اسيدهاي چرب ضروري
اسيدهاي چرب اشباع نشدۀ چند پيوندي (PUFA) در تغذيۀ انسان اهميّت ويژهاي دارند. چون بعضي از آنها براي بدن ضروري هستند زيرا بدن نميتواند آنها را بسازد و بنابراين بايد از طريق غذا تأمين شوند. مهمترين اسيدهاي چرب ضروري (EFA) اسيد لينولئيك است كه به مقدار زياد در روغنهاي استخراج شده از دانههاي ذرت، لوبياي سويا و آفتابگردان يافت ميشود. اسيد آراشيدونيك را نيز اغلب به عنوان يك اسيد چرب ضروري ميشناسند هر چند اگر بطور قاطع صحبت شود واقعاً چنين نيست چون ميتواند در بدن از اسيد لينولئيك ساخته شود.
اهميّت اسيد لينولئيك در تغذيه
مهمترين اسيد چرب اشباع نشده از بُعد تغذيه اسيد لينولئيك (2 : 18C) ميباشد. چنانچه ذكر شد اين اسيد چرب در بدن سنتز نميشود لذا بايد توسط مواد غذايي تغذيه شود. كمبود اسيد لينولئيك در جيرۀ غذايي باعث بيماري تصلّب شرائين (انسداد عروق) در انسان ميشود كه نهايتاً منجر به سكتۀ قلبي خواهد شد. اين اسيد چرب اشباع نشده در سلامتي انسان نقش اساسي دارد كه عبارتند از:
1- ترميم بافتهاي مجروح
2- سلامتي پوست
3- در مكانيسم رشد و تكامل
4- سازندۀ پروستاگلاندين
بيوسنتز اسيد لينولئيك به پروستاگلاندين
اسيد لينولئيك تغذيه شده ميتواند در بدن انسان به پروستاگلاندين تبديل شود. نمودار (1) بيوسنتز اسيد لينولئيك به پروستاگلاندين را نشان ميدهد.
اسيد لينولئيك (امگا 6)
.
.
د ـ هموگامالينولئيك اسيد
.
.
اسيد آراشيدونيك
.
.
ايكزاپنتانيك اسيد
. .
.
.
پروستاگلاندين // ترمبوزكزان
نمودار 1-بیوسنتزاسید لینولئیک به پروستاگلاندين باعث سنتز ايكوزانوئيدها ميشود كه از لحاظ بيولوژيكي يك هورمون فعالكنندۀ بافتها ميباشد. ايكوزانوئيدها نقش اساسي در سنتز ترمبوژنازها، اريتروژنازها و تنظيم فشار خون دارد.
ايكوزانوئيدها ميتوانند از رسوب چربيها و تشكيل پلاكتها و يا به عبارتي از تصلّب شرائين جلوگيري نمايند. هر فرد ميتواند احتياج روزانۀ اسيد لينولئيك خود را با تغذيۀ روغنهاي گياهي مانند روغنهاي گلرنگ، آفتابگردان، سويا، پنبهدانه، بادام زميني و كلزا تأمين نمايد. جدول (3) ميزان اسيد لينولئيك موجود در روغنهاي گياهي، چربيهاي حيواني و روغن آبزيان بر حسب درصد را نشان ميدهد.
جدول (3) ـ ميزان اسيد لينولئيك موجود در روغنهاي گياهي و چربيهاي حيواني بر حسب درصد
|
|
|
|
روغن گلرنگ |
|
چربي خوك |
|
روغن آفتابگردان |
|
چربي گاو |
|
روغن سويا |
|
چربي گوسفند |
|
روغن پنبهدانه |
|
چربي مرغ |
|
روغن ذرت |
|
كره |
|
روغن كلزا |
|
روغن وال |
|
روغن بادام زميني |
|
روغن ماهي هرينگ |
|
روغن پالم |
|
|
|
روغن زيتون |
|
|
|
روغن نارگيل |
|
|
|
روغن هستۀ نخل |
|
|
|