بیماری قند

[مژگان]

بیماری قند معمولاً با علائمی مانند خستگی ، لاغر شدن و از دست دادن عضلات شروع می شود. مبتلایان به این بیماری گاهی دچار دل بهم خوردگی و استفراغ می گردند و در صورت عدم معالجه سرگیجه ، لرزش و رعشه بیمار را تا مرحله غش و ضعف شدید سوق می دهد. بیماری قند هنگامی بروز می کند که ترشح انسولین بوسیله لوزالمعده متوقف می گردد و یا به حد کافی در بدن ساخته نمی شود و به تبع این موضوع مقدار زیادی قند در ادرار و خون به وجود می آید که بدن نمی تواند آن را به انرژی تبدیل کند.
شخص مبتلا به بیماری قند با وجود صرف غذای زیاد همیشه احساس گرسنگی نموده و غذای بیشتری می خورد. بیماری قند را می توان براساس عارضه های آن به دو نوع تقسیم نمود. بیماری قند نوع اوّل که معمولاً در دوران بچگی قبل از سن ۱۵ سالگی رخ می دهد و شخص مبتلا به این نوع بیماری باید برای ادامه زندگی مستمراً انسولین استفاده نماید. زیرا سلولهای لوزالمعده این بیماران در اثر حمله گلبولهای سفید از بین می رود و در نتیجه لوزالمعده این بیماران قادر به تولید انسولین نمی باشد. در این نوع بیماری ، بدن نمی تواند از قند استفاده کند و برای تولید انرژی جبراً چربی موجود در بدن بیمار را می سوزاند و این عمل مقدار اسیدهای چرب در خون را زیاد نموده و ماده ای بنام کیتون ایجاد می کند که بدن نمی تواند آن را دفع کند و در نتیجه PH خون کاهش یافته و شرایطی ایجاد می گردد که بنام کتیوزیس Ketosis نامیده می شود.
در این مرحله وضعیت جسمانی بیمار مبتلا به مرض قند بحرانی می شود و به علت جمع شدن مقدار زیادی گاز کربنیک درخون ، بیمار می کوشد با نفس نفس زدن گاز کربنیک را از بدن خود خارج کند و سرانجام با وخیم تر شدن این حالت بیمار غش نموده ، در وضعیت کوما قرار می گیرد.
بیماری قند نوع دوم مخصوص اشخاص بالغ است و معمولاً بعد از سن ۴۰ سالگی شروع می شود. علائم این نوع مرض قند تشنگی شدید و تکرر ادرار است که با خستگی ، خارش در بدن و تاریکی چشم ، احساس سوزن سوزن شدن در دست ها و پاها و سردرد همراه می باشد. بیماری قند نه تنها شخص را دچار مشکلات جسمانی جدی می نماید بلکه این بیماری زمینه ساز دیگر بیماریها مانند بیماریهای کلیوی ، عصبی ، تصلب شرائین ، بیماری قلب ، زخم در پاها، فشار خون بالا و حتی کوری می شود. بیماری قند ممکن است ارثی باشد اما بیشتر احتمال دارد به علت رژیم غذایی نامناسب و مملو از شیرینی و شکر رخ دهد. مصرف بیش از حد گوشت ، لبنیات و مارگارین که دارای چربی اشباع شده است کبد را ضعیف می کند. پرخوری و مصرف غذاهای سنگین نیز روند هضم غذا را مختل می کند و زمینه ساز بیماری قند می شود. نداشتن فعالیت بدنی و پشت میز نشستن نیز بیماری آفرین است و ممکن است باعث بروز بیماری قند گردد.
از این رو، متخصصین معالجه مرض قند اعتقاد دارند رعایت رژیم غذایی صحیح و ورزش مستمر بهترین راه مبارزه با این بیماری است . بنابراین جهت پیشگیری از ابتلاً به مرض قند توصیه می شود از خوردن نوشابه های گاز دار، نان و برنج به مقدار زیاد، غذاهای کنسرو شده ، کره ، غذاهای سرخ شده در روغن ، شیرینی ، قند، شکر، مواد نشاسته ای ، و گوشت پر چرب ، تا حد ممکن اجتناب نموده ، میوه و سبزی را در اولویت رژیم غذایی خود قرار داده و حداقل هشت لیوان آب در روز بنوشید. افزون بر رژیم غذایی مناسب با ورزش مداوم و راه پیمایی طولانی در هوای آزاد گردش خون خود را تنظیم نموده و قند موجود در خون را بسوزانید تا هرگز مبتلا به بیماری قند نشوید.






زن روز

[مژگان]

در آزمایشگاههای پزشکی، برای آگاهی از میزان قند خون و کنترل سطح آن از آزمایش خون (قند خون ناشتا) استفاده میکنند. که این موارد زیر نظر پزشک درمانگر انجام می پذیرد.
برای کنترل قند در منزل می توان از نوارهای ویژه ای که برای اندازه گیری قند در ادرار ساخته شده و در داروخانه ها در دسترس است، بهره گرفت. بیمار باید پیش از صبحانه (ناشتا)، هنگام ناهار و شام و پیش از خواب، قند ادرار خود را آزمایش کند. برای این کار ادرار اول را دور ریخته و پس از ۱۵ دقیقه، نوار ویژه آزمایش را داخل ادرار نمونه دوم نموده و بیرون میآورند، پس از یک دقیقه رنگ آن را با رنگهای روی قوطی مقایسه میکنند و نتیجه را در دفترچه ویژه یادداشت میکنند. کنترل خوب آن است که قند ادرار دو سـه بـار منفی و یکی دو بار مثبت باشد. چنانچه چند روز پی در پی قند ادرار منفی یا برعکس مثبت باشد، جهت کاهش یاافزایش انسولین دریافتی، پزشک درمانگر خود را در جریان بگذارید. قند خون در شرایط ممتاز بایستی بین ۷۰ تا ۱۰۰ میلی گرم در هر صد میلی لیتر خون باشد؛ ولی بین ۶۰ تا ۱۳۰ هم مورد قبول است. یک ساعت پس از صرف غذا (که میزان زیادی قند وارد خون می شود) نبایستی قند خون از ۱۶۰ تا ۲۰۰ بالاتر رود.

[مژگان]

دیابت نوع اول هم اکنون به وسیله انسولین درمان میشود. بیمار خود روزانه انسولین را به صورت زیرپوستی یا عضلانی تزریق میکند. تزریق بایستی همیشه سر ساعت معین انجام پذیرد و نباید هر روز، ساعت آن تغییر یابد. همچنین باید دقت کرد که هیچگاه بیمار تزریق انسولین را قطع نکند. زیرا ممکن است دچار عوارض حاد و کشنده ای گردد. انسولین هایی که مورد استفاده قرار میگیرند دو نوع می باشند. انسولین کریستال (بیرنگ) که سریع اثر میکند انسولین انپیاچ (شیری رنگ) که مدت اثر آن طولانیتر است. شیشه حاوی انسولین را باید در یخچال نگهداری کرد، به تاریخ مصرف آن توجه کرده و شیشه را پیش از استفاده چندبار به آهستگی تکان داد.

[مژگان]

در دیابت نوع دوم کم کردن وزن و فعالیت بدنی اهمیت ویژه ای دارد. چنانچه با تنظیم رژیم غذایی، قند خون کنترل نشود، معمولاً قرصهای ضدقند (مانند گلی بن کلامید) توسط پزشک تجویز می گردد. اگر قند خون با قرص کنترل نشده یا بیمار دچار عوارض ناخواسته بیماری گردد آنگاه میتوان از انسولین بهره گرفت. شایسته است که بیماران قرصها را به همان میزانی که پزشک تجویز میکند سر ساعت مشخص بخورند. دارو را نباید بدون نظر پزشک کم و زیاد و یا قطع کرد، چنانچه نیازی به تغییر مقدار دارو باشد، پزشک درمانگر تصمیم خواهد گرفت.
از جمله این موارد میتوان به کنترل نشدن قند خون در آزمایش خون یا ادرار، برطرف نشدن نشانه های بیماری، یا آشکار شدن علائم کاهش قند خون (که در مورد این نشانه ها و درمان آن در نوشتار پیش، نگاهی داشتیم ) اشاره کرد. اثر قرصها به این گونه است که سبب آزاد شدن انسولین از غده لوزالمعده میشود. همچنین باعث افزایش گیرنده های انسولین بر روی یاخته های بدن میشود تا میزان انسولین بیشتری برای ورود قند به یاخته وجود داشته باشد.

[مژگان]

میزان قند خون علاوه بر انسولین، به میزان فعالیت بدن هم بستگی دارد. فعالیت باعث مصرف شدن قند و پایین آمدن میزان آن در خون میشود. بنابراین پیش از فعالیت شدید یا ورزش، بیمار باید خوراکی مناسب و کافی خورده و همچنین مواد شیرین در دسترس داشته باشد تا در صورتی که دچار کاهش قند خون شد بتواند از آنها بهره بگیرد. بهتر است فعالیت متعادل و نرمش روزانه در تمام روزهای هفته وجود داشته باشد. ورزش سنگین در یک روز و استراحت در روز دیگر باعث بروز نوسان در قند خون میشود.

[مژگان]

خانمی که گرفتار بیماری قند است در صورتی که تصمیم به باردار شدن داشته باشد و یا چنانچه بطور ناخواسته باردار گردد، بایستی حتماً پزشک درمانگر خود و پزشک متخصص زنان و زایمان را در جریان بگذارد، زیرا کنترل دیابت در دوران بارداری باید با دقت و توسط انسولین انجام پذیرد.
برای تولد فرزند سالم و طبیعی شایسته است که قند خون در حد طبیعی نگهداری شود. مراجعات پی درپی به پزشک درمانگر و انجام دقیق دستورات پزشکی از ایجاد عوارض و پیشامدهای ناگوار در جنین جلوگیری میکند. مصرف قرصهای خوراکی ضد قند، در دوران بارداری و شیردهی ممنوع است و ممکن است سبب پیدایش عوارضی در جنین و شیرخوار گردد. بهتر است بانوان به همین تعداد فرزندی که دارند، بسنده کرده و از بارداریهای بیشتر خودداری کنند. در صورت تمایل به داشتن فرزند بیشتر، بهتر است بارداری در ده سال نخست شروع بیماری باشد، زیرا هر چه سابقه دیابت طولانی تر باشد، کنترل آن در دوران بارداری مشکلتر خواهد بود.

[مژگان]

غذاهای مبتلایان به دیابت باید ویژگی هایی روبه رو را داشته باشد: کم چربی ، حاوی مقادیر کافی پروتئین ، فاقد قندهای ساده و در نهایت اینکه دارای مقادیر زیادی فیبر باشد.
توضیح: فیبر غذایی ، سرعت جذب قند دریافتی ازغذا را آهسته کرده ونهایتا” به حفظ سطح ثابت گلوکز درخون کمک می کند.باید دقت کرد که عنوان مطلب فوق به معنی مصرف زیادی قندوشکر یا مواد غذایی حاوی آنها نیست،بلکه انعطاف پذیری بیشتری در زمینه غذا بدست خواهد داد. قابل ذکراست دو نوع فیبر موجود درمواد غذایی شامل فیبرمحلول ونامحلول است که هردو برای تاْمین یک رژیم سالم درافراد سالم ودیابتی مهم هستند. فیبر محلول درآب درلوبیا ، جو وبعضی ازمیوه ها وسبزیها یافت می شود. فیبر نامحلول درآب عمدتاً در سبوس گندم،نان وغلات خالص یا کامل،ماکارونی وسبزی ها یافت می شود.
نتایج تحقیقات بیانگر این نکته است که یک رژیم کم چرب،سرشار ازاین نوع فیبر(نامحلول)در کاهش خطربعضی ازسرطانها،نظیر سرطان روده واحتمالاّ سرطان سینه مؤثراست. لذا مصرف فیبر نا محلول توسط افراد دیابتی نیز مهم می باشد. مصرف فیبر در غذا احساس سیری بیشتری تولید می کند ومانع پرخوری می شود این نکته در مبحث کنترل وزن از اهمیت زیادی بر خوردار است.
توصیه های تغذیه ای برای بیماران مبتلا به بیماری قند(دیابت) : در هر وعده غذایی از مواد قندی (کربوهیدراتهای) مرکب استفاده کنید.غذاهای نشاسته ای مانند نان (ترجیحاً نان سبوس دار مانند سنگک،بربری وتافتون ) غلات، سیب زمینی وبرنج حاوی کربوهیدراتهای مرکب است. مصرف بی رویه قند وشکر وغذاهای حاوی آنها (مثل شیرینی،بیسکویت،مربا،نوشاب ه، آدامس و…) در بیماران دیابتی ممنوع است. نتایج پژوهش ها نشان داده است که مصرف مقادیر نسبتاً کم قند وشکر مشکلی در دیابت ایجاد نخواهد کرد خصوصاً اگر به طور همزمان با غذاهای حاوی فیبر محلول مصرف شود. وعده های غذایی باید به طور منظم ودر ساعات مقرر مصرف شود. تغییر ساعت صرف غذا سبب نوسان قند خون می گردد که در بیماران دیابتی مشکلات فراوانی را ایجاد می کند .
توصیه می شود که مصرف غذاهای روزانه در سه وعده اصلی(صبحانه،ناهار وشام) ودو میان وعده (بین صبحانه وناهار،ناهار وشام) تقسیم گردد. همچنین می توان وعده کوچکی را قبل از خواب اختصاص داد. مصرف حبوبات (نخود، عدس و لوبیا) در برنامه غذایی توصیه می شود. فیبر موجود در این غذاها باعث کنترل بهتر قند خون می گردد. از مصرف غذاهای پر چرب وسرخ کرده بپرهیزید وغذاها را بیشتر به شکل آب پز ویا کبابی مصرف کنید
روغن مصرفی باید حتماً از نوع نباتی باشد. بهتر است که از روغنهای نباتی مثل روغن آفتاب گردان، سویا،ذرت وامثالهم استفاده شود .از گوشتهای کم چرب ومرغ وماهی بدون پوست در غذاهای خود استفاده نماید. مصرف تخم مرغ حداکثر سه روز در هفته باشد.
میوه جات وسبزی جات را به شکل تازه مصرف کنید. ویتامین ثC موجود در میوه جات وسبزیجات تازه، کمک شایانی به کنترل قند خون می نماید. سالاد وسبزیجات را بدون سس ویا چاشنی هایی نظیر لیمو ترش یا نارنج مصرف نمایید. حتی المقدور از مرکبات در بین میوه های مصرفی خود استفاده کنید .میوه های خیلی شیرین مثل انگور شیرین ،خربزه، موز،انجیر وخرما مصرف نکنید.
تحقیقات جدید: بیماران دیابتی در رژیم غذایی خود حتماً از ماهی استفاده کنند. مصرف منظم ماهی خطر بروز نا رسایی کلیه را در مبتلایان به دیابت کاهش می دهد.
تازه ترین تحقیقات نشان میدهد بیماران مبتلا به دیابت نوع ۲(غیر وابسته به انسولین) می توانند با افزودن کمی دارچین به رژیم غذایی خود به حفظ سلامتی بدنشان کمک کنند. بیماران دیابتی که به مدت چهل روز و روزانه یک گرم دارچین به رژیم غذایی معمولی خود بیفزایند،میزان قند خون،کلسترول و چربی های خونشان تا سی در صد کاهش می یابد . بروکلی از سبزیهای بسیار مفید است که منبع غنی کروم است وبه تنظیم قند خون در محدوده مطلوب کمک می کند. جو نیز از نظر کروم غنی است از دیگر مواد غذایی کروم می توان به قارچ خوراکی،سبوس غلات،مغزه گیاهی ،ریواس ومخمر اشاره کرد.

[مژگان]

بیماری قند یا دیابت شیرین از بیماریهای مزمن شایع بدون واگیری است که بر اساس اعلام بنیاد امور بیماری های خاص بیش از ۳ میلیون نفر در حال حاضر در ایران مبتلا به این بیماری هستند و براساس برآورد سازمان جهانی بهداشت تا ۲۵ سال دیگر این تعداد بیش از ۳ برابر خواهد شد . دیابت بیماری پرخرجی است و عوارض حاد و مزمن بسیاری دارد که موجب ناتوانی بسیار می گردد . از عوارض مزمن آن می توان به موارد زیر اشاره کرد. آسیب به شبکیه چشم که موجب کاهش بینایی و حتی کوری می شود ، اختلالات عصبی ، افزایش فشار خون و بیماری های قلبی – عروقی و اختلال در چربی های خون که منجر به سکته و انسداد عروق به خصوص در پاها می شود ، درگیری کلیوی که منجر به دیالیز و گاهی لزوم پیوند کلیه می شود.بیماری قند انواع مختلف دارد . دیابت نوع ۱ معمولاً‌ در بیماران جوان تر و لاغر دیده میشود و مشخصه آنها ناتوانی شدید لوزالمعده در تولید و ترشح ماده انسولین است.
انسولین در سوخت و ساز مواد قندی و نشاسته ای نقش اصلی را در بدن دارد و با کمبود آن قند جذب شده از غذاها در خون مصرف نشده و میزان قند خون بالا می رود و به ناچار از راه ادرار دفع می گردد که منجر به پرنوشی و پرادراری می شود . در ضمن اختلال در ترکیب چربی های خون نیز ایجاد می شود که موجب آسیب به عروق خونی در تمام اندام های بدن می گردد . بیماران مبتلا به دیابت نوع ۱ وابسته به انسولین تزریقی هستند ، چون بدن آنها هیچ انسولینی تولید نمی کند ، این افراد در هنگام بیماری و جراحی به مراقبت خاص نیاز دارند . به نظر می رسد مبتلایان به این نوع دیابت دارای استعداد ژنتیکی برای ابتلا به آن هستند و به عوامل آغازگر ( ویروس ها ، سموم و سایر عوامل محیطی )‌که باعث تحریک تخریب یاخته های انسولین ساز لوزالمعده می شوند ، بسیار حساس هستند.
بیماران مبتلا به دیابت نوع ۲ معمولا ً‌مسن ترند ( بیش از ۴۰ ساله ) سابقه خانوادگی مثبت از دیابت دارند و معمولاً چاق هستند . دیابت نوع ۲ با کاهش ترشح انسولین و مقاومت محیطی نسبت به عمل آن مشخص می شود . این بیماران برخلاف مبتلایان به دیابت نوع ۱ وابسته به انسولین تزریقی نیستند هر چند ممکن است به آن نیاز داشته باشند . علاوه بر این اگر بیماران به نوع ۲ دیابت وزن کم کنند احتمالاً نیازی به مصرف دارو نخواهند داشت . هیچ آزمایش قطعی برای افتراق بین نوع ۱ و نوع ۲ دیابت وجود ندارد و فقط شرح حال بیمار در این مورد کمک کننده است . بسیاری از بیماران مبتلا به دیابت نوع ۲ در ابتدا بدون علامت هستند و معمولاً دیابت آنها در جریان بررسی یک بیماری دیگر یا هنگام پژوهش های بیماریابی کشف می شود.
دیابت حاملگی نوع دیگری از بیماری قند است که در ۵-۲ درصد حاملگی ها رخ می دهد . با افزایش سن مادر در هنگام بارداری احتمال وقوع آن افزایش می یابد و در صورت عدم درمان موجب بزرگی جثه ، کم بودن قند خون ، کم بودن کلسیم خون و یرقان جنینی می شود . یک سوم مادرانی که در دوران بارداری به دیابت حاملگی دچار می شوند بعدها به بیماری دیابت نوع ۲ مبتلا خواهند شد . انواع دیگری از دیابت ممکن است بدنبال سایر بیماریها یا مصرف داروها بوجود آیند که قبلاً تحت عنوان دیابت ثانویه خوانده می شدند. علائم بیماری دیابت نوع ۲ کنترل نشده شامل پرنوشی ، پرادراری ، شب ادراری و کاهش وزن است . هر چند نیمی از آنها بدون علامت هستند و فقط شواهد آزمایشگاهی دارند.
بیماران نوع ۱ معمولاً ‌با پر ادراری ،‌پرنوشی ،‌ سردرد . تهوع ، استفراغ ، دل درد و تنگی نفس به پزشک مراجعه می کنند و ممکن است علائم اختلالات عمومی عصبی و کاهش هشیاری داشته باشند . آزمایشات بالینی اجباری در طی بارداری در تشخیص دیابت حاملگی بکار می رود. بیماران دیابتی در تمام طول عمر در کشمکش هستند تا سطح قند خونشان را نزدیک به طبیعی نگه دارند . با کنترل مناسب قند ، فشار و چربی های خون خطر ایجاد عوارض دراز مدت دیابت بطور چشمگیری کاهش خواهد یافت با این حال باید این مزایا را در مقابل خطر عوارض درمان و مخارج زیاد آن سنجید . در دراز مدت بهبود کنترل دیابت باعث کاهش هزینه های مربوط به عوارض مزمن آن خواهد شد. هر چند در کوتاه مدت این اقدامات پر هزینه اند . جلوگیری از چاقی ، رعایت رژیم غذایی مناسب یعنی کمتر مصرف کردن مواد شیرین و پرهیز از پرخوری انجام فعالیت جسمی در پیشگیری از ابتلا به دیابت نقش اساسی دارند.