مترجم: وحید خاتمی
اوج و فرود غیر قابل پیش‌بینی بیت‌کوین به گمانه‌زنی‌های زیادی در این مورد که آیا پول‌های مجازی نیز دچار حباب‌های سنتی در بازار می‌شوند، دامن زده است.
بسیاری پدیده اخیر را با افسارگسیختگی قیمت گل‌های لاله هلندی در قرن هفده میلادی مقایسه می‌کنند. هنگامی که قیمت خوشه‌های لاله تا میزانی غیرقابل توجیه بالا رفت و به یکباره فرو ریخت. و در نهایت به زمین‌گیر شدن سرمایه‌گذاران سفته‌باز منجر شد. اما پدیده بیت‌کوین چیزی بیش از یک حباب است. چراکه بیانگر نکته مهمی در مورد وضعیت حال و آینده اقتصاد جهانی است.
در واقع بالا و پایین رفتن‌های اخیر در بازار بیت‌کوین به طور تناوبی تغییر می‌کند. به‌طور مثال در اوایل هفته هر واحد آن به میزان 266 دلار خرید و فروش می‌شد. و تا پنج‌شنبه به پایین‌تر از 100 دلار سقوط کرد.
چنین تغییرات گسترده‌ای در قیمت بیت‌کوین به‌وضوح نتیجه سوداگری است. چرا‌که مردم تنها به این خیال که قیمت بیت‌کوین در آینده بالا خواهد رفت، اقدام به خرید آن می‌کنند. و این انگیزه که به قصد خرید کالا و خدمات از آن استفاده شود در این وضعیت، بی‌معنی است. اما بهره حاصل از بیت‌کوین‌ها تنها نتیجه تقاضای سوداگرانه در بازار نیست. این جهش‌ها تا حدی نشانگر این واقعیت هستند که سیستم بیت‌کوین دارای طراحی بهتری نسبت به وجوه آنلاین در گذشته است. و مهم‌تر از آن، خیزش در قیمت آن منعکس‌کننده نگرانی در میزان اطمینان از سیستم بانکی در سطح جهان است. و همین‌طور تردید در این رابطه که سایر پول‌های رایج و عمده بین‌المللی تا چه حد وضعیت پایداری دارند.
اگرچه بحث‌های فنی در مورد سیستم بیت‌کوین پیچیدگی زیادی دارد، اما طراحان برای کارآتر شدن این پول آنلاین نسبت به نمونه‌های قبلی آن، بر دو مشکل رایج در این زمینه فائق آمده‌اند. اول آنکه به‌منظور مقابله با مشکل وجه جعلی، طراحی سیستم به‌گونه‌ای است که تاریخچه‌ای از نقل و انتقالات مربوط به هر واحد پولی به همراه آن ضمیمه می‌شود. البته این اجازه به کاربران داده شده است که اسناد مربوط به این نقل و انتقال‌ها را به‌صورت بی‌نام نگهداری کنند. در این صورت امکان جعل کردن مشکل خواهد شد؛ چراکه بیت‌کوین‌های قلابی محتاج به تاریخچه معتبری برای انجام معامله هستند.
از طرف دیگر، طراحان سیستم بیت‌کوین کنترل شدید بر عرضه بیت‌کوین‌های جدید دارند. با این کار از وقوع سرانجام فاجعه‌باری مشابه آنچه برای اسکناس‌های کاغذی در آستانه انقلاب فرانسه رخ داد، جلوگیری می‌کنند. در آن زمان، وجوه کاغذی به پشتوانه دارایی‌هایی که در تصرف کلیسا بود، چاپ می‌شدند. دارایی‌هایی که شامل بناها و اراضی بود. چنانچه حکومت وقت فرانسه، اسکناس کافی برای آن مقدار دارایی را تامین می‌کرد، وجه مورد نیاز برای دادوستد تا زمانی که دارایی‌های موجود در تملک کلیسا بودند، وجود داشت. اما حکومت وقت، احتیاج به وجه بیشتری داشت و از این‌رو اقدامی برای انقضای وجوهی که دارایی‌های آن فروخته شده بود، انجام نداد. در نتیجه، با چاپ اسکناس‌های بیشتر، در طی پنج سال تورم شدیدی پدید آمد.
بر عکس وجوه مورد اشاره فوق، بیت‌کوین‌ها دارای پشتوانه فیزیکی نیستند. و در واقع آنچه اهمیت کار طراحان سیستم را نشان می‌دهد ارائه فرمولی برای محدود کردن رشد عرضه‌های آتی آن است. برحسب این فرمول، در طی زمان بیت‌کوین‌های اضافه شده به سیستم حجم کمتری خواهند داشت. همچنین بیت‌کوین‌های جدید نه به طور دستوری که در تبادل با نیروی کار پرارزش ایجاد می‌شوند. در واقع این واحدهای جدید به شیفته‌های کامپیوتری داده می‌شود که با مانیتور کردن سیستم بیت‌کوین به ادامه کار آن و جلوگیری از کلاهبرداری کمک می‌کنند.
منتقدان ادعا می‌کنند که پول‌هایی مجازی مانند بیت‌کوین ذاتا دارای اثرات تورمی هستند. چراکه عرضه آنها نمی‌تواند در پاسخ به شرایط اقتصادی خود را تطبیق دهد.
اما این ادعا را می‌توان در مورد استاندارد طلا یا وجوهی که نقدشوندگی پایینی مانند فرانک سوئیس دارند نیز مطرح کرد. در واقع، نقدشوندگی پایین این وجوه این سیگنال را می‌رساند که ورود و خروج پول‌های داغ و نقدشونده می‌تواند به تغییرات شدیدی در قیمت منجر شود. به طور مثال، قیمت طلا به ازای هر اونس از میزان 300 دلار آن در 11 سال پیش، تا 1800 دلار در سال گذشته بالا رفت. و امروز به 1564 دلار سقوط کرده است. همین‌طور فرانک سوئیس در سال 2008 با 82/0 دلار برابری می‌کرد که تا سه سال بعد از آن به 38/1 دلار رسید و امروز به قیمت 07/1 دلار مبادله می‌شود.
اما از کنار این هشدار نمی‌توان به راحتی گذشت که بالارفتن‌ها و نوسانات قیمتی زیاد در این وجوه، منعکس‌کننده این واقعیت هستند که نگرانی‌هایی منطقی در مورد اقتصاد جهانی و سیستم بانکی وجود دارد. سقوط اقتصادی در قبرس به مرور ابعاد گسترده‌تری به خود می‌گیرد و در واقع زیان‌هایی که برای آن تصویر می‌شود بسی بیشتر از ضررهایی است که در دنیای بیت‌کوین اتفاق افتاده است. علاوه بر آن، فدرال رزرو، بانک مرکزی اروپا و بانک ژاپن در حال چاپ پول مشابه حکومت فرانسه آن زمان هست.
البته کشورهای باثبات، پول و اوراق قرضه خود را با ثروت‌های بالایی پشتیبانی می‌کنند. و قدرت پلیسی برای مقابله با جعل کردن در آنها نقش مهمی دارد. چنانکه به‌نظر می‌آید دلار آمریکا در آینده‌ای کوتاه دارای وضعیت بهتری نسبت به پول‌های عمده دیگر در دنیا باشد. اما بیت‌کوین بدون تردید بهترین وجه مجازی آنلاینی است که تاکنون طراحی شده است. و به طور قطع موفقیت آن با نسخه‌های بیت‌کوین 0/2 و بعد از آن ادامه خواهد داشت.
آیا روزی این وجوه آنلاین به سطحی از توانایی می‌رسند که بتوانند در مقابل قوانین حکومتی ایستادگی کنند یا تغییری در آنها ایجاد کنند؟ مشاور اول بیل کلینتون، جیمز کارویل، در جایی به کنایه گفته بود که اگر بنا به تولد دوباره در کالبد دیگری باشد، ترجیح می‌دهد این تجلی در قالب بازار اوراق قرضه صورت گیرد؛ چراکه در این حالت می‌توان همه‌کس را مرعوب خود کرد. همان‌طور که پارتیزان‌های اوراق قرضه زمانی در نقش ترمزهایی برای سیاست‌های مالی واشنگتن در دهه 90 عمل می‌کردند، روزی این پارتیزان‌های پولی هستند که ترمزی برای سیاست‌های پولی خواهند شد.
در این میان اینترنت بی‌تردید نقش مهمی در دسترسی به میزان رو به ‌رشدی از وجوهی که اشکال متفاوتی دارند و در کنترل سیاست‌های ملی نیستند، خواهد داشت. اگر ریاست آینده فدرال رزرو مانند بن برنانکی، به چاپ پول از جانب بانک مرکزی ادامه دهد سرمایه‌داران نگران از وضعیت موجود، پس‌اندازهای خود را از بازار دلار خارج می‌کنند. به طوری که جریان این دارایی‌ها می‌تواند آنقدر سریع صورت گیرد که فدرال رزرو را مجبور به تغییر رویه خود سازد.
حکومت‌ها بدون شک در برابر وجوه مجازی مقاومت می‌کنند.
اما امکان کنترل پول‌‌های مجازی راحت‌تر از فیس‌بوک نیست. توقف در جابه‌جایی سرمایه تنها زمانی ممکن خواهد بود که کشورها تمایل به وضع مالیات‌های سنگین و قوانین کنترلی سرمایه داشته باشند. تا زمانی‌که وجوه جایگزین با هزینه مبادلاتی پایین در سطح اینترنت وجود دارد، هر لپ‌تاپی می‌تواند چون جزیره‌ای مستقل عمل کند. و در انتها، اگرچه فراز و فرودهای اخیر در بازار بیت‌کوین کمرنگ شده است، اما بیت‌کوین آغازگر پدیده‌ای جدید خواهد بود و نه پایان آن.