گذشت و ایثار دو واژه مقدس در ادبیات ماست . همیشه و هر زمان در طول تاریخ بشریت " از خود گذشتگی " جایگاهی بسی ژرف در ارزش های انسانی داشته است و از جمله خصوصیات اخلاقی والا به شمار می رفته است .هر جامعه ای بسیاری از پیشرفت های خود را مرهون و مدیون افرادی بوده است كه در راه ایجاد آبادی و ترقی سرزمین خود از خواسته ها و امیال خود گذشتند و رفاه و آسایش و امنیت مردم را بر رفاه و آسایش و امنیت خود ترجیح دادند
.


چنین اشخاصی تاثیرگذارترین افراد هر جامعه ای هستند. چه در میان بزرگان و اندیشمندان هر سرزمین مانند امیركبیر كه بزرگترین نقش را در زمان خود در پیشرفت و ترقی ایران داشت و در نهایت جان خود را در این راه فدا نمود و چه در واحدهای كوچكتر مانند خانواده كه ممكن است كه یكی از اعضاء آن مانند پدر،مادر یا برادر زندگی هر یك از دیگر اعضاء خانواده را دگرگون نماید. اینكه انسان تنها خود را نبیند و فقط به خواسته های خود فكر نكند، برای دیگران ارزش قایل شود و به خواسته های آنها بهاء دهد بزرگواری است و آنجا كه به خاطر دیگری تمایلات خود را زیر پا بگذارد ، گذشت و فداكاری است . برای گذشت و ایثار باید خیلی بزرگوار بود و برای بزرگوار بودن باید خیلی انسان بود.اما برای انسان های واقعی این گذشت و بزرگواری آنچنان دلپذیر و لذت بخش است كه هرگز آن را با خودخواهی های دیگران عوض نمی كنند و احساس رضایت حاصل از این ایثار را بر حس خودخواهی ترجیح می دهند.فداكاران از فداكاری خود خشنودند اما هرگز ظالمان از ظلم خود لذت نمی برند مگر آنكه شخصیتی بیمارگونه داشته باشند.هرآنچه كه انسان را به انسان بودنش نزدیك می كند و او را در مسیر تكاملی خود پیش می برد احساس والایی از هستی به او می بخشد و هر آنچه كه او را در مسیر حیوانی پیش می برد احساس پستی و رذالت را در او زنده می كند و بسوی درجات پایینی از انسان بودن سوق می دهد.


دكتر فرانكل پزشك روان شناسی بود كه در سال های جنگ جهانی به جرم یهودی بودن سالها در اردوگاههای آلمان اسیر بود .همه افراد خانواده او به دست نازی ها در كوره های آدم سوزی كشته شدند. او كه در بیمارستان و دانشگاه اتریش برای خود موقعیتی داشت و پزشك و محقق موفقی به شمار می رفت زمانی كه به دست نازی ها اسیر شد،هرگز با او رفتاری انسانی نكردند.دكتر فرانكل پس از آزادی تمامی خاطرات دوران اسارت خود را در كتابی به نام "انسان در جستجوی معنی " به رشته تحریر درآورد.او در تحقیقات و نتیجه گیری های خود برای هستی و زندگی و بودن مفهومی انسانی پیدا كرد و هر كس كه در این درجه از درك مفهوم زندگی و انسان عاجز می ماند، یا در ناامیدی می مرد و یا با خشم و نفرت زندگی می كرد. او در تمام سال های سخت اسارت هرگز ارزش های اخلاقی و انسانی را زیر پا نگذاشت و حتی از سربازان آلمانی یاد كرده كه در موقعیت های سخت بدون اطلاع مافوق های خود به اسرای بیمار كمك می كردند و این كار در آن شرایط برای یك سرباز كه می دانست در صورت اطلاع مافوقش چه مجازاتی در انتظار اوست گذشت و فداكاری است .در میان اسراء نیز كسانی بودند كه حاضر می شدند از قرص نان خود كمتر بخورند و قسمتی از آن را به دوست بیمارشان بدهند.


در شرایط سخت و بحرانی است كه خوبی كردن مفهوم واقعی خود را می یابد و به قولی روزگار سخت است كه خمیره و ذات انسان ها را می نمایاند . چراكه در روز خوشی گذشت و نیكی كردن چندان زحمت و انرژی نمی برد . شما اگر ده میلیون تومان پول داشته باشید صد هزار تومان آن را می توانید به كسی كه به سختی به آن محتاج است ببخشید اما اگر همین صد هزارتومان را داشته باشید چه ؟ مسلما پاسخ این پرسش به منش و دیدگاههای افراد بستگی دارد. دكتر فرانكل در كتاب خود به این نكته اشاره كرده كه آنهایی كه بهترین بودند هرگز بازنگشتند و در حقیقت آنقدر از خود برای دیگران مایه گذاشتند كه دیگر از خودشان چیزی باقی نمانده .آیا می ارزد به خاطر چند سالی یا چند صباحی بیشتر عمر كردن انسانیت را بفروشیم.آیا در این معامله سود می كنیم.پایمال كردن حق دیگران به خاطر كمی بیشتر خوردن یا پوشیدن یا داشتن.آیا این داشتنها ارزش این همه فرومایگی را دارد.


سعی كنید در زندگی گاهی خود را به جای دیگران بگذارید.فقط از زاویه دید خود به مسائل نگاه نكنید. فقط خود را نبینید.در این جهان میلیون ها انسان زندگی می كنند. حس بشردوستانه احساس تنهایی و انزوا را می زداید.اگر ذره ای به خدا ایمان دارید بدانید كه پاداش و ثمره گذشت شما هرگز بی پاسخ نخواهد ماند. آنچه را كه از خود برای دیگران خالی می كنید خداوند برای شما پرخواهد كرد. شما اگر راه لذت بردن از زندگی را بیابید از یك دسته گل به اندازه یك گلستان رایحه استنشاق خواهید كرد و اگر فقط حرص و طمع داشتن را داشته باشید نه تنها از آنچه كه دارید لذت نخواهید برد بلكه فقط بیش از پیش انباشته كرده و در طمع بازهم بیشتر داشتن خواهید سوخت . به ملاحظه ارزش های اخلاقی مطمئن باشید هرگز پشیمان نخواهید شد از این كه در حق دوست ، خانواده یا همسایه خوبی كرده باشید. این یك سخن قدیمی است كه می گویند از انسان یكی خوبی می ماند و یكی بدی . مسلما شما خود این را تجربه كرده اید .اگر در شرایط سختی بسر برده اید و دوستی دست شما را گرفته و نجاتتان داده ، هرگز فراموش نمی كنید و دور از انصاف است كه فراموش كنید و اگر كسی دلتان را شكسته یا نمكی روی زخمتان ریخته بازهم فراموش نمی كنید و حتی دیدن آن شخص شما را به یاد زخم زبانهای او می اندازد حتی اگر شما بزرگی كرده و او را بخشیده باشید.معمولا آینده غیر قابل پیش بینی است .هر شرایطی ممكن است برای انسان پیش آید .


اگر شما صاحب یك زندگی معمولی باشید و اتفاقی برای یكی از نزدیكان شما رخ دهد چقدر احساس مسوولیت می كنید؟ برادر یا خواهری به همراه همسرش در تصادفی كشته شوند و تنها كودك خردسالی از این واقعه تلخ برجای بماند كه به جز شما كسی را ندارد.او را چقدر به آغوش می فشارید.در خانواده خود می پذیرید؟ با او مانند فرزندانتان رفتار می كنید؟یا فقط متاسف می شوید و فكر می كنید در قبال این حادثه شما مسوول نیستید.اگر وضع مالی خوبی دارید و برادری دارید كه از لحاظ مالی در مضیقه به سر می برد حاضرید سهم الارث خود را به برادرتان ببخشید یا فكر می كنید وضع نامناسب او ربطی به شما ندارد و ارث پدری حق شماست .


آیا گذشتن از اندكی پول لذتبخش تر از داشتن كمی پول اضافی نیست ؟ در رفع مشكلات اعضای خانواده ، خواهر ،برادر ،فرزند یا دوست چقدر نقش دارید.حاضرید كمتر سیگار بكشید و یك بسته مداد رنگی به فرزندتان بخرید. حاضرید از وقت استراحت خود بزنید و به دیدن خاله یا عمه ای بروید كه به كمك فكری یا درد دل با شما نیاز دارد. حاضرید چند روزی به جای همكار بیمارتان بیشتر كار كنید. در غم و شادی با دیگران شریك باشید زیرا در گروهها غمها تقسیم می شوند و شادیها ضرب می شوند.نترسید كه نیكی كنید و فراموش شود من هرگز محبت دیگران را فراموش نكردم.دیگران هم هرگز محبت شما را فراموش نمی كنند.



منبع : مقاله " ارزش گذشت
-نویسنده : نویده گوگانی
- روزنامه همشهری