پیدایش و طبقه بندی خاک

[KIAN~~~~]

ج- آريدي سولها ( Aridisols ): خاکهاي مناطق خشک
اين خاکها در آب و هواي خشک تشکيل شده، حدود 35 درصد سطح زمين را در بر ميگيرند، تجمعي از افقهاي آهکي و گچي ديده مي شود.افقهاي A و Bt داراي نمک هستند.
آب و هواي خشک در مناطق بيابانهاي قطبي، بيابانهاي معتدل سرد و بيابانهاي گرم وجود دارند.
در رژيمهاي رطوبتي خشک معمولا افقهاي خاک از بالا تا 100 سانتيمتري شامل: کربنات کلسيم، کامبيک، ژيپس، ناتريک، پتروکلسيک و پتروژيپس يا يک افق نمکي ويا افق آرجيليکي. در اين رژيم رطوبتي دما در 50 سانتي زير خاک بيشتر از 5 درجه سانتيگراد مي باشد. نسبت کم کربن به نيتروژن در اين خاکها به علت فعاليتهاي باکتريهاي نيترات ساز يا جلبکهاي سبز آبي تثبيت کننده ازت مي باشد.
آريدي سولها بر اساس وجود آرجيليک به دو زير رده تقسيو مي شوند:
1- ارتيدها ( Orthids ): افقهاي بدون آرجيليک
a) سال ارتيدها ( Salorthids ): داراي افق ساليک در يک متري سطح خاک مي باشند.
b) پيل ارتيدها ( Paleorthids ): داراي افق پتروکلسيک در يک متري سطح خاک مي باشد.
c) دورارتيدها ( Durorthids ): داراي افق چيپسيک يا پتروچيپسيک در يک متري سطح خاک مي باشد.
d) چيپسي ارتيدها ( Grpsiorthids ): داراي افق چيپسيک يا پتروچيپسيک در يک متري سطح خاک مي باشد.
e) کلسي ارتيدها ( Calciorthids ): داراي افقهاي کلسيک يا چيپسيک در يک متري سطح خاک مي باشد.
f) کامب ارتيدها ( Camborthids ): فقط داراي افق کامبيک مي باشد.
2- آرجيدها ( Argids ):افقهاي داراي آرجيليک
a) دورآرجيدها ( Durargids ): دوري پن در يک متري سطح خاک وجود دارد و افق آرجيليک يا ناتريک بالاي دوري پن بدون ساختمان ستوني مي باشد.
b) نادورآرجيدها (Nadurargids ): دوري پن در يک متري سطح خاک وجود دارد و افق آرجيليک يا ناتريک بالاي دوري پن داراي ساختمان ستوني مي باشد.
c) ناترآرجيدها ( Natrargides ): داراي افقهاي ناتريک با ساختمان ستوني در يک متري سطح خاک مي باشد.
d) پيل آرجيدها ( Paleargids ): داراي افق پتروکلسيک در يک متري سطح مي باشد يا اينکه داراي افق آرجيليکي است که بيش از 35 درصد رس دارد.
e) هاپل آرجيدها ( Haplargids ): داراي افقهاي آرجيليکي مي باشند که کمتر از 35 درصد رس دارد.

[KIAN~~~~]

د- انتي سولها ( Entisols ): خاکهايي که به تازگي تشکيل شده اند
انتي سولها خاکهايي هستند که نشانه اي از تکامل افقهاي پيدايشي در آنها ديده نمي شود و يا بسيار کم است. اين خاکها به اندازه اي کم در معرض عاملهاي خاکساز قرار گرفته اند که يا افقي را نشان نمي دهند و يا داراي اپي دونهاي اکريک، آلبيک يا هيستيک هستند و يا افقهاي ساده اي دارند که توسط فعاليت انسان بوجود آمده است.



انتي سولها به 5 زير رده تقسيم مي شوند:
1- آکونت ها ( Aquents ): هميشه يا بطور فصلي مرطوب مي باشند ( اشباع شده ) و حتي اگر بصورت مصنوعي زهکشي شوند، رنگهاي خاکستري متمايل به آبي ويا افقهايي با رنگين دانه زيادي نشان مي دهند.
انواع اکونتها:
a) سولف اکونت ها ( Sulfaquents ):داراي مواد سولفيدي در 50 سانتيمتري سطح خاک
b) هيدرواکونت ها ( Hydroaquants ): بسيار نرم، ظرفيت کم نگهداريعناصر، عامل N بيش از 7/0
c) کراي اکونت ها ( Cryaquents ): رژيم دمايي کراييک نه پر جليک براي خاک
d) فلواکونت ها ( Fluvaquents ): کاهش نا منظم مقدار کربن نسبت به عمق با بيش از 2/0 درصد مقدار کربن تا عمق 25/1 متري
e) تروپواکونت ها ( Tropoaquents ): رژيم دمايي ايزو در خاک
f) سام اکونت ها ( Psammaquents ): داراي بافت شني و شني لومي تا عمق 1 متر
g) هاپل اکونت ها ( Haplaquents ): ساير اکونت ها

2- آرنت ها ( Arents ): اين خاکها بهتر از اکونت ها زهکشي شده اند و تکه هايي از افقهاي شناسايي را در زير افق AP نشان مي دهند.
انواع آرنت ها:
a) يوست آرنت ها ( Ustarents ): رژيم رطوبتي خاک يوستيک است.
b) زرآرنت ها ( Xerarents ): رژيم رطوبتي خاک زريک است.
c) توري آرنت ها ( Torriarents ): رژيم رطوبتي خاک اريديک است.
d) يود آرنت ها ( Udarents ): رژيم رطوبتي خاک يوديک است.

3- سامنت ها ( Psamments ): داراي بافتهاي شني ريزلومي ( Loamy fine sand ) و يا درشت تر مي باشند و بهتر از اکونت ها زهکشي شده اند.
انواع سامنت ها:
a) کرايوسامنت ها ( Cryopsamments ): رژيم دمايي خاک کراييک يا پرجليک است.
b) کوارتزي سامنت ها ( Quartzipsamments ): بيشتر از 95 درصد وزني بخش شن را کوارتز، زيرکن، تورمالين، روتيل و ديگر کانيهاي پايدار تشکيل مي دهد.
c) توري سامنت ها ( Torripsamments ): رژيم رطوبتي خاک توريک است.
d) يوستي سامنت ها ( Ustipsamments ): رژيم رطوبتي خاک يوستيک است.
e) تروپوسامنت ها ( Tropopsamments ): رژيم رطوبتي خاک يوديک و رژيم دمايي خاک ايزو است.
f) زروسامنت ها ( Xeropsamments ): رژيم رطوبتي زريک
g) يودي سامنت ها ( Udipsamments ): رژيم رطوبتي خاک يوديک است.

4- فلوونت ها ( Fluvents ): خاکهاي آبرفتي رسي و لومي با پروفيل بسيار ساده مي باشند. نا منظم بودن ميزان مواد آلي با عمق يکي از مشخصات آنهاست. حالت لايه اي در مواد آبرفتي و خاکهاي به دست آمده از آن معمول مي باشد.
انواع فلوونت ها:
a) کرايوفلوونت ها ( Cryofluvents ): رژيم دمايي خاک کراييک
b) زروفلوونت ها ( Xerofluvents ): رژيم دمايي خاک زريک
c) توري فلوونت ها ( Torrifluvents ): رژيم دمايي خاک توريک
d) يوستي فلوونت ها ( Ustifluvents ): رژيم دمايي خاک يوستيک
e) تروپوفلوونت ها ( Tropofluvents ): رژيم دمايي خاک ايزو
f) يودي فلوونت ها ( Udifluvents ): رژيم دمايي خاک يوديک

5- اورتنت ها ( Orthnets ): انتي سولهاي رسي و لومي هستند و ميزان مواد آلي با عمق به گونه اي منظم کاهش مي يابد.
انواع اورتنت ها:
a) توري ارتنت ها ( Torriorthents ): رژيم رطوبتي خاک توريک يا هدايت الکتريکي عصاره اشباع بيشتر از 2 ميلي موس بر سانتيمتر
b) يوست اورتنت ها ( Ustorthents ): رژيم رطوبتي خاک يوستيک
c) زراورتنت ها ( Xerothents ): رژيم رطوبتي خاک زريک
d) يوداورتنت ها ( Udorthents ): رژيم رطوبتي خاک يوديک
e) تروپ اورتنت ها ( Torporthents ): رژيم رطوبتي خاک يوديک و رژيم دمايي خاک ايزو.

[KIAN~~~~]

ه- جلي سولها ( Gelisols ):
مفهوم اصلي جلي سولها، خاکهايي هستند که تا عمق 100 سانتيمتري، زمينها هميشه يخ زده بوده ويا اينکه داراي مواد جلي تا عمق 100 سانتيمتري سطح بوده و زمينهاي آنها تا عمق 200 سانتيمتري هميشه يخ زده است.
مواد جليک، کانيها يا مواد خاکي آلي هستند که دليلي بر Cryoturbation و يا جدايش يخ در لايه هاي فعال ( لايه هايي که در آنها بطور فصلي يخ آب مي شود ) و يا بخش بالايي زمينهاي هميشه يخ زده هستند.



و- هيستوسولها ( Histosols ): خاکهاي آلي
هيستوسولها خاکهايي هستند که از مواد آلي تشکيل شده و از 12 تا 18 درصد وزني کربن آلي دارند. مواد آلي ياد شده از بافتهاي گياهي و جانوري و مواد به دست آمده از تجزيه آنها به وجود آمده است. عامل اصلي پايداري اين گونه مواد به مدت طولاني تا عمق بيش از 40 سانتي متر، وجود وضعيت بي هوازي در حالت اشباع يا آب پيش از عمليات زهکشي است. بطور کلي هر جا که آب به اندازه کافي فراهم بوده و اساسا چه در مناطق معتدل و چه در مناطق درون قاره اي و يا ساحلي و حتي در صحاري و مناطق اتوايي و قطبي، هيستوسولها در طي دوران هولوسن تشکيل شده اند.
هيستوسولها به چهار زير رده تقسيم مي شوند:
1- فوليست ها ( Folists ): هيستوسولهايي که بيشتر از چند روز در سال با آب اشباع شده باشند، مشروط بر اينکه مرز سنگي يا شبه سنگي يا مواد خرد شده اي که شکافها و روزنه هاي آن با مواد آلي پرشده باشد، در 1 متري سطح خاک وجود داشته باشد.
انواع فوليست ها:
a) کرايوفوليست ها ( Cryofolists ): رژيم دمايي کراييک يا سردتر است.
b) تروپوفوليست ها ( Tropofolists ): رژيم دمايي ايزومزيک يا ايزوي گرمتر است.
c) بوروفوليست ها ( Borofolists ) رژيم دمايي فريجيد است.

2- فيبريست ها ( Fibrists ): داراي مواد فيبري غالب در لايه زير سطح اند.
انواع فيبريست ها:
a) اسفاگنوفيبريست ( Sphagnofibrists ): در 90 سانتيمتري بالايي 7% يا بيشتر خزه اسفاگنوم وجود دارد.
b) کرايوفيبريست ها ( Cryofibrists ): ميانگين دماي سالانه کمتر از 8 است و 5 سانتيمتر بالايي يا قسمتي از بخش کنترل دو ماه بعد از آغاز تابستان يخ زده است.
c) بوروفيبريست ( Borofibrists ): ساير فيبريست ها که رژيم دمايي فريجيد دارند.
d) تروپوفيبريست ها ( Tropofibrists ): رژيم دمايي ايزو دارد.
e) مدي فيبريست ها ( Medifibrists ): ساير فيبريست ها که کمتر از 2 سانتيمتر مواد هوم ايلوويک دارند.
f) لوي فيبريست ها ( Luvifibrists ): ساير فيبريست ها

3- هميست ها ( Hemists ):در لايه هاي زير سطحي اين خاکها مواد هوميک برتري دارد و در لايه هاي سطحي ساپريست ها مواد ساپريک غالب است.
a) سولفوهميست ها ( Sulfohemists ): افق اسيد سولفوريک در 50 سانتي متري سطح وجود دارد.
b) سولفي هميست ها ( Sulfihemists ): مواد سولفوري در 1 متري وجود دارد. مستعد براي تبديل به خاکهاي اسيد سولفاتي هستند.
c) لوي هميست ها ( Luvihemists ): افقي با ضخامت 2 سانتيمتر يا بيشتر وجود دارد که دست کم 50 درصد يا بيشتر مواد هوم ايلوويک دارد.
d) کرايوهميست ها ( Cryohemists ): بخش کنترل يا 5 سانتي متر بالايي دو ماه بعد از تابستان يخ زده است.
e) بوروهميست ها ( Borohemists ): هميست هاي ديگر با رژيمهاي دمايي خاک فريجيد.
f) تروپوهميست ها ( Tropohemists ): رژيم دمايي خاک ايزو
g) مدي هميست ها ( Medihemists ): ساير هميست ها

4- ساپريست ها ( Saprists ):
a) کرايوساپريست ها ( Cryosaprists ): بخش کنترل يا 5 سانتي متر بالايي دو ماه بعد از تابستان يخ زده است.
b) بوروساپريست ها ( Borosaprists ): ساير ساپريست هاي ديگر با رژيم دمايي فريجيد.
c) مدي ساپريست ها ( Medisaprists ): ساپرست هاي ديگر با افق همو ايلوويک که ضخيمتر از 2 سانتيمتر نمي باشد.
d) تروپوساپريست ها ( Troposaprists ): داراي رژيم دمايي ايزو

[KIAN~~~~]

ز- اينسپتي سولها ( Inceptisols ): خاکهاي نارس با ويژگيهاي شناسايي اندک
اينسپتي سولها خاکهايي هستند که سيماي توسعه يافته مشخص راسته هاي ديگر را ندارند، ولي داراي يکسري ويژگيهاي برجسته مي باشند که عبارتند از:
پايداري زياد مواد مادري، فراواني خاکسترهاي آتشفشاني، موقعيت زمين نما ( زمينهاي شيبدار يا نواحي گود )، جوان بودن سطوح زمين و محدود شدن کسترش تکامل خاک و حذف رژيم رطوبتي خاک اريديک.


اينسپتي سولها بر اساس ميزان رطوبت، کاني شناسي و دما به 6 زير رده تقسيم مي شوند:
1- اکوپت ها: در دوره هايي از سال از آب اشباع شده اند بجز موادي که به وسيله انسان زهکشي شده باشند.
انواع اکوپت ها ( Aquepts ):
a) سولف اکوپت ها ( Sulfaquepts ): بخش کنترل يا 5 سانتي متر بالايي دو ماه بعد از تابستان يخ زده است.
b) پلاک اکوپت ها ( Placaquepts ): افق پلاکيک در 1 متري سطح وجود دارد.
c) هال اکوپت ها ( Halaquepts ): بيش از 15 درصد CEC در بيشتر از نصف 50 سانتيمتر بالاي خاک وجود ندارد.
d) فراجي اکوپت ها (fragiaquepts ): فراجي پن وجود دارد.
e) کراي اکوپت ها ( Cryaquepts ): رژيم دمايي خاک کراييک يا پر جليک است.
f) پلينت اکوپت ها ( Plinthaquepts ): پلينتايت ذر 25/1 متري سطح خاک وجود دارد.
g) انداکوپت ها ( Andaquepts ): وزن مخصوص ظاهري کمتر از 58/0 گرم بر سانتيمت مکعب است.
h) تروپ اکوپت ها (Tropaquepts ): رژيمهاي دمايي خاک ايزو مي باشد.
i) هيوم اکوپت ها ( Humaquepts ): افق سطحي ماليک، آمبريک يا هيستيک وجود دارد.
j) هاپل اکوپت ها ( Haplaquepts ): ساير اکوپت ها با افق سطحي اکريک.

2- اندپت ها ( Andepts ):داراي وزن مخصوص ظاهري کمتر از 85/0 گرم بر سانتيمتر مکعبدر بخش ريز خاک در اپي پدون و / يا افق کمبيک مي باشند، و مواد آمورف منبع غالب کمپلکس تبادلي است. خاکسترهاي آتشفشاني شيشه اي، سيندرها، يا مواد شيشه اي ديگر که از فعاليتهاي آتشفشاني به دست آمده 60 درصد يا بيشتر بخشهاي شن، سيلت و ريگ را تشکيل مي دهند.
انواع اندپت ها:
a) کراي اندپت ها ( Cryandepts ): ميانگين دماي سالانه کمتر از 8سانتي گراد است.
b)دوراندپت ها ( Durandepts ):دوري پن در يک متري سطح وجود دارد.
c) هيدراندپت ها ( Hydrandepts ): رسها به گونه اي برگشت ناپذير آب از دست مي دهند.
d) پلاک اندپت ها (Placandepts ): افق پلاکيک در يک متري سطح و در بيش از 50 درصد پدونها وجود دارد.
e) ويتراند پت ها ( Vitrandepts ): در مکش 15 بار همه خاکها در فاصله 25 سانتي متري تا يک متري از سطح بطور ميانگين کمتر از 20 درصد آب دارند.
f) يوتراندپت ها ( Eutrandepts ): اشباع بازي در PH 7 در تعدادي از افقها در فاصله 25 تا 75 سانتي متري سطح بيشتر از 50 درصد است.
g) ديستراندپت ها ( Dystrandepts ): ساير اندپت ها که اشباع بازي کم دارند.


3- پلاگپت ها ( PLaggepts ): داراي افقهاي سطحي پلاگن با رنگ تيره يا قهوه اي تيره رنگ مي باشند.




4- تروپپت ها (Tropepts ): ايسپتي سولهايي با رژيم دمايي ايزو مي باشند.
انواع تروپپت ها:
a)هيومي تروپپت ها ( Humitropepts ): در فاصله 25 سانتيمتري تا يک متري از سطح در PH برابر 7 اشباع بازي از 50 درصد کمتر است. در يک متر مکعب بالاي خاک کربن آلي بيشتر از 12 کيلوگرم مي باشد.
b) سامبري تروپپت ها ( Sombritropepts ): داراي افق سامبريک است.
c) يوستروپپت ها ( Ustropepts ) : در فاصله 25 سانتيمتري تا يک متري اشباع بازي از 50 درصد بيشتر است و رژيم رطوبتي خاک يوستيک است.
d) يوتروپپت ها ( Eutropepts ): در فاصله 25 سانتيمتري تا يک متري اشباع بازي از 50 درصد بيشتر است.
e)ديستروپپت ها ( Dystropepts ): اشباع بازي کمتر از 50 درصد است.

5- اکرپت ها ( Ochrepts ): داراي افقهاي سطحي اکريک مي باشند و اگر رژيم دمايي خاک مزيک يا گرمتر باشد، آنها داراي افقهاي سطحي نازک ماليک يا آمبريک مي باشد.
انواع اکرپت ها:
a) دوراکرپت ها ( Durochropts ): در يک متري از سطح داراي دوري پن است.
b) کراي اکرپت ها ( Cryochrepts ): رژيم دمايي خاک کراييک يا پرجليک است.
c) يوستراکرپت ها ( Ustochrepts ): رژيم رطوبتي خاک يوستيک است.
d) زراکرپت ها ( Xerochrepts ): رژيم رطوبتي خاک زريک است.
e) يوتراکرپت ها ( Eutrochrepts ): وجود کربنات در افق کامبيک يا اشباع بازي ( بوسيله استات آمونيوم ) در 75 سانتيمتري از سطح 60 درصد يا بيشتر است.
f) ديستراکرپت ها ( Dystrochrepts ): ساير اکرپت ها

6- آمبرپت ها ( Umberpts ):داراي افقهاي سطحي آمبريک، ماليک يا آنتروپيک مي باشند. افق سطحي ماليک به ندرت در آمبرپت دست نخورده وجود دارد اما بوسيله مديريت معمول افزايش آهک به خاک به سادگي تشکيل مي شود.
انواع آمبرپت ها:
a) فراجي آمبرپت ها ( Fragiumbrepts ): داراي فراجي پن است.
b) کراي آمبرپت ها ( Cryumbrepts ): رژيم دمايي خاک کراييک يا پرجليک است.
c) زرآمبرپت ها ( Xerumbrepts ): رژيم رطوبتي خاک زريک است.
d) هاپل آمبرپت ها ( Haplumbrepts ) ساير آمبرپت ها.

[KIAN~~~~]

ح- مالي سولها ( Mollisols ): خاکهاي علفزارهاي استپي و چمنزارها
تقريبا همه خاکهايي که در زير پوشش علفزارها تشکيل شده اند، عميق، تيره رنگ و داراي خاک رويي ( افق ماليک ) نسبتا حاصلخيز مي باشند. خاکهاي مالي سول واقع در اراضي پست جنگلهاي پهن برگ که زهکش ضعيف دارند، تعدادي از خاکهاي قهوه اي جنگلي که زهکش خوبي دارند ( يودال ها ) و چند خاک از رده هاي ديگر، موارد استثنايي بشمار مي روند.


مالي سول ها به هفت زير دسته تقسيم مي شوند که عبارتند از:
1- آلبال ها (Albolls): آن دسته از مالي سول ها را در بر مي گيرندکه داراي افق آلبيک هستند وسطح آب زير زميني در آن ها نوسان دارد. در بيشتر سال ها سطح آب زير زميني در طي زمستان يا در بهار به سطح زمين و يانزديک آن مي رسد. در بعضي مناطق در زير افق آلبيک افق آرجيليک يا ناتريک وجود دارد. اين خاک ها بر روي پهنه هاي نسبتا مسطح برآمدگي ها و يا نزديک مناطق گود تشکيل شده اند. آلبال ها به 2 گروه بزرگ به نام آرجي آلبال و ناترآلبال تقسيم مي شوند.
a) ناترآلبال ها (Natrabolls): افق ناتريک وجود دارد.
b) آرجي آلبال ها (Argialbolls): افق آرجيليک وجود دارد.

2- اکوال ها (Aquolls): مالي سول هايي با ويژگي هاي مربوط به خيسي هستند و به سبب دوره هاي طولاني اشباع با آب در حضور مقدار ماده آلي به عنوان منبع انرژي براي ميکروب ها بوده و در آن مقدار زيادي آهن احيا مي شود. در اين گونه خاک ها پديده سياه شدن (Melanizetion) که ناشي از انباشتگي ماده آلي در شرايط خيسي شديد اتفاق مي افتد. در خاک زيرين آنها و زير يک اپي پدون سياه رنگ هاي خاکستري و زيتوني متداول است.
a) کراي اکوال ها (Cryaquolls): داراي رژيم دمايي کراييک يا پرجليک است.
b) دور اکوال ها (Duraquolls): در 1متري سطح خاک دوري پن وجود دارد.
c) ناترا اکوال ها (Natraquolls): افق ناتريک وجود دارد.
d) کلسي اکوال ها (Calciaquolls): در 40 سانتي متري از سطح افق کلسيک وجود دارد.
e) آرجي اکوال ها (Argiaquolls): افق آرجيليک دارد.
f) هاپل اکوال ها (Haplaquolls): ساير اکوال ها

3- رندال ها (Rendolls): در نواحي مرطوب جنگلي ديده مي شوند که از مواد آهکي در برگيرنده ته نشست هاي يخچالي سرشار از سنگ آهک، گچ و رسوبات صدفي تشکيل شده اند. تاکنون گروه بزرگي از آنها شناخته نشده است.

4- زرال ها (Xerolls): مالي سول هايي هستند که در اقليم هاي مديترانه اي تکامل يافته اند. بدين معني که در تابستان ها دوره هاي خشکي دارند ولي در ماه هاي زمستان مرطوبند. زرال ها به 6 زير راسته تقسيم مي شوند که عبارتند از:
a) دوري زرال ها(Durixerolls): در يک متري سطح خاک دوري پن وجود دارد.
b) ناتري زرال ها (Natrixerolls): افق ناتريک در 5/1 متري طح خاک وجود دارد.
c) پيلي زرال ها (Palexerolls): در 5/1 متري از سطح خاک داراي افق پتروکلسيک مي باشديا افق آرجيليکي وجود دارد که مقدار رس آن بيش از 20 درصد مقدار ماکزيمم آن در 5/1 متري سطح خاک کاهش ندارد.
d) کلسي زرال ها (Calcixerolls):در 5/1 متري سطح خاک افق کلسيک يا جيپسيک وجود دارد و پايين تر از 18 سانتي متري همه افق هاي آهکي هستند.
e) آرجي زرال ها (Argiixerolls): ساير زرال ها با افق آرجيليک.
f) هاپل زرال ها (Haplxerolls): ساير زرال ها.

d) هاپل يودال ها (Hapludolls): ساير يودال ها.


5- بورال ها (Borolls): بورال ها خاک هاي بسيار سردي را در بر مي گيرند که عموما زهکشي خوبي دارند. گستردگي آنها در شرق اروپا، آسيا و ايالات متحده آمريکا به چشم مي خورد. تعدادي از انها که اصولادر نواحي کوهستاني قرار گرفته اند داراي پوشش جنگلي مي باشند. پوشش گياهي انها اغلب علوفه مي باشد.
a) پيلي بورال ها (Paleborolls): مرز بالايي افق آرجيليک عميق تر از 60 سانتي متر است.
b) کرايو بورال ها (Cryoborolls): داراي رژيم دمايي کراييک ياپرجيليک مي باشد.
c) ناتري بورال ها (Natriborolls): افق ناتريک وجود دارد.
d) آرجي بورال ها (Argiborolls): افق آرجيليک وجود دارد.
e) ورمي بورال ها (Vermiborolls): افق سطحي ماليک بيشتر از 50 سانتي متر ضخامت دارد و بيش از 25 درصد افق هاي زيرين از کانال هاي پر شده حيوانات و مجاري کرمها تشکيل شده است.
f) کلسي بورال ها (Calciborolls): در1 متري سطح خاک افق کلسيک يا جيپسيک وجود دارد.
g) هاپل بورال ها (Haplborolls): ساير بورال ها

6- يوستال ها (Ustolls): خاک هاي مالي سول با زهکشي خوب نواحي نيمه خشک تا نيمه مرطوب مي باشند. خشک سالي در تابستان معمولي و نامنظم است. باران هاي نامنظم در طول فصل رشد مي بارد.
a) دوريوستال ها (Durustolls): در 1 متري سطح خاک دوري پن وجود دارد.
b) ناتريوستال ها (Natrustolls): افق ناتريک وجود دارد.
c) پيلي يوستال ها (Paleustolls): در 5/1 متري سطح خاک افق پتروکلسيک وجود دارد و يا اينکه افق آرجيليکي وجود دارد که ميزان رس در 5/1 متري از سطح خاک 20 درصد کاهش نمي يابد.
d) کلسي يوستال ها (Calciustolls): در 1 متري سطح خاک افق کلسيک وجود دارد ويا اينکه در 5/1 متري سطح خاک افق پترو کلسيک وجود دارد.
e) آرجي يوستال ها (Argiustolls): افق آرجيليک آن از افق آرجيليک پيلي يوستال نازکتر است.
f) ورم يوستال ها (Vermustolls): بيشتر از 50 درصد افق سطحي ماليک وبيشتر از 25 درصد افق هاي زيرين از کانال هاي پر شده حيوانات و مجاري کرم ها تشکيل شده است.
(gهاپل يوستال ها (Haplustolls): ساير يوستال ها.

7- يودال ها (Udolls): خاک هايي با رژيم رطوبتي يوديک هستند که در نواحي با اقليم هاي معتدل و گرم ديده مي شوند. اين خاک ها بر روي رسوبات يخچالي يا ديگر نهشته هاي اواخر پليستوسن يا هولوسن زير پوشش علفزارهاي بلند تشکيل شده اند.
a) پيلي يودال ها (Paleudolls): افق آرجيليکي وجود دارد که در 5/1 متري سطح خاک ميزان رس به اندازه 20 درصد کاهش نداشته است.
b) آرجي يودال ها (Argiudolls): افق آرجيليک نازکتر از پيلي يودال هاست.
c) ورم يودال ها (Vermudolls): بيشتر از 50 درصد افق سطحي ماليک و بيشتر از 25 درصد افق هاي زيرين آن از کانال هاي پر شده حيوانات و مجاري کرم ها تشکيل شده است.

[KIAN~~~~]

ت- اکسي سولها ( Oxisols ): خاکهاي سرشار از سزکويي اکسيد با هوازدگي زياد مناطق گرمسيري
اکسي سولها خاکهاي معدني هستند که در 5/1 متري سطح معدني داراي افق اکسيک مي باشند و افق کانديک بر روي افق اکسيک وجود ندارد مگر اينکه ميزان رس در 18 سانتي متري سطح از 40 درصد تجاوز کند.افق کلسيک و کانديک بايد کمتر از 10 درصد کانيهاي قابل هواديدگي داشته باشند. اين خاکها داراي حاصلخيزي کم بوده رسهاي آهندار وآلومينيوم دار در آنها فراوان هستند و تا حدودي ترکيب اسيدي دارند.



اکسي سولها به 5 زير رده تقسيم ميشوند:
1- اکواکس ( Aquox ):
a) اکراکواکس ( Acraquox ): ECEC (( ظرفيت تبادل کاتيوني موثر ( بازها + آلومينيوم )) کمتر از 5/1 ميلي اکي والان در 100 گرم رس تا عمق حدود 2 متري
b) پلينت اکواکس ( Plinthaquox ): پلينتايت ممتد تا 25/1 متري
c) اوتراکواکس ( Eutraquox ): داراي بيش از 35% بازهاي اشباع شده ( استات آمونيوم ) است.
d) هاپل اکواکس ( Haplaquox ): ساير اکواکس ها

2- تراکس ( Torrox ):
a) اکرتراکس ( Acrotorrox ): ECEC تا عمق 2 متري، کمتر از 5/1 ميلي اکي والان در 100 گرم رس است.
b) اوتروتراکس ( Eutrotorrox ): تا 25/2 متري داراي بيش از 35% بازهاي اشباع شده ( استات آمونيوم ) است.
c) هاپلوتراکس ( Haplotorrox ): ساير توراکس ها

3- يوستاکس ( Ustox ):
a) سومبري يوستاکس ( Somberiustox ): تا 5/1 متري، افق سومبريک وجود دارد.
b) اکريوستاکس ( Acrustox ): تا 2 متري ECEC کمتر از 5/1 ميلي اکي والان در 100 گرم رس وجود دارد.
c) اوتريوستاکس ( Eutrustox ): تا 25/1 متري داراي بيش از 35% بازهاي اشباع شده ( استات آمونيوم ) است.
d) کاندي يوستاکس ( Kandiustox ): در 18 سانتيمتري سطحي بيشتر از 40 درصد رس دارد و در يک ضخامت 15 سانتيمتري بين 18 سانتيمتر و 5/1 متري ميزان رس 8 درصد افزايش مي يابد.
e) هاپل يوستاکس ( Haplustox ): ساير يوستاکس ها

4- پراکس ( Perox ):
a) سومبري پراکس ( Somberiperox ): تا 5/1 متري، افق سومبريک وجود دارد.
b) اکروپراکس ( Acroperox ): تا 2 متري ECEC کمتر از 5/1 ميلي اکي والان در 100 گرم رس وجود دارد.
c) اتروپراکس ( Eutroperox ):تا 25/1 متري داراي بيش از 35% بازهاي اشباع شده ( استات آمونيوم ) است.
d) کاندي پراکس ( Kandiperox ): در 18 سانتيمتري سطحي بيشتر از 40 درصد رس دارد و در يک ضخامت 15 سانتيمتري بين 18 سانتيمتر و 5/1 متري ميزان رس 8 درصد افزايش مي يابد.
e) هاپل پراکس ( Haploperox ): ساير پراکس ها

5- يوداکس ( Udox ):
a) سومبري يوداکس ( Somberiudox ): تا 5/1 متري، افق سومبريک وجود دارد.
b) اکريوداکس ( Acrudox ): تا 2 متري ECEC کمتر از 5/1 ميلي اکي والان در 100 گرم رس وجود دارد.
c) اتريوداکس ( Eutrudox ): تا 25/1 متري داراي بيش از 35% بازهاي اشباع شده ( استات آمونيوم ) است.
d) کاندي يوداکس ( Kandiudox ): در 18 سانتيمتري سطحي بيشتر از 40 درصد رس دارد و در يک ضخامت 15 سانتيمتري بين 18 سانتيمتر و 5/1 متري ميزان رس 8 درصد افزايش مي يابد.
e) هاپل يوداکس ( Hapludox ): ساير يوداکس ها


ي- اسپودوسولها ( Spodosols ): خاکهايي با انباشتگي سزکويي اکسيد و هوموس در بخش زيرين خاک
اسپودوسولها بسياري از خاکها را که پادزول ناميده مي شوند دربر مي گيرند. پادزول اصطلاحي روسي است که پاد به معني زير و زول به معني خاکستر يا به معني زيرين خاکستري که به افق E با رنگ روشن اشاره مي کند. اين خاکها از چشمگيرترين و فتوژني ترين خاکها به شمار مي رود. به ميزان زيادي خاصيت اسيدي داشته، افق E به خوبي عمل ليچينگ در آن اتفاق افتاده و اکسيدهاي آهن و آلومينيوم همراه با مواد آلي در افق B تجمع پيدا کرده اند.

[KIAN~~~~]

اسپودوسولها به 4 دسته تقسيم مي شوند:
1- اکوادها (Aquods): اسپودوسول هايي هستند که عموما از آب اشباع شده اند. اگر مصنوعي زهکشي شده باشند نشانه هايي از افق پيشين را به صورت(a) يک افق هيستيک (b) وجود رنگين دانه در افق آلبيک نشان مي دهند. اکوادها واقع در آب و هواي مرطوب و رژيم دمايي خاک گرم تا داغ احتمالا از گسترده ترين اسپودوسول ها مي باشند.
a) فراجي اکوادها: در زير افق اسپوديک يک فراجي پن دارند اما داراي افق پلاکيک نمي باشند.
b) کراي اکوادها (Cryaquods): داراي رژيم دمايي کراييک مي باشند.
c) دور اکوادها (Duraquods): افق آلبيک بسيار محکم وسخت شده به گونه اي که خاک دانه هاي خشک در آب متلاشي نمي شوند.
d) پلاک اکوادها (placaquods): داراي افق پلاتيک هستند که بر روي افق اسپوديک و فراجي پن قرار دارند.
e) تروپ اکوادها (Tropaquods): ساير اکوادها که داراي رژيم دمايي ايزو مي باشد.
f) هاپل اکوادها (Hoplaquods): داراي افق اسپوديکي هستند که در بيشتر از 50 درصد افق نسبت Fe/C کمتر از 2/0 است.
g) سيدراکوادها (Sideraquads): ساير اکوادها.

2- فرادها (Ferrods): اسپودسول هايي هستند که به اندازه اکوادها مرطوب نمي باشند و در افق اسپوديک نسبت آهن آزاد(عنصري) به کربن بيش از 6 برابر مي باشد.
تاکنون گروه بزرگي از آنها شناخته نشده است.

3- هيومادها (Humods): اسپودوسول هايي هستند که به اندازه اکوادها مرطوب نمي باشند و افق اسپوديک آنها داراي مقادير زيادي موادآلي پراکنده و آلومينيم است، اما آهن آزاد کمي دارند (در ذرات کوچکتر از 2 ميلي متر آهن آزاد کمتر از 5/0 درصد مي باشد).
a) پلاک هيومادها (Placohumods): در افق اسپوديک داراي يک افق پلاکيک مي باشند.
b) تروپ هيومادها (Tropohumods): داراي رژيم دمايي ايزو هستند.
c) فراجي هيومادها (Fragihumods): در زير افق اسپوديک فراجي پن دارند.
d) کراي هيومادها (Cryohumods): داراي رژيم دمايي کراييک مي باشند.
e) هاپل هيومادها (Haplhumods): ساير هيومادها.

4- اورتادها (Orthods): اسپودوسول هايي هستند که به اندازه اکوادها مرطوب نمي باشند و در افق اسپوديک آنها آهن آزاد 6 برابر کربن نيست و معمولا خيلي کمتر از اين مقدار است.
a) پلاک اورتادها (Placorthods): در داخل يا بالاي افق اسپوديک داراي افق پلاکيک هستند.
b) فراجي اورتادها (Fragiorthods): زير افق اسپوديک فراجي پن دارند.
c) کراي اورتادها (Cryorthods): داراي رژيم دمايي کراييک يا پرجيليک هستند.
d) تروپ اورتادها (Troporthods): داراي رژيم دمايي ايزومتريک يا رژيم گرمتر ايزو هستند.
e) هاپل اورتادها (Haplorthods): ساير اورتادها.

[KIAN~~~~]

ک- آلتي سول ها ( Ultisols ): خاک هاي جنگلي با وضعيت بازي کم
آلتي سول ها در نواحي مرطوب روي سنگ مادري تشکيل شده اند که يخبندان هاي قاره اي روي آن بي اثر بوده است. آلتي سول ها در جنوب يخ رفت ها وجود دارند در حالي که در سمت شمال روي يخ رفت ها، خاک ها اشباع بازي بيشتري داشته و در راسته آلفي سول قرار گرفته اند. اين خاکها به ميزان زيادي اسيدي هستند.
آلتي سول ها فقط در مناطق معتدل وجود ندارند. در مناطق گرمسيري، آلتي سول ها اغلب بر روي سطوح جوانتر قرار دارند.



1- اکوالت ها (Aquults): خاک هايي که در بخش هايي از سال از آب اشباع شده و يا اين که به طور مصنوعي زهکشي شده اند. از آن جا که مشاهده خاک در تمام سال براي طبقه بندي ممکن نيست، لذا شکل هاي مورفولوژي معين ديگري که با رطوبت همراه است به صورت معياري براي تعريف اکوالت ها به کار برده مي شود. معيارهاي مورد استفاده عبارتند از: وجود لکه هاي رنگين با کروماي پايين، سخت دانه هاي آهن- منگنز با قطر بيش از 2 ميلي متر ويا رنگ خاک با کروماي 2 ميلي متر يا کمتر.
a) پلينت اکوالت ها (Plinthaquults): پلينتايت بر روي نيمي از افق در عمق 5/1 متري سطح تشکيل مي شود.
b) فراجي اکوالت ها (Fragiaquults): فراجي پن وجود دارد.
c) آلب اکوالت ها (Albaquults): يک تغيير بافتي بسيار مشخص بين افق اکريک يا آلبيک و افق آرجيليک با هدايت هيدروليکي کم وجود دارد.
d) کاندي اکوالت ها (Kandiaquults): افق آرجيليک يا کانديک فوقاني دارايCEC کمتر يا مساوي 16 ميلي اکي والان در صد گرم است. مقدار رس تا 150 سانتي متري سطح بيشتر از 20 درصد کاهش پيد نمي کند.
e) کان هاپل اکوالت ها (Kanhaplaquults): CEC افق فوقاني آرجيليک يا کانديک کمتر يا مساوي 16 ميلي اکي والان در صد گرم رس است.
f) پيلي اکوالت ها (Paleaquults): توزيع رس به گونه اي است که مقدار آن در 5/1 متري سح خاک بيشتر از 20 درصد کاهش نمي يابد.
g) اکراکوالت ها (Ochraquults): داراي افق سطحي اکريک است.
h) آمبراکوالت ها (Umbraquults): داراي افق سطحي آمبريک يا اپي پدون ماليک است.

2- هيومالت ها (Humults): آلتي سول هايي هستند که مواد آلي زيادي دارند اما ويژگي هاي ديگر مربوط به رطوبت را ندارند. با تعريفي که از آنها شده است اين خاک ها در 15 سانتي متري بالاي افق آرجيليک بيشتر از 5/1 درصد ماده آلي دارند و يا اين که در هر متر مکعب خاک، 1 متر بالايي پدون بجز افقO بيش ار 12 کيلوگرم ماده آلي وجود دارد.
a) سومبري هيومالت ها (Sombrihumults): در 1 متري سطح خاک افق سومبريک وجود دارد.
b) پلينتوهيومالت ها (Plintohumults): در50 درصد افق ها تا 5/1 متري سطح خاک پلينتايت پيوسته وجود دارد.
c) کاندي هيومالت ها (Kandihumults): افق آرجيليک يا کانديک فوقاني دارايCEC کمتريا مساوي 16 ميلي اکي والان در صد گرم رس است و ميزان رس تا 150 سانتي متري سطح بيشتر از 20 درصد کاهش پيدا نمي کند.
d) کان هاپل هيومالت ها (Kanhaplhumults): افق آرجيليک يا کانديک فوقاني داراي CEC کمتر يا مساوي 16 ميلي اکي والان در 100 گرم رس مي باشد.
e) پيلي هيومالت ها (Palehumults): ميزان رس تا عمق 5/1 متري کمتر از 20 درصد کاهش مي يابد.
f) هاپل هيومالت ها (Haplhumults): ساير هيومالت ها.


3- يودالت ها (Ustult): آلتي سول هاي مناطق مرطوب مي باشند که دوره هاي خشکي کوتاه مدت و مقدار موادآلي کمي دارند اما سطح ايستابي در بيشتر بخش هاي سال در زير خاک فعال باقي مي ماند و رنگ هاي خاکستري لکه اي، مشابه آنچه که در اکوالت ها است مستقيما در زير افق A ظاهر نمي شود.
a) پلينت يودالت ها (Plinthudults):در 5/1 متري سطح خاک لايه پلينتايت وجود دارد.
b) فراجي يودالت ها (Fragiudults): در افق آرجيليک و يا زيرآن فراجي پن وجود دارد.
c) کاندي يودالت ها (kandiudults): افق آرجيليک يا کانديک فوقاني داراي CEC کمتر يا مساوي 16 ميلي اکي والان در صد گرم رس است و ميزان رس تا 150 سانتي متري از سطح بيشتر از 20 درصد کاهش پيدا نمي کند.
d) کان هاپل يودالت ها (kanhapludults): افق آرجيليک يا کانديک فوقاني داراي CEC کمتر يا مساوي 16 ميلي اکي والان در صد گرم رس است.
e) پيلي يودالت ها (Paleudults): ميزان رس تا 5/1 متري از سطح کمتر از 20 درصد کاهش پيدا مي يابد.
f) رد يودالت ها (Rhodudults): وليوي رنگ مرطوب افق سطحي کمتر از 4 است و وليوي رنگ خشک افق آرجيليک کمتر از 5 مي باشد.
g) هاپل يودالت ها (Hapludults): ساير يودالت ها.


4- يوستالت ها (Ustult): آلتي سول هايي هستند که داراي رژيم هاي رطوبتي يوستيک مي باشند. گرچه رطوبت عامل محدود کننده است به طور فصلي به اندازه کافي براي دست کم يک محصول در سال فراهم است.
a) پلينت يوستالت ها (Plinthustults):در 5/1 متري سطح خاک لايه پلينتايت وجود دارد.
b) کاندي يوستالت ها (Kandiustults): افق آرجيليک يا کانديک فوقاني داراي CEC کمتر يا مساوي 16 ميلي اکي والان در صد گرم رس است و ميزان رس تا 150 سانتي متري از سطح بيشتر از 20 درصد کاهش پيدا نمي کند.
c) کان هاپل يوستالت ها (Kanhaplustults): افق آرجيليک يا کانديک فوقاني داراي CEC کمتر يا مساوي 16 ميلي اکي والان در صد گرم است.
d) پيلي يوستالت ها (Palelustults): در 5/1 متري سطح خاک توزيع رس به گونه اي است که کمتر از 20 درصد کاهش مي يابد
e) رديوستالت ها (Rhodustults): وليوي رنگ مرطوب افق سطحي کمتر از 4 است و وليوي رنگ خشک افق آرجيليک کمتر از 5 مي باشد.
f) هاپل ستالت ها (Haplustults): ساير يوستالت ها.

5- زرالت ها (Xerults)
a) پيلي زرالت ها (Palexerults): در 5/1 متري سطح خاک ميزان رس کمتر از 20 درصد کاهش مي يابد.
b) هاپل زرالت ها (Haplxerults): ساير زرالت ها.

[KIAN~~~~]

ل- ورتي سولها ( Vertisols ): خاکهاي رسي تيره با ويژگي چروکيدگي و تورم
اين خاکهاي رسي تيره در تمامي قاره ها بجز قطب جنوب پخش شده اند ولي گسترش اصلي انها در عرض جغرافيايي 45 درجه شمالي و 45 درجه جنوبي است. متداولترين سيماي منحصر به فرد ورتي سولها، خشکي فصلي پروفيل خاک است. از ديگر ويژگيهاي اين خاکها واکنش بازي سنگ مادر آنها است. مواد تسکيل دهنده سنگ مادر ورتي سولها سنگ آهک رسوبي، سنگهاي آذرين بازيک، خاکستر و آبرفتهاي حاصل از آنها مي باشد. مقدار PH اين خاکها 2/7 تا 5/8، مقدار کربنات بين 5/0 تا 8 درصد و با گسترش کم در تپه ها و فقدان در مناطق کوهستاني مي باشند.


ورتي سولها به 5 دسته تقسيم مي شوند که اين زير رده ها عمدتا بر اساس طول دوره اي که شکافها تا سطح زمين باز مي مانند، طبقه بندي شده اند:
1- زررت ها ( Xererts ): ورتي سولهايي هستند که در آن شکافها يکبار در سال باز و بسته شده و به مدت 60 روز متوالي و يا بيشتر در طول سه ماه تابستان باز مي مانند. زررت ها نمي توانند رژيمهاي دمايي ايزو را دارا باشند.
انواع زررت ها:
a) کروموزررت ها ( Chromoxererts ): در برخي افقها در 30 سانتي متري عمق خاک کروماي رنگ مرطوب، 5/1 يا بيشتر است.
b) پلوزررت ها ( Ploxererts ): ساير زررت ها

2- توررت ها ( Torrerts ): ورتي سولهايي هستند که معمولا تمام بخشهاي خاک فعال خشک مي باشد و شکاف بيشتر از 305 روز در بيشتر سالها تا سطح خاک باز هستند بجز در مواردي که آبياري شده است.

3- يودرت ها ( Uderts ): ورتي سولهاي مرطوبي هستند که شکافهاي آنها در بعضي مواقع در طول سال بازند ليکن هيچ گاه به مدت 90 روز در هر سال باز نمي مانند.
انواع يودرت ها:
a) کرومويودرت ها ( Chromouderts ): در برخي افقها در عمق 30 سانتي متري از سطح کروماي رنگ مرطوب، 5/1 يا بيشتر است.
b) پل يودرت ها ( Peluderts ): ساير يودرت ها

4- يوسترت ها ( Usterts ):ورتي سولهايي هستند که در آن شکافها بيشتر از يکبار در سال باز و بسته مي شوند اما براي مجموع 90 روز يا بيشتر در يک سال باز هستند ليکن در بيشتر سالها بيش از 305 روز باز نيستند.
5- اکورت ها ( Aquerts ): اين خاکها ورتي سولهايي با رژيم رطوبتي اکويک بوده و يا بطور مصنوعي زهکشي شده اند. در 50 سانتيمتري بالايي، به شرطي که رنگين دانه وجود داشته باشد، رنگهاي مرطوب روي سطوح خاکدانه کروماي 2 و يا کمتر دارد و چنانچه خاکدانه وجود نداشته باشد، اين کروما در زمينه وجود دارد. در صورتي که رنگين دانه وجود ندارد، اين خاکها کروماي 1 يا کمتر دارند.
انواع اکورت ها:
a) ديستراکورت ها ( Dystraquerts ): اکورت هايي با وضعيت بازي پايين و يا در 50 سانتيمتري سطح خاک فعال، بسيار اسيدي هستند.
b) اوتراکورت ها ( Eutraquerts ): اکورت هايي با وضعيت بازي بالا و در 50 سانتيمتري بالايي خاک از آب اشباع است. اين خاکها بر روي شيب قرار دارند.
c) پلان اکورت ها ( Planaquerts ): اين خاکها بر روي سطوح مسطح و صاف قرار گرفته که آب بر روي آنها قرار دارد و خاکها وضعيت بازي بالايي دارند.

[idea]

سلام
دوستان کتاب منبع برای درس های پیدایش و رده بندی خاک ها و درس ارزیابی اراضی در دانشگاه پیام نور چیه؟
اگه کسی فایل کتاب ها رو داره لطفا بهم ایمیل کنه
ممنون میشم