قوم اسرار یا اربابان کره زمین

[Borna66]

• ■ دوره مينوسي پيشين
  ما دوره مينوسي پيشين (دوره پيش از کاخها) را عمدتاً با تعدادي سفالينه و تکه هاي پراکنده چند مجسمه مي شناسيم. از جمله مي توان به سفالينه هاي بسيار سخت موخلوس (محلي که سفالينه هاي مزبور در آن کشف شدند و ظاهراً از سفالينه هاي مصري متعلق به سلسله هاي اول تا چهارم تقليد شده اند) و ظروف گلي دست – ساخته مزين به طرحهاي نقرشده هندسي اشاره کرد. برجسته ترين و شايد جالب ترين آفريده هاي هنر اژه اي در عصر مفرغ پيشين، تعداد بسيار زيادي پيکره هاي کوچک اندام مرمرين از جزاير سيکلاد است. بيشتر اين پيکره ها شبيه سازيهاي برهنه زنها در حالتي هستند که دستهايشان را در ناحيه شکمشان روي هم گذاشته اند. اين «بتهاي تخت الوار مانند» که در اندازه هاي متفاوت (از چند سانتي متر تا اندازه طبيعي بدن) ساخته شده اند اعقاب بسيار ساختگي و طرح يافته الهه مادر متعلق به عصر نوسنگي هستند.
  
  
• 
  100 - چنگ نواز ، كروس حدود 2000 ق م ، مرمر، بلندي 23
  99 – بت سيكلادي ، سيروس، حدود 2500 – 2000 ق م. مرمر، بلندي 22 سانتي متر
  
  
  سبکهاي اين پيکره ها مانند اندازه هايشان متفاوت هستند و از پيکره هايي با تناسبهاي طبيعي تا شکلهايي که بيش از آنکه به پيکر آدمي شباهت داشته باشند به ويلن شباهت دارند، نوسان پيدا مي کنند. نمونه اي که در اينجا آورده ايم (تصوير 99) در حد وسط قرار دارد: شکلهاي ارگانيک به شکلهاي تقريباً هندسي (مثلث، مستطيل، بيضي، استوانه) تبديل شده اند، ولي اشاره به پيکره زن همچنان واضح است و شيوه درهم آميزي بخشهاي سبک دار گوناگون، گيرايي هنري قابل توجهي دارد، نشانه هايي از رنگ که بر روي برخي از اين پيکره ها يافت شده، نشان مي دهد که دست کم بخشهايي از آنها رنگ آميزي مي شده اند. چشمها غالباً رنگ مي شدند و پرداختهاي اضافي رنگي را به صورت گردن آويزها و دستبندهاي رنگين مجسم مي کردند. در مجموعه پيکره هاي سيکلادي، گاهگاه پيکره هاي مردان نيز ديده مي شوند. اين پيکره ها غالباً به صورت نوازنده ظاهر مي شوند، مانند پيکره چنگ نواز (تصوير 100)، که بين شکل هاي تقليدي صندلي و چنگ قرار گرفته است و مطيعانه سرگرم انجام دادن وظيفه اي است که ظاهراً بخشي از مراسم تدفين بوده است. سر بشقاب گونه و گردن دراز و لوله مانند اين پيکره به همان سبک پيکره هاي تخت ساخته شده اند، ولي بدنش داراي حجم شده است و در ترکيب بنديش گونه اي کيفيت سه بعدي ديده مي شود که در بتهاي تخته الواري وجود نداشت. هر چند تعيين ترتيب تاريخي اين پيکره هاي سيکلادي ميسر نشده، چنين به نظر مي رسد که بيشترشان به نيمه دوم هزاره سوم پيش از ميلاد تعلق داشته باشند، به اعتقاد باستان شناسان، پيکره چنگ نواز به پايان خط مربوط مي شود و احتمالاً با کاخهاي کرتي همزمان بوده است.

[Borna66]

■ دوره مينوسي ميانه

دوره مينوسي ميانه با تأسيس کاخهاي «کهن» در حدود 2000 سال پيش از ميلاد مشخص مي شود. ساختمان سازي در کرت، نه بر مقابر و معابد تأکيد مي کرد نه بر دژها، بلکه به کاخهاي مخصوص پادشاه و ملتزمينش توجه داشت و شهرهاي پادشاهي نيز گرداگرد همين کاخها ساخته مي شدند. عدم وجود استحکامات در جزيره کرت، در منطقه اژه نيز مشهود است زيرا نقاط استحکامات بندي شده در تمام عرصه هاي جغرافيايي هنر هلاسي و سيکلادي به چشم مي خورند. اين يا دليلي بر قدرت نيروهاي دريايي کرت و صلح پايدار در جزيره (گونه اي صلح مينوسي) يا هر دوي اينهاست؛ ولي اين کاخهاي کهن فقط پس از حدود سه سده يعني در حدود 1700 پيش از ميلاد، احتمالاً در اثر يکي از زلزله هاي مکرري که اين بخش از منطقه مديترانه را مي لرزانند، نابود شدند.
102 - كوزه منقاري شكل (شيوه كامارس) فايسنوس،‌حدود 1800 -1700 ق م . بلندي تقريباً 26 سانتي متر ، موزه باستان شناسي ، هراكليون

101- خمره كوچك،‌پسورا حدود 2000- 1850 ق م. بلندي 28

يکي از پيشرفتهاي فني مهم در اوايل دوره کاخهاي کهن، ابداع چرخ کوزه گري بود که ساختن ظروفي با جداره هاي نازکتر و شکلهاي ظريفتر را ممکن ساخت و موجب پيدايش صنعتي پر رونق گرديد. هنر سفالگر مينوسي با ساختن سفالينه هاي معروف به پوست تخم مرغي به چنان درجه اي از ظرافت رسيد که حتي اگر فقط به ظرافت اسلوب سفالسازي توجه داشته باشيم، شايسته حد اعلاي ستايش است؛ ولي هنرمند کرتي، در همان حال، سبکي تزييني مي افکند که مکمل ساخت ظريف و شکلهاي پيچيده سفالينه هايش بود. او که کارش را با الگوهاي نسبتاً ساده و خطوط منحني با رنگ تيره بر زمينه روشن آغاز کرده بود (تصوير 101) به سوي سبک تزييني چند رنگي پيش رفت که سفالينه هاي پرشکوه (تصوير 102) کشف شده در غار کامارس در دامنه کوه ايدا نقطه اوج آن به شمار مي روند. در سطح برآمده و برخوردار از «احساس» قدرت و نشاط روحي خاص هنر مينوسي، زمينه سياه براقي را مي بينيم که طرحي شبه هندسي به رنگ زرد مايل به سفيد با خطوط زرد و قرمز پراکنده در رويش نقش بسته است و تزيين رنگين و هماهنگ تشکيل مي دهد. در اينجا نيز همچون مصر، مضامين هنري از زندگي طبيعي گرفته مي شوند، با اين تفاوت که اين بار به صورت نقشهايي حلزوني نمايانده مي شوند که به طرز زيبايي بر شکل ظرف منطبق و با آن يکي شده اند.
اين کاخها که براي پادشاهان و خدمه ايشان بازسازي شدند، بزرگ، راحت و زيبا بودند و پلکانها و حياطهاي فراوان براي نمايشها، جشنها و مسابقات داشتند. بزرگترين کاخ از آن ميان يعني کاخ کنوسوس (تصويرهاي 103 و 104) ساختماني بي نقشه بود که در برابر شيبهاي فوقاني و بر بالاي تپه اي کم ارتفاع در انتهاي يک دشت حاصلخيز ساخته شده بود. زمين حياط بزرگ مستطيل شکلي که تمام واحدهاي کاخ، گرداگرد آن ساخته شده اند در زمان کاخ کهن تسطيح شده بود و شيوه حلقه زدن ساختمانها به دور آن حکايت از اين دارد که نقشه اش پيشاپيش تهيه نشده بود بلکه چندين هسته مرکزي ساختماني، همراه با هم رشد مي کرده اند و حياط مزبور نيز نقش عامل سازمان دهنده اصلي را ايفا مي کرده است. دومين عامل سازمان دهنده، دور دالان دراز بوده اند.