»» آفات گیاهان زراعــــــــی !!

[Borna66]

شپشك ريشة گندم Porphyrophora tritici

(Hom.: Margaradidae)



معرفي آفت

آفت مذكور در مزارع ديم گندم و جو استانهاي همدان، مركزي، اردبيل، زنجان، كرمانشاه، كردستان و فارس مشاهده شده است و علاوه بر اين از ريشه دو گونه علف هرز Boissiera Sp. و Agropyrom Sp. از خانواده گرامينه نيز جمع آوري گرديده است. اين حشره بعد از تفريخ از تخم در روز ريشة گندم (محل پنجه زني) مستقر شده و با تغذيه از شيرة گياهي ميزبان، موجب ضعف بوته ها و مانع پنجه زني و رشد طبيعي آنها مي گردد. كليه بوته هاي آلوده اكثر انشعابات خود را از دست مي دهند. بوته هاي مورد حمله نسبت به بوته هاي سالم از قدرت ريويش فوق العاده كمتري برخوردار بوده و به صورت علفي در آمده و رنگ آنها نيز به تدريج به زردي مي گرايد به نحوي كه بوته هاي آلوده در مزارع به سهولت قابل تشخيص مي باشند. اغلب بوته هاي آلوده به مرحله بارورري و خوشه دهي نمي رسند و بوته هائي كه به اين مرحله مي رسند اولاً طول آنها بسيار كمتر از بوته هاي سالم بوده و ثانياً پنجه زني آنها نيز به مراتب كمتر از بوته هاي سالم مي باشد.

زيست شناسي:

زمستان را به صورت پوره هاي سن اول در زير خاك سپري كرده و در اوايل بهار با مساعد شدن شرايط آب و هواي محيط در روي ريشه از شيره گياهي تغذيه مي كند. پوره پس از گذراندن مرحله سن يكم، در مرحلة دوم پورگي به شكل حبابي به نام سيست در مي آيند. از نيمة دوم ارديبهشت ماه فعاليت تغذيه اي Cyst كاسته شده و تغيير رنگ مي دهد و در اواخر ارديبهشت ماه حشرات ماده از Cyst خارج مي شوند. خروج حشرات ماده تا دهه اول خرداد ماه ادامه دارد. بعد از طي حدود 7-5 روز حشره بدنش فشرده تر شده و بي حركت، در حالي كه تارهاي ابريشمي بلند و سفيد رنگ شبيه تار پنبه دور بدنش ترشح مي نمايد. اگر به تدريج بر انبوهي و طول اين تارها افزوده شده و بعد از 10- روز، بدون هيچگونه تغييرات ظاهري در لابه لاي تارهاي مذكور شروع به تخم ريزي مي نمايند. حشره در طبيعت تخم هاي خود را در عمق هاي 8-5 سانتي متري خاك قرار مي دهد. تعداد تخمهاي شمرده شده حداكثر تا 284 عدد و حداقل آن 24 عدد بوده است. حشره بصورت بكرزائي تخمگذاري مي كند ولي با توجه به وجود افراد نر احتمال توليد مثل دو جنسي نيز وجود دارد. حشره زمستان را به صورت پوره هاي سن اول در زير خاك سپري مي كند و با مساعد شدن شرايط اقليمي فعاليتهاي خود را در اواخر اسفند يا اوايل بهار از سر مي گيرد.

کنترل:

1. برداشت بموقع

2. شخم عمیق پس از برداشت

3. تناوب زراعی

4. آیش

5. کنترل علفهای هرز

[Borna66]

شته روسی گندم Diuraphis noxia (Mord.)



اين شته ها منحصراً‌ روي غلات منجمله گندم هستند. در ايران فرم جنسي جمع آوي نشده و احتمالاً بصورت بكرزائي توليد مثل مي كنند. معمولاً خوشه هاي گندم و جوي آلوده خميده مي شوند. در شيراز ناقل بيماري نوار زرد گندم وجود دارد (ايزدپناه، 1361). برگ انتهائي گياهان آلوده برنگ زرد و سفيد درآمده خشك مي شود. در مراحل ابتدائي الودگي لبه برگها در امتداد طولي خود لوله مي شوند. گاهي فاصله برگها كم شده ساقه بد شكل مي شود. مي تواند ناقل بيماري موزائيك جو نيز باشد.

اين حشره ضمن تغذيه از قسمت عمقي بافت برگ و مكيدن شيره گياهي برگ ها را به صورت لوله اي در مي آورد، به همراه بزاق خود توكسيتي به داخل گياه تزريق مي كند كه موجب كاهش ظرفيت فتوسنتز و در نتيجه آسيب غشاي كلروپلاست ها مي شود. به همين دليل مبارزه با اين شته به وسيله سموم تماسي، در عمل با مشكل مواجه مي شود. ولي سموم سيستميك مؤثر هستند. دشمنان طبيعي اين آفت قادر به يافتن شته ها در داخل برگ هاي لوله شده نيستند بنابراين يكي از بهترين راه هاي كنترل اين آفت استفاده از ارقام مقاوم است.

کنترل شیمیایی:

1-اکسی دیمتون متیل EC25% و1.5 لیتردر هکتار ، اوایل ظهور سنبله ها ، 1 نوبت

2- دیمتوآت EC40%و1.5 لیتردر هکتار ، اوایل ظهور سنبله ها ، 1 نوبت

3- پریمیکارپ WP50% و0.5-1 کیلو گرم در هکتار ، اوایل ظهور سنبله ها ، 1 نوبت

4- تیومتون E25% و 1 لیتر در هکتار ، اوایل ظهور سنبله ها ، 1 نوبت

5- مالاتیون EC75% و2.5 لیتر در هکتار ، اوایل ظهور سنبله ها ، 1 نوبت

[Borna66]

ساقه خوار ايراني ذرت Iranian stem corn borer

Ostrinia nubilalis persica

(Lep: pyraustidae)



معرفي آفت

در بيشتر كتابهاي قديي فارسي زير گونة Ostrinia nubilalis nubilalis كه موسوم به ساقه خوار اروپايي (European corn borer) مي باشد به عنوان ساقه خوار ذرت معرفي شده است. اما تحقيقات انجام شده نشان مي دهد كه زير گونة Ostrinia nubilalis sub sp. Persicae كه آن را مي توان تحت عنوان ساقه خوار ايراني ذرت معرفي نمود. در كشور ما فعاليت دارد و تاكنون از مناطق شمالي كشور در استانهاي گيلان، مازندران و گلستان گزارش شده است.

طرز خسارت و گياهان ميزبان:

آفت پلي فاژ بوده كه حدود 200 گونه ميزبان براي آن گزارش شده است كه داراي ترجيح ميزباني به گياهان ذرت (به خصوص ذرت دانه اي)، برنج و گندم داشته و علاوه بر اين به گياهان جو، چاودار، پنبه، سويا، آفتابگردان، گوجه فرنگي، سيب زميني، كنف و… و همچنين تعداد زيادي گياهان خودرو (علفهاي هرز) حمله نمودكه كه در اين ميان يك نوع ترجيح ميزباني به گرامينه هاي وحشي و همچنين علف هرز مستك Xanthium strumarium دارد و علاوه بر اين علف هرز، روي يولاف وحشي، لويي، ني معمولي، فالاريس، مَرغ، اويار سلام، گل گندمي، درمنه، كاسني، تاج خروس، علف هفت بلند، سلمه تره، سيب زميني ترشي، سوروف، پنيرك، گاوپنبه، ارزن وحشي و تاج ريزي كه در حاشية مزارع و كانالهاي آبياري ديده مي شود، فعالتي دارد. لارو آفت مذكور از قسمتهاي مختلف گياه ميزبان نظير برگ، ساقه، بلال (بويژه بلال) تغذيه نموده و خسارت مي زند.

زيست شناسي:

اين آفت 3 تا 3.5 نسل در سال داشته و زمستان را به صورت لارو و اغلب در سن پنجم آن، در داخل ساقه هاي باقي مانده در مزرعه و يا در خارج از آن و داخل ساقه ميزبانهاي ثانوي (به ويژه مستك و ني) گذرانده و لاروهاي زمستان گذران آن از اواسط بهار تبديل به شفيره شده و بعد از يك تا دو هفته حشرات كامل نسل زمستان گذران به پرواز در آمده و از اواخر ارديبهشت ماه تا اواسط خرداد ماه بسته به شرايط جوي در مزارع گندم و مزارع ذرت زود كاشت و يا روي ساير ميزبانها تخم ريزي مي كنند. اصولاً اين حشره شب پرواز بوده و ماده ها بيشترين تخم ريزي خود را در ساعات غروب و يا نزديك نيمه شب انجام مي دهند ولي داراي رفتار فعالتي در روز حتي در شرايط آفتابي نيز مي باشند و در اين مرحله از فعاليت اغلب روي گل ها نشسته و از نوش آنها تغذيه مي كنند. همچنين در مزارع ذرت انبوه و سايه دار، تخم ريزي ماده ها در ايام روز نيز مشاهده شده است. ماده ها در طول عمر خود چندين بار جفت گيري و تخم ريزي مي كنند و هر بار به طور معمول 200-20 عدد تخم عدسي شكل خود را در كنار هم و به طور رديفي و جمعي اغلب در كنار رگبرگ اصلي و بيشتر در سطح برگهاي مياني بوته ها و تا اندازه اي نزديك غلاف قرار مي دهند. دورة جنيني سپس لاروهاي جوان خارج مي شوند. لاروها ابتدا از برگهاي ترد و لطيف گياه تغذيه نموده و بعد ساقه يا بلال را سوراخ نموده و وارد گياه مي شود. مدت رشد در مرلحه لاروي نيز براي نسلهاي فعال در بهار و تابستان به ترتيب به طور متوسط 30-25 روز محاسبه شده است. به طور كلي در منطقه شمال دورة نشو و نماي فردي در مراحل تخم، لارو، شفيره و حشره كامل در دو نسل بهاره و تابستان شروع مي شود تحت تأثير تغييرات جوي منطقه در پائيز طولاني شده و از 2 ماه تا 8 ماه به طول مي انجامد. بنابراين لاروهاي زمستانگذران بعد از سپري كردن حدود 8 ماه در بهار سال آينده تبديل به شفيره و سپس حشرات كامل ظاهر مي شوند.

کنترل:

1-مبارزه زراعي: با توجه به اينكه زمستان گذراني آفت در درون ساقه باقي مانده گياهان ميزبان از سال قبل مي باشد بايد توجه باشد برداشت محصول از قسمتهاي پائيني گياه انجام گيرد و همچنين بقاياي گياهي نيز جمع آوري و سوزانده شود.

2- مبارزه بيولوژيك: اين آفت داراي دشمنان طبيعي گوناگوني مي باشد كه در اينجا به مهمترين آنها اشاره مي شود: Trichogramma maidis (Hym.: Trichogrannatidae) كه پارازيتوئيد تخم مي باشد.

پارازيتوئيد تخم Platytelenomus hylas (Hym.: Scelionidae)

پارازيتوئيد لارو Habrobracon hebetor (Hym.: Braconidae)

پارازيتوئيد شفيره Brachymeria intermedia (Hym.: Chalcididae)

3. کنترل شیمیایی :

1- مونوکروتوفوس SL40% و 2لیتر 3-2 نوبت به محض ظهور آفت

2- فوزالن EC35% و 3لیتر درهکتار

[Borna66]

كرم ذرت Sesamia Cretica

(Lep: Noctuidae)




معرفي آفت

از آفات مهم ذرت مي باشد كه در مناطق جنوبي و مركزي كشور انتشار داشته و داراي ميزبانهاي متعددي مي باشد كه همواره ذرت خوشه اي، ذرت، نيشكر و سودان گراس را به ساير ميزبانها ترجيح مي دهد.

نحوة خسارت:

لاروهاي سنين اوليه بيشتر از برگهاي تازة فوقاني بوته ذرت تغذيه نموده و آنها را سوراخ سوراخ مي كند. حملة آفت به مزارع ذرت مصادف با تشكيل گل آذرين نر و قبل از ظهور آن است.

لاروها با سوراخ كردن برگهاي در بر گيرنده گل آذرين وارد آن شده و از گلهاي نر تغذيه مي كنند. هر گاه تغذيه از پاية گل آذين صورت بگيرد. باعث خشك شدن آن مي گردد. قطع كردن پايه گل آذين سبب خشك شدن آن شده كه از دور نمايان است. گاهي لاروها موفق به خشك كردن گل آذين نشده و با تغذيه از گلهاي نر در ساقة آن نفوذ مي كنند. اگر تخم ريزي روي غلافهاي جانبي بوته انجام گيرد، لاروها از همان محل وارد ساقه مي گردند. تعدادي از لاروها وارد خوشة بلال شده و از آن تغذيه مي كنند. ورود لارو به خوشه گاهي از قسمت فوقاني صورت مي گيرد كه در اثر تغذيه از كاكل ذرت باعث قطع آنها مي گردد و سرانجام لارو خود را به دانه ها رسانيده و ضمن تغذيه از آنها وارد چوب بلال مي شوند. ورود لارو به خوشه هميشه از قسمت فوقاني صورت نگرفته و گاهي با تغذيه و سوراخ كردن برگهاي پوشش بلال وارد آن شده و از آن تغذيه مي كند. حركت لاروها در داخل ساقه مسير مشخصي ندارد. گاهي از بالا به پائين و گاهي از پائين به بالا حركت مي كند ولي كمتر به قسمت طوقه گياه نزديك مي شود.

زيست شناسي

زمستان را به صورت لارو كامل در جوانه هاي جانبي بوته درون شاخه ها و داخل ساقه ذرت باقي مانده و در مزارع به سر می برد. در شرايط مساعد و در اواخر بهار لارو تبديل به شفيره شده و سپس حشرات كامل ظاهر مي شوند. حشرات ماده بعد از آميزش با نر تخمهاي خود را به تعداد زياد تا 400 عدد در دسته هاي متعدد (8-4) در زير غلاف برگهاي ذرت و يا نيشكر و ساير ميزبانها قرار مي دهند. دورة جنيني تخم حدود 10-7 روز، سپس لاروهاي جوان خارج مي گردند. لاروهاي جوان فعاليت خود را تقريباً در كنار هم و با تغذيه از برگهاي جوان و نزديك به محل غلاف كه در ضمن قسمت ترد و نازك نيز مي باشد، شروع مي كنند. لاروها تقريباً از سن دوم توانائي نفوذ به داخل ساقه را پيدا مي كنند. لاروهاي سن آخر (سن پنجم) معمولاً قبل از شفيره شدن مراحل پيش شفيرگي را پشت سر مي گذارند و در اين مرحله لارو با استفاده از بزاق دهان و فضولات خود پيله مخصوص ايجاد مي كند. سپس درون آن به شفيره تبديل مي شود. محل شفيره شدن معمولاً بين علف، برگهاي خشك شده و ساقه يا در داخل دالان تغذيه يا زير پوست بلال و يا درون خوشه و حتي كاكل ذرت و درون گل آذين نر مي باشد. بعد از مدت كوتاهي با توجه به حرارت دورة شفيرگي پايان مي يابد و حشرات كامل سزاميا در دو جنس نر و ماده ظاهر مي شوند. در هر حال نرها زودتر از ماده ها به پرواز در مي آيند و در جست و جوي ماده ها شبها فعاليت مي كنند. ماده ها بعد از جفت گيري اغلب در ايام شب به تخم ريزي در زير غلاف برگ مي پردازند. در شرايط مساعد فصل زراعي يك دوره نشو و نماي فردي سزاميا از مرحله تخم تا ظهور حشره كامل از 45-40 روز به طول مي انجامد. به طور كلي سزاميا آفت چند نسلي (Polyvoltine) است و با توجه به منطقه در سال از 3 تا 5 نسل متوالي در سطح فلات ايران ايجاد مي كند. در مزارع ذرت استانهاي اصفهان و تهران 3.5-3 نسل، در خوزستان 5-4 نسل دارد.

کنترل:

پارازيتوئيد تخم Platytelenomus hylas (Hym.: Scelionidae)

پارازيتوئيد لارو Habrobracon hebetor (Hym.: Braconidae)

جمع آوري و آتش زدن بقاياي گياهي در مزرعه در كاهش جمعيت آفت مؤثر است. همچنين مي توان علاوه بر گونه هاي زنبور Trichogramma Spp. را جهت مبارزه با اين آفت تكثير و توزيع نمود.

[Borna66]

كرم ساقه خوار نيشكر Sesamia nonagrioides subsp. Botanephaga

(Lep: Noctuidea)



معرفي آفت

در استانهاي فارس و خوزستان انتشار داشته و علاوه بر ذرت به محصولات ديگر از جمله نيشكر، گندم، برنج، ذرت خوشه اي و سودان گراس نيز خسارت مي زند. اين آفت به غير از ريشه به تمام قسمتهاي گياه ذرت، از جمله برگها، جوانه مركزي، ساقه، بلال، گل آذين نر و ناحيه طوقه آسيب مي رساند.



نحوة خسارت روي ذرت:

الف-خسارت به برگ و جوانه مركزي:

لاروهاي جوان پس از خروج از تخم در بين غلاف و ساقه به طور عمودي در داخل جوانه مركزي نفوذ كرده و آن را ضايع مي نمايند. برگهاي لوله شده اطراف جوانه مركزي پس از باز شدن به صورت رديفي سوراخ سوراخ به نظر مي رسند. سپس اين لاروها در جوانه مركزي به طرف ساقه پيش مي روند. در صورتي كه ورود لاروها از قسمت پائين تر غير از جوانه مركزي صورت گيرد، باعث قطع شدن ساقه و خشك شدن قسمت فوقاين شده و گياه حالت Dead heart پيدا مي كند.

ب-خسارت به ساقه:

عده از لاروهاي نئونات ساقه خوار پس از خروج از تخم از قسمت جوانه مركزي در داخل ساقه ذرت كانال حفر كرده و تعدادي نيز مستقيماً ساقه را سوراخ مي كنند به هر حال در داخل ساقه كانالهائي طويل حفر كرده و خسارت عمده را از اين طريق وارد مي سازند. زماني كه ساقه هاي ذرت جوان و نرم هستند، لاروها قادرند كه از بند عبور نمايند ولي هنگامي كه ساقه ها چوبي و سفت شدند قادر به عبور از بند نبوده و در اين صوررت پس از رسيدن به آن به صورت حلقه اي ناحيه بند تغذيه مي كنند. در نتيجه ساقه در اثر وزش باد شكسته و به زمين مي افتد. در اثر تغذيه لارو از ساقه ذرت زماني كه بوته ها به ارتفاع 40-30 سانتي متري رسيده باشند. برگهاي فوقاني زرد و ضعيف شده بدون ظاهر شدن علايم Dead heart در گياه حالتي شبيه به كمبود مواد غذائي بوجود مي آيد. ايجاد سوراخ در ساقه همراه با دفع فضولات لاروي يكي از علايم تشخيص ساقه خوار است. به خصوص با مشاهده فضولات تازه يا كهنه مي توان به زمان آلودگي پي برد. زماني كه بوته هاي ذرت 4-3 برگي باشند در اثر خسارت آفت كاملاً از بين مي روند ولي بوته هاي مسن تر تحمل بيشتر داشته و به رشد خود ادامه مي دهند.

ج- خسارت به بلال:

بلالهاي ذرت هم از خسارت اين آفت در امان نيستند زماني كه استوانه مركزي بلالها هنوز سفت نشده باشد، لاروها از دانه هاي شيري و استوانه مركزي تغذيه كرده و با ايجاد كانالهاي تغذيه اي به آنها صدمه مي زنند. هنگامي كه استوانه مركزي چوبي و سفت گرديد لاروها عمدتاً از دانه هاي شيري تغذيه مي كنند. تعدادي از لاروها از قسمت فوقاني وارد بلالها شده و در نتيجه تلقيح با اشكال صورت مي گيرد. در مواردي هم لاروها پوششهاي خارجي بلال را سوراخ كرده و خود را به داخل آنها مي رسانند.

هـ – ايجاد حالت جاروئي در گياه:

در اثر از بين رفتن جوانه مركزي، جوانه هاي جانبي رشد كرده و چندين ساقه ضعيف در اطراف جوانة مركزي تشكيل مي شود به طوري كه گياه حالت جاروئي به خود مي گيرد. اين ساقه هاي ايجاد شده قادر به بارآوري نبوده و ضعيف مي مانند.

زيست شناسي روي ذرت در استان خوزستان:

زمستان را به صورت لاروهاي كامل در داخل بقاياي ساقه هاي قطع نشده ذرت در مزرعه، قسمت داخلي طوقه و بلالهاي به جا مانده در مزارع و در داخل ساقه هاي زندة نيشكر و ساير علفهاي هرز ميزبان در خاك به سر مي برد. اين لارها در اوايل اسفند ماه با گرم شدن هوا به تدريج تبديل به شفيره مي شوند.

دوره شفيرگي لاروهاي زمستان گذران حدود 15 روز به طول مي انجامد اولين تخم ريزي پروانه ها از هفته اول فروردين ماه شورع و تا 20 فروردين ادامه دارد. تخم ريزي به طور دسته اي و در دسته هاي 4-2 رديفي و معمولاً در داخل غلاف برگاي اوليه ذرت مي باشد. اين آفت بوته هاي جوان 6-4 برگي را كه حدود 20-15 سانتي متر ارتفاع دارند جهت تخم ريزي ترجيح مي دهد. دورة رشد جنين و مدت زمان تفريخ تخم در نسل اول طولاني تر از نسلهاي بعدي بوده و 10 تا 12 روز به طول مي انجامد. سپس لاروها خارج و به ترتيبي كه گفته شد خسارت مي زنند. مدت زمان فعالتي لاروهاي نسل اول آفت حدود يك تا يك و نيم ماه و از نيمه دوم فروردين لغايت دهة دوم خرداد به طول مي انجامد. شفيره هاي نسل اول از اواخر ارديبهشت ماه به بعد تشكيل مي شوند و مدت شفيرگي 15-10 روز طول مي كشد. پروانه هاي اين نسل از نيمه دوم خرداد ماه به تدريج ظاهر مي شوند. در فاصله بين فروردين و نيمه دوم خرداد ماه كه نسل اول اين آفت فعاليت دارد. ذرت كشت بهاره، گندم، نيشكر و علفهاي هرز خانوادة گرامينه ميزبانان اين نسل را تشكيل مي دهند و به طور كلي فعاليت نسل اول 3-5/2 ماه يا به عبارت ديگر از اوائل فروردين تا نيمه دوم خرداد طول مي كشد. تخمريزي پروانه هاي نسل اول كه از اوايل خرداد ظاهر مي شوند پس از جفت گيري به دو طريق امكان تخم ريزي دارند:

الف- در مزارع ذرت كشت بهاره تخمريزي مي كنند كه در اين صورت چون اين قبيل مزارع تا حدي چوبي شده و مناسب تخمريزي نيستند لذا در قسمت هاي انتهائي گياه ذرت تخم ريزي مي نمايند. از نيمة دوم خرداد ماه به بعد عمدتاً تخمريزي بر روي علفهاي هرز داخل مزارع صورت مي گيرد. لاروهاي حاصله پس از مدتي تغذيه از علفهاي هرز ميزبان خود را تغيير داده و به ميزبان مورد علاقه يعني كشت بهاره منتقل مي شوند در اين صورت اين قبيل لاروها عمدتاً در قسمتهاي فوقاني گياه فعاليت داشته و سپس به داخل ساقه نفوذ مي كنند.

ب-در تاريخ نيمة دوم خرداد به جز ذرت ميزبانهاي ديگري از جمله ذرت خوشه اي، سودان گراس، برنج و نيشكر در حال رشد در منطقه يافت مي شود كه حشرات ماده بر روي آنها تخمريزي نموده و بدين ترتيب نسل دوم آفت بر روي ميزبانهاي مذكور سپري مي شود. لازم به توضيح است چنانچه نسل دوم بر روي ذرت كشت بهاره مستقر شوند در اين صورت اكثريت لاروها به علت چوبي شدن و برداشت مزارع محكوم به مرگ خواهند بود و به ندرت مي توانند سيكل زندگي خود را تكميل كنند.

نسل دوم:

به دليل گرمي هوا مدت زمان فعاليت نسل دوم كوتاه و حدود 2-1.5 ماه از نيمة دوم خرداد تا نيمة اول مرداد طول مي كشد. فعاليت عمدة اين افراد اين نسل بر روي سودان گراس، ذرت خوشه اي، برنج و نيشكر مي باشد و زمان شفيرگي اين نسل در نيمة دوم تير ماه و پروانه هاي حاصله در اوايل مرداد ظاهر مي شوند.

نسل سوم:

پروانه هاي نسل دوم از دهة سوم مرداد ماه شروع به تخمريزي مي كنند كه تا هفته اول شهريور ماه ادامه مي يابد. در اين زمان سودان گراس و ذرت خوشه اي(مايلو) به علت رشد زياد و چوبي شدن، جهت تخمريزي آفت مناسب نيستند. لذا حشرات ماده به مزارع ذرت كشت دوم (تابستانه)، برنج و مخصوصاً مزارع كشت جديد (plant) نيشكر كه در شهريور ماه كاشته شده اند هجوم مي آورند. اين مزارع مكان مناسبي جهت تخمريزي اين نسل مي باشد. ذرت كشت تابستانه در اين زمان 6-4 برگه بوده و برنج نيز هنوز داراي ساقة نرم مي باشد، به علاوه امكان آلودگي مزارع نيشكر در اين زمان زياد مي باشد.

مدت زمان فعاليت لاروهاي نسل سوم نيز كوتاه بوده و حدود 45-40 روز به طول مي انجامد. شفيره هاي اين نسل از اواخر شهريور لغايت دهة اول مهر ماه تشكيل مي شوند. پروانه هاي اين نسل در دهة دوم مهر ماه ظاهر مي شوند.

نسل چهارم:

تخم يزي نسل سوم در مزارع كشت تابستانه ذرت صورت مي گيرد. احتمالاً ميزبانهاي ديگري به خصوص نيشكر و عفلهاي هرز داخل و حاشية مزارع مكان مناسبي جت تخمريزي آفت مي باشند. در اين مرحله نيز مهاجرت لاروها از علفهاي هرز به طرف بوته هاي ذرت صورت مي گيرد. در اين موقع ميزبان مناسبي مي باشد. مدت زمان فعاليت لاروهاي اين نسل نسبتاً طولاني بوده و 2-1.5 ماه طول مي كشد. شفيره هاي اين نسل از اواخر آبان به بعد تشكيل مي شوند. پروانه هاي حاصل از شفيرهه اي نسل چهارم پس از تخمريزي نسل پنجم را به وجود مي آورند.

نسل پنجم:

اين نسل عمدتاً ناقص بوده و لاروهاي آن همراه با تعداد زيادي از لاروهاي نسل چهارم كه فرصت شفيره شدن را نداشته اند تا آخر زمستان در داخل بقاياي ذرت يا ساير پناهگاهها باقي مي مانند. بنابراين آفت در سال 4.5-4 نسل توليد مي نمايد.

زيست شناسي روي گياه برنج در استان فارس:

پروانه سزاميا تخمهاي خود را در محل اتصال دمبرگ به ساقه برنج در رديفهاي 5-1 تائي مي گذارد، بندرت تخمهاي حشره در روي سطح برگ مشاهده شده است. تعداد تخم در يك دسته به طور متوسط حدود يكصد عدد مي باشد. با مساعد شدن شرايط آب و هوا، تخمهاي تفريخ شده و لاروهاي آفت در حدود يك هفته به طور دسته جمعي در داخل غلاف در بغل جوانه انتهائي برنج زندگي مي كنند. پس از اين مدت لاروهاي جوان به طرف پائين ساقه حركت كرده و تعدادي از لاروها در بين راه ساقه را سوراخ نموده و به بوته هاي ديگر منتقل مي شوند به طوريكه در سنين آخر بيش از يك عدد لارو در داخل ساقه باقي نمي ماند. اين حشره داراي 5 سن لاروي مي باشد. اين افت در شرايط آب و هوائي فيروزآباد داراي 4-3 نسل مي باشد. پروانه هاي نسل اول در فيروزآباد از اوايل فروردين ماه ظاهر و حداكثر تخمريزي در اواخر فروردين ماه در ميزبان لويي صورت مي گيرد. لاروهاي آفت تا آخر ارديبهشت در طول ساقه فعاليت مي نمايند. با گرم شدن هوا، لاروها در داخل ساقه در بالاي سطح آب به شفيره مي روند. از اواخر خرداد ماه پروانه هاي نسل دوم به تدريج در طبيعت ظاهر مي شوند و تخم ريزي آنها در اواسط تير ماه در زراعت برنج انجام مي گيرد. پروانه هاي نسل سوم از اواخر دهة دوم مرداد ماه ظاهر و در اوايل شهريور ماه در زراعت برنج تخريزي مي كنند. لاروهاي درشت نسل مذكور در طول زمستان در روي ريشه برنج در عمق 10-5 سانتي متري خاك زمستانگذراني مي كنند. 4 نسل كامل اين آفت در ممسني داراي 4 نسل در سال مي باشد. پروانه هاي نسل اول از اواخر اسفند ماه ظاهر و حداكثر تخم ريزي آن در اواسط فروردين ماه در علف هرز لويي انجام مي شود. پروانه هاي نسل دوم آفت از آخر خرداد ماه ظاهر و نشو و نماي نسل مذكور تا اوايل مرداد ماه در ميزبان لويي صورت مي گيرد. پروانه هاي نسل سوم از اواسط مرداد ظاهر و تخمريزي پروانه ها در اواخر دهة دوم مرداد ماه در زراعتهاي برنج انجام مي شود. نسل چهارم آفت از اواخر شهريور ماه در مزارع برنج تا آخر آبان ماه كه مصادف با برداشت محصول مي باشد فعاليت مي نمايد. در اين منطقه آفت زمستان را در روي بوته هاي لويي و بقاياي برنج سپري مي نمايد. در ممسني به علت دير كاشت نمودن زراعت برنج آفت در نسل1و2 مراحل تكاملي خود را در ميزبان لويي مي گذراند.

کنترل:

در زراعت برنج اقدامات زير در كم كردن جمعيت آفت مؤثر بوده است.

1-قطع بوته هاي برنج در محل طوقه.

2-يخ آب زمستانه

3-شخم زمستانه را در اسفند ماه وقتي كه اكثريت لاروها به سطح آمده و در داخل كلش برنج به شفيره تبديل مي گردند.

4-حذف ميزبانهاي واسطه به خصوص لويي در اطراف مزارع برنج.

[Borna66]

برگخوار تك نقطه اي ذرت Mythimna Loreyi

(Lep: Noctuidae)

آفت مزبور از استانهاي گيلان، مازندران، اصفهان، فارس و تهران گزارش گرديده است. علاوه بر ذرت به گياهان مختلفي مانند گندم، جو، برنج، نيشكر، سودان گراس و علفهاي هرز خانوادة گرامينه حمله مي نمايد. لاروهاي سنين اول هنگام حركت حالت Looperداشته و فقط از پارانشيم برگ تغذيه كرده و لكه هاي كشيده و شفاف(window) روي برگ ايجاد مي نمايد. لاروهاي سنين بالاتر از بافت برگ تغذيه نموده و فقط رگبرگها را باقي مي گذارند.

زيست شناسي:

در شرايط خوزستان داراي 4 نسل است كه نسل اول از اسفند ماه تا اواخر ارديبهشت ماه روي گياهان گندم، جو و علفهاي هرز خانوادة گرامينه، نسل دوم از اوايل خرداد ماه تا اواسط مرداد روي سودان گراس، برنج و علفهاي هرز خانوادة گرامينه، نسل سوم از اواسط مرداد تا اوايل مهر روي گياهان ذرت، سودان گراس، برنج و علفهاي هرز خانواده گرامينه و نسل چهارم آفت از اواخر مهرماه تا اواسط اسفند ماه به صورت لاروهاي سنين مختلف در بقاياي ذرت، نيشكر، گندم و علفهاي هرز خانوادة گرامينه زمستان گذراني مي نمايند.

در استان فارس اين آفت در مناطق گرمسير 4 نسل، در مناطق معتدل 3 نسل و در مناطق سردسير 2 نسل در سال دارد.

در استان فارس دو گونه پارازيتوئيد به نام Linnacmyia vulpina از خانوادة Tachinidae و Apanteles sp. از خانوادة Braconidae در طبيعت لاروهاي برگخوار ذرت را پارازيته مي كنند.
مونوکرتوفوس(نواکرون) SL 40% 1لیتر
فوزولن(زولون) EC 35% 3لیتر درهکتار.

[Borna66]

سوسك نيشكر(سوسک ریشه خوار) Pentadon idiota

(Col.: Scarabaeidae)



معرفي آفت

آفتي پلي فاژ بوده كه در تمام نقاط ايران به خصوص نواحي جنوبي انتشار داشته و به گياهاني نظير چغندرقند، نيشكر، هندوانه، خيار،‌ پنبه، آفتاب گردان، كنف، سوژا، گوجه فرنگي، سيب زميني، ذرت خوشه اي، ذرت،‌ گندم، مو، سيب، گلابي،‌ توت، زردآلو،‌ آلو، بلوط و پسته خسارت مي زنند. لارو آفت در خاك از قسمتهاي زيرزميني گياه تغذيه مي كند. در روي نيشكر و ذرت خسارت شبيه به هم بوده و هم لارو و هم حشره كامل از داخل ساقه و قلمه تغذيه كرده و مدخل ورودي اغلب توسط خاك اره پر مي شود. بر اثر خسارت وارده قلمه هاي نيشكر پوسيته و ريشه پس از مدتي مي خشكد.

زيست شناسي:

زمستان را به صورت لاروهاي سنين مختلف و حشره كامل در داخل خاك به سر مي برد. حشرات كامل از اواخر اسفند ماه ظاهر شده و مدتي بعد جفت گيري و سپس حشرات كامل هنگام غروب و شبها براي تغذيه پرواز مي كنند. حشرات كامل از شاخ و برگ، ساقه و اندامهاي هوائي گياه ميزبان تغذيه مي كنند. دورة فعاليت حشرات مزبور نسبتاً طولاني تر و از بهار شروع شده تا آخر تابستان ادامه دارد. تخم ريزي آن در اعماق 25-5 سانتي متري خاك به صورت تك تك و تدريجي صورت مي گيرد و حشره ماده پس از تخم ريزي مي ميرد. تخم ريزي از اواسط فروردين ماه شروع شده و حداكثر آن در ماههاي تير و مرداد مي باشد. هر حشرة ماده حداكثر 55 عدد تخم مي گذارد.

دورة جنيني 4-3 روز مي باشد. اين آفت هر 20-15 ماه يك نسل دارد. لاروهاي اين آفت اكثراً ناحيه پشته را نسبت به كف جوي آبياري ترجيح مي دهد. آلودگي مزارع به صورت لكه اي بوده و حشرات كامل معمولاً مزارع كشت جديد (plant) را نسبت به مزارع بارز (Ratoom) را جهت تخم ريزي ترجيح مي دهد. لارو سرانجام تبديل به شفيره شده و پس از دو هفته حشره كامل بيرون آمده ولي به سطح زمين نيامده بلكه زمستان را در حفره هايي كه ترتيب داده اند تا بهار باقي مي ماند.

کنترل:

1- شخم زمين آلوده

2- وجين و انهدام علفهاي هرز

[Borna66]

شب پره زمستاني يا آگروتيس Agrotis Segetum

(Lep.: Noctuidae)



معرفي آفت

در تمام مناطق ايران انتشار داشته و علاوه بر چغندرقند به ريشه و طوقه گياهان مختلفي مانند ذرت، پنبه، خيار، گوجه، سيب زميني، يونجه، آفتابگردان و… حمله مي نمايد. لاروهاي جوان از قسمتهاي هوائي ميزبان تغذيه كرده و چندان خسارتي ندارند. در سنين بالاتر از محله طوقه و يا كمي پائينتر تغذيه نموده و سبب قطع شدن گياه مي گردند. از اين نظر به آن Cut worm يا كرم طوقه بُر گويند.

زيست شناسي:

زمستان را به صورت لارو سنين آخر در عمق 15-10 سانتي متري خاك مي گذرانند. در بهار با مساعد شدن شرايط آب و هوا لاروهاي بالغ از عمق زمين به طرف سطح خاك (حدود cm6-5) بالا مي آيند و براي خود لانه از خاك به شكل گهواره تهيه مي كنند و داخل آن تبديل به شفيره مي گردند. دورة شفيرگي 20-15 روز، سپس حشرات كامل ظاهر مي شوند. خروج پروانه هاي نسل زمستاني در طول نيمه دوم فروردين ماه مي باشد. حشرات كامل روزها زير كلوخه ها و بوته ها پنهان شده و اوايل غروب به بعد شروع به پرواز و جفت گيري مي كنند. تخمها به صورت تك تك يا در دسته هاي چند تائي (از 1 تا 8 تائي) در پشت برگ چغندرقند يا علفهاي هرز مانند پيچك، سلمه و پنيرك قرار مي دهند. يك پروانه ماده به طور متوسط 800 عدد تخم مي گذارد. دورة جنيني تخم 5-4 روز سپس لاروهاي جوان خارج، ابتدا از برگهاي جوان تغذيه مي كنند و از سن دوم به بعد از ناحيه طوقه تغذيه مي نمايند. دورة لاروي حدود يك ماه و در اين مدت 5 مرتبه پوست عوض مي كنند و سپس در داخل خاك تبديل به شفيره مي شوند. دورة شفيرگي حدود دو هفته و بعد از آن حشرات كامل نسل دوم تقريباً در اواخر خرداد ماه ظاهر مي شوند. در اين موقع تقريباً ريشه هاي چغندرقند قوي گرديده است. لذا در اين نسل آفت نمي تواند خسارت و صدمه شديدي وارد كند بنابراين نسل دوم را بيشتر روي ساير محصولات زراعي و علفهاي هرز مي گذراند. شب پره هاي نسل سوم آفت كه از اواخر مرداد ماه و اوايل شهريور ماه ظاهر مي گردند. روي چغندرهاي جواني كه به منظور بذرگيري كشت شده اند تخم ريزي مي كنند و لاروهاي اين آفت در شهريور ماه خسارت شديدي وارد مي كنند. اين لاروها كه اكثراً كامل مي گردند و زمستان را تا بهار سال بعد در اعماق خاك مي گذرانند بنابراين 3 نسل در سال دارد.

کنترل:

1- جمع آوري و انهدام بقاياي به جا مانده از محصول و شخم عميق بلافاصله بعد از برداشت.

2- از بين بردن علفهاي هرز داخل و حاشيه مزارع.

3- کارباریل ، طعمه مسموم(5%) در مراحل اولیه رشد، یک نوبت، شب هنگام

4- دیازینون EC60%و 1.5 لیتر در هکتار

5- کلرپیریفوس(دُرسبان) EC40.8% و 2لیتر

6- اتریمفوس(اکامت) EC50% و 2- 1.5 لیتر در هکتار

[Borna66]

كرم اگروتيس Agrotis ipsilon

(Lep.: Noctuidae)



معرفي آفت

از لحاظ فعاليت، خسارت و نخوة زندگي و زيست شناسي تقريباً شبيه به گونه قبلي است ولي از لحاظ حشره كامل تفاوتهايي دارد كه به صورت زير است:

رنگ عمومي حشره زرد روشن تا خاكي است و در وسط بال جلوئي و نزديك لبة فوقاني آن لكه گردي كه رنگ آن روشن تر از متن بال است ديده مي شود. در وسط بال خال كوچك سياه رنگي وجود دارد كه خط باريك كوچك سياه رنگ از طرف قاعده بال و زير آن به طرف لبة خارجي بال امتداد مي يابد. در وسط بال جلو لكه لوبيائي شكل قرار دارد و از قسمت گود آن كه به طرف لبه خارجي بال است خط باريك و كشيده اي به طرف لبة خارجي بال قرار گرفته است. روي سينه حشره را كركهاي قهوه اي روشن پوشانيده و مخملي به نظر مي رسد. اين كركها در پشت سينه به صورت تيغه اي برجسته ديده مي شود.



کنترل:

1- جمع آوري و انهدام بقاياي به جا مانده از محصول و شخم عميق بلافاصله بعد از برداشت.

2- از بين بردن علفهاي هرز داخل و حاشيه مزارع.

3- کارباریل ، طعمه مسموم(5%) در مراحل اولیه رشد، یک نوبت، شب هنگام

4- دیازینون EC60% 1.5 لیتر در هکتار

5- کلرپیریفوس(دُرسبان) EC40.8% 2لیتر

6- اتریمفوس(اکامت) EC50% 2- 1.5 لیتر در هکتار

[Borna66]

كك چغندرقند Chaetocnema tibialis

(Col.: chrysomelidae)




معرفي آفت

حشرت كامل اين آفت علاوه بر چغندرقند به چغندر علوفه اي و وحشي و همچنين علفهاي هرز، سلمك، گزنه، ترشك و ترتيزك حمله و از آنها تغذيه مي كند. بيشترين صدمه و خسارت اين آفت در مرحله 2 تا 4 برگي گياه مي باشد و بعد از مرحله 8 برگي به علت خشبي شدن برگهاي خسارت آفت اهميت اقتصادي ندارد. لاروها از ريشة گياه تغذيه مي كنند و خسارت قابل توجه ندارد ولي حشرات كامل از برگ تغذيه و در سطح برگ سوراخهاي گرد و نامنظم ايجاد مي نمايد كه در تراكمهاي بالا اين سوراخهاي كوچك بهم متصل شده و حفره هاي بزرگتري را ايجاد مي كنند. چنانچه تراكم جمعيت آفت در مراحل 4-2 برگي بالا باشد تمام مزرعه را از بين برده بطوريكه واكاري مجدد نياز مي باشد.

زيست شناسي:

زمستان را به صورت حشره كامل در زير گياهان خشكيده، كلوخه ها و شكافهاي زمين و حتي داخل خاك به سر مي برند. با مساعد شدن شرايط آب و هوائي وقتي كه متوسط درجه حرارت به حدود 10 درجه سانتي گراد برسد حشرات كامل خارج و شروع به فعاليت مي نمايند. ظهور حشرات كامل از اواسط فروردين ماه شروع و تراكم جمعيت آنها در اواخر ارديبهشت ماه به حداكثر خود مي رسد. كك ها در روزهاي گرم و آفتابي از برگها تغذيه نموده و خسارت مي زنند. سپس جفت گيري نموده و حدود 6 روز بعد تخم ريزي مي نمايند. تخمگذاري بيشتر در محل طوقه چغندرقند و ساير گياهان ميزبان و نيز در سطح خاك مجاور طوقه انجام مي شود. تخمها به صورت انفرادي قرار داده مي شوند و حداكثر تعداد تخم مشاهده شده در پاي يك بوته چغندرقند 7 عدد مي باشد. نشو و نماي لاروي حدود 27 وز به طول مي انجامد. محل فعاليت لارو در خاك و بيشتر از عمق سه سانتي متر به پائين و در اطراف ريشه ها مي باشد. دورة شفيرگي حدود 13 روز مي باشد. محل تشكيل شفيره بيشتر به قسمتهاي سطحي خاك و تا عمق دو سانتي متري مي باشد. ككهاي نسل جديد از اواخر خرداد ماه فعاليت خود را آغاز مي كنند. جمعيت ككهاي نسل جديد از اواخر خرداد ماه و اوائل تيرماه رو به افزايش نهاده و در اواخر تيرماه به حداكثر خود مي رسد تراكم جمعيت كك چغندرقند مزارع ديركاشت به علت وجود شرايط مناسب براي فعاليت حشره به مراتب بيشتر از مزارع زود كاشت و ميان كاشت است. ككها پس از مقداري تغذيه با شروع سرما به تدريج در زير كلوخه ها و خاك و يا بقاياي چغندرقند يا ساير پناهگاهها تا بهار سال بعد زمستانگذراني مي كنند. بنابراين يك نسل در سال دارد.

کنترل:

1- با توجه به طرز زندگي آفت كه ككلها زمستان را در زميني كه چغندرقند بوده است و يا در حوالي آن بسر مي برند بنابراين زدن شخم عميق پس از برداشت محصول و يخ اب در صورتي كه كليه زارعين اين برنامه را انجام دهند جمعيت آفت را براي سال بعد پائين مي آورد.

2- از كشت متوالي چغندرقند در يك زمين بايد خودداري شود زيرا كه باعث بالا رفتن جمعيت ككها مي گردد.

3- از بين بردن علفهاي هرز ميزبان آفت به خصوص سلمه تره، ترشك، گزنه، ترتيزك و بوته هاي چغندرقند خودرو در بهار از اطراف و كنار مزارع باعث كاهش جمعيت آفت مي گردد.

4- آبياري مرتب زراعت و ايجاد رطوبت كه براي فعاليت آفت نامناسب مي باشد باعث مي شود كه خسارت آن كاهش يابد.

5- تقويت گياه با كودهاي حيواني و شيميائي سبب رشد سريع گياه و باعث مي شود كه تحمل آن در برابر آفت زياد كند.

6- کارباریل(سوین) WP85%و 3کیلوگرم

7- فوزولن EC35% و2.5- 2 لیتر

8- اتریمفوس(اکامت) EC50% و 1لیتر درهکتار

نکته: از سموم فوق در مرحله 4- 2 برگی(حقیقی) میتوان استفاده کرد