تضمين


اصطلاعات مربع و مخمس و مسدس در مورد تضمين نيز به کار مي رود، بدين معني که شعري منتخب از شاعري مثلا سعدي، حافظ و ... انتخاب مي کنند و با سرودن مصراعهايي هم وزن و هم قافيه با مصراعهاي اول شعر انتخابي، آن را به صورت مسمطي چهار مصراعي يا پنج مصراعي يا شش مصراعي در مي آورند. اين نوع تضمين، چندان سابقه اي در شعر فارسي ندارد.
نوعي ديگر از تضمين که معمول شاعران از ديرباز بوده است، آن است که شاعر، يک مصراع يا يک يا دو بيت از شاعري ديگر را بر سبيل تمثيل يا براي موکد کردن سخن خويش به عاريت و امانت در سروده خود بياورد. اگر آن شعر و گوينده هر دو مشهور بودند، ذکر نام شاعر ضرورت ندارد، در غير اين صورت گوينده شعر را نام مي برند تا شاعر دوم به تهمت سرقت ادبي و انتحال متهم نشود.
رشيد وطواط مصراع عنصري را اين طور تضمين کرده است:
نموده تيغ تو آثار فتح و گفته فلک: چنين نمايد شمشير خسروان آثار
و سعدي، بيتي از فردوسي را
چنين گفت فردوسي پاکزاد که رحمت بر آن تربت پاک باد
ميازار موري که دانه کش است که جان دارد و جان شيرين خوش است