دگرسانى هاى گرمابى(hydrothermal alterations)
1- کانسارهاى مس پورفيرى با خاستگاههاى قاره اى يا کانسارهاى مس پورفيرى نوع مونزونيتى-کوارتز مونزونيتى در سال 1970، لاول وگيلبرت در مقاله خود تحت عنوان:
Lateral and vertical alternation mineralization zoning
In porphyry ore deposits .Econ .Geol.65,373-408.

توده معدنى سان مانوئلSan Manuel –kalamazoo Ore body در آريزونا را توصيف و يافته هاى خود را با 27 کانسار مس پورفيرى ديگر مقايسه کرده و نشان دادند که بهترين چهارچوب در اين خصوص ،ماهيت و توزيع مناطق دگرسانى گرمابى سنگ ديواره است. بر اساس ادعاى آنها عموماً چهار منطقه دگرسانى وجود دارد.اين مناطق بيشتر در اطراف استوک پورفيرى به صورت مناطق هم محور که پوسته هائى هم مرکز واغلب کامل را مى سازند متمرکز مى شود و غالباً در عمليات اکتشاف کانسارهاى مس پورفيرى به عنوان يک راهنما مورد استفاده قرار مى گيرد.
اين مناطق در مدل لاول وگيلبرت عبارت است:
1- منطقه پتاسيک (potassic zone)
اين منطقه هميشه حضور ندارد. هنگام حضور اين منطقه فاسيس هائى از اورتوکلاز وبيوتيت ثانوى،يا آنورتوکلاز-کلريت وگاه اورتوکلاز-بيوتيت-کلريت قابل شناسائى مى باشد. سريسيت نيز ممکن است حضور داشته باشد.کانيهاى ثانوى فوق، اورتوکلاز پلاژيوکلاز وکانيهاى مافيک اوليه توده نفوذى را جايگزين مى شوند. انيدريت به وفور ممکن است در اين منطقه يافت شود.فلدسپات هاى پتاسيم دار ثانوى عموماً از فلدسپات هاى پتاسيم دار اوليه، سديم بيشترى دارند.اين کانى ممکن است در رگچه هاى کوارتز سازنده کوارتز سازنده استوک ورک نيز موجود باشد.
در اين منطقه اغلب هسته اى با عيار پائين قرار دارد که در آن کلريت وسريسسيت کانيهاى غالب هستند.
2- منطقه فيليک (phyllic zone)
اين منطقه دلالت بر نوعى دگرسانى مى نمايد که در کانسارهاى ديگر بعنوان سريسيتى شدن ودگرسانى آرژليک پيشرفته شناخته مى شود.اين منطقه از روى حضور مجموعه کوارتز - سريسيت-پيريت مشخص مى شود ومعمولاً حاوى مقادير کمى کلريت، ايليت وروتيل است. امکان وجود پيروفيليت نيز هست.کربناتها وانيدريت از کانيهاى نادر به شمار مى آيند. در بخش داخلى اين منطقه سريسيت کانى غالب است،در صورتيکه به سمت بخش هاى بيرونى تر،کانيهاى رسى اهميت بيشترى مى يابند. سريسيتى شدن،فلدسپاتها وبيوتيت هاى اوليه را متاثر مى سازد،دگرسانى کانى اخير مقدار ناچيزى روتيل نيز توليد مى کند.اين قبيل دگرسانى ها،واکنش سيليس زا هستند وبه همين دليل مقدارى کوارتز تشکيل مى شود(سيليسى شدنsilicification). سطح تماس اين منطقه با منطقه پتاسيک،سطح تماسى تدريجى با ضخامت چند ده متراست.وقتى منطقه فيليک در ناحيه اى وجود داشته باشد،پيريت افشان(disseminated) ورگچه اى (veinlets) بيشترين گسترش را در اين منطقه خواهد داشت.
3- منطقه آرژيليک (Argillic zone)
اين منطقه دگرسانى گرچه هميشه وجود ندارد.ولى با آنچه که در ديگر کانسارها،دگرسانى آرژيليک حد واسط خوانده مى شود،معادل است.کانيهاى رسى از ويژگيهاى اين منطقه دگرسانى بوده وهمراه با کائولن در جهت نزديکتر شدن به توده معدنى فراوان شده،اما نسبت به منطقه فيليک،فراوانى کمترى دارد. پيريت نسبت به حالت افشان بيشتر به فرم رگچه ها يافت مى شود. بيوتيت اوليه ممکن است يا بدون تغيير بماند ويا به کلريت تبديل شود وفلدسپات پتاسيم دار معمولاً به نحوه گسترده متاثر نمى شود.
4- منطقه پروپيليتيک (prophylitic zone)
اين منطقه که خارجى ترين بخش دگرسانى است همواره حضور دارد،کلريت رايج ترين کانى آن بوده پيريت،کلسيت واپيدوت نيز آن را همراهى مى نمايد. کانيهاى مافيک اوليه(بيوتيت وهورنبلند) بطور بخشى يا کامل به کلريت وکربنات تبديل مى شود.پلاژيوکلاز ممکن است بدون تغيير بماند. اين زون در طول صدها متر مسافت به سمت سنگهاى دربرگيرنده آن،محو مى شود.

زون دگرسانى
کانيهاى شاخص
ويژگيها
پتاسيک
فلدسپات بصورت:
-جانشينى در پلاژيوکلازها
- تبلور مجدد در آپليت ها
حاوى رگچه هاى:کوارتز+موليبدنيت،کوارت ز+فلدسپات
پتاسيم دار+موليبدنيت+پيريت+منيتيت+ کوارتز،کوارتز+پيريت،کوارت +منيتيت+توپاز
+فلوئوريت،کوارتز+موليبدنيت +فلئوريت+فلدسپات پتاسيم دار+توپاز
زون فيليک يا زون کوارتز –سريسيت-پيريت
سريسيت در اثر دگرسانى کانيهاى فرومنيزين،پلاژيوکلازوفلدس پات پتاسيک-پيريت
- بالا بودن درصد پيريت،فراوانى رگچه هاى کوارتز+پيريت،شدت دگرسانى نسبت به زون زيرين خود(زون پتاسيک )کمتر مى باشد.
آرژيليک
کائولينيت، مونتموريونيت،کربناتها ومقدار جزئى سريسيت
آرژليک فوقان:درصد مقدار کائولينيت بطرف مرکز زون افزايش نشان مى دهد.
درصد مقدار مونتموريونيت بطرف خارج اين زون افزايش نشان ميدهد آرژليک تحتانى: فلدسپات هاى اوليه وثانويه اکثراً به کائولينيت ومقدار جزيى مونتموريونيت تبديل مى گردد وفرق اساسى آن با زون آرژيليک تحتانى: فلدسپات هاى اوليه وثانويه اکثراً به کائولينيت ومقدار جزيى مونتوموريونيت تبديل مى گردد وفرق اساسى آن با زون آرژليک فوقانى در بالا بودن درصد کائولينيت آن است
پروپيليتيک
اپيدوت،کلريت، کربنات وکانيهاى رسى
سيليسى
- کوارتز در بخش خارجى زون: +توپاز کلريت وبيوتيت سبز رنگ
70 درصد زون را رگچه هاى کوارتز تشکيل داده است وعلاوه بر کوارتز در بخش خارجى آن توپاز،کلريت وبيوتيت، سبز رنگ نيز ديده مى شود.
منيتيت- توپاز
منيتيت-کوارتز-توپاز-پيريت
رگچه هاى:منيتيت-کوارتز،منيتيت-کوارتز-توپاز،توپاز-کوارتز-پيريت
گرى زن
توپاز-مسکويت،کوارتز،فلئوريت وکرندوم
در زير زون آرژيليک تحتانى قرار دارد
گرونا
اسپسارتين
جانشين فلدسپات پتاسيم دار توسط گرونا،در بالاى زون فيليک وآرژليک قرار دارد