وزرای ارتباطات از آغازتا امروز وزرای ارتباطات از آغازتا امروز
این هشت نفر

م.ر. بهنام رئوف
وزارت ارتباطات و فناوري اطلاعات يكي از 21 وزارتخانه ايران است. اين وزارتخانه اما داستان دور و درازي داشته است.
</B>


پست در ‌ايران تا پیش از سال ۱۲۹۷هجری قمری برابر با 1258 هجری شمسی به صورت «اداره» بود و تمامي‌امور پستی در آن زمان توسط همین اداره صورت می‌گرفت. در‌اين سال به سبب موفقیت‌هایی که به دست آمده بود، ناصرالدین شاه دستور داد تا موسسه پست آن روز به وزارت تبدیل شود و اداره آن را به امین الملک وزیر وظایف و رييس دارالشوری سپرد. وی یک سال بعد؛ یعنی در سال 1259 از وزارت وظایف و ریاست دارالشوری استعفا کرد تا برای رسیدگی به امور وزارتخانه جدید فرصت بیشتری پیدا کند. وزارت جدید پست همچنان توسط امین الملک و میرزا رحیم که به معاونت‌اين وزارتخانه منصوب شده بود، اداره می‌شد. در سال 1264 جزوه‌ای کوچک در ۵۲ صفحه به نام تعرفه اداره جلیلیه پستخانه ‌ايران با چاپ سنگی منتشر شد. در‌اين رساله نقشه‌هایی از جمیع تلگرافخانه‌ها، پست خانه‌ها و چاپارخانه‌ها و خطوط پستی آن‌ايام آمده بود. به موجب مندرجات آن رساله، کشور‌ايران در آن سال دارای ۷ خط اصلی و پنج خط فرعی پستی بوده‌ است. از‌اين سال به بعد تغییرات عمده‌ای در اداره یا وزارت پست آن وقت به جز تغییر در تشکیلات ساختاری و سازمانی آن صورت نگرفته‌است. پس از صدارت امیرکبیر تحولات تازه‌ای در پست کشور رخ می‌نماید؛ به نحوی که فعالیت پست‌های کشورهای استعمارگر در‌ايران تعطیل می‌شود و پیک‌های پست‌ايران با نظم و نظامي‌که از سوی امیرکبیر در ترکیب وزارت پست شکل داده بود با سرعت و دقت بسیار امور مراسلاتی را انجام می‌دادند. پست در سال 1288 هجری شمسی دستخوش تغییراتی شد و تشکیلاتی نو یافت. اداره تلگراف در‌اين زمان به پست اضافه شد و وزارت پست و تلگراف شکل تازه‌ای به خود گرفت. در سال 1282 اولین امتیاز تلفن به بصیر الممالک واگذار شد و به‌اين ترتیب تلفن نیز در تهران شروع به کار کرد. در سال ۱۳11 وزارت پست و تلگراف پیشنهادی به مجلس تقدیم کرد که با مصوبه‌ای سهام شرکت تلفن وقت را خریداری کند. پس از صدور‌اين مجوز و خرید سهام شرکت تلفن از اواخر سال 1308هجری شمسی وزارت پست و تلگراف و تلفن شکل گرفت.
از‌اين سال به بعد توسعه همه جانبه‌ای در‌اين وزارتخانه صورت گرفت تا سال ۱۳۸۲ که شرکت‌ها و مراکز متعددی زیر مجموعه آن را تشکیل می‌دادند و هر یک از آنها با توانمندی‌ها و فعالیت‌های بسیار، تحولات فراوانی را شکل داده و باعث گسترش وضع ارتباطی کشور در بخش‌های پست و مخابرات شدند. در سال ۱۳۸۲ همزمان با تصویب لایحه تغییر وظایف و نام، وزارت پست و تلگراف و تلفن به «وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات»توسط مجلس شورای اسلامي‌و با توجه به تغییر ساختار شرکت مخابرات‌ايران، مجموعه قوانین وظایف و اختیارات جدید‌ اين وزارتخانه، تدوین و تصویب شد.
سه شرکت ارتباطات دیتا – که در سال ۱۳۸۴ به فناوری اطلاعات تغییر نام داد –زیر ساخت و ارتباطات سیار در کنار شرکت مخابرات‌ايران تشکیل شدند و علاوه بر آن‌ها شرکت مادر تخصصی مخابرات و پست، تشکیل دو سازمان فضایی و تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی و دو شورای فرابخشی با عناوین «شورای عالی فناوری اطلاعات» و «شورای فضایی» نیز بخشی از ‌اين تحولات به حساب می‌آید.
دانشگاه متعلق به‌اين وزارتخانه تحت عنوان دانشکده علمي‌و کاربردی پست و مخابرات‌ايران نیز قرار است به زودی به دانشکده ارتباطات و فناوری اطلاعات تغییر نام دهد.
نگاهی به هفت وزیر
اولین وزیر پست و تلگراف و تلفن بعد از انقلاب اسلامي‌دکتر محمد حسین اسلامي‌بود که در دولت موقت بازرگان روی کار آمد.


سال ۱۳۱۲ ه.ش در تهران متولد شد و بعد از گذراندن تحصیلات ابتدایی از سال ۱۳۳۰ تا ۱۳۳۱ دوره مدرسه پست در آموزشگاه اختصاصی وزارت پست و تلگراف و تلفن را گذراند و سپس از دبیرستان دارالفنون تهران در رشته ریاضی در مقطع دیپلم فارغ التحصیل شد. وی در اواخر سال ۱۳۳۵ برای ادامه تحصیلات در رشته الکترونیک و مخابرات به کشور آلمان غربی عزیمت کرد و در سال ۱۳۴۳ به‌ايران بازگشت و طبق تعهدات قبلی در وزارت پست و تلگراف و تلفن مشغول خدمت شد. دکتر اسلامي‌علاوه بر تحصیل در دانشکده‌های مخابرات و پلی تکنیک تالیفات و مقالاتی نیز در زمینه مسائل فنی و مخابراتی دارد.
بعد از دکتر اسلامی، شهید دکتر محمود قندی به عنوان دومین وزیر‌اين وزارتخانه انتخاب شد.

قندی متولد 1323 در تهران بود. در سال 1341 تحصیلات ابتدایی و متوسطه را در دبستان محمدی و دبیرستان علوی به پایان رساند. وی سپس دوره مهندسی مکانیک را در سال 1345 در دانشگاه تهران به پایان رساند. بعد از آن قندی برای ادامه تحصیلات عازم آمریکا شد و در سال 1350 درجه دکترای خود را با بالاترین نمره دانشگاهی (94/3) در رشته مهندسی برق و الکترونیک دریافت كرد و پس از مراجعت به‌ايران مشغول تدریس در دانشکده فنی دانشگاه تهران و دانشکده مخابرات شد. وی پس از پیروزی انقلاب اسلامي‌به سمت ریاست دانشکده مخابرات و سپس از طرف شورای انقلاب به وزارت پست و تلگراف و تلفن منصوب شد. شهید قندی در تاریخ هفتم تیر 1360 با انفجار بمب توسط منافقین در دفتر مرکزی حزب جمهوری اسلامي‌به همراه 72 تن دیگر از یاران حضرت امام (ره) به درجه رفیع شهادت نائل آمد.
سید مرتضی نبوی، سومین وزیر وزارت پست و تلگراف و تلفن در دولت میرحسین موسوی بود.

نبوی که هم اکنون مدیرمسولی روزنامه رسالت را به عهده دارد و از اعضای مجمع تشحیص مصلحت نظام است در سال 1326 در قزوین متولد شد. بعد از گذراندن تحصیلات ابتدایی در‌اين شهر در سال 1345 به دانشگاه فنی دانشگاه تهران راه یافت و موفق به اخذ درجه فوق لیسانس در رشته برق و الکترونیک شد. او در سال 1359 به سمت معاونت مالی، اداری شرکت مخابرات درآمد و سپس به وزارت پست و تلگراف و تلفن منصوب شد.
مهندس سیدمحمد غرضی از سال ۱۳۶۴ تا ۱۳۷۶ به عنوان چهارمین وزیر پست و تلگراف و تلفن در‌اين وزارت خانه مشغول به خدمت بود.

غرضی در سال 1320 در اصفهان متولد شد و بعد از گذراندن تحصیلات ابتدایی و متوسطه در سال 1340 وارد دانشگاه فنی دانشگاه تهران شد و موفق به دریافت درجه فوق لیسانس در رشته الکترونیک گردید. وی در سال‌های 1346 و 1347 برای گذراندن دوره‌های تخصصی انتقال و توزیع نیروی برق عازم فرانسه شد. پس از پیروزی انقلاب اسلامي‌سمت‌های مختلف در سپاه پاسداران، استانداری کردستان و استانداری خوزستان عهده دار گردید و در سال 1360 به عنوان وزیر نفت انتخاب و از سال 1364 تا 1376 به عنوان وزیر پست و تلگراف و تلفن در دولت مشغول به خدمت بود. بعد از ارائه خدمات تلفن ثابت و پست که تا آن زمان تنها خدمات ملموس‌اين وزارتخانه بود، غرضی اولین وزیری بود که تلفن همراه را هم به سبد محصولات وزارتش افزود. البته ارائه خدمات‌اينترنتی نیز به صورت محدود در آخرین روزهاي فعالیت او ارائه شد.
داستان وزارت اما در دولت هفتم و هشتم داستان متفاوتی با سایر سال‌ها داشت. دکتر سید محمدرضا عارف، از شهریور 1376 تا خرداد 1379 به عنوان پنجمین وزیر پست و تلگراف و تلفن شناخته شد. محمد رضا عارف در سال 1330 در یزد به دنیا آمد و پس از کسب رتبه اول ریاضی کشور در سال 1348 با اخذ دیپلم ریاضی در سال 49 وارد دانشکده فنی دانشگاه تهران و در سال 1354 با کسب معدل 91 /3 و رتبه اول فارغ التحصیل شد.

او با استفاده از بورس تحصیلی دانشگاه صنعتی اصفهان برای ادامه تحصیل عازم آمریکا شد و در سال 1355 مدرک فوق لیسانس مخابرات با معدل 4و در سال 1359 مدر ک دکترای برق را از دانشگاه استنفورد دریافت کرد. بین سال‌های ۱۳۷۳ تا ۱۳۷۶ رييس دانشگاه تهران بود و پس از وزارت دوران وزارت بین سال‌های ۱۳۷۹ تا ۱۳۸۰ پس از ادغام سازمان برنامه و بودجه و سازمان امور اداری و استخدامی، اولین رییس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور بود. بعد از آن نیز در دولت هشتم به عنوان معاون اول رییس جمهور مشغول به خدمت شد. در اواسط سال 78 بود که مرکز دیتای‌اين وزارتخانه اقدام به ارائه‌اينترنت به کاربران عادی نمود. هرچند که تعداد‌ اين کاربران در مقایسه با کاربران فعلی بسیار اندک بود.
بعد از جدا شدن عارف از وزارت، نصرا... جهانگرد از خرداد ۷۹ تا شهریور همان سال به عنوان سرپرست وزارت پست و تلگراف و تلفن منصوب شد. جهانگرد اما نتوانست در آن سال رای اعتماد از مجلس شورای اسلامي‌اخذ کند و به‌اين ترتیب از سرپرستی ‌اين وزارتخانه نیز کنار رفت. بعد از جهانگرد سید عبدا... میرطاهری از مهر ۷۹ تا دی‌ماه همان سال به عنوان سرپرست وزارت پست و تلگراف و تلفن منصوب و نظارتش بر‌اين وزارتخانه تا معرفی دکتر سید احمد معتمدی ادامه داشت. معتمدی به مدت چهار سال ششمین وزیر وزارت پست و تلگراف و تلفن بود. او از دی‌ماه سال ۱۳۷۹ تا شهریور ۱۳۸۴ در‌اين سمت به فعالیت پرداخت که در سال 1382 نام وزارتخانه اش به وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات تغییر یافت.
معتمدی در سال ۱۳۳۲ در تهران به دنیا آمد. در سال ۱۳۵۷ از دانشگاه صنعتي اميركبير در رشته الکترونیک فارغ التحصیل و به عنوان دانشجوی ممتاز با بورس تحصیلی عازم فرانسه شد و مدارک فوق لیسانس و دکترای خود را در رشته الکترونیک دیجیتال و سیستم انفورماتیک از دانشگاه پیر و ماری کوری فرانسه اخذ نمود.

از جمله سوابق اجرايی او می‌توان به معاونت فن آوری وزارت علوم، تحقیقات و فن‌آوری و ریاست سازمان پژوهش‌های علمي ‌و صنعتی‌ايران اشاره کرد. او همچنین معاون پژوهشی وزارت علوم و دبیر شورای پژوهش‌های علمي ‌کشور از سال ۱۳۶۵ تا ۱۳۷۲ بوده‌اند و از سال ۱۳۶۲ تا کنون عضو هیات علمي‌دانشگاه صنعتی امیر‌کبیر می‌باشند. در سال ۱۳۷۶ با حکم عارف کمیته خودکفایی مخابرات متشکل از چند تن از معاونان و مدیران وزارت پست و تلگراف و تلفن مخابرات و به صورت مشترک با سازمان پژوهش‌های علمي‌و صنعتی‌ايران تشکیل شد که مدیریت‌اين کمیته با معتمدی بود.بعد از پایان عمر دولت هشتم و با روی کار آمدن دولت نهم، دکتر محمد سلیمانی از شهریور سال ۱۳۸۴ تاکنون هفتمین سکاندار ‌اين وزارتخانه بوده است.
سلیمانی متولد سال ۱۳۳۳ در شهر خشت واقع در استان فارس بود. در سال 1357 لیسانس خود را در رشته مهندسی مخابرات با کسب رتبه ممتاز از دانشگاه شیراز کسب کرد و سپس برای ادامه تحصیلات راهی فرانسه شد و فوق لیسانس خود را در سال 1359و مدرک دکترای تحصیلی خود را در سال 1361 از دانشگاه پیر و ماری کوری پاریس مدرسه عالی برق SUPELEC فرانسه در رشته مخابرات و با گرایش الکترونیک بسامد بالا دریافت کرد.

او مدتی رییس دانشگاه علم و صنعت بود. همچنین سمت‌هایي نظیر معاون امور دانشجویی در وزارت فرهنگ و آموزش عالی، معاون پژوهشی دانشگاه علم و صنعت، معاون پژوهشی سازمان پژوهش‌های علمي‌و صنعتی‌ايران، مدیر گروه مخابرات دانشگاه علم و صنعت‌ايران، مدیر صنعت سامانه‌های فضایی صنایع مخابرات‌ايران و رييس مرکز تحقیقات عالی الکترونیک صنایع الکترونیک‌ايران از دیگر سمت‌های او بوده است. دوران محمد سلیمانی را مي‌توان پردرآمدترین دوران وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات عنوان کرد. مهم‌ترین عملکرد او کاهش قیمت سیم کارت تلفن همراه به همراه کاهش زمان انتظار برای دریافت آن عنوان کرد؛ البته با واگذاری‌های بیش از حد اپراتور دولتی کیفیت ‌اين خدمات به عنوانی چالشی برای وزارت او محسوب شد که طی چهار سال گذشته، بیشترین وقت را از او گرفت. سلیمانی همچنین در دوران وزارتش توانسته داستان اپراتور دوم را که از دولت هشتم آغاز شده بود پایان دهد و با حذف ترکسل به دلیل شرایط امنیتی مجوز‌اين اپراتور را برای ام تی‌ان صادر کرد؛ هرچند که سلیمانی تمام تلاشش را در دو سال آخر وزارتش به کار بست تا با اعطای مجوز اپراتور‌سوم بتواند رکوردی را برای خود به ثبت برساند، اما باز هم‌اين اپراتور به سرانجام اپراتور دوم گرفتار شد و فرجامش به دست وزیر پیشنهادی جدید رسید.
اگر چه موفقیت فضایی در پرتاب ماهواره امید نیز از دیگر دستاوردهای وزارت سلیمانی است، اما با تمام‌اين احوال انتقادات بی‌شماری نیز بر نحوه مدیریت و تصمیم‌گیری‌های وزارت او مطرح شد. انتقاداتی که حجم عظیمي‌از آن از سوی بخش خصوصی و به دنبال کارشکنی‌های دولتی صورت گرفت؛ به طوری که در‌اين اواخر، شکایت بخش خصوصی و احضار معاونان آقای وزیر به دادگاه باعث شد تا او برخی از تصمیمات قبلی خود را اصلاح کند. مقابله وزارت سلیمانی با بخش خصوصی اما به‌اينجا ختم نشد. با دخالت‌اين نهاد دولتی (که از قضا در دوران او به تالار بورس نیز راه یافته بود) در ارائه خدماتی که پیش از آن از سوی بخش خصوصی ارائه شده بود باعث شد تا‌اين بار رییس جمهور حکم به توقیف موقت‌اين فعالیت‌ها را صادر کند.
آی تی حلقه مفقود در وزارت
هر چند که در سال 82 نام وزارت تغییر یافت و فناوری اطلاعات نیز پیش از نام ارتباطات به آن اضافه شد، اما کارشناسان بر‌اين باورند که در سال‌های گذشته به خصوص در چهار سال اخیر نه تنها توجهي به بخش‌ آي تی کشور نشده است، بلکه‌اين بخش با کمترین امکانات روبه‌رو بوده و باعث شده تا به رغم افزایش ضریب نفوذ خدمات ارتباطی، اما رتبه ‌ايران در مجامع ذی‌ربط مرتبط به شدت کاهش یابد.
شاید ‌اين امر مهم‌ترین دلیلی باشد که مهندس رضا تقی‌پور، وزیر پیشنهادی جدید دولت دهم به مجلس بیشترین تمرکز خود در برنامه‌هایش را بر بخش فناوری اطلاعات گذاشته و مورد حمایت نمایندگان بخش خصوصی نیز قرار گرفته است.
مهندس رضا تقي‌پور انوري، متولد 1336 در مراغه است، كارشناسي مهندسي كامپيوتر از دانشگاه شهيد بهشتي - كارشناسي ارشد مهندسي صنايع- مديريت سيستم و بهره‌وري از دانشگاه علم و صنعت ايران - كارشناسي ارشد پژوهشي علوم مديريت از دانشگاه بوردو فرانسه و دوره دكتراي علوم مديريت- دوره مشترك دانشگاه بوردو فرانسه و سازمان مديريت صنعتي (در حال دفاع پايان‌نامه)، تحصیلات اوست.


هم اکنون معاون وزير ارتباطات و فناوري و رييس سازمان فضايي است و پیش از آن نیز سمت‌هایی همچون مديرعامل صنايع الكترونيك شيراز به مدت 5 سال - مديرعامل صنايع مخابرات ايران - قائم مقام مديرعامل صنايع الكترونيك ايران به مدت 8 سال (1384-1377) - معاونت تحقيقات صنعتي گروه الكترونيك و مخابرات - مدير صنايع امنيت مخابرات به مدت 8 سال - مدير صنعت الكترونيك و كامپيوتر گروه الكترونيك و مخابرات - عضو شوراي‌عالي (هيات مديره) شركت صنايع الكترونيك ايران به مدت 13 سال (1375 تاكنون) - رييس هيات مديره صنايع الكترونيك شيراز به مدت 3 سال- رييس هيات مديره صنايع اپتيك شيراز به مدت 4 سال و رييس هيات مديره ايزايران به مدت 3 سال را بر عهده داشته است.
تقی پور، تحقق فضاي رقابتي در عرصه ارتباطات، اصلاح قوانين و تداوم سرمايه‌گذاري در زمينه آموزش، پژوهش و جذب فناوري‌هاي جديد ارتباطي را ازجمله مهم‌ترين برنامه‌هاي خود اعلام كرده است و مي‌خواهد همانند خواسته بخش خصوصی قیمت‌اينترنت را کاهش و ضریب نفوذ آن و سایر وسایل ارتباطی را افزایش دهد. او همچنین مي‌خواهد به بازار فناوری اطلاعات توجه ویژه‌اي داشته باشد.
با توجه به اعلام خواسته‌های بخش خصوصی از وزیر آينده و اعلام برنامه‌های تقی‌پور از زبان خودش در مجلس به نظر مي‌رسد که قرار است فصل تازه‌اي در روابط بخش خصوصی و دولت در بخش فناوری اطلاعات‌ايجاد شود. فصلی که تمام فعالان خصوصی به پاییز بودن آن در دولت نهم اتفاق‌نظر داشته و حال منتظرند ببینند که‌ آيا وزیر پیشنهادی جدید در صورت کسب رای مي‌تواند بر برنامه‌ها و وعده‌های داده شده استوار مانده و بهار فصل آي‌تي را رقم بزند؟