ميکروويو که به اشتباه ماکروويو خوانده مي شود، از ترکيب دو واژه مايکرو يا ميکروmicro(به معني کوچک) وويوwave (به معني موج) تشکيل شده است و به معناي امواج با طول موج کوتاه و تعداد نوسانات (فرکانس) بسيار بالا مي باشد. فرکانس چنين امواجي، بين300 مگاهرتز تا چند گيگاهرتز در ثانيه مي تواند باشد. بُرد چنين امواجي کوتاه بوده و در حد چند متر است، ولي ميزان نفوذ آن ها نسبتا بالا است و از درون ابر و غبار عبور مي کنند. هر چه فرکانس بيشتر باشد، شدت نفوذ بيشتر ولي بُرد امواج، کوتاه تر مي شود. به عنوان مثال هر چيزي که در مجاورت دستگاه نوسان ساز اجاق هاي ميکروويو معمول قرار داشته باشد، به شدت تحت تاثير ارتعاشات قرار مي گيرد. در حالي که اگر نيم متر از منبع ارتعاش دور شود، قدرت امواج به يک صدم کاهش خواهد يافت.
امواج داراي طول موج کوتاه، هنگام برخورد به ماده، چنان موجب ارتعاش و تغيير قطب هاي منفي و مثبت موجود در آن مي شوند که اين جنبش بالاي ملکول ها موجب به هم خوردن شديد آن ها و ايجاد اصطکاک درملکول ها و در نهايت سبب گرم شدن آن ماده مي شود. در اين ميان نقش آب در درون ماده غذايي بارزتر است. زيرا ملکول هاي آب که قطبي هستند (همچون ديگر ملکول هاي قطبي)، بيشتر تحت تاثير نوسانات قرار گرفته و به شدت شروع به جابه جايي در محل خود مي کنند. به همين دليل هر چه غذا رطوبت بيشتري داشته باشد سريع تر تحت تاثير اين امواج قرار مي گيرد. البته امروزه اغلب دستگاه هايي که تحت عنوان ميکروويو به فروش مي رسند، علاوه بر لرزاننده ي (نوسان يا موج ساز) مورد بحث، داراي يک يا چند المنت (سيم فلزي اي که در مقابل جريان برق مقاومت بالايي دارد و موجب گرم شدن آن مي شود) هستند که به عنوان گريل (کباب پز) و فر، داخل دستگاه قرار داده شده اند. چنين دستگاه هايي را به عنوان "ميکروويو گريل دار" و يا "ميکروويو+ گريل+ فر" و يا کامبينيشن (يعني ترکيب چند دستگاه) مي شناسند.

معايب اجاق هاي ميکروويو
1- اين دستگاه غذا را در مدت کوتاهي گرم مي کند و يا مي پزد. ولي غذاي طبخ شده در آن چندان خوشمزه نيست. در ضمن در مورد استفاده از آن، چند نکته ي اساسي نيز وجود دارد. منبع ارتعاش در دستگاه ميکروويو ثابت است و اگر غذايي در مجاورت آن باشد تنها بخشي که نزديک منبع ارتعاش قرار دارد گرم مي شود. ميزان نفوذ امواج در ماده ي غذايي حدود 3- 5/2 سانتي متر مي باشد. در داخل دستگاه هاي قديمي، چرخاننده اي وجود داشت که با حرکت دادن غذا در جلوي دستگاه هاي لرزاننده به تمام غذا، اجازه ي دريافت انرژي کافي براي گرم شدن را مي داد. اغلب دستگاه هاي ميکروويو علاوه بر سيستم چرخاننده، داراي پروانه ي (عموما فلزي) جداگانه اي نيز هستند که با جابه جا کردن هوا، به همه ي مواد غذايي گرما مي رساند.
2- براساس برخي مطالعات، ارتعاشات شديد ميکروويو موجب پاره شدن ديواره ي سلول هاي غذاها و به هم ريختن ساختمان ظريف برخي مواد غذايي از جمله ويتامين ها شده و آن ها را به سرعت از بين مي برد.
در ضمن در اثر به جا ماندن راديکال هاي آزاد باقيمانده ي حاصل از ضايعات ويتامين ها و ديگر ملکول هاي تخريب شده، ممکن است درون غذا ترکيبات جديد خطرناکي ايجاد شود. برخي مطالعات، تغييراتي را در خون افراد استفاده کننده از غذاهاي ميکروويو شده گزارش نموده اند و همچنين احتمال سرطان زا بودن اين دستگاه را مطرح کرده اند.
3- نمي توان از هر نوع ظرفي در اجاق هاي ميکروويو استفاده کرد. زيرا برخورد امواج با سطح فلزات، ممکن است موجب ايجاد شعله و آتش سوزي و حتي انفجار دستگاه شود. اکنون ظروف فلزي مخصوصي جهت استفاده در ميکروويوها ساخته شده است. امروزه ظروف فراواني با برچسب "قابل استفاده در ميکروويو" در معرض فروش هستند، ولي اينکه براي کنترل کيفيت و سلامت آن ها از کدام استاندارد استفاده شده و يا بايد استفاده شود به طور دقيق مشخص نيست. برخي ظروف پلاستيکي غير استاندارد، هنگام تماس با مواد داغ، پليمرهاي شيميايي منتشر مي کنند که براي بدن انسان ايجاد مسموميت کرده و مصرف غذاهاي گرم شده در اين ظروف را خطرناک مي سازد. به همين دليل توصيه نمي شود غذا يا نوشيدني هاي داغ را در ظروف پلاستيکي نگهداري و يا سرو نمايند.
بحث ضررهاي ناشي از استفاده از اين دستگاه در طبخ و گرم کردن غذا، از مدت ها پيش مطرح بوده است. طبق نظر مخالفان با استفاده از اين دستگاه، امواج اين دستگاه علاوه بر ضايعات مواد غذايي، ممکن است به افراد نيز برخورد کرده و موجب ضايعاتي در بدن آن ها شود. طبق مطالعات علمي، حتي استفاده ي طولاني مدت از دستگاه(ميکروويو)، به دليل وجود امواج با طول کوتاه موجب ايجاد ضايعات و سرطاني کردن بافت هاي بدن فرد استفاده کننده مي شود. موادي از نشت امواج حاصل از اجاق هاي ميکروويو گزارش شده که در دراز مدت موجب نابودي برخي افراد استفاده کننده شده و حتي به مرگ برخي آن ها نيز انجاميده است. فرهاي ميکروويو امروزي نسبت به اولين نسل اين دستگاه ها (که بيش از سي سال پيش به بازار آمدند) ايمني بيشتري دارند. امکان خروج امواج از آن ها بسيار کمتر است و معمولاً در کارخانه توسط دستگاه هاي حساس، آزمايش و کنترل مي شوند. در ضمن اين اجاق ها (چه انواع قديمي و چه انواع پيشرفته ي امروزي)، هيچ نوع تشعشع راديو اکتيويته اي توليد نمي نمايند. علاوه بر نکات ياد شده، سوختگي ناشي از استفاده از اين دستگاه نيز مطرح است، ولي نسبت به ساير روشهاي پخت ،احتمال سوختگي کمتر است.
پختن تخم مرغ در اين دستگاه، گاه به انفجار آن در محوطه ي اجاق ميکروويو منجر مي شود. گرم کردن شير در ظروف شيشه اي، سبب مي شود حرارت شير بسيار بيشتر از حرارت ظرف آن باشد. نوشيدن چنين شيري موجب سوختگي شديد هم گرديده است.
در ضمن مواردي از کاهش سطح هموگلوبين خون در اثر مصرف شير گرم شده با مايکروويو نيز گزارش شده است. همچنين هنگام گرم کردن شير مادر ( منظور شير مادر نگهداري شده در فريزر مي باشد) در ميکروويو، ايمنوگلبولين هاي موجود در شير مادر به سرعت تخريب مي شوند. به همين دليل استفاده از اين دستگاه در گرم کردن غذاي کودکان توصيه نمي شود. مثال ديگر از تفاوت گرمايي مواد مختلف هنگام گرم کردن آن ها در اجاق ميکروويو، گرم کردن غذاها در ظروف سفالي است. ظروف سفالي معمولا از مواد داخل آن گرم تر مي شوند. دست زدن به اين ظرف موجب سوختگي مي شود. به عنوان نمونه اي ديگر، هنگام استفاده از اجاق ميکروويو جهت گرم کردن نان شيريني مربايي، مرباي درون شيريني به شدت گرم مي شود در حالي که بقيه ي مواد هنوز خيلي گرم نشده اند.هواي داخل دستگاه ميکروويو، بسيار خنک ترازغذ اي در حال پخت و يا گرم شدن است. زيرا ارتعاشات توليدي اجاق ميکروويو، موجب لرزش ملکول هاي غذايي و همچنين ملکول هاي هوا مي شود؛ ولي اين ارتعاشات به گرم شدن هوا نمي انجامد.
منبع : شماره 32 ماهنامه دنياي تغذيه