انحناي ستون فقرات به طرفين (اسكوليوز)

[Borna66]

تعريف: انحناي ستون فقرات به طرفين،اسكوليوز گويند.در اين ناهنجاري ابتدا ستون فقرات به شكل كمان باز تغيير شكل مي دهد و در صورتي كه اقدامات پيشگيري كننده ي ارتوپدي انجام نگيرد ستون فقرات براي ايجاد تعادل كم كم به شكل S لاتين در خواهد آمد.

علايم: ستون فقرات اكثر افراد تا حدودي انحراف دارد.با نگاهي گذرا آن هم از روي لباس نمي توان متوجه اين انحراف شد.در نوع پيشرفته ي اين ناراحتي تغييراتي در ساير اعضاي بدن از جمله شانه و لگن و طرز راه رفتن ايجاد مي شود.معمولاًشانه ها از راستاي افقي خارج و لگن به يك سمت متمتيل مي شود و راه رفتن فرد ريتم طبيعي خود را از دست مي دهد و چنانچه از پشت به تيره ي مهره ها نگاه كنيم انحراف مهره ها به جانب به خوبي قابل رؤبت است.بعضاً در اين افراد گودي فاصله كمري نيز افزايش مي يابد.

براي شناخت دقيقتر اين ناهنجاري از يك خط شاقولي استفاده مي شود،به اين ترتيب كه شاقولي از وسط مهره ي گردني (وسط گردن) آويزان مي كنيم.خط شاقولي در وضعيت طبيعي بايد از بين دو كفل بگذرد.فاصله ي اين خط از موقعيت طبيعي نشان دهنده ي انحناي ستون فقرات است .در برخي موارد اسكوليوز را به وسيله خط شاقولي نمي توان تشخيص داد.در اين گونه موارد اسكوليوز ايجاد شده است،بدون اينكه حالت طبيعي ستون فقرات به هم خورده باشد.در اين حالت دو انحنا در بالا و پايين ستون وجود دارد كه همديگر را خنثي مي كنند و گاهي نيز انحناي اصلي اسكوليوز با دو انحناي جبراني كه معمولاًدر نواحي فوقاني و تحتاني ايجاد مي گردد خنثي مي شود.
اسكوليوز را مي توان از علايم عدم تقارن سه گوس بين بازو،تنه و كفلها،بلندي شانه ها،نوك كتفها و چين ناحيه ي خلفي لگن تشخيص داد.همچنين وقتي فرد از ناحيه كمر به جلو خم مي شود در كتفها وضعيت ناهنجاري ديده مي شود.موارد فوق را مي توان نشانه ي اين بيماري به شمار آورد.

عوامل: کوتاه بودن طول یکی از پاها در اثر عوامل مختلف،عادت در حمل وسایل توسط یک دست در مدت طولانی و بد قرار گرفتن وضعیت بدن از عوامل ایجاد این ناهنجاری است.عوامل فوق اکثراْ ناهنجاری برگشت پذیر و یا سطحی را در بدن به وجود می آورندکه با نقص عضو همراه نیست و می توان به راحتی آن را اصلاح کرد.در این ناهنجاری فرد می تواند با اراده ی قبلی بدن خود را در وضعیت طبیعی نگه دارد.نوع دیگر ناهنجاری پیشرفته تر است که اسکولیوز ساختاری نامیده شده است و می توان از آن به عنوان یک بیماری نام برد.این نوع از اسکولیوز عمدتاْ در اثر تومور مهره ها،عیب استخوانی و یا ناهنجار بودن شکل مهره ها در بدن ایجاد می شود.اسکولیوز در این سطح موروثی و مادرزادی نیز هست.
البته اسکولیوزدر حدود ۶ سالگی در دختران و پسرها به علت ضعف عضلات شکم قوس کمری مقداری افزایش می یابد.همچنین گفته شده که این بیماری در دختران نسبت به پسران تا میزان ۸۵ درصد شایعتر است.
به علاوه،تحقیقات نشان داده است که این ناهنجاری در۵٪ کل بچه ها وجود دارد و مشکل شایعتر آن در میان ورزشکارانی است که تمرینها را به صورت غیر متقارن انجام می دهند،مثل تنیس بازان و پرتاب کنندگان نیزه که بیش از هشت سال تمرین فعال داشته اند احتمال وقوع این عارضه زیاد است.البته علت را باید در ماهیت ورزش پرتاب نیزه جستجو کرد،چرا که در اجرای این ورزش بخشی از بدن (قسمت دست پرتاب کننده) درگیر فعالیت و کار مداوم و شدید است در شرایطی که بخش دیگر بدن به آن میزان درگیر فعالیت نمی شود،این طریقه ی تمرین باعث رشد بیشترعضلات بالایی کمر در قسمت بازوی پرتاب در مقایسه با سایر قسمتها می شود.
نوع دیگر بر اثر آغوش گرفتن اطفال در آنها ایجاد می شود.آغوش گرفتن اطفال با یک دست و در یک سمت بدن باعث ایجاد انحنای جانبی در ستون مهره های کودک می شود.این طریقه آغوش گرفتن نه تنها کودک را خسته و ناراحت می کند،بلکه باعث ایجاد ناراحتیهایی در والدین نیز می شود،زیرا عموماْ افراد هنگام این کار سینه ی خود را به عقب متمایل می کنند که این به نوبه ی خود باعث بیشتر شدن قوس کمر و افزایش فشار بر کمر می شود.
پيشگيري و درمان انحناي ستون فقرات به طرفين
اسكوليوز شديد كه آن را اسكوليوز ثابت يا ساختاري مي نامند از طريق حركات اصلاحي،به كمك مربي تربيت بدني قابل پيشگيري يا درمان نيست و به طور قطع اين گونه ناهنجاريها يك نوع بيماري است كه درمان آن با پزشك است.
در درمان اسكوليوز برگشت پذير،بعد از شناسايي علل ضايعه مي توان به رفع علت پرداخت.اين ناهنجاري معمولاً كمتر از ۳۰ درجه در فرد تغيير وضيت مي دهد.به طور كلي ناهنجاريهاي كمتر از ۲۰ درجه در بزرگسالان و بچه ها قابل درمان است و ناهنجاريهاي حداكثر تا ۳۰ درجه در بچه ها به وسيله ي تمرين قابل درمان است.آشنا ساختن فرد با شرايط مطلوب و اصول صحيح حركت و حذف عادات غلط و اصلاح شرايط زيستي و شغلي و ابزارهاي مورد استفاده ضرورت دارد.علاوه بر اين،چون اسكوليوز باعث ايجاد اختلال در دستگاه تنفس مي شود،تمرينهاي ويژه براي افزايش ظرفيت تنفسي از اهميت خاصي برخوردار است.در تمرينهاي تنفسي هدف عمده وارد كردن هواي بيشتر به آن قسمت از سينه است كه بر اثر اسكوليوز تغيير شكل يافته است.
تمرینهای ورزشی برای اصلاح ناهنجاری اسکولیوز برگشت پذیر
در طرح و انتخاب تمرینهای مناسب برای پشت کج،شناخت میزان ناهنجاری و دقت در موقعیت محل آسیب از اهمیت خاصی برخوردار است.خصوصاْ تمرینهای قدرتی و انعطافی که برای عضلات اطراف ستون فقرات اجرا می شود باید دقیقاْ براساس نوع صدمه باشد.چنانچه شناخت درستی از موقعیت ناهنجاری نداشته باشیم انجام برخی تمرینها حتی ممکن است ناراحتی بیشتری فراهم کند.
در این عارضه در ستون فقرات ابتدا یک انحنای کلی ایجاد می شود(به شکل پرانتز) که در صورت عدم پیشگیری وخیمتر می شود و به شکل S در می آید.بنابراین بهتر است تمرینات مطابق با شدت آسیب باشد.نکات زیر باید در طرح تمرینهای مد نظر قرار گیرد.

1. تمرینها باید در طول ستون فقرات ایجاد جنبش کند.
2. تمرکز تمرینهای کششی و انعطافی باید بر بخشهایی از ستون فقرات که به حالت تقعر تغییر شکل داده است متمرکز شود.
3. تمرکز تمرینهای قدرتی باید بر بخشهایی از ستون فقرات که به حالت محدب درآمده اند باشد.

[Borna66]

تمرین ۱

هدف: توسعه ی میزان جنبش پذیری ستون فقرات

روش اجرا: روی شکم دراز بکشید،دستها را به سمت جلو و پاها را به صورت جفت به عقب بکشید،سعی کنیدحرکت گهوارهای را به صورت نوسانی انجام دهید.این حرکت را چند بار تکرار کنید و بعد از مدتی استراحت(حدود یک دقیقه) مجدداْ آن را انجام دهید.حرکت را می توان در مراحل بعدی به صورت چرخشی انجام داد.

تمرین ۲
هدف:کشش عضلات ستون فقرات
نکته:تمرین برای اسکولیوز c به سمت راست است.

روش اجرا: در حالی که دستها در طرفین است بایستید،بازوی چپ را بالای سر ببرید و تا حد کشش ناحیه ی پهلوها و ستون فقرات حرکت را انجام دهید.دست راست را روی دنده هادر پهلوی بدن روی نقطه ای که ستون فقرات را در وضعیت مستقیم قرار دهد بگذارید و فشار دهید.

تمرین ۳
هدف: تقویت عضلات بخش محدب ستون فقرات
نکته: تمرین برای اسکولیوزc به سمت راست است

روش اجرا: روی شانه و پهلوی راست روی زمین بخوابید و در حالی که پاها در اجرای حرکت کشیده است دستها را نیز به بالای سر بکشید و بکوشید دستها،سر و گردن و به طور کلی بالا تنهی خود را از زمین بلند کنید.مجدداْ به حالت اول برگردید و این حرکت را تکرار کنید.