نام سد : سد بار

نوع سد : خاکی با هسته مرکزی رسی به همراه آب بند

اهداف ساخت سد : مهار سیلاب ، تامین قسمتی از آب شرب نیشابور ، تامین آب کشاورزی

محل احداث : شمال غربی شهر نیشابور ، اطراف روستای خانلق

مساحت حوضه آبریز سد : 5/284 کیلو متر مربع

محیط حوضه آبریز سد : 5/142 کیلو متر مربع

شیب متوسط حوزه : 61/2 %

طول آبراهه اصلی(رودخانه بار) : 9/32 کیلومتر

متوسط دبی سیل با دوره بازگشت دو ساله :2/27 مترمکعب بر ثانیه

متوسط دبی سیل با دوره بازگشت هزار ساله : 2/458 مترمکعب بر ثانیه

آب قابل تنظیم سالانه : 6/14 میلیون متر مکعب

عرض تاج سد : ۸ متر

عرض پاشنه سد : ۹۸ متر

طول تاج سد : ۱۷۳۰ متر

حداکثر ارتفاع از کف : 5/19 متر

حداکثر ارتفاع از پی : 5/27 متر

حجم رسوبات سالانه : ۳۹۰۰ متر مکعب

نوع سرریز : نیلوفری

حجم مخزن در تراز نرمال : 5/23 میلیون متر مکعب

ارتفاع نرمال از سطح دریا : ۱۳۴۸ متر

مشاور مطالعه و اجرای سد : شرکت مهندسین مشاور آب پوی

پیمانکار اولیه: شرکت راه وساختمان راهسر

پیمانکار فعلی: شرکت پیمآب


چند نکته
۱- در مرحله ساخت سدها باید دو ویژگی اصلی را مد نظر قرار بگیرد :
- مقاومت کامل سد در برابر نفوذپذیری
- مقاومت سد در برابر حجم زیاد آب پشت آن

۲- سدها را از لحاظ مواد سازنده می توان به سه دسته بتنی، خاکی و سنگریزه ای تقسیم کرد که سدهای بتنی با توجه به عدم نفوذ پذیری بتن، هسته مرکزی ندارند و به صورت عمده وزنی، قوسی و پایه دار ساخته می شوند. ولی در صورت وجود امکان نفوذ پذیری در سدهای خاکی و سنگریزه ای، هسته ای از خاک رس فشرده در مرکز آن قرار می دهند.

3- حجم آب پشت سد را می توان به سه قسمت عمده تقسیم کرد :
- حجم مرده - حجم نرمال - حجم حداکثر

منظور از حجم مرده، آن مقدار آبی است که در ابتدای بهره برداری و آبگیری سد وارد آن می شود و با توجه به کیفیت پایین آن حتی اگر در پایین ترین نقطه دیواره سد کانال برای خروج آن وجود داشته باشد،استحصال نمی شود. حجم بعدی تا ارتفاع سرریز را حجم نرمال گویند که برداشت اصلی مصارف مورد نظر از آن صورت می گیرد و پس از آن از سرریز تا لبه تاج سد را حجم حداکثر گویند که برای مهار جریانهای متلاطم سیلابی با توجه به حداکثر میزان سیلی که در آن منطقه ممکن است رخ دهد، طراحی می شود.

۴- با توجه به هزینه بالای انتقال خاک یا سنگ جهت ساخت سدهای خاکی و سنگریزه ای در مناطقی که این مواد در نزدیکی آنها موجود نمی باشد، ساخت سدهای بتنی با توجه به استحکام بیشتر آنها مقرون به صرفه تر است ولی در این سد ، با توجه به کوهستانی بودن اطراف منطقه و همچنین رسی بودن خاک بستر دریاچه سد، براحتی از این دو عارضه طبیعی به عنوان منابع سنگ و خاک استفاده شده بود که هم موجب صرفه جویی در هزینه ها شده بود و هم موجب افزایش حجم آب دریاچه سد.

۵- سرریز این سد همانطور که در قسمت مشخصات فنی ذکر شد، از نوع نیلوفریست که در ارتفاعی پایین تر از تاج سد در پشت مخزن، در صورت بالا آمدن آب، آنرا از طریق کانالی از زیر بدنه سد، به پایین دست سد انتقال می دهد. سریز سدها در انواع مختلف با توجه به شرایط منطقه ای می تواند بر روی تاج آنها و یا در بالا دست در مسیری انحرافی طراحی شده باشد.

۶- با توجه به تفاوت کیفیت آب در لایه های مختلف پشت سد، معمولا از دریچه لایه بالایی برای کشاورزی و از دریچه لایه میانی برای مصرف آب شرب استفاده می کنند.


محمد تاجیک دبیر جغرافیای منطقه تحت جلگه