محوطه تاريخي تاق بستان در دامنه كوهي به همين نام در و در كنار چشمه اي در شمال شرقي حاشيه كرمانشاه قرار دارد. در اين محوطه ، آثاري از دوره ساساني شامل سنگ نگاره هاي اردشير دوم و دو ايوان سنگي بنامهاي ايوان كوچك و برزگ وجود دارند.





سنگ نگاره ادشير دوم
در سمت راست ايوان كوچك ، سنگ نگاره اي وجود دارد كه صحنه تاجي ستاني اردشير دوم ، نهمين پادشاه ساساني را نشان مي دهد. در اين مجلس ، شاه ساساني به حالت ايستاده با صورتي سه بعدي و بدني تمام رخ ، در حالي نقش شده است كه دست چپ او بر قبضه شمشير است و با دست راست در حال گرفتن حلقه روبان دار از شخصي است با صورت سه بعدي و بدن تمام رخ در حالي نقش شده است كه دست چپش بر قبضه شمشير و با دست راست حلقه روبان دار را به شاه اهدا مي كند. اين حلقه روبان دار نشانه عهد و پيمان روحاني است كه شاه موظف مي كند ، هميشه پشتيبان دين زرتشتي باشد و او را در حلقه نزديكان زرتشت پيامبر قرار مي دهد.
در سمت چپ نقش اردشير ، نماد ايزد مهر در حالي نقش بسته است كه بر روي گل نيلوفر بزرگي ايستاد است گل نيلوفر نماد مقدسي است كه ريشه در مرداب (اين نماد جهان مادي است) دارد. اما گل آن رو به خورشيد ، نور و آسمان و جهان مينوي مي رود و ايزد بر روي چنين گلي ايستاد است. او صورتي سه بعدي و بدني تمام رخ دارد و هاله اي از نور بالاي سر او ديده مي شود. در دستهاي او شاخه هاي برسم قرار دارند.
در زير پاي آنها پيكر يك دشمن شكست خورده ديده مي شود كه متاسفانه بخشهاي زيادي از آن از بين رفته است. برخي از تاريخ نگاران اين پيكر را متعلق به يكي شاهان شكست خورده كوشان مي دانند ولي بسياري از محققين فكر مي كنند كه اين نقش مربوط به جوليانوس امپراتور روم است كه در سال 362 ميلادي يا 2100 ديني زرتشتي بدست اردشير دوم كشته شد.



ايوان كوچك
اين ايوان داراي يك تاق با قوسي نيم دايره است. در ديوار انتها ايوان تاقچه اي است كه بالاي آن پيكره هاي شاهپور سوم و پدرش شاهپور دوم ساساني به همراه كتيبه هايي به خط پهلوي ساساني قرار دارند. در اين سنگ نگاره هر دو شخص به حالت ايستاده با صورتي نيم رخ و بدني تمام رخ نقش شده اند. هر دو دست راست را بر قبضه شمشير و دست چپ را بر قسمت بالاي غلاف شمشير قرار داده اند.


ايوان بزرگ
دو طرف ورودي اين ايوان مستطيل شكل است و تاق قوسي نعل اسبي شكلي هم دارد. بر روي سكوهاي انتهاي ايوان دو نيم ستون سنگ نگاري شده ، ديده مي شوند كه بر بالاي آنها تاقچه اي قرار دارد. ديوارهاي دو طرف ورودي اين ايوان با نقشهاي گياهي تزئين شده اند. در مركز بالاي ايوان هلالي نقش شده است كه به آن دو رشته روبان آويزان است. در لچكي هاي ايوان هم نقش دو الهه بال دار (نيكه) ديده مي شود. هر كدام از اين الهه ها يك حلقه روبان دار در يك دست و جامي پر از مرواريد در دست ديگر دارند. ديوار اتنهاي ايوان هم به دو بخش تقسيم شده است. در بخش بالايي ، صحنه تاج ستاني پادشاه ساساني و در پايين يك سوار كار نقش شده است. سنگ نگاره هاي تاق بزرگ شامل موضوعهاي زير است:
صحنه تاج ستاني: در اين صحنه خسرو پرويز با صورت و بدني تمام رخ بر روي سكويي ايستاده است. دست چپ را بر قبضه شمشير گذاشته است و دست راست را بطرف شخصي داراز كرده است كه در سمت راست شاه ايستاده است. در حاليكه او دست چپ را بر روي سينه گذاشته است و با دست راست حلقه روبان داري را به شاه اهدا مي كند. در سمت چپ شاه ، نماد آناهيتا با صورت و بدني تمام رخ ديده مي شود. او در دست چپ خود كوزه اي آب و با دست راست خود حلقه روبان داري را بطرف شاه دراز كرده است.
نقش سواركار : در بخش پايين ديوار اتنهاي ايوان يك مرد با صورتي سه بعدي و بدني تمام رخ سوار بر اسب قوي هيكلي ، سنگ تراشي شده است. اين شخصي كلاه خودي بر سر دارد كه تمام صورت و گردن او را به جز چشمها پوشانده است. بر روي كلاه خود هم تاجي قرار دارد. بسياري از تاريخ نگاران اسلامي اين سواركار را خسرو پرويز و اسب او را شبديز معرفي كرده اند.


صحنه شكار گوزن
در اين صحنه سه رديف فيل بانان ، گوزنها را از طريق دروازه اي كه در سمت راست حصار است ، به داخل شكارگاه رم مي دهند. اين گوزنها بدنبال چند گوزن دست آموز كه روباني در گردن دارند ، در حال فرار هستند. در درون شكارگاه هم شاه را در سه قسمت نمايش داده شده است:
در قسمت بالا سوار بر اسب و آماده شكار است. صحنه مياني شاه را در حال شكار نشان مي دهد. در پايين صحنه ، شاه كمان را بر گردن انداخته ، اين تصوير نشان دهنده پايان شكار است. در سمت چپ حصار هم چند نفر شترسوار گوزنهاي كشته شده را حمل مي كنند.


صحنه شكار گراز
اين صحنه در قابي مستطيل شكل سنگ تراشي شده است. در سمت چپ اين قاب 12 فيل كه روي هر يك دو نفر سوار شده اند، در 5 رديف عمودي نقش زده اند. اين فيل بانان در حال رم دادن گرازها از مخفي گاه باتلاقي خود به درون نيزارها هستند. در قسمت بالاي صحنه شكار ، قايقي پارويي ديده مي شود. در سمت راست قاب ، صحنه پايان شكار نشان داده شده است. در اين صحنه شاه داخل قايقي ايستاده و كماني را با زه باز به نشانه تمام شدن شكار در دست چپ گرفته است. در پايين اين صحنه ، نقش 5 فيل سوار در حال جمع آوري گرازهاي شكار شده ديده مي شود.




سنگ نگاره دوره قاجار
در بخش بالايي ديوار سمت چپ ايوان برزگ ، سنگ نگاره اي از دوره قاجار با كتيبه اي به خط نستعليق ديده مي شود. در اين سنگ نگاره محمد علي ميرزا بر روي تخته نشسته است. در سمت راست او امام قلي ميرزا معروف به عماد الدوله به حالت ايستاده و درسمت چپ او پسر ديگرش محمد حسن ميرزا نقش شده اند. در جلوي محمد علي ميرزا « آقا غني» به حالت ايستاده با صورت و بدني تمام رخ ديده مي شوند.




منبع