معمولا همه ما اغلب از کمبود وقت گله داریم و به دنبال زمانی می گردیم که بتوانیم به کارهای عقب افتاده مان رسیدگی کنیم.در این هنگام به این فکر می افتیم که چگونه می توانیم به بهترین نحو زمان و وقت خودمان را مدیریت کنیم. در واقع درست است که زمان نامحدود است ولی فرصت ما محدود است. پس باید ببینیم آیا از وقت خود به بهترین نحو ممکن استفاده می کنیم؟ عباراتی مانند: همیشه وقت کم می آورم، هیچ وقت نمی توانم به موقع کارهایم را تمام کنم، دوباره کارهایم نیمه تمام ماند و... بیانگر آن هستند که از وقت خود به بهترین نحو ممکن استفاده نمی کنید و بر آن کنترل ندارید؛ یعنی یا دنبالش می گردید یا نمی دانید با آن چه کنید. از طرفی ممکن است افرادی را بشناسید که می توانند به خوبی به کارهای خود رسیدگی کنند و وقت هم کم نیاورند، ولی چگونه است که آنها می توانند زمان خود را به خوبی مدیریت کنند ولی ما نمی توانیم؟

در واقع عقربه های ساعت در یک روز پرمشغله به هیچ وجه سریعتر از عقربه های یک روز کسالت بار و بی تحرک نمی گذرند. افرادی که برنامه زندگی شان از نظمی برخوردار نیست، اغلب روزهایی ناراحت کننده دارند و ادعا می کنند که نمی توانند به هیچ یک از کارهایشان برسند. آنها گمان می کنند که همه کارهایشان به یک اندازه مهم هستند. اما برای حل این مشکل می توان به قانونی توجه کرد که می گوید ۸۰ درصد نتایج معمولا از ۲۰ درصد کارها به دست می آیند و این در حالی است که ۸۰ درصد کارها فقط ۲۰ درصد نتایج را به خود اختصاص می دهند. این توضیح می تواند هشداری باشد برای کسانی که می خواهند بدانند کدام یک از فعالیت هایشان ۲۰ درصدی هستند؛ یعنی ۲۰ درصد نتایج را به خود اختصاص می دهند. اما بسیاری از مشکلات در خصوص کمبود وقت، ضعف در مدیریت کردن زمان است به گونه ای که بتوانیم حتی الامکان به تمام کارهایمان رسیدگی کنیم؛ یعنی با توجه به اولویت آنها تشخیص دهیم که ابتدا باید چه کاری را انجام دهیم بعضی نشانه های افرادی که نمی توانند به خوبی زمانشان را مدیریت کنند به این ترتیب است:

▪ عجله و دوندگی زیاد (مثلا بین جلسات و کارها)
▪ تأخیر داشتن همیشگی
▪ رنجش و خشم زیاد
▪ سستی در انجام کار و به تأخیر انداختن کارها
▪ نداشتن جرأت، جسارت و...اما باید بدانید که اصل اساسی در مدیریت زمان آن است که در زندگی چه اهداف و ارزش هایی دارید و آنگاه به بهترین نحو از وقت خود استفاده کنید تا به آنها برسید.با وجود این وقتی اهداف و ارزش های خود را شناختید به این معنا نیست که زمان طبق خواسته های شما پیش برود. باید بررسی کنید و ببینید چطور از وقت خود استفاده می کنید و فعالیت هایی را که در جهت اهداف شما نیستند به تدریج از دور خارج کنید. این فرایند نیازمند آن است که نگرش ها و رفتارهای جدیدی در پیش بگیرید و با موانع تغییر (مانند نداشتن جرأت و جسارت) مقابله کنید تا بتوانید بهترین استفاده را از وقت خود بکنید.

● شناخت ارزش ها و اهدافارزش ها به شما کمک می کنند تا تعیین کنید چه چیزی در زندگی واقعا برایتان مهم است. بعضی ارزش های مهم عبارتند از: امنیت مالی، شغل مناسب، دوستان باوفا، ارتباطات خوب، تناسب اندام، زندگی خانوادگی خوب و... .هنگامی که ارزش ها و اهداف خود را تعیین کردید، گام بعدی این است که ببینید چطور وقت خود را صرف انجام آنها کنید. برای این منظور می توانید جدول زمانی برای خود تعیین و برنامه هایتان را براساس اولویت طبقه بندی کنید. البته واضح است که نمی توانید به همه کارهای مهم تان در یک زمان رسیدگی کنید. اما با مشخص کردن زمان دقیق اجرای آنها آرامش بیشتری به دست می آورید و خیال تان کمی راحت تر می شود. اگر هم کاری خیلی پیچیده است، انجام آن را به بخش های کوچکترین تقسیم کنید و برای هر بخش مهلت خاصی در نظر بگیرید.اگر سیستم جدید مدیریت زمانی شما خوب کار کند باید شاهد پیشرفت های زیادی مانند کسب انرژی بیشتر، اشتیاق و قاطعیت بیشتر و افزایش اعتماد به نفس باشید. به علاوه حالا دیگر باید هر روز برای انجام دادن مهمترین فعالیت هایتان به اندازه کافی وقت داشته باشید. توجه داشته باشید مدیریت و مهار صحیح زمان به این معنا نیست که برای هر ثانیه از روزتان برنامه ای داشته باشید؛ بلکه به این معناست که بیشتر وقت خود را به دستیابی به اهدافتان اختصاص دهید. بهتر است مانند هر تغییر دیگری به طور روزانه بر کار خود نظارت داشته باشید تا بتوانید نتیجه بهتری بگیرید.فراموش نکنید که برای داشتن برنامه ریزی بهتر و بهره مندی بیشتر از آن باید پشتکار داشته باشید و زود خسته نشوید. در واقع اگر می خواهید در زندگی خود تغییر ایجاد کنید یا به هدفی برسید، پشتکار و مداومت داشتن ضروری است.

پشتکار یکی از ضرورت های اصلی موفقیت در زندگی است اما متأسفانه بسیاری از ما اغلب خواهان تغییر بدون تلاش هستیم. در واقع ما تغییرکردن را دوست داریم ولی حاضر نیستیم برای دست یافتن به آن قاطع باشیم و زحمت زیادی بکشیم.تاکنون چند بار خواسته اید سیگار را ترک کنید، لاغر شوید، تناسب اندام بیشتری داشته باشید، شغلتان را تغییر دهید، به روابط کسل کننده خود خاتمه دهید و... .اما چه چیزی باعث می شود از اجرای این تصمیمات دست بکشید و اغلب آنها را نیمه کاره رها کنید؟ معمولا زحمت و تغییر شدید اوضاع زندگی تان باعث می شود که تا حدی دست از تلاش بردارید. حتی اگر بگویید که برای تغییر انگیزه دارید، به این معنا نیست که حتما تغییر خواهید کرد. بسیاری از ما هنگامی که می خواهیم راه تازه ای را در پیش بگیریم فورا به ذهنمان می رسد که نکند نتوانیم موفق شویم و تمام تلاش هایمان به هدر برود. این معمولا نشانه کم تحملی است.

در واقع ما تضمینی می خواهیم که استقامت و پشتکارمان نتیجه بدهد و چون فکر می کنیم که احتمالا برعکس خواهد شد. همین موضوع باعث به وجود آمدن این منطق در ما می شود که به خودمان سختی ندهیم. با این حال دست روی دست گذاشتن و انفعال باعث تصور تاریکی از آینده مان خواهد شد و در نتیجه سکونی که در زندگی مان هست و دوست داریم تغییر کند به جای خود باقی می ماند. اما ما به جای وحشت از آینده، دلسردی و تردید باید باور داشته باشیم که کوشش و تلاش برای ساختن آینده ای مطمئن به احتمال زیاد، پاداشی برای ما در پی خواهد داشت و سکونی را که به آن دچار شده ایم از بین خواهد برد. «من تغییری احساس نمی کنم.» شاید اعتراض کنید که بعد از مدت ها تلاش بی وقفه هنوز احساس می کنید که به نتیجه دلخواه نرسیده اید؛ اگر چه قبول می کنید که طرز فکر و رفتارتان بهتر شده است. ممکن است گاهی بخواهید تسلیم شوید. اما این کار را نکنید زیرا احساسات دیرتر از افکار تغییر می کنند. بنابراین صبور باشید و در فرایند تغییر استقامت داشته باشید که در این صورت با بهترشدن حس و حال شما، احساستان نیز به تدریج تغییر خواهد کرد.یکی از راه های رسیدن به موفقیت و پذیرفتن تغییر برای بهبود شرایط این است که قاطعانه خواهان آن باشید. اگر قاطع باشید امکان اینکه موفق شوید بیشتر است. البته با شروع قاطع بودن ممکن است در ابتدا روابط خانوادگی یا شغلی تان با مشکلاتی مواجه شود اما کم کم خودتان و دیگران به این شرایط جدید عادت می کنید و احساس بهتری را تجربه خواهید کرد.قاطعیت به شما کمک می کند که بتوانید بیشتر مواقع آنچه را که می خواهید به دست آورید و از آنچه دوست ندارید اجتناب کنید؛ ولی این رفتار، شما را بهتر جلوه نمی دهد؛ اما خودتان می توانید احساس بهتری داشته باشید.

● موانع قاطعیتبعضی عوامل مانع قاطع بودن ما می شوند؛ مثلا همین موضوع که می ترسید موفق نشوید؛ به شما اجازه نمی دهد به خودتان اعتماد کنید و بتوانید موفق شوید.ترس از طرد شدن نیز مانع دیگری برای نداشتن قاطعیت است. هنگامی که می ترسیم، دیگران ما را طرد کنند و تنها بمانیم به این معنی است که نمی توانیم مدیریت درستی بر موقعیت خود داشته باشیم و گاهی برای اینکه تنها نمانیم به ماندن در ارتباطی که انرژی زیادی از ما می گیرد ادامه می دهیم. اما اگر بتوانیم قاطعانه موضع خودمان را مشخص کنیم، بیشتر می توانیم از وقتمان استفاده کنیم و آن را بیهوده از دست ندهیم.از دیگر موانع قاطعیت می توانیم به این موارد اشاره کنیم: احساس گناه، ترس از اذیت کردن دیگران، ترس از شکست خوردن و... .برای یادگیری قاطعیت و به کار بردن آن در زندگی، نخست مواردی را که در آن مشکل دارید یا نمی توانید در روابط خود موفق باشید شناسایی کنید. برای تغییر اهدافی را تعیین کنید و بعد نحوه عملکرد خود را در آن حیطه ها ارزیابی کنید. برای مثال فرض کنید به یکی از دوستانتان قرض داده اید، اما او پول شما را پس نمی دهد. شما هم به خاطر اعتراض نکردن و نداشتن قاطعیت در این زمینه از دست خود عصبانی می شوید و بعد که نمی توانید ناراحتی خود را کنترل کنید، عصبانی می شوید و سپس به خاطر بروز عصبانیت زیاد خود، احساس گناه می کنید. بدین ترتیب به حالت غیر قاطعانه خود برمی گردید و همین موضوع باعث می شود که در بیان درخواست خود بی میلی بیشتری پیدا کنید.

در واقع شما نگران این هستید که اگر پول خود را از دوستتان مطالبه کنید، عصبانی شود و این شما را ناراحت می کند. درست است که عصبانی شدن دوستتان برای شما ناخوشایند باشد؛ ولی قابل تحمل است.بنابراین باید بتوانید با قاطعیت خواسته خود را مطرح کنید. اما معمولا از این کار می ترسید؛ ترس از طردشدن، احساس گناه، خشم و... برای کاهش حساسیت افراد در مقابل ترس هایی که در بعضی از موقعیت های اجتماعی ایجاد می شود می توان با تمرین آنها را از بین برد. این گونه ترس ها در اثر رویارویی تدریجی با موقعیت های ترسناک کاهش می یابند و اعتماد به نفس و شعور اجتماعی فرد متناسب با آن افزایش می یابد. رفتار قاطعانه به شما کمک می کند تا به گونه ای رفتار کنید که نحوه برخورد دیگران با شما تغییر کند و آنها تحت تأثیر شما قرار گیرند.رفتار ظاهری شما آثار درونی مهمی هم دربردارد، یعنی طرز فکر و احساس ما در رابطه با خودمان تغییر می کند. در واقع ما نه تنها از طریق رفتارمان به دیگران نشان می دهیم که انتظار داریم با ما به عنوان یک آدم ارزشمند رفتار کنند، بلکه نگرش خود را نیز درباره شخصیت خود و اینکه قادر به انجام چه کارهایی هستیم تغییر می دهیم.برای کسب قاطعیت باید به نکاتی توجه داشت که به عنوان مثال می توان به این موارد اشاره کرد:

نخست توجه طرف مقابل را به خود جلب کنید. این خیلی طبیعی است که وقتی طرف مقابلتان توجهی به شما نداشته باشد مثلا در حال خواندن روزنامه باشد یا با کامپیوتر کار کند. شما باید، با توجه کامل به طرف مقابل، توجه کامل او را نیز برانگیزید.برای طرف مقابل خود به طور کامل و مشخص بیان کنید که دقیقا از چه رفتار او ناراحت هستید و کدام رفتارش برای شما مشکل ساز شده است. البته سعی کنید به طور خلاصه حرف بزنید زیرا در غیر این صورت ممکن است توجه طرف مقابل شما منحرف شود.سعی کنید احساسات سودمند خود را برای طرف مقابل بیان کنید. اگر از همسر یا دوستتان دلخوری دارید حتما آن را با او در میان بگذارید؛ در حالی که عصبانیت و حسادت، تلاش های شما را برای داشتن اعتماد به نفس و قاطع بودن تضعیف می کنند.

همیشه اولویت های خود را برای طرف مقابل مشخص کنید و از او بخواهید که به خواست شما احترام بگذارد.هنگامی که با قاطعیت حرفتان را زدید، به دقت به جواب طرف مقابل گوش دهید. گوش دادن یعنی توجه کردن بدون تعصب و نه اینکه تا طرف مقابلتان حرفی زد، شما فورا مخالفت کنید و حرف خودتان را مطرح کنید. البته اگر با نظر او مخالفتی دارید حتما به او بگویید.همچنین هرکار دیگری را که فکر می کنید به بهبود ارتباط شما کمک می کند، انجام دهید. از طرف مقابل هم بخواهید بگوید که دوست دارد واکنش شما هنگام بروز مشکلات چگونه باشد. اما فراموش نکنید هنگامی که مشکل خود را با دیگران مطرح می کنید و از آنها انتظار دارید که به خواست شما توجه کنند، خودتان هم باید در مواجهه با انتقاد دیگران منطقی رفتار کنید و نظرات دیگران را بشنوید و به آنها احترام بگذارید. انتقاد ممکن است درست روی نقطه ضعف شما دست بگذارد و احتمالاً به همین دلیل از شنیدن آن برنجید و آزرده خاطر شوید. البته انتقاد به خودی خود باعث ناراحتی شما نمی شود؛ بلکه معنایی که از آن استنباط می کنید شما را ناراحت می کند. برای اینکه بتوانید به تدریج با شنیدن انتقاد کنار بیایید و با مطرح شدن مواردی مشابه، عصبانی نشوید و زود از کوره در نروید، در برابر آن مقاومت کنید. نگذارید اعتماد به نفس شما با شنیدن انتقاد دیگران کاهش یابد. هیچ وقت شخصیت خود را زیر سؤال نبرید؛ بلکه فقط اعمال و خصوصیات خود را ارزیابی کنید.

اگر اعمال خود را جدا از خود بدانید، این موضوع به شما امکان می دهد که روی مشکل خود تمرکز کنید. مثلا اینکه از خود بپرسید: «چه جنبه هایی از رفتارم را باید تغییر دهم و آیا بهتر است به این رابطه ادامه دهم یا خیر؟» برخورد صحیح با انتقاد و واکنش سازنده در برابر آن باعث افزایش اعتماد به نفس شما می شود.هیچ گاه خود را نیازمند تأیید و رضایت دیگران نکنید زیرا در غیر این صورت تحمل شنیدن انتقاد از دیگران برای شما بسیار سخت خواهد شد. اگر کسی از شما انتقاد می کند به این معنا نیست که حتما اشتباهی مرتکب شده اید. سعی کنید با قاطعیت و اعتماد به نفس زیاد نظر خود را اعلام کنید. از دیگران نیز بخواهید نظرشان را بدون هیچ گونه تعصبی مطرح کنند و سپس اگر لازم بود، تغییرات لازم در خود به وجود آورید



مجتمع فرهنگی آموزشی علامه طباطبایی
مطالب و مقالات علمی : مشاوره و روانشناسی