مقدمه:
از دیرباز بشر برای بهره گیری از فضای مناسب در انجام آیینهای دینی از مواد توهم زا و محرک استفاده کرده است، در این میان موادی با طیف اثر کم خطر تا پرخطر را تجربه نموده است. از حدود 4 هزار سال قبل موبدان زرتشتی با سوزاندن اسفند و گیاه ارمک یا ریش بز، فضایی معطر و در عین حال توهم زا دانسته و ندانسته برای انجام مراسم خود ایجاد میکردند. امروزه میدانیم که اسفند دارای ماده موثره محرکی با نام هارمالین میباشد که ماده ای آرام بخش و درعین حال شادی آور است و یا افدرین ماده نشاط آور حاصل از گیاه ارمک میباشد که مصرف این دو هنوز در میان ما ایرانیان برای انجام مراسم رواج دارد. خوشبختانه در اکثر موارد استفاده از این مواد معطر مشکلی دربرندارد جز در مواردی خاص مانند بانوان باردار که گزارشاتی از احتمال سقط وجود دارد. برعکس مراسم ایرانی که مواد محرک نسبتا کم خطری را شامل میگردد مراسم برخی از اقوام با مصرف موادی با شدت اثربیشتری همراه بوده است. سرخپوستان مکزیک در مراسم مذهبی خود از نوعی کاکتوس توهم زا بنام پیوت استفاده میکرده اند که اینک مشخص شده است که یکی از موثرترین مواد توهم زای جهان رادر خود دارد. نام این ترکیب مسکالین است.


ساختار شيميايي هارمالين ماده موثره در اسفند
توهم: رفتاری است در تخالف با واقعیت موجود که فرد بر اثر آن دیدن، شنیدن، احساسات و یا تصاویری را تجربه میکند که وجود خارجی ندارند. بیشتر این آثار بواسطه اثر مداخله گر مواد توهم زا بر اعصاب سیستم مرکزی عصبی میباشد که منجر به ترشح ماده میانجی عصبی موسوم به سروتونین میشود. با توجه به پراکندگی این اعصاب در سراسر مغز و نخاع آثار این واقعه بصورت تغییر در رفتار درک و سیستمهای تنظیمی مرکزی مشاهده میشود که در خلق و خو، گرسنگی، دمای بدن، کنترل ماهیچه ای و درک عصبی تاثیر دارد. با توجه به دید دارویی این مقاله، تقسیم بندی زیر برای ترکیبات توهم زا ارائه میگردد.


ساختار ملکولی دوپامین
در این نگارش انواع ترکیبات محرک و توهمزا از دید داروشناسی و شیمی دارویی بررسی شده است.