در یک مجلس دوستانه ی شلوغ نشسته اید. همه را به نسبت پول توی جیبتان به یک خوراکی ارزان دعوت کرده اید. همه دارن با خوشحالی می گویند و می خندند که یکی از آن وسط می گوید: "چرا گدا بازی در آوردی؟ اینا دیگه چیه؟". بدت می آید. هم از او. هم از خودت که دعوتش کرده ای. می دانستی ممکن است این طور شود. بارها با دیگران هم این طور حرف زده بود. وقتی جمع پراکنده تر می شود گوشه ی خلوتی گیرش می آوری و محترمانه می گویی ناراحت شده ای. اما او بلند طوری که تمام جمع بفهمند می گوید" بی جنبه! شوخی کردم!". و تو بیشتر از او و خودت بدت می آید.


تا مدت ها تئوری های روان شناسی تاکید می کردند که افراد دارای روان سالم بیشتر شوخی می کنند و شوخی کردن جزئئ از سلامت روان است. فروید شوخی را یکی از بهترین مکانیسمهای دفاعی برای مقابله با اضطراب می دانست. راجرز در لیست ویژگی های افراد خودشکوفا شوخی را هم وارد کرده بود. بعضی تئوری ها آن را یک پاسخ زیبایی شناسانه و بعضی دیگر آن را راهکاری سودمند برای مقابله با استرس می دانستند.


اما رویکرد های جدید به این سازه ی ظاهرا مثبت با دید علمی تر و دقیق تری نگاه می کنند. در مقاله ای که در سال ۲۰۰۳ در ژورنال معتبر "ریسرچ این پرسونالیتی" چاپ شده است نتیجه گرفته شده است که همه ی انواع شوخ طبعی با سلامت روان رابطه ی مثبت ندارند. آن ها با خواندن مقاله های قبلی به این نتیجه رسیدند که حتما علتی دارد که شوخ طبعی به نسبت سازه های دیگری مثل خوشبین بودن یا با ایمان بودن یا داشتن حمایت های اجتماعی قوی، رابطه ی ضعیف تری با سلامت روان دارد. آن ها با روش های آماری که گفتنشان در این جا لزومی ندارد چهار نوع شوخی را از هم جدا کردند:


ا- شوخ طبعی های پرخاشگرانه:
این نوع شوخی به بهای تحقیر فرد مقابل موجب خندیدن دیگران یا شادی فرد شوخی کننده می شود. مثال ها فراوانند مثلا اینکه یک نفر عادت داشته باشد که به دیگران بگوید کودن یا گدا یا کلمات تحثیر کننده ی دیگری مثل این و البته همه ی این ها شوخی باشد!


۲ - شوخ طبعی های خود کاهنده:
در این نوع شوخی فرد شوخی کننده با تحقیر خود دیگران را می خنداند. مثلا این که یک فرد چاق خودش را همیشه به تانکر آب یا خرس تشبیه کند یا یک فرد با ثروت کمتر به فرد ثرتمندتری دائما بگوید" ما سگ شمام نیستیم" و ازین قبیل..


۳- شوخ طبعی های خودبزرگنمایانه:
در این نوع شوخ طبعی فرد شوخی کننده بدون اینکه دیگران را تحقیر کند وضعیت خود را از واقعیت بالاتر نشان دهد. مثلا کسی خود را در رشته اش به شوخی از هم قطارها بالاتر بداند . این نوع شوخی ظریف مستلزم آن است که در حوزه ای شوخی شود که فرد مقابل در آن نیست. جلو هم کلاس خود را نمره اول دانستن احتمالا مستلزم تحقیر اوست. ولی جلو غیر هم کلاس نه!


۴ - شوخ طبعی های پیوند دهنده:
گفتن لطیفه یا کارهایی ازین دست که بدون اینکه کسی را ناراحت کند رابطه را شادتر می کند شوخ طبعی پیوند دهنده است.

نویسندگان مقاله به این نتیجه رسیده اند که شوخ طبعی های اول و دوم(پرخاشگرانه و خودکاهنده) با انواع مشکلات روان شناختی همبستگی دارد. به زبان ساده تر کسانی که بیشتر از این شوخی ها استفاده می کنند احتمالا از مشکلات روانی رنج می برند.


همچنین شوخی های نوع سوم و چهارم ( خود بزرگنمایانه و پیوند دهنده) با سلامت روان همبستگی مثبت دارد. یعنی افراد دارای روان سالم بیشتر از این دو نوع شوخی استفاده می کنند.


البته این پژوهش باید در ایران تکرار شود. پرسش نامه ی سبک های شوخ طبعی را احتمالا من و هم کلاسیم ترجمه کنیم و حداقل در یک گروه کوچک این نتیجه ها را دوباره می آزماییم. البته ممکن است به علت این که شوخی بسیار به زبان وابسته است در ایران سبک های شوخی متفاوتی داشته باشیم( مثلا طعنه/که ظاهرا دیگری را بالا می برد اما در واقع او را تحقیر می کند). ساختن یک پرسشنامه ی سبک های شوخی مخصوص ایرانی ها خودش یک کار بسیار پیچیده ی آماری زبانی ست. فعلا می توان به عنوان پیش فرض نتایج مقاله ی بالا را در مورد شوخ طبعی های معمولا پرخاشگرانه ی ایرانیان هم صادق دانست!



.iranianpsychologist.blogfa.com/post-2.aspx