تو آمده‏اي تا...

علي جان، تو آمده‏اي تا از سرّ دلبران پرده بگشايي و در سايه وجودتْ دل‏دادگانت به آرامش برسند. تو آمده‏اي تا مَحرم جان عاشقانت باشي تا آن‏ها با تو راز دل بگويند و امروز اين کبوتران سبک‏بال، اين فرزندان امامْ در روزگاري که حضور تو را درک نکرده‏اند و در کوير ستيز دشمنان گرفتار آمده‏اند و از طبيب دردهايشان جدا مانده‏اند، پروانه‏وار گرد شمع وجود فردي از تبار تو مي‏گردند؛ او که هم‏نام توست و از تبار اهل‏بيت تو. عشق در غياب تو و فرزندت مهدي(عج)، در حضور «سيد علي» رنگي ديگر يافته است و ما منتظران وصال روي دوست، دست نيايش بر آستان کوي دوست برداشته‏ايم تا شاهد روزي باشيم که دستان سيدمان را در زير بيرق يوسف زهرا(عج) در دست‏هاي تو ببينيم.

تولد در خانه خدا

مکه در يکي از ماه‏هاي حرام، ماه رجب، پذيراي مقدم زيارت کنندگان خانه خدا بود. زائران با آداب و مناسک خود به گرد خانه خدا طواف مي‏کردند، گاه پروردگارشان را مي‏خواندند و گاه بت‏ها را. در ميان آنان، بانوي بزرگ‏واري هم مشغول طواف بود، ولي نه چونان ديگران به کار پرستش بت‏ها. او با روحي لب‏ريز از خضوع و چشماني گريانْ از خدا مي‏خواست تا ولادت فرزندش را بر او آسان کرده و او را برهمگان مبارک گرداند. در اين هنگام، ناگهان ديوار کعبه شکافته شد و اين بانوي ارج‏مند به درون کعبه رفت و فرزندش را در آن‏جا، به ديدگان منتظر گيتي هديه داد. آن روز مبارک، جمعه سيزدهم رجب سي سال بعد از عام‏الفيل بود.

نسب علي عليه‏السلام

نسب که به معناي اصل و نژاد است، از عوامل موثر در ساختار وجودي انسان و تشکيل‏دهنده شخصيت اوست. طبق گفته قرآن و روايات و ائمه معصومين و نيز علم روان‏شناسي، فردْ بسياري از صفات و روحيات خود را از طريق وراثت به ارث مي‏برد. حضرت علي عليه‏السلام به داشتن اين ويژگي ممتاز بوده که اجداد طاهرش همگي از نظر فضيلت و بزرگ‏واري معروف و مشهور بودند. پدر و مادر حضرت علي عليه‏السلام هر دو از خاندان هاشم بوده‏اند و اين خانواده، در فضايل اخلاقي و صفات والاي انساني، در ميان عرب و قريش، زبان‏زد همگان بود و شجاعت و تيزهوشي و زيرکي، از امتيازات آن‏ها به شمار مي‏رفت و همه اين فضايل، در حد اعلاي خود به علي بن ابي‏طالب به ارث رسيد.

پدر علي عليه‏السلام

يکي از شخصيت‏هاي نقش‏آفرين صدر اسلام، حضرت ابوطالب پدر حضرت علي عليه‏السلام و عموي بزرگ‏وار پيامبر خدا عليه‏السلام است. او يکي از دَه فرزند عبدالمطلبْ و خود از بزرگان مکه و رئيس قبيله بني‏هاشم، و سراسر وجودش، سرشار از بخشش، مهرباني و فداکاري در راه آيين توحيدي بود. ابوطالب بعد از وفات عبدالمطلب، سرپرستي پيامبر اکرم صلي‏الله‏عليه‏و‏آله را به عهده گرفت و بعد از اين‏که پيامبر به مقام رسالت رسيد، در راه هدف مقدس ايشان که همان گسترش آيين يکتاپرستي بود، با تمام وجود جانبازي و فداکاري کرد تا آن‏جا که گفت: «تا جان در بدن دارم، از محمد دفاع مي‏کنم». او سرانجام در سال دهم بعثت در 64 سالگي ديده از جهان فروبست. حضرت علي عليه‏السلام مراحل آغازين کودکي را در دامان تربيت چنين پدري بزرگ‏وار رشد يافت.

مادر علي عليه‏السلام

مادر گرامي حضرت علي عليه‏السلام ، فاطمه دختر اسد از فرزندان هاشم است. وي از نخستين زناني بود که به پيامبر ايمان آورد و در دوران کودکي پيامبر، مدتي سرپرستي او را به عهده داشت. از اين رو، پيامبر اکرمْ ضمن تکريم وي، با تعبير مادر از او ياد مي‏کرد و حتي هنگام رحلت فاطمه بنت اسد، پيامبر اکرم بسيار متأثر شده و پيراهن خود را بر او پوشانده و بر او نماز خواند و فرمود: «خداوند است که زنده مي‏کند و مي‏ميراند. اي خدا، به حق من و همه انبياي پيش از من، مادرم فاطمه بنت اسد را ببخشاي و دليل و برهانش را بر او تلقين کن و جايگاهش را وسعت بده، همانا که تو ارحم الراحمين هستي».

کنيه علي عليه‏السلام

در فرهنگ عرب، کنيه اسمي غير از نام اصلي شخص است، که براي مردان با کلمه اَب و اِبنْ، و براي زنان با اُم و بنت مي‏آيد و غالبا براي تعظيم و تکريم شخص به کار مي‏رود. حضرت علي عليه‏السلام هم کنيه‏هاي مختلفي داشت؛ از جمله:

ابوتراب که کنايه از هم‏نشيني آن حضرت با خاک و سجده‏هاي طولاني ايشان داشت. در سال دوم هجري، روزي علي عليه‏السلام روزي زمين خوابيده و مقداري گرد و غبار بر لباسش نشسته بود. در اين هنگام، پيامبر اسلام بر بالين ايشان آمد و با خطاب «يا ابوتراب» آن حضرت را بيدار کرد. از آن زمان، آن حضرت به اين کنيه مشهور شدند.

ابوريحانتين: اين کنيه را هم پيامبر براي ايشان قرار داد و به معناي پدر دو ريحانه بهشت، امام حسن عليه‏السلام و امام حسين عليه‏السلام است.


القاب علي عليه‏السلام

در فرهنگ اعراب، لَقَب اسمي غير از اسم اصلي شخص و نامي است که کسي به آن شهرت مي‏يابد. لقب بر مدح يا ذَمّ شخص اشاره دارد. القاب حضرت علي عليه‏السلام فراوان است و همگي دلالت بر مدح حضرت علي عليه‏السلام مي‏کنند؛ از جمله:

يعسوب الدين و يعسوب المؤمنين: ابن ابي الحديد که از بزرگان اهل سنت است، در اين باره مي‏گويد: اين دو لقب را پيامبر اکرم صلي‏الله‏عليه‏و‏آله در دو نوبت به علي بخشيد. يک بار به او لقب يعسوب الدين را داد؛ يعني مالک و رييس و حاکم دين، و در نوبت ديگر فرمود يعسوبُ المؤمنين؛ يعني آقا و رئيس مؤمنان.

مرتضي لقب ديگر حضرت علي عليه‏السلام به اين معناست که رفتار و کردار آن حضرت، مورد پسند خدا و رسول خداست.

از ديگر لقب‏هاي آن حضرت، مي‏توان به اسداللّه‏ (شيرخدا)، حيدر (شير بيشه ايمان) و کاشِفُ‏الکَرْب (بر طرف کننده غم) اشاره کرد.

پيامبر صلي‏الله‏عليه‏و‏آله مربي علي عليه‏السلام

دوران کودکي هر شخص، مقدمه تحول و تکامل شخصيت اوست. حضرت علي عليه‏السلام اين دوران را در دامان برترين وجود هستي، يعني پيامبر اکرم صلي‏الله‏عليه‏و‏آله گذارند. بنابر نقل مرحوم مجلسي رحمه‏الله در کتاب بحارالانوار، يک سال در مکه قحطي شد و چون ابوطالب از تأمين معاش فرزندان خود ناتوان بود، به پيشنهاد رسول خدا صلي‏الله‏عليه‏و‏آله ، عباس عموي پيامبر، جعفر بن ابي‏طالب را و حمزه، طالب را، و پيامبر اکرم هم حضرت علي را براي سرپرستي به نزد خود بردند. الفت و علاقه بي‏نظيري بين پيامبر و علي بود که رشته محکم آن به هيچ‏وجه قابل گسيختن نبود و اين همراهي، تا هشت سالگي حضرت علي عليه‏السلام ادامه داشت و آن‏گاه ايشان به منزل پدرش بازگشت و البته اينْ مانع همراهي علي با پيامبر نشد و اين همراهي تا آخر عمر پيامبر ادامه يافت.

خود حضرت علي عليه‏السلام هم به اين مطالب در نهج البلاغه اشاره مي‏کند و مي‏فرمايد: «رسول اکرم مرا در همان اوايل زندگي‏ام در دامنش مي‏پروراند و هر روز دري از درهاي علم و اخلاق به روي من مي‏گشود».

پذيرش اسلام از طرف علي عليه‏السلام

از امتيازات پيروان حق و حقيقتْ پذيرايي و قبول حق بعد از شناخت آن است. حضرت علي عليه‏السلام از اين ويژگي ممتاز بهره‏مند بود و از اين رو، پس از بعثت پيامبر اکرمْ اولين کسي که به رسالت ايشان ايمان آورد، حضرت علي عليه‏السلام بود. پيامبر در اين‏باره مي‏فرمايند: «نخستين کسي که در روز رستاخيز مرا در حوض کوثر ملاقات مي‏کند، پيش‏قدم‏ترين شما در اسلام، علي بن ابيطالب است». حضرت علي عليه‏السلام هم مي‏فرمايد: «خدايا، من نخستين کسي هستم که پيام تو را شنيد و دعوت پيامبر تو را پاسخ گفت و پيش از من، جز پيامبر خدا کسي نماز نگذارد» همه علماي شيعي و سني، به اين فضيلت بزرگ حضرت علي عليه‏السلام اعتراف دارند.