نگاهي به عوارض خانه‌تكاني
روزهاي پاياني سال يكي از مهم‌ترين كارهاي خانم‌ها، انجام خانه‌تكاني است. در اسفند ماه از بالاي پشت‌بام يا ايوان خانه‌هاي شهر، فرش‌هاي شسته شده آويزان است. صدها نفر بالاي نردبان رفته‌اند و شيشهها و ديوارها را تميز ميكنند.
اين سنت زيبا كه نظافت و پاكيزگي اساس آن را تشكيل مي‌دهد گاه بر اثر رعايت نكردن نكات ايمني، بخصوص سلامت خانم‌ها را در معرض خطر قرار مي‌دهد. كمردرد، گردن درد، سوزش و خارش پوست دست و دست درد معمول‌ترين عوارض خانه تكاني غير اصولي است، البته گاهي نيز عوارض غير قابل جبران مي‌شود.
زرتشتيان ايران باستان اعتقاد داشتند كه هنگام نوروز، فرشتگان حامي هر خانواده به خانه آنها مي‌آيند، بنابر اين سعي مي‌كردند آن را كاملاً تميز كنند تا نهايت احترام را نسبت به آنها بجا بياورند اما اين تمام ماجرا نبود، انگيزه ديگر براي انجام خانه‌تكاني در روزهاي پاياني سال، اين بود كه چون نوروز، روز نو است، پس بايد در اين روز همه چيز نو و جديد باشد، البته نو در زندگي ايرانيان باستان به معناي تجمل‌گرايي و اسراف نبود، بلكه هر چيز پاك و تميزي نو تلقي مي‌شد.
از ميان رسوم كهن، آيين خانه‌تكاني هنوز هم در ميان ايرانيان رايج است، خانه‌ها تكانده ميشوند اما گاهي سلامت فرد هم با آنها از ميان مي‌رود و سفره هفت سين ديگر سين سلامت را در بين خود ندارد.
درد كمر شكن
دون شك، كمر درد بزرگ‌ترين مشكلي است كه زنان خانه‌دار هنگام خانه‌تكاني با آن مواجه ميشوند. معمولا كمر درد روزهاي آغاز سال نو خانم خانه را آزار مي‌دهد. جابه‌جا كردن يا بلند كردن اجسام سنگين بدون رعايت اصول صحيح، مهم‌ترين عامل ابتلاٌبه كمر درد است كه گاه تا آخر عمر فرد مبتلا را رنج مي‌دهد.
در اين ايام خانم‌ها فشار مضاعفي به جسم خود وارد مي‌آورند، در صورتي كه با يك برنامه‌ريزي صحيح مي‌توان قدم به قدم تمام امور مربوط به نظافت و تميز كردن منزل را بدون به خطر انداختن سلامت و تندرستي جسم انجام داد.
براي آن‌كه دچار كمر درد نشويد بهتر است هنگام برداشتن اجسام از روي زمين يا جابه‌جا كردن آنها ، پشت خود را صاف نگهداريد و قوز نكنيد بلكه زانوها را خم كرده و براي تحمل وزن جسم به عضلات پاي خود تكيه كنيد.
اين كار موجب مي‌شود فشار ناشي از وسايل سنگين به جاي كمر به مفصل ران منتقل و ازٌگرفتگي‌هاي عضلاني و درد‌هاي ناگهاني عضلات بويژه كمر جلوگيري شود؛ همچنين اگر جسم سنگيني را از زمين بلند كرده‌ايد، براي چرخش به جهت خاصي، هرگز بالاتنه خود را از محل كمر به آن سمت نچرخانيد، بلكه تمام بدن را از محل پاها به آن سمت برگردانيد.
متخصصان توصيه ميكنند اشياي سنگين را بسرعت و با يك حركت سريع و ناگهاني از روي زمين بلند نكنيد. هرگز در حالي كه جسم ديگري را بوسيله يكي از دست‌هايتان بلند كرده‌ايد، سعي نكنيد با دست ديگر جسم سنگين ديگري را بلند كنيد.اگر اصرار داريد هر دو بار را همزمان حمل كنيد ابتدا باري را كه در دست داريد زمين بگذاريد و سپس هر دو جسم را به طور همزمان و با هم بلند كنيد.
توصيه مي‌شود هميشه هنگام بلند كردن اجسام سنگين، اول پاها را به اندازه عرض شانه‌ها باز كنيد و بعد جسم مورد نظرتان را بلند كنيد. اين عمل باعث حفظ تعادل بدن مي‌شود.
خودكشي نكنيد
معمولا پزشكان در نظافت و خانه تكاني آخر هر سال، با خيل عظيمي از بيماران مواجه هستند كه بر اثر استنشاق بخارات مواد شوينده كه ميتواند تحريكات و آسيب‌هاي جدي و خطرناكي را براي حنجره به دنبال داشته باشد، با گرفتگي صدا و اختلال در تنفس براي درمان مراجعه ميكنند. اما اين تمام ماجرا نيست.
نام بيمارستان لقمان مترادف است با مسموميت و خودكشي؛ ولي شب عيد زنان خانه‌دار هم از مشتريان پر و پا قرص اين بيمارستان ميشوند. علت آن خودكشي نيست، بلكه مسموميت‌‌هاي شديد مواد شوينده است.
بيشتر مسموميت‌ها در آستانه نوروز مربوط به مواد شوينده و بهداشتي است. همان موادي كه بيشتر زنان خانه‌دار براي انجام عمليات خانه تكاني از آن استفاده ميكنند. زنان به عنوان مدير امور داخلي منزل بيشترين مسووليت را در نظافت خانه دارند، شايد به همين دليل نيز بيشترين موارد مسموميت مربوط به زنان است.
هر چند بيشتر بيماران سرپايي بوده‌اند اما سال گذشته حدود 39 مورد بستري ناشي از مسموميت مواد شوينده در بيمارستان لقمان ثبت شد كه به نسبت سال قبل افزايش پيدا كرده بود. بخار متصاعد شده از تركيب جوهرنمك و مايع سفيد كننده بسيار براي چشم، پوست و ريه خطرناك است. زنان بايد از تركيب اين دو ماده جلوگيري كنند.
كاربرد فراوان مواد شوينده و پاك كننده از جمله جرم‌گيرها و مواد سفيدكننده در منازل موجب انتشار برخي از ذرات شيميايي خطرناك در حمام، آشپزخانه و سرويسهاي بهداشتي مي‌شود كه استفاده و تداوم اين مواد به همراه آب گرم، اثر منفي آن را دوچندان مي‌كند.در واقع بدترين فرم استفاده از مواد پاك كننده و شوينده اين است كه آنها را با آب گرم مخلوط كنيد يا از آنها در محيط‌هاي بسته‌اي كه بخار آب وجود دارد، استفاده كنيد.
اين مواد شيميايي تركيبات آلي فراري دارند كه بسرعت در فضا منتشر ميشوند و داراي اثرات سوء‌متعدد از جمله سوزش چشم و آلرژي‌هاي مختلف تا سرطان هستند. روابط عمومي شركت كنترل كيفيت هوا در خصوص كاهش اثرات منفي آلودگي هوا در ساختمان‌ها توصيه كرده است: «پاك كردن مرتب و بموقع قسمت‌هاي مختلف منزل از گرد و غبار و همچنين استفاده از ماسك و يا پارچه مرطوب هنگام غبارروبي و نظافت با مواد شيميايي شوينده و ضدعفوني كننده و تهويه مناسب منزل در طول روز ميتواند به ميزان قابل ملاحظه‌اي از خطرات مسموميت به واسطه اين ذرات مضر بكاهد.»
بهترين اقدام براي مسمومان ريوي، خروج سريع فرد از محل سربسته و استفاده از هواي آزاد و تماس با اورژانس براي تجويز اكسيژن و مصرف داروهاي ضدالتهابي است.
متاسفانه ماسك‌هايي كه ما در اختيار داريم چندان كارآمد نيستند، چرا كه ذرات مواد شيميايي موجود، به راحتي از اين ماسك‌ها عبور ميكنند.
برخي زنان خانه‌دار هنگام مصرف مواد شوينده در فضاهاي بسته از ماسك‌هاي تنفسي استفاده ميكنند و سپس با خيالي آسوده به كار مي‌پردازند، اما توجه داشته باشيد متاسفانه ماسك‌هايي كه در دسترس است چندان كارآمد نيستند، چرا كه ذرات مواد شيميايي موجود براحتي از اين ماسك‌ها عبور ميكنند؛ البته نبايد ماسك‌هايي را هم كه در بازار هست، صددرصد نفي كنيم، چون هر چند كم اما باز هم بي‌تاثير نيستند. اگر بخواهيم از ماسك كارآمد با ايمني صددرصد استفاده كنيم بايد بگوييم فقط ماسك‌هايي كه در جنگ‌هاي شيميايي استفاده ميشوند، مناسبند!
در ضمن از ياد نبريد يكي ديگر از راه‌هاي خودكشي، برق است. شستوشوي لوازم برقي مانند لوستر، چراغ روشنايي، كليد، پريز و غيره موجب موارد زياد برق گرفتگي در روزهاي پاياني سال است. لازم است اول برق وسيله برقي را قطع و بعد آن را تميز كنيد.
كور نشويد
مواد شوينده تنها مشكلات تنفسي ايجاد نمي‌كنند. مواد شوينده و رنگ‌بر از جمله خطرناك‌ترين مواد شيميايي براي چشم به شمار مي‌روند كه در موارد شديد حتي منجر به نابينايي نيز ميشوند.
مواد شوينده در صورت تماس با چشم بسرعت قرنيه را زخم ميكنند و حتي در موارد شديد مي‌توانند به سوراخ شدن كره چشم منجر شوند.
اين مواد همچنين مي‌توانند باعث ايجاد زخم‌هاي شديد در پلك شوند و چسبندگي‌هاي كره چشم و پلك را بهمراه داشته باشند. آسيب ناشي از اين مواد ممكن است آنقدر جدي باشد كه بينايي به طور كامل از ميان برود.
در صورت تماس مواد شوينده يا هر ماده شيميايي ديگر با چشم، بايد بلافاصله چندين بار چشم در آب باز و بسته شود تا آن ماده از چشم خارج شود و بلافاصله به چشم پزشك مراجعه كنيد. در صورت باقي ماندن ماده شيميايي در چشم در فاصله زماني مراجعه مصدوم به چشم پزشك، آسيب ناشي از اين مواد شديدتر مي‌شود.
آسيب‌هاي وارد شده بر چشم از نظر زماني و مالي بسيار هزينهبر است و همچنين آسيب رواني شديدي را به دنبال دارد، بنابراين پيشگيري از آن بسيار ضروري است.
توجه داشته باشيد كه مواد شوينده و نظافتي بايد در حداقل غلظت استفاده شوند؛ چرا كه هرچه ميزان غلظت آنها بيشتر باشد آسيب ناشي از آن شديدتر مي‌شود.
مچ‌هاي معيوب
بيماري كانال مچ دست، شايع ترين بيماري در زنان خانه‌دار است كه مهم‌ترين علت آن استفاده زياد از دست‌ها براي شستشو در طول شبانه‌روز است. اين بيماري معمولا در زمان پيش از عيد كه زنان خانه‌دار مي‌خواهند تمامي كارهاي منزل را براي انجام خانه تكاني عيد، در كمترين زمان به پايان برسانند، شايع مي‌شود. اين بيماري با علايم گزگز كردن در نيمه‌هاي شب آغازٌشده و با بي حس شدن انگشتان دست، موجب بي‌خوابي افراد مبتلا به اين بيماري مي‌شود.
افرادي كه دچار اين بيماري ميشوند بايد به پزشك مراجعه كرده و با مشورت پزشك از درمان‌هاي دارويي يا فيزيوتراپي استفاده كنند. براي پيشگيري از بروز اين بيماري بايد سعي كرد ضمن كاهش فعاليت‌هايي كه از طريق دست صورت مي‌گيرد، كارهاي روزانه به گونه‌اي برنامه‌ريزي شود كه زماني را هم به استراحت و نرمش دادن دست‌ها اختصاص دهند.
ريه فداي خانه تكاني
حملات بيماري آسم از جمله مواردي است كه شب عيد در اورژانس‌ها زياد ديده مي‌شود.امروزه اغلب زنان براي شستشوي سرويسهاي بهداشتي خود از مايع‌هاي شيميايي نظير انواع سفيد كننده‌ها و جوهرنمك استفاده مي‌كنندٌو از آنجا كه سرويسهاي بهداشتي در فضاي بسته و كوچك ٌقرار دارند، قرار گرفتن زياد در اين فضاهاي بسته ميتواند آسيب زيادي به ريه افراد وارد كند. همچنين استفاده از اين شوينده‌ها باعث تشديد بيماري در افراد مبتلا به بيماري آسم مي‌شود.
هرچند هنگام استفاده از شوينده‌هاي شيمياييٌ استفاده از ماسك بسياري ضروري است، اما وجود هواكش و بازكردن پنجره‌ها در اين زمينه ميتواند تا حد زيادي ازٌبروز آلرژي‌ها جلوگيري كند.
دستان لطيف
هيچ خانمي دوست ندارد در ايام عيد پوست ترك خورده يا حساسيت پوستي داشته باشد. دستكش در اين موارد نقش ناجي را دارد و دستاني لطيف و زيبا را براي كدبانوي خانه به همراه مي‌آورد. سعي كنيد تا آنجا كه ممكن است از تماس مستقيم دست‌ها با انواع مواد شوينده و پاك كننده خودداري كنيد. اكثر مواد شوينده ازPH استاندارد برخوردار نيستند و به همين دليل مي‌توانند سبب تحريك پوست دست شوند. اگر پوست حساسي داريد بهتر است ابتدا يك دستكش نخي و سپس روي آن يك دستكش لاستيكي دست كنيد. زيرا گاهي اوقات پوست به لاستيك دستكشٌ حساسيت نشان مي‌دهد.
رعايت نكردن اين نكته كوچك ميتواند موجب بروز حساسيت‌هاي پوستي كه درمان آن زمانبر و هزينهبر است، شود؛ اگر حساسيت نگيريد هم پوست خشك و زبري پيدا خواهيد كرد.
ارتفاع پست
گاهي در صفحه حوادث خبر ناخوشايند سقوط مرد خانواده را به همراه فرش از پشت بام مي‌خوانيم. بررسي‌ها نشان مي‌دهد ميزان حوادث و سقوط از ارتفاع در اين ايام افزايش مي‌يابد. دست شكسته و پاي شكسته از صحنه‌هاي تكراري روزهاي خانه تكاني است.
البته تنها پشت بام خطر ندارد. نردبان نامطمئن هم به همان اندازه ميتواند خطرناك باشد.در صورت استفاده از نردبان يا چهارپايه بايد از سطح اتكاي آن با زمين كاملا مطمئن شد و از نوع استاندارد و نردبان دو طرفه استفاده كرد. كارشناسان ايمني توصيه ميكنند در زمان پاك كردن شيشه و پنجره‌هاي منزل احتياط لازم ضروري است و از رفتن روي نرده‌ها يا قرنيزهاي آن بايد جدا خودداري كرد.
همكاري به جاي خودكشي
نظافت و تميزي بسيار مطلوب و پسنديده است اما آيا هرگز به اين نكته فكر كرده‌ايد كه سلامت جسم شما بيش از هر چيز ديگري ارزش دارد؟ از طرف ديگر آيا فكر كرده‌ايد كه هيچ چيزي بيش از چند روز تميز نمي‌ماند؟ بي جهت نيست كه اكثر خانم‌هاي ايراني از پا درد، كمردرد و زانو درد رنج مي‌برند.
شايد عامل اصلي اين مساله نبودن كمك باشد. شستن فرش و پاك كردن شيشهها و شستن ديوارها و... همه بشدت به ستون فقرات و عضلات خانم‌ها فشار مي‌آورد. اين همه كار را يك نفره و يك تنه انجام دادن در حقيقت نوعي خودكشي است. براي جلوگيري از عوارض خانه تكاني، كارها را تقسيم كنيد.تقسيم كار و استفاده از همكاري ديگران در جابه‌جايي اشياي سنگين، بهترين راه كاهش كمردردهاي مكانيكي بويژه در زنان خانه‌دار در ايام نوروزي است.
پيشنهاد كمك همسر و فرزندانتان را با كمال ميل بپذيريد و حتي خود، اين پيشنهاد را به آنها بدهيد. اين مساله علاوه بر كاستن از فشارهاي مضاعف به جسم، موجب مشاركت و دلسوزي هرٌچه بيشتر ساير اعضاي خانواده مي‌شود، چه درخصوص تميزي و نظافت و چه درخصوص حفظ آن. احتمالا آقايان هم از كمي كار خانه ناراحت نمي‌شوند شايد هم كمي ناراحت بشوند، البته فقط كمي!
توصيه‌هاي ايمني را فراموش نكنيد
نظافت لزوما معادل با كار سخت نيست. يك موسيقي خوب يا يك برنامه راديويي خوب و مفيد ميتواند شما را با اشتياق بيشتري به تحرك وادارد. پيش از اين‌كه خانه‌تكاني را شروع كنيد، فهرستي از تمام چيزهايي كه بايد تميز شوند تهيه كنيد. كارها را بر اساس هر اتاق تقسيم كنيد و زماني براي هر كار در نظر بگيريد. اما تنها رعايت اين مسائل كافي نيست. بايد به فكر سلامت خود نيز باشيد. بررسي‌ها نشان مي‌دهد ميزان حوادث، بيماري‌ها، مشكلات اسكلتي عضلاني به‌دنبال برق گرفتگي، سقوط از ارتفاع در اين ايام افزايش مي‌يابد.
بهتر است زنان پيش از شروع كار به مدت 10 تا 15 دقيقه با حركات ورزشي، نرمشي و كششي، بدن خود را براي كار آماده كنند. با برنامه‌ريزي و تقسيم كار از انجام حجم زياد كار در يك مدت زمان محدود خودداري كنند تا از فشار و استرس زياد به اندام جلوگيري شود.
ضمن اين‌كه اضطراب ناشي از انبوه كارها باعث فشار عصبي زيادي مي‌شود. استفاده از لباس‌هاي راحت نخي براي تبادل حرارت و استفاده از سيستم تهويه‌اي مناسب،ميتواند از بروز استرس گرمايي ناشي از حرارت كاست.
با استفاده از مايعات به ميزان زياد،آب و املاح از دست رفته بدن خود بر اثر تعريق را جبران كنيد تا از بروز مشكلات و عواقب بعدي جلوگيري شود.
استفاده از ماسك، پيش‌بند در صورت تماس با مايعات و مواد شيميايي و سربند براي پيشگيري از آلودگي مو بسيار مفيد است. حين گردگيري از وارد كردن بيش از اندازه فشار به كمر خودداري كنيد.
براي جابه‌جايي بار بيش از 20 كيلوگرم از وجود يك يا دو كمك استفاده كنيد و از رها كردن بار خودداري نماييد.
بهتر است خانه تكاني در زمان غيبت كودكان در منزل صورت گيرد تا ضريب حوادث كاهش يابد.
براي شستوشوي بخش‌هاي فوقاني در، پنجره و ديوار به ازاي هر 2 تا 3 دقيقه كار، مدت كوتاهي سر را پايين انداخته و به حالت استراحت قرار دهيد.
افراد مبتلا به مشكلات اسكلتي - عضلاني براي شستوشوي حمام از چكمه استفاده كنند و در غير اين صورت با رعايت نكات ايمني بر روي سطوح ليز و لغزنده از دمپايي استفاده شود.
حين استفاده از مواد شوينده‌اي همچون وايتكس براي جلوگيري از آسيب ريه از دستمال ضخيم روي دهان، بيني و دستكش پلاستيكي براي جلوگيري از آسيب پوست استفاده شود.
استفاده از وسايل غير ايمن براي دسترسي به ارتفاع بالاتر و زير پايي همچون جعبه و نردبان‌هاي غير ايمن، خطر سقوط را افزايش مي‌دهند. نبايد لوازم برقي با آب تماس داشته باشند و بايد از ريختن آب روي كليد، پريز و سيم برق پرهيز شود.
علي اخوان‌بهبهاني
سين مثل سلامت
من همچنان بی امضاء
پاسخ با نقل قول
