نقد آزمون سراسری دکترا از سوی یک استاد دانشگاه
بیم آن می‌رود که روش جدید نرخ مهاجرت نخبگان را افزایش دهد
آزمون دکتری نمی‌تواند عادلانه تمام تخصص‌ها راپوشش دهد
استاد دانشکده برق دانشگاه صنعتی شریف با تشریح نقدهای مطرح در زمینه آزمون دکتری، گفت: بیم آن می‌رود که روش جدید آزمون دکتری و پذیرش آن، روند و نرخ مهاجرت نخبگان را افزایش دهد چرا که برخی از دانشجویان نخبه به امید کارکردن با اساتید و ادامه تحصیل در دانشکده و دانشگاه خود در کشور مانده‌اند.
دکتر فروهر فرزانه در گفت‌وگویی تفضیلی با خبرنگار صنفی آموزشی خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، با اشاره به طرح اجرای آزمون نیمه متمرکز دکتری که به تصویب وزارت علوم رسیده است، اظهارکرد: این موضوع پرسش‌هایی را در میان دانشجویان دکتری و اعضای هیات علمی دانشگاه‌ها به وجود آورده است که می‌توان نکات و نقدهایی را نسبت به آن طرح کرد.
وی با اشاره به اهم موضوعات و نقدهای مطرح در زمینه آزمون نیمه متمرکز دکتری در ابتدا با بیان اینکه عدالت آموزشی ایجاب می‌کند که هر کس به فراخور توان و استعداد خویش به تحصیل و پژوهش بپردازد، عنوان کرد: در زمینه‌های علمی هرگونه یکسان سازی و تساوی را نباید با عدالت اشتباه گرفت.
وی افزود: در علم ما مساوات نداریم و هر دانشجویی با توجه به توان خود باید در دانشگاهها و موسسات آموزشی گوناگون ادامه تحصیل دهد.
این استاد دانشگاه گفت: آزمون‌های سراسری دقت لازم برای تفکیک استعدادها را بر مبنای علایق را ندارد و منجر به در هم ریختگی استعدادها می‌شود و هر استعدادی الزاما در نقطه مناسب، با فرد مناسب یا زمینه تخصصی مناسب پرتاب نخواهد شد.
تجارب جهانی، برگزاری آزمون دوره دکتری به صورت متمرکز را نشان نمی‌دهد
وی با اذعان به این نکته که تجارب جهانی و بشری در هیچ کجای دنیا برگزاری آزمون دوره دکتری برای دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی یک کشور به صورت یکجا یا متمرکز را نشان نمی‌دهد، با طرح سوالی تصریح کرد: در حالی که در مجلس شورای اسلامی طرح حذف آزمون سراسری در مقطع کارشناسی به تصویب رسیده و مورد تایید شورای نگهبان قرار گرفته و مقرر است به زودی اجرایی شود. چگونه تصویب اجرای آزمون سراسری در مقطع دکتری قابل توجیه است؟
آزمون عمومی دکتری نمی‌تواند شاخص‌های لازم برای پذیرش در دوره دکتری باشد
نمی‌توان با ۱۰۰ تست، دانشجوی توانمند را انتخاب کرد
دکتر فرزانه گزینش علمی در دوره‌های دکتری را امری تخصصی عنوان کرد که نیازمند استادان و نظامی خبره است و تاکید کرد:‌ آزمون عمومی و غیرتخصصی در این زمینه نمی‌تواند شاخص‌های لازم برای پذیرش در دوره دکتری را داشته و معیار اصلی برای این امر باشد. به عنوان نمونه در دوره دکتری نمی‌توان با مثلا ۱۰۰ تست، دانشجوی توانمند را انتخاب کرد.
وی در بیان دیگرانتقادات مطرح در زمینه آزمون دکتری، به تعداد بالای تقاضای داوطلبان در آزمون دکتری اشاره و با بیان اینکه این موضوع باعث می‌شود تا مجبور شویم یک آزمون خیلی پایه و عمومی گرفته شود، اظهارکرد: به عنوان نمونه در دوره دکتری ۱۰۰ تخصص داریم، براین اساس طبیعتا سازمان سنجش نیز توانایی اینکه برای ۱۰۰ تخصص آزمون بگیرد را ندارد و سوال استاندارد نیز نمی‌تواند برای آن اجرا کند. بنابراین یک آزمون نسبتا عمومی از دروس پایه لیسانس طراحی می‌کنند. در صورتی که خود دانشگاه می‌تواند آزمونی تخصصی‌تر برگزار و یا حتی بدون آزمون دانشجو دکتری پذیرش کنند.
آزمون سراسری دکتری نمی‌تواند عادلانه تمام تخصص‌های دکتری را پوشش دهد
این استاد دانشگاه با اشاره به وجود صدها تخصص در زمینه‌های مختلف دکتری، گفت: انجام آزمون یا آزمون‌های سراسری که بتواند عادلانه تمام این تخصص‌ها را پوشش داده و تفکیک کند غیرممکن است. این موضوع در نهایت به آزمون‌های کلی، غیر معیار و یا نامتعارف بسنده خواهد شد.
وی اظهارکرد: برگزاری یک آزمون سراسری برای دوره دکتری آن هم در زمینه‌های عمومی و غیر تخصصی نتیجه‌ای جز رونق بخشیدن مجدد به موسسات و کلاس‌های کنکور مربوطه نخواهد داشت و طبیعتا این موسسات از این امر استقبال شایانی خواهند کرد.
دکتر فرزانه همچنین با اشاره به احتساب مقالات علمی و دستاوردها پژوهشی و جوایز در امتیازدهی به دانشجویان که در جدولی مرتبط با آزمون دکتری نیمه متمرکز آمده است، بیان کرد: نکته یا مشکل به وجود آمده این خواهد بود که هنگامی که این امر در مقیاس وسیع کشوری بخواهد انجام شود به ناچار معیارهای کمی بر کیفی چیره می‌شود و توقف معیارهای کمی نتیجه‌ای جز گسترش پژوهش‌های صوری و کم محتوی برای انتشار در نشریات کم ارزش نخواهد داشت.
وی اضافه کرد: به عنوان نمونه یک استاد و یا دانشجو مقاله‌ای را در نشریه سطح بالای جهانی چاپ می‌کند که صدها محقق و دانشمند به آن رجوع می‌کنند. در مقابل ممکن است یک نفر ۱۰۰ مقاله در نشریات کم ارزش چاپ کند که هیچ کس به آن رجوع نکند. براین اساس از نظر معیارهای علم سنجی مقاله‌ای که هیچ کس از آن استفاده نکند ارزش چندانی ندارد.
آزمون نیمه متمرکز دکتری شباهتی با gre ندارد
وی در پاسخ به این نکته که عده‌ای مطرح می‌کنند این آزمون، مشابه gre است و برگزاری آن اشکالی ندارد، عنوان کرد: Gre صرفا آزمونی ادواری برای سنجش توانایی داوطلب و دادن کارنامه علمی به وی است و تقاضای پذیرش و رجوع به دانشگاه‌ها توسط خود داوطلب صورت می‌گیرد در حالیکه در آزمون نیمه متمرکز دکتری، سنجش، گزینش علمی و انتخاب دانشجو مستقیما توسط وزارت علوم انجام می‌گیرد.
بیم آن می‌رود که با این تغییر‌ لطمه کیفی به دوره‌های دکتری و تولیدات علمی کشور وارد شود
وی در ادامه سخنانش با بیان اینکه در سال‌های اخیر گسترش دوره‌های دکتری برمبنای روند پذیرش فعلی که توسط دانشگاه‌ها صورت می‌گرفت موجب رشد قابل توجه تولیدات علمی کشور شده است و به زبان دیگر دوره‌های دکتری، استادان و دانشجویان آن در نوک پیکان تولید علمی و پژوهش در کشور قرار دارند، گفت: بیم آن می‌رود که با تغییر ناگهانی روند پذیرش،‌ لطمه کیفی قابل توجهی به دوره‌های دکتری و در پی آن به تولید علمی کشور وارد شود.
وی همچنین از اینکه هیچ نظرسنجی از دانشگاه‌ها و اعضای هیات علمی در زمینه آزمون دکتری صورت نگرفته است انتقاد کرد.
دانشجوی دکتری باید جایی کار کند که با محیط پژوهشی و آموزشی آن آشنا باشد
استاد دانشگاه صنعتی شریف با قبول این مطلب که روش پذیرش موجود و تعدد آزمون‌ها در دانشگاه‌های مختلف معایب و ایراداتی دارد که قابل بررسی و اجراست، گفت: اما چاره کار قطعا برگزاری آزمون سراسری دکتری و پذیرش متمرکز و یا حتی نیمه متمرکز نیست. دانشجو دکتری باید جایی کار کند که با محیط پژوهشی و آموزشی آنجا آشنا باشد و با دانشجو لیسانس و فوق لیسانس متفاوت است.
وی همچنین درباره انتقادات مطرح از سوی وزارت علوم مبنی براینکه تعدد آزمون‌ها در دانشگاه‌های مختلف داوطلبان را جهت ثبت‌نام و آمادگی با مشکل روبه‌رو کرده‌ است، اظهارکرد: به عنوان نمونه یک داوطلب آزمون دکتری در شهر ارومیه یا تبریز در این دو شهر داوطلب آزمون خواهد بود یا اگر خیلی پیگیر شود یک امتحان در تهران هم می‌دهد اما در مازندران، سمنان و یا سایر شهرستان‌ها امتحان نمی‌دهد. بنابراین صورت مسئله مطرح در این زمینه اشتباه است.
استاد و دانشجو در دوره دکتری باید شناخت عمیق و ارتباط وسیع از یکدیگر داشته باشند
آزمون سراسری دکتری به هیچ وجه تامین کننده این شناخت عمیق نیست
دکتر فرزانه در ادامه سخنانش با تاکید براینکه استاد و دانشجو در دوره دکتری باید شناخت عمیق و ارتباط وسیع با یکدیگر داشته باشند، بیان کرد: آزمون سراسری دکتری به هیچ وجه تامین کننده این امر نیست. حتی معرفی سه برابر ظرفیت برای مصاحبه بهبود معناداری برای این روش نخواهد بود. براین اساس ممکن است، افراد معرفی شده اکثرا بدون شناخت از استاد و استادان بدون شناخت از دانشجو باشد.
وی افزود: دانشجوی خوب در دانشگاه‌های بزرگ برای ادامه تحصیل در مقطع دکتری می‌داند که در فلان موضوع می‌خواهد با چه استادی کار کند و استاد نیز با دانشجو آشناست.
وی اذعان کرد: در دانشگاه‌های خارجی استاد زمانی که یک دانشجو ممتاز کارشناسی ارشد را تشخیص می‌دهد آن دانشجو را در دوره دکتری می‌پذیرد و از اعتبار تحقیقاتی خود به او پول می‌دهد.
بیم آن می‌رود که روش جدید آزمون دکتری، روند و نرخ مهاجرت نخبگان را افزایش دهد
برخی از دانشجویان نخبه به امید کارکردن با اساتید خود در کشور مانده‌اند
استاد دانشگاه صنعتی شریف با بیان این نکته که بیم آن می‌رود روش جدید آزمون دکتری و پذیرش آن، روند و نرخ مهاجرت نخبگان را افزایش دهد، تصریح کرد: نخبگانی وجود دارد که با امید و اتکا به زمینه تخصصی و در دانشگاه مورد علاقه و با نیت کار کردن با استاد مورد نظر خود در کشور مانده و ادامه تحصیل می‌دهند. در غیراین صورت اگر هر نخبه‌ای با آزمون سراسری به گوشه‌ای و یا دانشگاهی ناشناخته پرتاب شود ممکن است راهی دیار بیگانه شود.
وی افزود: اکثر دانشجویان نخبه کارشناسی ارشد در دانشگاه‌های بزرگ به امید ادامه تحصیل و انجام دادن پژوهش با اساتید و در دانشکده‌، دانشگاه خود در ممکلت مانده‌اند.
وی در خصوص انتقاد برخی از دانشجویان کارشناسی ارشد مبنی بر گزینش سلیقه‌ای دانشجو در آزمون‌های متعدد دکتری در دانشگاه‌ها، تصریح کرد: اگر دوره دکتری را به معنای طعمه‌ای دانست که باید به اندازه مساوی و عادلانه در سراسر کشور توزیع شود ممکن است این دیدگاه پیش می‌آید. اما یک نکته در این زمینه وجود دارد مبنی براینکه استاد در مصاحبه بر مبنای اینکه چه دانشجویی بهتر می‌تواند با او کار کند انتخاب می‌کند ولی در آزمون نیمه متمرکز چنین امکانی نیست.
دکتر فرزانه با تاکید براینکه پذیرش در دوره دکتری محتاج نظامی خبره است، تصریح کرد: تنها استادان مرتبط و اهل فن بر آن تسلط دارند و کار کردن و پژوهش در دوره دکتری نیازمند شناخت متقابل استاد و دانشجوست چرا که گزینش در دوره دکتری پژوهش محور است و نه آموزش محور.
استاد دانشکده برق دانشگاه صنعتی شریف در خاتمه گفت: بهتر است در مورد اجرای این طرح دیر یا زود تجدیدنظر کلی صورت گیرد. در صورتی که مسوولان وزارت علوم در پی اصلاح روش‌های پذیرش موجود با استفاده از تخصص و خبرگی اساتید باشند. آنان نیز آمادگی هرگونه همکاری را خواهند داشت.