دیوان اشعار خاقانی

[غریب آشنا]

پای گریز نیست که گردون کمان‌کش است

پای گریز نیست که گردون کمان‌کش است		جای فزاع نیست که گیتی مشوش است
ماویز در فلک که نه بس چرب مشرب است		برخیز از جهان که نه بس خوب مفرش است
چون مار ارقم است جهان گاه آزمون		کاندر درون کشنده و بیرون منقش است
با خویشتن بساز و ز کس مردمی مجوی		کان کو فرشته بود کنون اهرمن‌وش است
با هر که انس گیری از او سوخته شوی		بنگر که انس چیست مصحف ز آتش است
عالم نگشت و ما و تو گردنده‌ایک از آنک		گردون هنوز هفت و جهت همچنان شش است
در بند دور چرخ هم ارکان، هم انجم است		در زیر ران دهر هم ادهم، هم ابرش است
خاقانیا منال که این ناله‌های تو		برساز روزگار نه بس زخمه‌ی خوش است

[غریب آشنا]

تا جهان است از جهان اهل وفائی برنخاست

تا جهان است از جهان اهل وفائی برنخاست		نیک عهدی برنیامد، آشنائی برنخاست
گوئی اندر کشور ما بر نمی‌خیزد وفا		یا خود اندر هفت کشور هیچ جائی برنخاست
خون به خون می‌شوی کز راحت نشانی مانده نیست		خود به خود می ساز کز همدم وفائی برنخاست
از مزاج اهل عالم مردمی کم جوی از آنک		هرگز از کاشانه‌ی کرکس همائی برنخاست
باورم کن کز نخستین تخم آدم تاکنون		از زمین مردمی مردم گیائی برنخاست
وحشتی داری برو با وحش صحرا انس گیر		کز میان انس و جان وحشت زدائی برنخاست
کوس وحدت زن درین پیروزه گنبد کاندراو		از نوای کوس وحدت به نوائی برنخاست
درنورد از آه سرد این تخت نرد سبز را		کاندر او تا اوست خصل بی‌دغائی برنخاست
میل در چشم امل کش تا نبیند در جهان		کز جهان تاریک‌تر زندان سرائی برنخاست
از امل بیمار دل را هیچ نگشاید از آنک		هرگز از گوگرد تنها کیمیائی برنخاست
از کس و ناکس ببر خاقانی آسا کز جهان		هیچ صاحب درد را صاحب دوائی برنخاست

[غریب آشنا]

دل پیشکش تو جان نهاده است

دل پیشکش تو جان نهاده است		عشقت به دل جهان نهاده است
جان گر همه با همه دلی داشت		با عشق تو در میان نهاده است
تا نام تو بر زبان بیفتاد		دل مهر تو بر زبان نهاده است
اندک سخنی زبانت را عذر		از نیستی دهان نهاده است
نظاره قندز هلالت		موئی به هزار جان نهاده است
از ناله‌ی من رقیب در گوش		انگشت خدای خوان نهاده است

[غریب آشنا]

کار گیتی را نوائی مانده نیست

کار گیتی را نوائی مانده نیست		روز راحت را بقایی مانده نیست
زان بهار عافیت کایام داشت		یادگار اکنون گیایی مانده نیست
وحشتی دارم تمام از هرکه هست		روشنم شد کشنایی مانده نیست
دل ازین و آن گریزان می‌شود		زانکه داند با وفایی مانده نیست
زنگ انده گوهر عمرم بخورد		چون کنم کانده زدایی مانده نیست
کوه آهن شد غمم وز بخت من		در جهان آهن ربایی مانده نیست
با عنا می‌ساز خاقانی از آنک		خوش دلی امروز جایی مانده نیست

[غریب آشنا]

به یکی نامه‌ی خودم دریاب

به یکی نامه‌ی خودم دریاب		به دو انگشت کاغذم دریاب
به فراقی که سوزدم کشتی		به پیامی که سازدم دریاب
درد من بر طبیب عرض مکن		تو مسیح منی خودم دریاب
کارم از دست شد ز دست فراق		دست در دامنت زدم دریاب
من از خیره‌کش فراق هنوز		دیت وصل نستدم دریاب
الله الله که از عذاب سفر		به علی‌الله درآمدم دریاب
دردمندم ز نقل خانه‌ی آب		به گلاب و طبرزدم دریاب
من که در یک دو نه سه چار یکی		بسته‌ی ششدر آمدم دریاب
من که خاقانیم به دست عنا		چون خیال مشعبدم دریاب

[غریب آشنا]

ترک خواهش کن و با راحت و آرام بخسب

ترک خواهش کن و با راحت و آرام بخسب		خاطر آسوده ازین گردش ایام بخسب
به ریا خواب چو زاهد نبود بیداری		چند جامی بکش از باده‌ی گلفام بخسب
در هوای چمن ای مرغ گرفتار منال		شب دراز است دمی در قفس و دام بخسب
گر به خورشید رخی گرم شود آغوشی		تا دم صبح قیامت ز سر شام بخسب
بالش از خم کن و بستر بکن از لای شراب		بگذر از ننگ مبرا بشو از نام بخسب
همچو محمل برو آفات به غفلت بگذار		در جهان بی‌خبر از کف وز اسلام بخسب
نغمه‌ی من بشنو باده بکش مست بشو		شب ماه است به جانان به لب بام بخسب

[غریب آشنا]

رویم ز گریه بین چو گلین کاه زیر آب

رویم ز گریه بین چو گلین کاه زیر آب		از شرم روی توست رخ ماه زیر آب
ماهی تنی و می‌کنی از اشک من گریز		نه ماهیان کنند وطن گاه زیر آب
نی نی توراست عذر که مشک و میی بهم		نی مشک و می شود آنگاه زیر آب
تخم وفاست دانه‌ی دل چون به دست توس		خواهی به زیر خاک بنه خواه زیر آب
در اشک گرم غرقم و آنگاه سوخته		کس دید غرق سوخته به نگاه زیر آب
دریا کشم ز چاه غمت گر برآرم آه		سوزد نهنگ را طپش آه زیر اب
همسایگان ز تف دلم برکنند شمع		چون شد چراغ روز شبانگاه زیر آب
گریم چنان که از دم دریای چشم من		هر گوش ماهیی شود آگاه زیر اب
آبم برفت و گر شنود سنگ آه من		از سنگ بشنوند علی‌الله زیر آب
ای در آبدار جوانی ز پیچ و خم		در آب شد ز شرم تو صد راه زیر آب
حال من و تو از من و تو دور نیست زانک		تو آب زیر کاهی و من کاه زیر آب
خاقانیا به چاه فرو گوی راز دل		کز دوست رازدارتر آن چاه زیر آب

[غریب آشنا]

کار عشق از وصل و هجران درگذشت

کار عشق از وصل و هجران درگذشت		درد ما از دست درمان درگذشت
کار، صعب آمد به همت برفزود		گوی، تیز آمد ز چوگان درگذشت
در زمانه کار کار عشق توست		از سر این کار نتواند درگذشت
کی رسم در تو که رخش وصل تو		از زمانه بیست میدان درگذشت
فتنه‌ی عشق تو پردازد جهان		خاصه می‌داند که سلطان درگذشت
جوی خون دامان خاقانی گرفت		دامنش چه، کز گریبان درگذشت

[غریب آشنا]

انصاف در جبلت عالم نیامده است

انصاف در جبلت عالم نیامده است		راحت نصیب گوهر آدم نیامده است
از مادر زمانه نزاده است هیچکس		کوهم ز دهر نامزد غم نیامده است
از موج غم نجات کسی راست کو هنوز		بر شط کون و فرضه‌ی عالم نیامده است
از ساغر زمانه که نوشید شربتی		کان نوش جانگزای‌تر از سم نیامده است
گیتی تو را ز حادثه ایمن کجا کند؟		کورا ز حادثات امان هم نیامده است
دزدی است چرخ نقب‌زن اندر سرای عمر		آری به هرزه قامت او خم نیامده است
آسودگی مجوی که کس را به زیر چرخ		اسباب این مراد فراهم نیامده است
با خستگی بساز که ما را ز روزگار		زخم آمده است حاصل و مرهم نیامده است
در جامه‌ی کبود فلک بنگر و بدان		کاین چرخ جز سراچه‌ی ماتم نیامده است
خاقانیا فریب جهان را مدار گوش		کورا ز ده، دو قاعده محکم نیامده است

[غریب آشنا]

پای گریز نیست که گردون کمان‌کش است

پای گریز نیست که گردون کمان‌کش است		جای فزاع نیست که گیتی مشوش است
ماویز در فلک که نه بس چرب مشرب است		برخیز از جهان که نه بس خوب مفرش است
چون مار ارقم است جهان گاه آزمون		کاندر درون کشنده و بیرون منقش است
با خویشتن بساز و ز کس مردمی مجوی		کان کو فرشته بود کنون اهرمن‌وش است
با هر که انس گیری از او سوخته شوی		بنگر که انس چیست مصحف ز آتش است
عالم نگشت و ما و تو گردنده‌ایک از آنک		گردون هنوز هفت و جهت همچنان شش است
در بند دور چرخ هم ارکان، هم انجم است		در زیر ران دهر هم ادهم، هم ابرش است
خاقانیا منال که این ناله‌های تو		برساز روزگار نه بس زخمه‌ی خوش است