گفت و گو با مدیر واحد رباتیک و اتوماسیون سیکو
محمد حسین کاظمی دکترای برق گرایش کنترل از دانشگاه صنعتی امیر کبیر، فوق لیسانس کنترل از دانشگاه صنعتی شریف و لیسانس الکترونیک را از دانشگاه خواجه نصیر اخذ کرده است. هم اکنون هم مدیر واحد رباتیک و اتوماسیون شرکت مهندسی توسعه سایپا یا همان سیکو است. علاوه بر این وی در دانشگاه شاهد نیز تدریس می کند.


کار حرفه ای خود را در پژوهشکده سیستم های پیشرفته صنعتی وابسته به دانشگاه صنعتی شریف و سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران شروع کرد. این پژوهشکده تقریباً اولین واردکننده ربات های صنعتی به ایران بوده اما سیاست های آن به تدریج تغییر کرده است. چند سال بعد ایران خودرو در این زمینه شرکت تام را تأسیس کرد و در سایپا نیازسنجی، تهیه و نصب ربات های صنعتی اکنون یکی از وظایف شرکت سیکو یا همان شرکت مهندسی توسعه سایپاست.



هرچند کارهایی که تاکنون در زمینه اتوماسیون و رباتیک انجام شده در خور شأن و پتانسیل های گروه خودروسازی در مقایسه با سایر خودروسازان دنیا نیست، اما در هر صورت حرکت های جدیدی آغاز شده است. دکتر کاظمی به کمک دکتر آریا الستی از دانشگاه صنعتی شریف حدود پنج سال پیش در سیکو، واحد رباتیک و اتوماسیون را راه‌اندازی کردند که هدف از تشکیل این واحد حمایت و پشتیبانی از فعالیت ها و پروژه های رباتیک گروه سایپاست. این واحد در پنج سال گذشته پروژه های مختلفی اجرا کرده است، از جمله نصب و راه‌اندازی سلول رباتیک نقطه جوش در خط قدیم پراید، که در آن دو ربات صنعتی ABB جایگزین ربات های کاوازاکی قدیمی شدند. این سلول اکنون در حال کار در خطوط سایپاست.


در حال حاضر دو پروژه ی دیگر هم در شرف نهایی شدن است؛ پروژه ی پاشش پی وی سی کف بدنه پراید به کمک ربات صنعتی و دیگری پروژه ماستیک زنی شیشه های پراید. همچنین در پارس خودرو نیز یک سلول رباتیک چسب زنی دور شیشه ی خودروی تندر 90 طراحی و اجرا کرده است. این واحد، طراحی، نصب و اجرا را در همه زمینه ها اعم از سخت افزار و نرم افزار را انجام می دهد. بعد از طراحی یک سلول رباتیک، اجزای آن از یکی از شرکت های معتبر در این زمینه، از جمله ABB، هیوندایی و غیره خریداری می کنند. این واحد از نرم افزار Robcad استفاده می کند که امکان شبیه سازی خطوط رباتیک و غیررباتیک را فراهم می آورد. سلول طراحی شده یک بار در واحد رباتیک سیکو امتحان و بعد به خط منتقل می شود.


دکتر کاظمی معتقد است سیکو می تواند ادعا کند که تمامی پروژه های رباتیک را از ابتدا تا انتها اجرا و مدیریت کند. در زمینه رباتیک در کشور، هرچند گروه های مختلفی در زمینه ربات کار کرده اند اما منسجم و هدفمند عمل نکرده اند، درضمن آن چه در دانشگاه ها پیگیری می شود با آن چه در صنعت مورد نیاز است تفاوت دارد و به همین دلیل رباتیک دانشگاهی در ایران با رباتیک صنعتی فاصله زیادی دارد و حتی بعضی از استادان برجسته در زمینه رباتیک وجود دارند که تا کنون سروکار زیادی با ربات های صنعتی نداشته‌اند. به علاوه در میان صنایع، بیشتر صنعت خودرو به ربات های صنعتی روی آورده است.
مدیر واحد رباتیک و اتوماسیون سیکو درباره ی دلایل روی آوردن به ربات در صنعت می گوید: سه دلیل اصلی برای استفاده از ربات وجود دارد، افزایش کیفیت، وجود محیط‌های زیانبار و خطرناک برای نیروی انسانی-حتی اگر توجیه اقتصادی نداشته باشد-و سوم در شرایطی که نیاز به افزایش تیراژ تولید است و در گلوگاه ها نیروی انسانی سرعت لازم را ندارد.
دکتر کاظمی با نقل قول از نشریه IFR (مخفف International Federation of Robotics) آمار جالبی مطرح می کند و می گوید: در آمار این نشریه برای سال 2005 در شاخه رباتیک صنعتی جهش 30 درصدی در به کارگیری ربات ها رخ داده است. تعداد ربات های نصب شده در سال 2005 حدود 136 هزار و 700 ربات بوده و اگر جهان را به سه بخش آمریکا، اروپا و آسیا تقسیم کنیم، رشد سال 2005 بیشتر مربوط به آمریکا و آسیاست. چون در اروپا سال هاست که استفاده از ربات به تعادل رسیده است. این رشد بیشتر درصنعت خودرو و سایر صنایع نظیر الکترونیک، مخابرات و کامپیوتر اتفاق افتاده است.



در آسیا بیشترین مصرف ربات در کشورهای ژاپن و کره است. جالب است بدانید کره در سال 2005 در زمینه به کارگیری ربات 138 درصد رشد داشته یعنی حدود 13 هزار ربات در سال 2005 مصرف کرده است. بعد از این دو کشور با فاصله نسبتاً زیادی چین قرار دارد، هند، اندونزی، مالزی، فلیپین، سنگاپور، تایوان، تایلند و ویتنام در رده‌های بعدی قرار دارند که دز مجموع رقم بسیار ناچیزی را به خود اختصاص داده اند.
دکتر کاظمی در باره چگالی ربات چنین توضیح می دهد: اگر تعداد ربات نسبت به تعداد کارگر را چگالی ربات بنامیم. در حال حاضر به ازای هر 10 هزار کارگر در ژاپن 352، در کره 173، در آلمان 171، ایتالیا 130، سوئد 117، فنلاند 99 و فرانسه 84 ربات وجود دارد. این چگالی برای کل صنایع است، اگر چگالی ربات در صنعت خودرو را در نظر بگیریم، در ژاپن 1710، ربات به ازای هر 10 هزار کارگر وجود دارد، این رقم برای ایتالیا 1600، آلمان 1180، فرانسه 1120، اسپانیا 950، ایالات متحده 770، انگلستان 610 است.
در مورد قیمت ربات دکتر کاظمی گفت: از سال 1990 تا 2005 قیمت ربات ها تقریباً نصف شده ضمن آن که در این 15 سال کیفیت و کارایی ربات ها و تعداد اعمالی که انجام می دهند تقریباً پنج برابر شده است. البته می توان این نکته را نیز لحاظ کرد که حقوق و مزایای کارگر در سال 2005 بسیار بالاتر از سال 1990 است؛ حتی بر اساس آمارهای موجود دراین 15 سال در ایالات متحده حقوق و مزایای کارگری حدود 80 درصد افزایش داشته است.
دکتر کاظمی از ارائه این آمار به این نتیجه رسید که در ایران پتانسیل زیادی برای استفاده از ربات وجود دارد. زیرا چگالی ربات در ایران فاصله زیادی با کشورهای صنعتی دارد. در ایران آمار دقیقی وجود ندارد اما بعید است که کل ربات های صنعتی در ایران به 1000 دستگاه برسد. اگر سایپا به کیفیت می اندیشد ناچار است میزان استفاده از ربات های صنعتی را افزایش دهد. این که ربات جای کارگر را می گیرد یک باور اشتباه اشت که متأسفانه بعضی از مدیران نیز بر این باورند.


ربات های صنعتی شرکت ها را نه تنها از کارگر بی نیاز نکرده بلکه موجب رشد و ارتقای دانش فنی کارگران می شود و کار را آسان و کم خطر می کند. اگر بررسی شود مشخص خواهد شد که با نصب ربات صنعتی در ایران خودرو و سایپا نه تنها کارگری اخراج نشده بلکه استفاده از ربات‌ها کارآفرین نیز بوده است. البته هدف بالا بردن آمار بهره گرفتن از ربات نیست باید در نهایت استفاده از فناوری موجب افزایش کیفیت ، ایمنی و سلامت نیروی انسانی و افزایش سرعت کار شود. نتایج، رسیدن به این هدف را به خوبی نشان می دهد.



یکی از الزامات اولیه پذیرش این باور است که استفاده از ربات‌های صنعتی و تکنولوژی‌های نو می‌تواند در تعالی و رشد صنعتی کشور موثر واقع شود. در این راستا فرهنگ‌سازی استفاده از ربات به همراه افزایش سطح دانش و آگاهی نیروهای صنعتی کشور از مدیران ارشد گرفته تا مدیران میانی و پرسنل مهندسی و نیروهای کارگری لایه پایین می‌تواند مثمر ثمر واقع شود.






منبع : ماهنامه اندیشه گستر سایپا