AJAX ( برگرفته از asynchronous JavaScript and XML )
پیاده سازی برنامه های وب با استفاده از فن آوری های اشاره شده ( اسکریپت نویسی سمت سرویس گیرنده و مبادله غیرهمزمان با سرویس دهنده ) ، AJAX نامیده می شود . AJAX ، پیاده کنندگان را قادر به تولید صفحاتی می نماید که از توان پاسخگوئی بسیار مطلوبی در سمت سرویس گیرنده متناسب با رویداد ایجاده شده ، برخوردار می باشند . چراکه آنها از اسکریپت های سمت سرویس دهنده برای دستیابی و مدیریت عناصر بخش رابط کاربر استفاده می نمایند . علاوه بر این ، با توجه به مبادله غیرهمزمان داده به منظور ارسال و دریافت داده ، امکان انجام عملیات مورد نظر بر روی داده بدون وقفه و ازدست دادن state وجود خواهد داشت . Microsoft Virtual Earth و برنامه سرویس گیرنده نامه های الکترونیکی Outlook Web Access ، دو نمونه از برنامه های سبک AJAX ، می باشند .
Atlas : تلاش‍ی در جهت ایجاد یک پلت فرم پیاده سازی جامع
فن آوری جدید ASP.NET با نام Atlas ، مجموعه ای از فن آوری های مایکروسافت را شامل می شود که با تمرکز بر روی اصول AJAX ، سعی در توسعه و بهبود آن را دارد .
Atlas ، یک فن آوری جدید در عرصه پیاده سازی برنامه های وب ASP.NET است که کتابخانه های اسکریپت سرویس گیرنده را با فریمورک پیاده سازی مبتنی بر سرویس دهنده ASP.NET 2.0 ترکیب می نماید . در واقع ، Atlas به پیاده کنندگان برنامه های وب یک پلت فرم مناسب به منظور پیاده سازی صفحات وب مبتنی بر سرویس گیرنده را ارائه می نماید که قبلا” مشابه آن در خصوص صفحات وب مبتنی بر سرویس دهنده توسط ASP.NET ارائه شده بود . با توجه به این که Atlas ، به عنوان یک پتانسیل اضافه در کنار ASP.NET مطرح می باشد ، بدیهی است که کاملا” سازگار با سرویس های مبتنی بر سرویس دهنده باشد . با استفاده از Atlas ، می توان بخش قابل توجهی از پردازش های مورد نیاز یک برنامه را به سمت سرویس گیرنده انتقال داد ( fat-client ) . در چنین مواردی ، امکان ارتباط سرویس گیرنده با سرویس دهنده در background فراهم می گردد. ماحصل این فن آوری ، ایجاد برنامه های وبی است که علاوه بر ارائه امکانات مناسب در لایه رابط کاربر ( UI ) ، دارای توان پاسخگوئی بالائی می باشند و به سادگی می توانند با سرویس دهنده ارتباط برقرار نمایند .
مفاهیم فنی اولیه AJAX
در AJAX ، پیاده کنندگان می توانند سرویس های وب را بطور غیرهمزمان و از طریق اسکریپت های سمت سرویس گیرنده و با استفاده از شی XMLHTTPRequest فراخوانده تا اطلاعات به عنوان داده XML بسته بندی و در ادامه آنها را بر روی شبکه ارسال نمایند . بدین منظور شی XMLHTTPRequest یک شی پراکسی را ارائه می نماید تا به کمک آن امکان فراخوانی از راه دور و مبادله داده فراهم گردد . در فن آوری AJAX از زبان های اسکرپیت سمت سرویس گیرنده نظیر جاوااسکریپت بطرز گسترده ای استفاده می گردد . از جاوااسکریپت در مواردی نظیر فراخوانی از راه دور روتین ها ، انجام پردازش های مورد نیاز یک برنامه در سمت سرویس گیرنده و ایجاد ویژگی های پیشرفته ای در سطح لایه رابط کاربر استفاده می شود .
AJAX علاوه بر جاوااسکریپت از چندین فن آوری دیگر در سمت سرویس گیرنده نیز استفاده می نماید :
DOM : به کمک فن آوری فوق ، عناصر موجود در یک صفحه HTML به عنوان مجموعه ای از اشیاء استاندارد ( نظیر doent و windows ) در نظر گرفته می شوند . بدین ترتیب ، امکان دستیابی و انجام عملیات دلخواه بر روی آنان از طریق کد فراهم می گردد .
DHTML ( برگرفته از Dynamic HTML ) : فن آوری فوق ، توانمندی HTML را به منظور واکنش مناسب در خصوص عملیاتی که توسط کاربران انجام می شود ( نظیر درج داده ) با استفاده از اسکریپت های سمت سرویس گیرنده و بدون نیاز به یک round trip افزایش می دهد .
رفتارها : شامل روشی مناسب به منظور برخورد سیستماتیک با عملیاتی نظیر drag and drop در سطح لایه رابط کاربر و مرتبط با عناصر موجود بر روی یک صفحه می باشد .
عناصر : اشیاء سفارشی شده جاوااسکریپت می باشند که پتانسیل های توسعه یافته ای را در سمت سرویس گیرنده ایجاد می نمایند .
چالش های فن آوری AJAX
برنامه نویسی صفحات به سبک AJAX دارای چالش های متعددی است :
عناصر موجود در صفحات وب می بایست متناسب با شرایط هر مرورگر برنامه نویسی گردند ، چراکه هر مرورگر یک نسخه متفاوت از DOM و DHTML را ارائه می نمایند(هر چند این تفاوت ها اندک باشد) .
برنامه نویسی سمت سرویس گیرنده صرفا” با استفاده از جاوااسکریپت انجام می شود . پیاده سازی برخی از پتانسیل های AJAX می تواند برای پیاده کنندگان بسیار پیچیده باشد و نیازمند دانش بالائی در خصوص استفاده از جاوااسکریت است .
جاوا اسکریپت ، ویژگی ها و امکانات مورد نیاز پیاده کنندگان برنامه های دات نت را تامین نمی نماید ( نظیر یک رویکرد شی گراء کامل ) . علاوه بر این ، در این فن آوری از کتابخانه ای نظیر آنچه در پلت فرم دات نت ارائه شده است ،‌ استفاده نمی گردد و برنامه نویسان می بایست تمامی برنامه را از ابتدا کد نمایند .
جاوااسکریپت و پیاده سازی سمت سرویس گیرنده ، عموما” بخوبی در IDEs حمایت نمی گردند .
فن آوری Atlas ، مسائل اشاره شده را با ارائه یک فریمورک کامل برای ایجاد برنامه های وب مبتنی بر سرویس گیرنده برطرف می نماید

مفاهیم فنی اولیه معماری Atlas
در ساده ترین حالت ، یک برنامه Atlas ، از کتابخانه های سمت سرویس گیرنده به منظور مدیریت رابط کاربر و فراخوانی عناصر مبتنی بر سرویس دهنده استفاده می نماید . Atlas ، همچنین عناصر سمت سرویس دهنده ای را ارائه می نماید که با سرویس گیرنده مرتبط و می توانند اسکریپت سمت سرویس گیرنده از قبل تعریف شده ای را تولید نمایند .