فرومایگان و حقیران ما را در هم کوفتند، و آنان که در دین توبه ایشان اطمینان نبود بر ما حاکم شدند، و آن که حکم تو را معطل گذارد کارهای ما را به ستم ربود، و در نابودی بندگانت و در تباه ساختن دیارت کوشید...».
5_ «پروردگارا! فیئ ما پس از تقسیم دست به دست گشت، و امارت ما پس از مشورت یاوه شد، و پس از انتخاب امّت به منزله میراث در آمدیم، آنگاه با سهم یتیم و بیوه زنان (اسباب) موسیقی و نوازندگی خریداری شد، و در گزینش مؤمنان اهل ذمه اختیاردار شدند، و فاسق هر قبیله کارهای آنان را برعهده گرفت، پس مدافعی ایشان را از هلاکت باز ندارد، و پاسبانی به دیده رحمت به آنها ننگرد، آن که داراست جگری سوخته از تشنگی را سیر نکند، ایشان صاحبان متاعی اندکند در سرایی تباه شده، و طلایه داران مسکنت و بیچارگی اند، و خلفای اندوه و ذلّت...».(84)
6_ «معبودا! کشت باطل درو شد، و نهایت آن رسید، و ستون های آن استواری یافت، و پاره هایش فراهم آمد، و جوانه اش زود سر برزد، و شاخش بالیدن گرفت...».
7_ «خداوندا! دروگری از حق برای او بیار تا تنه اش را در هم کوبد، و ساقه اش را در هم شکند، و کوهانش را از هم بدرد، و بینی اش را بر خاک مالد تا باطل با آن سیمای پلیدش نهان گردد، و حق با آن زیور زیبایش پدیدار شود».
8_ «خدایا! برای ستم ستونی بر جای مگذار مگر که ویرانش سازی، و سپری بر جای منه مگر که آن را بدری، و وحدت کلمه ای قرار مده مگر که پراکنده اش کنی، و لشکری مجهز برای آن مگذار مگر که خوارش کنی، و ستونی برقرار مدار مگر که آن را فرو ریزی، و بالا برنده درفشی برای آن باقی مگذار مگر که سرنگونش سازی، و سرسبزی قرار مده مگر که خشکش گردانی».
9_ «خدایا! پس خورشیدش را درهم بپیچ و نورش را ببر، و نامش را محو کن، و به حق سر آن را بکن، و سپاهیانش را پراکنده ساز، و دلهای یاورانش را آکنده از هراس کن».
10_ «خداوندا! دنباله ای از آن (باطل) باقی مگذار مگر نابودش کنی، و نه بنیه ای جز آنکه با خاک یکسانش نمایی، و نه حلقه ای جز آنها در هم بکوبیش، و نه سلاحی جز آنکه کُندش گردانی، و نه مرکوبی مگر آنکه هلاکش کنی، و نه بر دوش دارنده پرچمی جز آنکه سرنگونش دارای».
11_ «بار خدایا! یارانش را پس از پیوستگی از هم گسسته دار، و پس از همسخنی پراکنده شان فرمای، و پس از چیرگی امّت سرافکنده و خوارشان بدار، و از (سیمای) روز (گرم و درخشان) عدل و داد برای ما نقاب بر گیر، و آن را جاودانه به ما بنمایان بی آنکه ظلمتی در آن باشد، نوری بی آنکه تیرگی با آن باشد، و ابر (پر باران) آن را بر ما پیاپی بباران، و برکتش را بر ما فرود آر، و او را بر دشمنانش چیرگی بخش و بر آنان که با او سر ستیز دارند یاری اش فرمای».
12_ «خداوندا! حق را آشکاری ده، و تاریکی فراگیر ستم و سپاهی حیرت را به او روشن و نورانی کن. خداوندا! دلهای مرده را بدو جان بخش، و خواستهای گوناگون و آرای پراکنده را به او جمع کن، و حدود ضایع شده و احکام وا نهاده (دینت) را بدو بر پای دار، و شکمهای از گرسنگی بر آمده را بدو سیر کن، و بدنهای ناتوان و خسته را بدو راحتی بخش، همچنان که ما را به خواندن او توفیق عنایت کردی، و غافلان را از اطراف او دور فرمودی، و در دلهای، مهر او و امید و خوش گمانی به او را برای اقامه احکامش جای دادی».
13_ «کردگارا بهترین یقینها را درباره او برای ما (به ارمغان) آور، ای آن که تحقق بخشنده گمانهای نیکی، و تصدیق کننده آرزوهای به تأخیر افتاده ای.
«خدایا! دروغگویشان نشان ده کسانی را که درباره او با تو به ستیز برخواستند، و به واسطه او گمانهای کسانی را که از رحمت تو مأیوس و نا امید گشته اند، باطل فرمای».
14_ «بارالها! ما را یکی از اسباب او و یکی از پرچمهای او و یکی از دژهای او قرار ده، چهره های ما را به زینت یافتن او شاداب و زیبا گردان، و ما را به نصرت او ارجمند بدار، و نیّت ما را نیکو کن تا ما را برای او (و هم) بدو پیروز گرداند، و حسوُدان و آنان را که چشم انتظار رسیدن پشیمانیها و عقوبتها بر ما هستند به غم ما شاد مکن، تو خود بی گناهی ما را می بینی، و دل ما را که هیچ کینه ای از آنان در خود نگرفته و آرزوی وقوع بلا بر آنان را ندارد، نظاره گر هستی، حال آنکه اینان درباره ما پی فرصت می گردند، تا چون غافل شدیم بر ما یورش آورند».
15_ «خداوندا! تو ما را از خودمان آگهی دادی، و به عیبهای نهانمان بینا فرمودی، ما می ترسیم همین آشکاری اجابت تو ما را از تو غافل بدارد، حال آنکه تو بر آنان که سزاوار نیستند می بخشی، و بر خواهشگران آغازگر نیکی و احسانی، پس بر حسب کرم و بخشش و فضل و امتنان خویش کار ما را راست آور که تو هر چه خواهی کنی و آنچه خواهی حکم دهی، ما به تو روی کرده ایم و از گناهان خود (به درگاه تو) توبه آورده ایم».
16_ « پروردگارا! آن که به تو می خواند، و بنده تو که به قسط قیام می کند، محتاج رحمت توست، و نیازمند یاری تو بر طاعت، چون آغاز نعمت خویش بودی بر او، و جامه های کرامت خویش را تو خود بر قامت او پوشاندی، و محبّت طاعت خویش را بر او افکندی، و از محبّت خود گامهایش را در دلها استواری دادی، و او را بر کارهایی که اهل زمانش از آنها چشم پوشیدند توفیق عمل ارزانی کردی، و او را فریاد رس بندگان ستمدیده است قرار دادی، و یاور کسانی که جز تو یاری نیافتند، و زنده کننده احکام وا نهاده از کتابت، و برافرازنده پرچمهای دینت و سنّتهای پیامبرت که سلام و صلوات و رحمت و برکات تو بر او و خاندانش باد، قرارش دادی».
17_ « پس خداوندا او را از عذاب و بلای تجاوزگران در دژی استوار محافظت فرمای، و دلهای پراکنده دین جویان را به نورش روشنایی بخش، و بهترین چیزی را که به قیام کنندگان به عدل و دادت از پیروان پیامبران، رساندی به او نیز برسان».
18_ « بارالها! خوار کن به واسطه او کسی را که در رجوع به محبّت تو با او همکاری نمی کند، و آن را که به دشمنی با او برخواسته است، و با سنگ کوبنده خویش بر آن که در صدد ایجاد در دین توست از راه ناچیز شمردن دین و از هم گسستن امور آن، بکوب و خشم گیر بر آن که به خونخواهی او بر نمی خیزد و یاری نمی رساند، در حالی که او به خاطر تو با خویشان و بیگانگان در ستیز و دشمنی می افتد که البته این منّتی است از جانب تو بر او نه از او بر تو».

[مهندس.كوچولو]

_ « کردگارا! پس همچنان که او جان خویش را در راه تو آماج بیگانگان قرار داد، و در حمایت از مؤمنان برای تو خون خویش را تقدیم کرد، و شر نافرمانان مرتد و گمانمند را دفع کرد تا آنجا که گناهانی که آشکارا می کردند پنهان (و نابود) کرد و آنچه را که دانشمندان ترک کرده بودند، در حالی که خداوند از آنها پیمان گرفته بود بر مردم آشکارش سازند و نهانش ندارند، ظاهر گرداند و مردم را خواند که تنها تو را به طاعت ویژه دارند، و از آفریده هایت برای تو نیازی نگیرند که فرمانش برتر از فرمان تو باشد، با آن تلخیهای سخت و خونبار که با حواس دلش جرعه جرعه نوشید، و اندوه و غمهایی که بر او دست داد، و رویدادهای مهم بر او هراس انداختند و غصه های گلو گیر او شد که گلو ها از فرو دادنش ناتوان گشتند، و هیچ کسی بر او مهربانی نکرد، از بینندگانی که به کاری از کارهای تو می نگریستند، و دستی به دگرگون کردن آنها و باز گرداندن آن به حریم محبت تو بلند نشد».
20_ « پس خدایا! او را به یاری خودت پشتگرم فرما، و توانایی او را در آنچه از انجام آن بازمانده، مثل طرد آنان که در حریم تو خیمه زده اند، بیفزای و از تأیید خویش در نیرو و قدرت او توانایی قرا ده، و ما را از أنس به او رمیده مکن، و او را پیش از رسیدن به آرمانش که همان فراگیر کردن صلاح و راستی در همکیشان خویش و ظاهر کردن عدل و داد در امتش می باشد، نمیران».
21_ « پروردگارا! به خاطر استقبالی که از قیام به فرمان تو نشان داد، جایگاهش را در روز رستاخیز والا گردان، و پیامبرت، محمد، را که درود تو بر او و دودمانش باد، به دیدارش و نیز دیدار کسانی که از دعوت او پیروی کردند شاد بدار، و به خاطر آنچه از او دیدی، مثل قیام به فرمانت پاداش او را کامل عطا کن، و او را در زندگی اش به خود مقرّب فرما، و به خواری ما به واسطه دوری او رحمت آر، و اگر او را از دست دادیم به ضعیفی ما در برابر کسانی که به همراهی او (قائم) آنها را سرکوب کردیم و دست کسانی که ما بر آنها چیره گشتیم تا از فرمانی او دورشان سازیم، بر ما دراز گشت رحم کن و به تفرقه ما پس از الفت و وحدت در زیر سایه حمایت او رحم آر، و به حسرت ما هنگام فریاد خواهی از او در جایی که ما را از یاری او باز نشاندی، ترحّم فرما».
22_ « بار خدایا! او را از آنچه بر او بیم می رود ایمن و آسوده قرار ده، و تیرهای نیرنگ را که از سوی بدکرداران به سوی او و همکارانش و یاورانش بر طاعت پروردگارش، آنان که سلاح و دژ و پناهگاه و اُنس او گرداینده ای، دور گردان. کسانی که از زن و فرزند خویش دست شستند، و از وطن خود رخت بربستند، و بستر نرم را رها کردند، و از تجارت خود چشم پوشیدند، و زندگیشان را دستخوش زیان ساختند، و بی آنکه از سرنوشت خود بگریزند جمع و انجمن خود را رها کردند، و با بیگانگان که مددکارشان بودند در آمیختند، و بستگان نزدیک خود را که رویاروی آنها ایستادند، ترک گفتند، و پس از پشت کردن و گسستن در طول عمرشان، دوباره گردهم آمدند، و اسباب متصل به متاع اندک دنیای گذران را از هم بریدند».
23_ « پس خداوندا! آنها را در امن حرز و سایه حمایت خویش بگیر، و خشم بندگانی که به دشمنی آهنگ آنها را کرده اند از ایشان باز بدار، و به خاطر دعوت ایشان کفایت و یاری خود را بر آنها تمام فرما، و به پشتیبانی و یاری نور تو را خاموش کنند، نابود فرما».
24_ « پروردگارا! به واسطه آنها سراسر آفاق و اقطار جهان را از عدل و داد و رحمت و فضیلت آکنده فرما، و مطابق کرم و بخشش خود تلاش آنها را پاس بدار، از همان سپاسی که به بندگانت که به عدل و داد قیام کردند ارزانی داشتی، و از پاداش خویش آن را بر ایشان ذخیره فرما به واسطه آن مراتبشان والا گردد، که تو هر کار که خواهی کنی و هر چه خواهی حکم دهی...».(85)

[مهندس.كوچولو]

پی نوشت:
1) بحار الانوار/ج50/ص236.
2) همان مأخذ.
3) همان/ص 244.
4) همان/ص 242.
5) همان/ص 244.
6) همان/ص 245.
7) همان/ص 239.
8) همان/ص 236.
9) سیرة الائمة الاثنی عشر/ص 490.
10) همان/ص 482.
11) همان/ص 253.
12) همان/ص 309.
13) البته طول خلافت معتمد بیش از بیست سال بوده و شاید پس از گذشت مدتی از دوران خلافتش نزد امام آمده و این خواسته را مطرح کرده است. همان/ص 309.
14) روم/،امر از آن خداست از قبل و از بعد.
15) اعراف/54،.....خلق و امر از آن اوست، بزرگ است خداوند پروردگار جهانیان
16) همان/ص 257.
17) همان/ص 264.
18) همان/ص 267.
19) همان/ص 268.
20) همان/ص 268.
21) همان/ص 269.
22) همان/ص 274.
23) همان/ص 276.
24) همان مأخذ.
25) همان/ص 271.

[مهندس.كوچولو]

26) همان/ص 294.
27) همان/ص 299.
28) بحارالانوار/ج50/ص 283.
29) همان مأخذ.
30) شاید مقصود جایی بوده که امام با رعام داشته است.
31) همان مأخذ.
32) همان/ص 294.
33) هود/116؛ پس چرا نبود از قرنهای پیش از شما بازماندگانی که از تباهکاری در زمین نهی کنند مگر اندکی...
34) همان/117 او پروردگار تو چنان نیست که شهرها را به ستم بکشد در حالی که مردم آنها اصلاح کنندگان باشند.
35) حیاة الامام العسکری/ص 217.
36) همان/ص 242.
37) همان/ص 246.
38) همان/ص 231.
39) همان/ص 192. به نقل از عیون التواریخ6/ورقه 170 منبعی در کتابخانه امام امیرالمؤمنین نجف اشرف.
40) همان/ص 195 به نقل از طبقات ابن معتز/ص 377.
41) همان/ص 234 به نقل از مقاتل الطالبیین.
42) همان/ص 216 به نقل از کامل بن اثیر/ج5/ص 314_316.
43) همان/ص 220_221 به نقل از مناقب/ج4/ص 424.
44) همان/ص 254، به نقل از مهج الدعوات/ص 274.
45) همان/ص 267 به نقل از ارشاد/شیخ مفید/ص 383.
46) همان/ص 267 به نقل از ارشاد ص 383.
47) همان/ص 268 به نقل از ارشاد همان صفحه.
48) همان/ص 263.
49) حیاة الامام الحسن العسکری/باقر شریف القرشی/ص 131.
50) همان/ص 135.

[مهندس.كوچولو]

51) همان/ص 136.
52) همان/ص 141.
53) همان/ص 142.
54) همان/ص 144.
55) همان.
56) همان/ص 148
57) همان/ص 150.
58) همان/ص 151.
59) همان/ص 156.
60) همان/ص 157.
61) همان/ص 161.
62) همان/ص 153.
63) همان/ص 155.
64) همان/ص 155.
65) همان/ص 168.
66) همان مأخذ.
67) فتح/26؛هنگامی که کفرورزان در دل خویش حمیّت نهادند، حمیّت جاهلیت. پس خداوند آرامش خود را بر پیامبرش و مؤمنان فرو فرستاد و کلمه تقوا را همراه ایشان کرد که آنان بدان سزاوارتر و شایسته آنند و خدا به همه چیز داناست.
68) نساء/59؛ از پیغمبر و صاحبان امر از میان خودتان پیروی کنید.
69) بقره/143؛ این گونه شما را امتی میانه قرار دادیم تا گواهانی بر مردم باشید و پیغمبر بر شما گواه باشد.
70) حجرات/13؛ ای مردم ما شما را از مرد و زنی بیافریدیم و شما را شاخه ها و تیره هایی گردانیدیم تا شناسا شوید همانا گرامی ترین شما نزد خدا پرهیزکارترین شماست.
71) همان/ص 372.
72) بحار الانوار/ج75/ص 372.
73) طه/126؛ (رب لم حشرتنی اعمی و قد کنت بصیراً قال کذلک اتتک ایاتنا فنسیتها و کذلک الیوم تنسی).
74) مائده/5؛ (الیوم اکملت لکم دینکم و اتممت علیکم نعمتی و رضیت لکم الاسلام دیناً).
75) شوری/43؛ (قل لا اسالکم علیه من اجر الاّ المودة فی القربی).
76) همان/ص 376_374.
77) همان/ص 378.
78) همان مصدر/ص 378_389.
79) همان/ص 378.
80) همان/ص 377_378.
81) نساء/114، (لا خیر فی کثیر من نجواهم الامن امر بصدقه او معروف او اصلاح بین الناس و من یفعل ذلک ابتغاء مرضات الله فسوف نویته اجراً عظیماً).
82) اعراف/128، (ان الارض لله یورثها من یشاء من عباده و العاقبة للمتقین).
83) حیاة الامام الحسن العسکری علیه السلام /ص 80_81 .
84) این قسمت از دعا نشانگر وضع اسفبار مردم در آن برهه و علت شیوع فساد در میان آنهاست.
85) مهج الدعوات/سید بن طاووس/ص 67_63.