در اين بخش شکل و شيوه اى يکسان در نگارش پايان نامه ارائه مي‏گردد که رعايت آن ضرورى است ومنجر به ارزيابى کفايت مطلوب پايان نامه خواهد شد.رعايت اين نکات موجب انتقال پيام مطلوب تر شده ، و دانشجو با روش ‏ هاى استاندارد تدوين پايان نامه، نگارش جزوه، پروژه وحتى گزارش فنى که ساختارى کم و بيش متفاوت است آشنا مى شود.
پايان نامه به لحاظ نگارش داراى دو وجه قابل تأمل است:
1- مکان نوشتن مطالب در هر صفحه پايان نامه، نحوه حاشيه بندى، شماره گذارى، ارجاعات، صفحات وبخشها، معادلات، تصاوير، جداول و منحنى ها.
2- ترتيب ساختارى ارائه مطالب در جزء جزء پايان نامه. ابعاد حياتى تر و راهگشاى دو محور فوق طى دو فصل مورد تعمق قرار خواهند گرفت.
3-محتوای فصول پايان‏نامه
4،2،1- نحوه تنظيم مطالب: اهم نکاتى که مى بايست در مورد ابعاد کاغذ پايان نامه، نحوه تنظيم و کادربندى براى انعکاس مطالب در روى کاغذ رعايت گردد عبارتنداز:
• از کاغذ مرغوب و در قطع A4 به منظور نگارش پايان نامه استفاده شود. در مواردى که نياز به کاغذ در قطع بزرگتر است،‌ ضمن استفاده از اندازه هاى استاندارد رده A به هنگام ضميمه نمودن کاغذ مربوطه، به اندازه A4 تا شده و حتماً‌داخل صحافى قرار داده شود.
• در تحرير متن، معادلات رياضى، جداول و نمودارها از کامپيوتر و نرم افزارهاى فارسى موجود استفاده گردد.
• اندازه حروف به هنگام استفاده از نرم افزار کامپيوترى، Pt 12 تا 14، بافونت Lotus يا Zar بوده ودر تمام متن يکسان باشد.
• تا حد امکان از عکس و تصوير براى انعکاس مطالب استفاده نشده و از شماتيک هاى گويا بهره گرفته شود.در صورتيکه تصويرى بصورت کپى در پايان نامه ارائه شود، بديهى است بايد کاملا واضح بوده و از کيفيت خوبى برخوردار باشد.
• حواشى بالا و پايين کاغذ به ترتيب 5/2 و 5/2 سانتى متر و از راست و چپ نيز به ترتيب 3 و 2 سانتى متر باشند.صفحات بصورت 18 سطرى و يا 24 سطرى تايپ شوند.
• جملات متن حتى الامکان کوتاه و مطابق قواعد دستور زبان فارسى و بصورت مجهول نوشته شده باشد.
• از نگارش کلمات لاتين در متن پروژه، روى اشکال و جداول خوددارى شود. معادل لاتين پس از مشخص شدن به وسيله شماره اى که بالاى معادل فارسى آن کلمه تايپ مى شود، در زيرنويس پايين صفحه با شماره عدد فارسى آورده شود. در هر صفحه، شماره هاى زيرنويس بصورت دو ستونه در زير نيم خطى درسمت چپ کاغذ، از يک آغاز و به ترتيب افزايش مي‏يابند. بطوريکه در هر سطر از زيرنويس صفحه حداکثر دو کلمه انگليسى معادل تايپ مى گردد که، کلمه اول از سمت چپ و کلمه دوم از ميانه صفحه تحرير مى گردد. ساير کلمات انگليسى نيز در سطور بعدى، به همين ترتيب درج مى شوند. اگر پيدا کردن معادل فارسى براى کلمه اى خاص مثلاً يک مقاله لاتين بسيار مشکل بود ، ‌مى توان تلفظ لاتين کلمه را با حروف فارسى نوشته و در زير نويس اصل کلمه لاتين را نوشت. لازم به ذکر است که در صورت تمايل مي‏توان به جاى استفاده از زير نويس در پايان هر صفحه، از پى نوشت در انتهاى هر فصل استفاده نمود. بديهى است که شماره لغات پى نوشت هرفصل نيز از يک آغاز مي‏شود. پي‏نوشت انتهاى فصل به دليل مشابهت با اصول مقاله نويسى ارجحيت کمترى دارد.
• شماره گذارى صفحات به دو نوع مجزا صورت مى پذيرد. دسته اول صفحات پايان نامه،‌ از صفحه چکيده، تا انتهاى صفحات ليست علائم و اختصارات با حروف الفبا، و به صورت متوالى همچون الف، ب، پ، ت وغيره، دسته دوم صفحات، از صفحه مقدمه تا انتهاى پايان نامه به صورت عددى شماره گذارى مى شوند. روى صفحه اول هر تقسيم اصلى از پايان نامه، مانند صفحه چکيده، صفحه اول فهرست،‌صفحه اول هر فصل و غيره شماره صفحه نوشته نمى شود ولى شماره آن به حساب مي‏آيد. شماره هر صفحه با 5/1 برابر فاصله بين سطرها از پايين کاغذ در وسط سطر به فارسى ساده نوشته مي‏شود.
• در نگارش متن اصلى، عناوين اصلى در وسط سطر، و کليه عناوين فرعى در ابتداى سطر با شماره بندى دو عددى نوشته شود. قبل از شروع هر عنوان اصلى دو سطر، و قبل از شروع هر عنوان فرعى يک سطر خالى منظور شود. عناوين فرعى تر در ابتداى سطر نوشته شده و مطالب بلافاصله بعد از علامت : آغاز مي‏شوند. به هر يک از عناوين اصلى و فرعى تا دو لايه فرعى شماره اى تعلق مى گيرد که، نحوه شماره گذارى آن در فهرست آمده است.
• بين معادلات و نوشته ها يک سطر خالى آورده مى شود. شماره معادله در سمت راست خط ، وشماره جداول و شکلها به ترتيب در بالا وپايين بصورت XX-YY نوشته مى شود. XX شماره فصل و YY شماره معادله مى باشد. درصورتيکه سطر معادله داراى جاى کافى نباشد، از سطر بعدى استفاده مى شود.
• منحنى ها، جداول ، تصاوير و يا اشکال درون کادر بسته قرار گرفته، طرف بالاى آنها مي‏بايست به طرف بالاى کاغذ قرار داده شود. هر يک از منحنى ها، جداول تصاوير و اشکال داراى شماره بوده و در متن به آنها اشاره شود.زيرنويس شکل در قسمت زيرين کادر به فاصله يک خط درج مى شود. توضيح شکل در سمت چپ بعد از شماره تايپ مي‏شود. تدابير مشابهى براى بالانويس جدول رعايت مي‏شود. هر يک از منحنى ها،‌جداول، تصاوير و يا اشکال در طــى متن پايان نامه داراى شمـاره اى مستقل از يکديگر بوده و بصورت متـوالى تا انتهاى هر فصل افزايش مى يابد. لازم به ذکر است که چنانچه تعداد منحنى ها، جداول، تصاوير و يا اشکال در قسمتى از متن بيش از حد معقول باشد جهت تداوم نوشتار مى بايست مجموعه آنها در يک پيوست قرارگيرند. در کليه منحنى ها و نمودارها، هر يک از محورهاى مختصات معرفى شده و واحد مربوطه نيز در کنار محور مختصات درج شود. اين موضوع در مورد سطرها و ستونهاى جــداول نيز صـادق مى باشد. به منظور افزايش کيفيت و دقت نمـودارها، توصيه مى شود که يکى از نرم افزارهاى متداول کامپيوترى مانند EXCELL ، HPG ، HG ، VISIO وغيره در رسم نمودارها مورداستفاده قرار گيرد.
• لازم است کليه محاسبات منحصراً در سيستم آحاد بين المللى SI انجام شود. در موارد استثنايى که به علت محدوديت منابع موجود استفاده از سيستم هاى ديگر آحاد اجتناب‏پذير به نظر مى رسد، ضرورى است که نتايج نهايى هر قسمت از محاسبات را علاوه بر سيستم آحاد مربوطه، پس از تبديل واحد در سيستم SI نيز درج نمود. ضمناً‌ به اين موضوع نيز حتماً‌ توجه شود که در مقابل تک تک نتايج محاسبات، واحد مربوطه بايد ذکر شود.
پايان نامه به لحاظ نگارش داراى دو وجه قابل تأمل است:
1- مکان نوشتن مطالب در هر صفحه پايان نامه، نحوه حاشيه بندى، شماره گذارى، ارجاعات، صفحات وبخشها، معادلات، تصاوير، جداول و منحنى ها.
2- ترتيب ساختارى ارائه مطالب در جزء جزء پايان نامه. ابعاد حياتى تر و راهگشاى دو محور فوق طى دو فصل مورد تعمق قرار خواهند گرفت.
3-محتوای فصول پايان‏نامه
4،2،1- نحوه تنظيم مطالب: اهم نکاتى که مى بايست در مورد ابعاد کاغذ پايان نامه، نحوه تنظيم و کادربندى براى انعکاس مطالب در روى کاغذ رعايت گردد عبارتنداز:
• از کاغذ مرغوب و در قطع A4 به منظور نگارش پايان نامه استفاده شود. در مواردى که نياز به کاغذ در قطع بزرگتر است،‌ ضمن استفاده از اندازه هاى استاندارد رده A به هنگام ضميمه نمودن کاغذ مربوطه، به اندازه A4 تا شده و حتماً‌داخل صحافى قرار داده شود.
• در تحرير متن، معادلات رياضى، جداول و نمودارها از کامپيوتر و نرم افزارهاى فارسى موجود استفاده گردد.
• اندازه حروف به هنگام استفاده از نرم افزار کامپيوترى، Pt 12 تا 14، بافونت Lotus يا Zar بوده ودر تمام متن يکسان باشد.
• تا حد امکان از عکس و تصوير براى انعکاس مطالب استفاده نشده و از شماتيک هاى گويا بهره گرفته شود.در صورتيکه تصويرى بصورت کپى در پايان نامه ارائه شود، بديهى است بايد کاملا واضح بوده و از کيفيت خوبى برخوردار باشد.
• حواشى بالا و پايين کاغذ به ترتيب 5/2 و 5/2 سانتى متر و از راست و چپ نيز به ترتيب 3 و 2 سانتى متر باشند.صفحات بصورت 18 سطرى و يا 24 سطرى تايپ شوند.
• جملات متن حتى الامکان کوتاه و مطابق قواعد دستور زبان فارسى و بصورت مجهول نوشته شده باشد.
• از نگارش کلمات لاتين در متن پروژه، روى اشکال و جداول خوددارى شود. معادل لاتين پس از مشخص شدن به وسيله شماره اى که بالاى معادل فارسى آن کلمه تايپ مى شود، در زيرنويس پايين صفحه با شماره عدد فارسى آورده شود. در هر صفحه، شماره هاى زيرنويس بصورت دو ستونه در زير نيم خطى درسمت چپ کاغذ، از يک آغاز و به ترتيب افزايش مي‏يابند. بطوريکه در هر سطر از زيرنويس صفحه حداکثر دو کلمه انگليسى معادل تايپ مى گردد که، کلمه اول از سمت چپ و کلمه دوم از ميانه صفحه تحرير مى گردد. ساير کلمات انگليسى نيز در سطور بعدى، به همين ترتيب درج مى شوند. اگر پيدا کردن معادل فارسى براى کلمه اى خاص مثلاً يک مقاله لاتين بسيار مشکل بود ، ‌مى توان تلفظ لاتين کلمه را با حروف فارسى نوشته و در زير نويس اصل کلمه لاتين را نوشت. لازم به ذکر است که در صورت تمايل مي‏توان به جاى استفاده از زير نويس در پايان هر صفحه، از پى نوشت در انتهاى هر فصل استفاده نمود. بديهى است که شماره لغات پى نوشت هرفصل نيز از يک آغاز مي‏شود. پي‏نوشت انتهاى فصل به دليل مشابهت با اصول مقاله نويسى ارجحيت کمترى دارد.
• شماره گذارى صفحات به دو نوع مجزا صورت مى پذيرد. دسته اول صفحات پايان نامه،‌ از صفحه چکيده، تا انتهاى صفحات ليست علائم و اختصارات با حروف الفبا، و به صورت متوالى همچون الف، ب، پ، ت وغيره، دسته دوم صفحات، از صفحه مقدمه تا انتهاى پايان نامه به صورت عددى شماره گذارى مى شوند. روى صفحه اول هر تقسيم اصلى از پايان نامه، مانند صفحه چکيده، صفحه اول فهرست،‌صفحه اول هر فصل و غيره شماره صفحه نوشته نمى شود ولى شماره آن به حساب مي‏آيد. شماره هر صفحه با 5/1 برابر فاصله بين سطرها از پايين کاغذ در وسط سطر به فارسى ساده نوشته مي‏شود.
• در نگارش متن اصلى، عناوين اصلى در وسط سطر، و کليه عناوين فرعى در ابتداى سطر با شماره بندى دو عددى نوشته شود. قبل از شروع هر عنوان اصلى دو سطر، و قبل از شروع هر عنوان فرعى يک سطر خالى منظور شود. عناوين فرعى تر در ابتداى سطر نوشته شده و مطالب بلافاصله بعد از علامت : آغاز مي‏شوند. به هر يک از عناوين اصلى و فرعى تا دو لايه فرعى شماره اى تعلق مى گيرد که، نحوه شماره گذارى آن در فهرست آمده است.
• بين معادلات و نوشته ها يک سطر خالى آورده مى شود. شماره معادله در سمت راست خط ، وشماره جداول و شکلها به ترتيب در بالا وپايين بصورت XX-YY نوشته مى شود. XX شماره فصل و YY شماره معادله مى باشد. درصورتيکه سطر معادله داراى جاى کافى نباشد، از سطر بعدى استفاده مى شود.
• منحنى ها، جداول ، تصاوير و يا اشکال درون کادر بسته قرار گرفته، طرف بالاى آنها مي‏بايست به طرف بالاى کاغذ قرار داده شود. هر يک از منحنى ها، جداول تصاوير و اشکال داراى شماره بوده و در متن به آنها اشاره شود.زيرنويس شکل در قسمت زيرين کادر به فاصله يک خط درج مى شود. توضيح شکل در سمت چپ بعد از شماره تايپ مي‏شود. تدابير مشابهى براى بالانويس جدول رعايت مي‏شود. هر يک از منحنى ها،‌جداول، تصاوير و يا اشکال در طــى متن پايان نامه داراى شمـاره اى مستقل از يکديگر بوده و بصورت متـوالى تا انتهاى هر فصل افزايش مى يابد. لازم به ذکر است که چنانچه تعداد منحنى ها، جداول، تصاوير و يا اشکال در قسمتى از متن بيش از حد معقول باشد جهت تداوم نوشتار مى بايست مجموعه آنها در يک پيوست قرارگيرند. در کليه منحنى ها و نمودارها، هر يک از محورهاى مختصات معرفى شده و واحد مربوطه نيز در کنار محور مختصات درج شود. اين موضوع در مورد سطرها و ستونهاى جــداول نيز صـادق مى باشد. به منظور افزايش کيفيت و دقت نمـودارها، توصيه مى شود که يکى از نرم افزارهاى متداول کامپيوترى مانند EXCELL ، HPG ، HG ، VISIO وغيره در رسم نمودارها مورداستفاده قرار گيرد.
• لازم است کليه محاسبات منحصراً در سيستم آحاد بين المللى SI انجام شود. در موارد استثنايى که به علت محدوديت منابع موجود استفاده از سيستم هاى ديگر آحاد اجتناب‏پذير به نظر مى رسد، ضرورى است که نتايج نهايى هر قسمت از محاسبات را علاوه بر سيستم آحاد مربوطه، پس از تبديل واحد در سيستم SI نيز درج نمود. ضمناً‌ به اين موضوع نيز حتماً‌ توجه شود که در مقابل تک تک نتايج محاسبات، واحد مربوطه بايد ذکر شود.
پيوست ها در انتهاى پايان نامه، پيوست ها قرار مى گيرند. همانگونه در متن اصلى ذکر گرديد. پيوست بگونه اى انتخاب مى شود که ضمن نياز به وجود آنها، قرار دادن آنها در متن اصلى باعث از بين رفتن انسجام و پيوستگى مطلب مى گردد. هر پيوست به يک موضوع اختصاص مى يابد. به منظور مرتب نمودن پيوستها، ترتيب زير پيشنهاد مى گردد:
پيوست 1- منحنى هاى حاصل و يا تهيه شده از استاندارد در صورتى که تعداد آنها زياد باشد.
پيوست2- جداول حاصل و يا تهيه شده از استاندارد در صورتى که تعداد آنها زياد باشد.
پيوست 3- اثبات قضايا
پيوست 4- دستورالعمل استفاده از برنامه کامپيوترى تهيه شده
پيوست 5- ليست برنامه کامپيوترى
پيوست 6- نقشه هاى تهيه شده لازم به ذکراست پيوستهاى نرم افزارى داخل جلد در پاکت ويژه اى چسبانده مي‏شوند. در صفحه اول هر پيوست، در بالا و وسط کادر کلمه پيوست و شماره ترتيب آن درج شده و سپس با يک خط فاصله در وسط کادر عنوان مربوط به آن پيوست آورده مى شود.
- چکيده انگليسي: اين بخش حداکثر در يک صفحه ارائه شده و مي‏تواند ترجمه چکيده فارسى باشد.
- فرم داخل جلد به انگليسي: اين فرم دقيقا ترجمه جلد فارسى در ابتداى پايان نامه مي‏باشد.
4،2،3- محتواى فصول پايان نامه
فصل اول
• کليات تحقيق
• مقدمه
• هدف
• ضرورت تحقيق
• بيان مسئله
• سوالات تحقيق
• مراحل تحقيق
• عنوان روش تحقيق
• روش جمع آورى اطلاعات
• ابزار جمع آورى اطلاعات
• روش تجزيه و تحليل
• محدوديت هاى احتمالى تحقيق
• تعاريف واژه هاى اصلى تحقيق
فصل دوم
• مرور ادبيات تحقيق اهم مباحث نظرى پيرامون موضوع تحقيق که در يک تا چند بخش جداگانه به نقل قول از منابع معتبر (به همراه آدرس دهى منابع مورد استفاده در متن و درج مشخصات منابع مورد استفاده به ترتيب استفاده در انتهاى فصل درج مى گردد) توسط محقق گردآورى، دسته بندى، تنظيم و نگارش مى يابد.
فصل سوم
• روش تحقيق
• عنوان روش تحقيق
• معرفى روش نمونه بردارى يا بررسى جامعه موردنظر يا روش مطالعه موردى
• (Case Study) چگونگى تعيين اندازه نمونه مورد مطالعه با استفاده از فرمولهاى آمارى و...
• معرفى روشها و ابزار گردآورى اطلاعات کمى يا کيفى
• معرفى الگوها يا مدل مورد استفاده براى تحليل مسئله
• معرفى جزئيات روشهاى تجزيه و تحليل اطلاعات
• روش سنجش اعتبار و پايائى تحقيق کمى و يا صحت و تعميم پذيرى تحقيق کيفى
فصل چهارم
• جزئيات مراحل پياده سازى روش تحقيق براى حل مسئله و پاسخگويى به سوالات تحقيق
فصل پنجم
• جمع بندى و نتيجه گيرى و موضوعات پيشنهادى براى تحقيقات آتى
• فهرست منابع و مأخذ
• چکيده لاتين پيوست ها
• پرسشنامه
• جزئيات محاسبات تجزيه و تحليل اطلاعات
• جداول و نمودارهاى اضافى