موضوع تحقيق براي محقق بر اساس منابع متعدد مطرح ميشود که از جمله آن :


1- کنجکاوي
2- تجارب شخصي
3- مطالعه آثار مکتوب
4- منابع شفاهي
5- متقاضيان تحقيق


1- انواع تحقيق

تحقيقات علمي بر اساس هدف

تحقيق بنيادي:درجستجوي کشف حقايق وشناخت پديدهاست ومرزهاي دانش عمومي بشر را توسعه مي دهند به دو دسته تقسيم مي شود.

الف) تحقيقات بنيادي تجربي: دادها و اطلاعات اوليه با استفاده از آزمايش مشاهده ..گردآوري
ب)تحقيقات بنيادي نظري:داده هاي اوليه به روش کتابخانه اي گردآوري ميشوند.


تحقيق کاربردي :اين تحقيقات با استفاده از زمينه فراهم شده از طريق تحقيقات بنيادي براي رفع نيازمنديهاي بشرو بهبود وبهينه سازي ابزارها روشها درجهت توسعه رفاه وآسايش و ارتقا سطح زندگي انسان مورد استفاده قرار ميگيرد.
تحقيقات عملي: تحقيقات حل مساله

مثال:تحقيقات چامسكي در باره زبان هاي مختلف جهان كه به وسيله آن او نتيجه گرفت كه اين زبان ها داراي ويژه گي هاي عمومي مشتركي مانند سازمان و تركيب هاي كماكان مشابهي هستند كه موجب ايجاد نظريه زيستي بودن زبان شد از جمله تحقيقات بنيادي است.اين كه چگونه مي توان مشكل كنكور و يا بيكاري و يا ترافيك تهران را حل كرد تحقيق كاربردي مي باشد.


پاره ای از مشخصات تحقیقات بنيادي
• 1- وقت گیر بوده برای کشف مجهول نیاز به زمان طولانی دارد.
• 2- هزینه بر است و احتیاج به منابع مالی زیادی دارد.
• 3- معمولا به وسیله مراکز علمی و دانشگاهی انجام می شود ، زیرا ماموریت اصلی آن ها توسعه قلمرو معرفتی بشر است.


از مشخصات تحقیقات کاربردی می توان به موارد زیر اشاره کرد.
• 1- از نظر زمانی زودتر از تحقیقات بنیادی انجام می گیرند.
• 2- درآمد زا هستند و به همین دلیل طرفداران بیشتری دارند.
• 3- عمدتا سازمان های دولتی و خصوصی و کارخانه ها ولی گاه دانشگاه ها و مراکز تحقیقاتی نیز این تحقیقات را انجام می دهند.

تحقیقات عملی:
این تحقیقات را باید تحقیقات حل مساله یا حل مشکل نامید و آن ها را نوعی تحقیق کاربردی محسوب کرد.زیرا نتایج آن مستقیما برای حل مساله خاص به کار گرفته می شود. تحقیقات عملی نوعا خصلت محلی و موضعی دارد و معمولا خاصیت تعمیم پذیری زیادی ندارد. این تحقیقات نیز بر داده های تحقیقات بنیادی تکیه دارند.زیرا از معلومات وقوانین آن ها استفاده می شود.چون تحقیقات عملی با هدف رفع مشکل انجام می شود، هرکس با مشکل روبه رو باشد می تواند آن را انجام دهد. مثال:

1- تحقیق درباره رفع خرابی اتومبیل
2- بررسی تشخیص بیماری و درمان آن
3- پیدا کردن روش های مقابله با سیل.


تحقيقات علمي بر اساس ماهيت و روش

الف ) تحقيقات تاريخي
 ب ) تحقيات توصيفي
 ج ) همبستگي
د ) تجربي و عليّ


تحقيقات تاريخي
-تحقيقات تاريخي:با استفاده از اسناد و مدارک معتبر انجام ميشودتا بتوان از اين طريق ويژگيهاي عمومي و مشترک پديده ها و حوادث تاريخي و دلايل آنها را تبيين کرد مثلا تحقیق تاریخی می تواند به بررسی اوضاع و احوال دولت ها و نحوه عمل آن ها و نوع روابطشان با مردم پرداخته ، عوامل سقوط آنها را تشخیص داده و بر اساس آن نظریه ارائه دهد..منابع اين تحقيق عبارتست از: منابع دست اول:که مستقيما در ارتباط با حادثه قرار ميگيرد .و ممکن است به شکل کتبی، شفاهی ، تصویری، مادی و مانند آن مشاهده شوند. منابع دست چندم:که به طورغيرمستقيم در ارتباط با حادثه قرار دارند و به اتکای منابع دست اول تهیه می شوند.که ممکن است به صورت نقل قول های مستقیم یا به صورت کتبی و شفاهی ، چند دست بگردند و از سندی به سند دیگر انتقال یابند.


تحقيقات توصيفي
تحقيقات توصيفي:محقق به دنبال چگونه بودن موضوع است.و ميخواهد بداند پديده ،متغير،شي يا مطلب چگونه است.تحقيقات توصيفي هم جنبه کاربردي دارد و هم جنبه مبنايي.در بعد کاربردي از نتايج در تصميم گيري و برنامه ريزي استفاده ميشود.ودر بعد بنيادي يا مبنايي به کشف حقايق و واقعيت هاي جهان خلقت مي پردازد.
تحقيقات توصيفي از نظر شيوه نگرش به دو دسته تقسيم ميشوند:

الف)تحقيقات توصيفي محض :محقق صرفا به کشف و تصوير سازي ماهيت و وضعيت موجود مساله مي پردازد. ب) تحقيقات توصيفي-تحليلي : محقق علاوه بر تصوير سازي آنچه هست به تشريح و تبيين دلايل چگونه بودن و چرايي وضعيت مساله مي پردازد. به طور کلي تحقيقات توصيفي به سه يا چهار گروه تقسيم ميشود : تحقيقات زمينه ياب, تحقيق موردي ,تحقيق تحليل محتوا ، قوم نگاري از انواع اين تحقيق است .


تحقيق زمينه ياب ( پيمايشي) :survey research
اين تحقيق به مطالعه ويژگيها و صفات افراد ميپردازد و وضعيت فعلي جامعه آماري را در قالب چند صفت يا متغير مورد بررسي قرار ميدهد.( مثل: سن ، جنس ، وزن ، و درآمد نظر خواهي در مورد يك نامزد انتخاباتي ، سرشماري نفوس و مسكن)
به عبارت ديگر تحقيق زمينه ياب عبارتست از مشاهده پديده ها به منظور معنا دادن به جنبه هاي مختلف اطلاعات جمع آوري شده ، كه از دو مرحله تشكيل شده است.

1- مشاهده دقيق و نزديك پارامترهاي مورد پژوهش در جامعه
2- جمع آوري اطلاعات و معنا دادن به آنچه كه مورد مشاهده قرار گرفته است.
تحقيق زمينه يابي يك فرآيند پژوهشي است كه به منظور جمع آوري اطلاعات در باره اين موضوعات كه مردم چه مي دانند،چه فكر مي كنند يا چه كاري انجام مي دهند. منظور از چه مي دانند. اين است كه مردم چه اطلاعاتي را در يك هدف يا يك موضوع دروني پديد آورده اند. و منظور از فكر كردن اين است كه عقايد ، نگرش ها ارزش ها و باورهاي مردم چه هستند.



تحقيق موردي :
اين تحقيق عبارتست از مطالعه يک مورد يا يک واحد و کاوش عميق در مورد آن.در اينگونه از تحقيق محقق فرضيه هاي خود را ميسازد و به گردآوري اطلاعات درباره آن مي پردازد . ( تحقيق در مورد ويژگي ها و رفتار يك دانش آموز ناسازگار يا تيزهوش)تحقيق در مورد يك خانواده موفق( از تمامي رو شهاي كار تحقيقي استفاده مي شود).

تحليل محتوا
اين تحقيق به منظور توصيف عيني و کيفي محتواي مفاهيم به صورت نظامدار انجام مي شود.محقق در اين تحقيق به دنبال تجزيه و تحليل و توصيف مطالب است.( مثل تحليل كتاب ها، مقالات، عكس هاي هوايي)..
تحليل محتوي يك روش پژوهشي است كه به صورت منظم وعيني براي توصيف مقداري محتواي آشكار ارتباطات به كاربرده مي شود. در اين روش ، پيام ها يا اطلاعات به صورت
منظم كد گذاري و به نحوي طبقه بندي مي شوند كه پژوهشگر بتواند آن ها را به صورت كمي تجزيه و تحليل كند.

تحقيقات همبستگي :اين تحقيقات براي کسب اطلاع از وجود رابطه بين متغيرها انجام ميپذيرد،ولي درآنها الزاما کشف رابطه علت و معلول مورد نظرنيست.در تحقيق همبستگي بر کشف وجود رابطه بين دو گروه از اطلاعات تاکيد ميشود.اساسا همبستگي به دو شکل وجود دارد:مثبت و منفي .همبستگي مثبت آن است که جهت تغييرات يک متغير با جهت تغيير در متغير ديگر همسو باشد. مثل رابطه بين شيب رودخانه و شدت جريان آب يا قدرت خريد مردم و حجم تقاضاهمبستگي منفي آن است که جهت تغييرات يک متغير با جهت تغيير در متغير ديگر همسو نباشد.افزايش يكي با كاهش ديگري همراه باشدۀمانند رابطه بين تورم قيمت ها و قدرت خريد مردم.


در تحقيقات همبستگي پس از تشخيص وجود همبستگي و تعيين جهت آن اقدام به محاسبه مقدار و ضريب همبستگي مي شود. دامنه و طيف ضريب همبستگي 1+ تا 1- نوسان دارد.براي اندازه گيري ضريب همبستگي بين متغيرها از روشهاي مختلفي مثل روش پيرسون ،اسپيرمن،کندال و...استفاده ميگردد.

تحقيقات عليّ
در اينگونه تحقيقات کشف علتها يا عوامل بروز يک رويداد يا حادثه يا پديده مورد نظر است . محقق در متغيرها دخل و تصرفي نداشته ،اساسا حضور ندارد بلکه تحقيق عليّ را انجام ميدهد تا اين متغيرها و عواملي را که باعث بروز واقعه شده است را شناسايي کند .


اين نوع تحقيق داراي مشكلات و معايبي است . از آن جمله :
-يكي از مشكلات تهيه مدارک و اسناد و مباني استدلال و كشف مساله.
-نميتوان نسبت به نتايج تحقيق يقين قطعي داشت.
-تشخيص معتبر بودن يا نبودن نتايج تحقيق نيز کار مشکلي است.

سه دسته کلي متغيرهاي که محقق بايد براي اين تحقيق شناسايي کند عبارتست از:
الف)متغيرهاي اصلي که نقش موثر و مثبت در بروز پديده داشته اند.
ب )متغيرهايي که نقش بازدارنده و منفي در بروز پديده داشته اند.
ج ) متغيرهاي زمينه ساز که هموار کننده راه براي اثر گذاري متغيرهاي اصلي بوده،از خاصيت تسهيل کنندگي برخوردار بوده اند .


تحقيقات تجربي(آزمايشي)
تحقيقات تجربي بر شناخت رابطه علت و معلولي بين متغيرها تاکيد دارد و سخن از مطالعه رابطه يک سويه و تاثير مستقل (علت) بر متغير تابع (معلول) است و در پايان محقق به طور قاطع نظر ميدهد که چنين رابطه اي وجود دارد يا ندارد. شرايط ضروري يک تحقيق تجربي
يک تحقيق تجربي براي بالا بردن اعتبار خود بايد ويژگيهاي زير را داشته باشد:
الف)کنترل:ويژگي اصلي يک تحقيق آزمايشي کنترل است.آزمايش بايد به نحوي برنامه ريزي و سازماندهي شود که مانع حضور متغيرهاي مزاحم و اخلالگر شود.زيرا اين متغيرها نتايج آزمايش را خدشه دار مي کنند .ب)انتخاب تصادفي ج)تکرار آزمايش د) قابليت تعميم :نتايج تحقيق تجربي بايد قابل تعميم باشد


کاتي که محقق بايد در خصوص قابليت تعميم رعايت کند:
از اصل کنترل غفلت نکند.-در انتخاب افراد نمونه به روش تصادفي اقدام بکند.-تاثير اشتباهات آماري را در انتخاب نمونه و طبقه بندي و تجزيه و تحليل داده ها به حداقل برساند.-محيط آزمايش را به صورت طبيعي و عادي نگه دارد.-در انجام دادن فعاليتهاي تحقيقاتي و مراحل کار و نتيجه گيري تعجيل نکند.
-آزمايشها را در موقعيتها و شرايط مشابه تکرار نموده .-از اعتبار دروني آزمايش و نيز اعتبار بيروني آن مطمئن شود.


اعتبار تحقيق آزمايشي :بررسي اعتبار تحقيق آزمايشي بايد در دو زمينه زير انجام شود :
-اعتبار دروني :يعني اينکه آيا متغير مستقل در متغير تابع اثر ميگذارد؟يا متغيرهاي مزاحم در آن دخالت داشته اند.
-اعتبار بيروني:يعني اينکه يافته هاي تحقيق قابل اطمينان بوده و امکان تعميم آن در موقعيتهاي مشابه وجود داشته باشد.


روشها و طرح هاي اجراي تحقيق تجربي
آزمايش با استفاده از يک گروه آزمودني-آزمايش با استفاده از دو گروه (شاهد و آزمايش )-آزمايش با استفاده از چند گروه-آزمايش با استفاده از روش تکرار آزمون