هرباريوم و نحوه ی تهيه ی آن

[Borna66]

با سلام
اين تاپيک مطالب زير رو به ترتيب پستها می بينيد:

تعریف هرباریوم
استفاده های ارزشمند هرباریوم
حفاظت از نمونه
چسباندن برچسب اطلاعات به نمونه
تاریخچه هرباریوم
مراحل جمع آوری نمونه
مراحل خشک کردن نمونه
الصاق نمونه به برگه های مخصوص
ضد عفونی کردن نمونه
انتقال نمونه به محل خشک کردن
نكات ضروري در استفاده از هرباريوم

[Borna66]

تعریف هرباریوم

تعريف کامل از هرباريوم و مراحل ساخت نمونه گياهي تحت هرباريوم
هرباريوم به يک مکان گفته مي شود که نمونه هاي گياهي خشک شده با قوانين خاص گرداوري و نگهداري مي شوند .
گياهاني که در يک هرباريوم هستند توسط پرس هاي مخصوص اين کار خشک ، سپس ضد عفوني و بر روي ورقه هاي مربوط به اين کار چسبانده مي شوند . علاوه بر خود گياه ، اطلاعات لازم مربوط به آن گياه نيزبه صورت يک بر چسب بر روي ورقه مذکور قرار ميگيرد . اين اطلاعات شامل نام علمي گياه، نام جمع آوري کننده ، نام شناسايي کننده ، ارتفاع از سطح دريا و ... ميباشد .ورقه هايي که به اين ترتيب تکميل شده اند با نظم و شرايط مخصوص در قفسه ها نگهداري مي گردند.

مراحل ايجاد نمونه در کل به مراحل زير قابل قابل تقسيم مي باشد :


1.جمع اوري نمونه گياهي

3.پرس و خشک کردن گياه

4.ضد عفوني نمونه

5.انتقال نمونه به کاغذ مخصوص


با توجه به اينکه هر کدام از مراحل بالا داراي جزييات متعددي مي باشند شرح و توضيح انرا به پست ديگر موکول مي کنيم.

[Borna66]

استفاده های ارزشمند هرباریوم
اندازه این تصویر کوچک شده است ! برای مشاهده تصویر اصلی اینجا کلیک کنید . اندازه اصلی تصویر 709x473 و حجم آن 121 کیلوبایت میباشد.

هرباريوم ها گنجينه بزرگي از اطلاعات خام و اسناد اصلي هستند که عملا در پژوهشهاي تاکسونوميک مورد استفاده قرار مي گيرند و در صورتي که نمونه ها به خوبي آماده شده باشند اطلاعات ارزشمندي را در اختيار پژوهشگر قرار مي دهند . تا کنون در نتيجه وجود هرباریوم دانش گياه شناسي به پيشرفت هاي چشمگيري نايل آمده است .همه ی پرسشهاي مطرح شده درباره ماهيت گونه ، رده بندي ، تشخيص ، نامگذاري ، انتشار و غيره به هرباريوم باز ميگردد .
نقش هرباريوم را مي توان به شرح زير توصیف کرد :

1. فراهم آوردن مجموعه اي از مراجع استاندارد براي رسيدگي به تعيين نام گياهان جديد و تعيين صحت و سقم شناسايي گياهان که عمده ترين وظيفه هرباريم ها به شمار مي آيد ( وجود انواع مختلف گياهان در هرباريوم مي تواند امکان شناسايي و نام گذاري گياه را به طور مستقيم و با روش مقايسه اي با نمونه هاي ديگر فراهم نمايد که از طرق ديگر ممکن نيست )

2. تربيت و آموزش دانشجويان کارشناسي، کارشناسي ارشد و دکترا در عمليات مربوط به هرباريوم

3. تهيه مدرک مستند براي حضور گونه در يک منطقه و نشان دادن گستره انتشار آن

4. مرکزي براي تحقيقات و فراهم آوردن فلورها ، مونوگراف ها و نمونه هايي از گياهان يک منطقه که به علت وجود تنوع زياد مي تواند مورد استفاده يک بوم شناس يا گياه شناس قرار گيرد تا به بررسي بو م شناسي يا تهيه فلور يک منطقه اقدام کنند

5. تدريس علوم گياهي و سيستماتيک که مي تواند در هرباريوم و همراه با عمليات صحرايي و باغ گياه شناسي انجام گيرد

6. براي کساني که در سطح يک کشور ، قاره يا کره زمين روي تاکسون ويژه اي کار مي کنند ، هرباريوم ها بهترين و موثرترين مراکز علمي براي انجام پژوهشها مي باشد

7. بهترين منبع براي تکميل ويژگيهاي يک تاکسن ، هرباريوم است ( ويژگي هايي که براي تاکسن نوشته شده در اغلب موارد کامل نبوده و با مراجعه به هرباريوم و نمونه هاي جديد مي توان شرح تهيه شده براي تاکسن را تکميل و خلا هاي موجود را پر کرد. همين بررسي ها موجب فراهم آمدن مقدمات براي مطالعه مجدد گروه هاي گياهي و در نتيجه توسعه و پيشرفت علم رده بندي مي گردد)

8. هر نمونه ی موجود در هرباريوم گنجينه بزرگي از اطلاعات را به صورت پتانسيل بالقوه در خود دارا مي باشد . اطلاعاتي شامل ريخت شناسي ، کالبد شکافي ، گرده شناسي ، بيوشيمي و همچنين اطلاعات جالبي مانند ويژگيهاي زيستگاه ، انتشار جغرافيايي ، وضعيت آب و هوايي و کاربردهاي گياه از ديدگاه اقتصادي که می توان آنها را از برچسب مربوطه بدست آورد .

9.نمونه هاي تيپ موجود در هرباريوم مدارک بسيار معتبري هستند که از روي آنها يک تاکسن مشخص شده و تقدم و تاخر نامگذاري را به ما نشان مي دهد

10.برقراري ارتباط ميان گياه شناسان و جمع آوري کنندگان و تبادل اطلاعات ميان آنها همچنين تشويق جمع آوري کنندگان به حفظ گونه ها به عنوان يک ميراث ملي و نشان دادن اهميت مجموعه هاي گياهي در پژوهش ، آموزش و خدمات فرهنگي از قبيل نامگذاري گياهاني که بر حسب در خواست افراد يا مراکز پژوهشي به هرباريوم ارسال مي گردد

11.تشويق کردن مردم به حفظ حيات گياهان از راه برنامه هاي آموزشي و شناساندن ، معرفي گياهان به آنها

12. از آنجايي که براي کمتر هرباريومي امکان جمع آوري همه گياهان ميسر است و براي تجديد نظر برروي تاکسنهاي گياهاني که دسترسي به گروه عمده اي از آنها الزامي است و با توجه به اين واقعيت که براي کمتر کسي امکان مسافرت به تمام نقاط دنيا و مطالعه گياهان در هرباريوم هاي مختلف وجود دارد ، يکي از وظايف هرباريومها عاريه دادن گياهان به مؤسسات پژوهشي و سازمانهاي درخواست کننده است که بر طبق موازين و قواعد خاصي انجام مي گيرد .اين مقررات به منظور حفظ گياه در حمل و نقل و اطمينان از سالم رسيدن نمونه به دست وام گيرنده و برگشت نمونه به هرباريوم وام دهنده بوجود آمده است . چنانچه درخواست کننده بخواهد تکه ای از گياه را برداشت کند بايستي اجازه ويژه از رئيس هرباريوم وام دهنده بدست آورد و اگر بخواهد بر روي نمونه حاشيه نويسي کند روي برچسب مخصوصي که در بالاي برچسب هرباربوم نصب ميشود مطالب خود را مي نويسد

13.ممکن است در بسياري از هرباريوم ها از يک گونه تعدادي بيش از حد نياز موجود باشد و در هرباريوم ديگر از آن گونه موجود نباشد و بر خلاف اين حالت هرباريوم دوم گونه هايي را اضافه داشته باشد که در اولي موجود نباشد ، دراين حالت دو هرباريوم مي توانند با يکديگر تبادل گونه داشته باشند که اين کار براي هر دو هرباريوم بسيار سودمند است


14. ممکن است گونه يا گونه هايي به يک هرباريوم يا از هرباريوم به مؤسسات پژوهشي يا ساير هرباريوم ها هديه داده شود يا توسط هرباريوم و مؤسسات خريداري شود

15.هرباريوم در علومي مانند گيتاشناسي گياهي (phytogeography) ، رده بندي زيست شميايي (biochemical systematics) ، گرده شناسي (palynology) ، گياه شناسي ، دارو سازی و غيره مورد استفاده قرار مي گيرد


16.طبقه بندي رستنيهاي جهان اساسا متکي بر نمونه هاي هرباريومي و تأليفات وابسته به آن است

17. با وجود هرباريوم تاکسونوميست ها به مطالعه يک يا چند نمونه معدود از يک گونه محدود نمي شوند ودر نتيجه مي توانند درک بهتري از پيچيدگي گونه اي داشته باشند

18.کليه کتابهاي راهنما ، تک نگاشته ها و کتابهاي مربوط به گياهان وحشي نهايتا از منابع هرباريومي منشأ ميگيرند

19.آشکار ساختن نواقص طبقه بندي گياهان و در نهايت کل جانداران


اين خلاصه اي از وظايف هرباريوم بود و حال که با اهميت و استفاده هاي سودمند هرباريوم آشنا شديم قدر آنرا بيشتر مي دانيم.

[Borna66]

حفاظت از نمونه
باید از نمونه هايي که با صرف وقت و زحمات فراوان به شيوه اي که توضيح داديم تهيه شده ، کمال مراقبت و حفاظت به عمل آيد .بهتر است که آنها را در قفسه هاي مخصوص فلزي که فاقد روزنه اي براي ورود حشرات است ، در محلي خنک و دور از تابش آفتاب و گرد و خاک قرار دهيم و هر چند مدت نمونه ها را بررسي کنيم تا مبادا دچار حمله آفات و بيماري شده باشند زيرا همان طور که بطور مفصل توضيح داديم بعضي از حشرات مانند لازيودرما (lasioderma) که مي توانند تمام دوره زندگي خود را روي نمونه هاي هرباريوم به سر برند و سوسکهاي انباري در مدت کوتاهي به مجموعه هاي تهيه شده خسارات فراوني وارد مي آورند ، که روش هاي مبارزه با آنها را ذکر کرديم .
علاوه بر خطر آفات بايد پيشگيريهاي لازم جهت جلوگيري از آتش سوزي در هرباريوم به عمل آيد و تمام احتياط هاي ضروري مراعات گردد تا نمونه ها به بهترين شکل ممکن حفظ شوند و در موارد مختلف به کمک علم و دانش بيايند.

[Borna66]

چسباندن برچسب اطلاعات به نمونه

اطلاعات مربوط به هر نمونه هرباريومي بر روي ورقه اي به اندازه حدود 10.5 در 7 چسبانده مي شود . اين اندازه براي درج اطلاعات مربوط به گياه کافي به نظر مي رسد . برچسبهاي بزرگتر جايي را که براي چسباندن نمونه مورد نياز است اشغال مي کنند. جاي اين برچسب در پائين و سمت راست برگه اي است که نمونه روي آن چسبانده شده است به جرات مي توان گفت برچسب مهمترين قسمت يک نمونه هرباريومي است که شرايط گياه را به ما نشان مي دهد .خوانا ، تميز ، دايمي و مرغوب بودن کاغذ بر چسب ضروري است . بجز در مواردي که اتيکت چاپ و افست مي شود در موارد ديگر بايد آنرا تايپ کرد و در صورت استفاده از کاغذ مرغوب نسخه زيراکس قابل قبول مي باشد .برچسب ها را نبايد هيچ گاه تا کرد .البته برچسبها داراي شکل ها و انواع متنوعي است اما در حالت کلي يک برچسب بايد شامل اطلاعات زير باشد :

1. نشاني : ايالت يا استان ، شهرستان يا شهر ( در صورت نياز کشور) ، نام موسسه ( يا شخص) صاحب نمونه .

2.نام علمي : نام جنس ، صفت گونه اي ، مولف يا مولفان . هنگامي که نام علمي کامل ( شامل مولف) شناخته شد ممکن است مرجع انتشار اصلي در انکس کيو ( index kewensis ) پيدا شود .

3.نام محل جمع آوري : که بايد به نام بعضي شهرها ، طول و عرض جغرافيايي يا صفات جغرافيايي دايمي آن اشاره کرد . نقطه جمع آوري با بيان فاصله و جهت بين نزديکترين نقطه مشخص دايمي و نقطه جمع آوري معلوم مي شود . بر روي بعضي برچسبها نقشه اي چاپ مي شود که مي توان با گذاشتن فلش يا نقطه بر روي آن محل گياه را مشخص کرد . ايده آل آن است که نوشتن بر چسب طوري باشد که فردي غير از جمع آوري کننده با خواندن و پيگيري جهات داده شده بر روي آن بتواند به نقطه جمع آوري برسد .

4. ويژگيهاي زيستگاه : نوع مکاني را که گياه در آن رشد مي کند بايد توصيف شود . مثلا نوع رويش ، رطوبت ، سنگ مادر ، خاک ، وضعيت پستي بلندي ،جهت شيب ، ارتفاع ،جهت سلسله جبال ( به دليل رطوبت ناشي از بارندگي و سايه ) جغرافياي طبيعي و غيره .

5.نام جمع آوري کننده : بايد نام کامل جمع آوري کننده ذکر شود . در صورتي که افراد بيشتري در جمع آوري نمونه نقش داشتند نام آنها نيز بايد ذکر شود .

7.نام تشخيص دهنده

8. شماره جمع آوري

9. در صورت لزوم مي توان اطلاعات زير را نيز به برچسب نمونه اضافه کرد : گياهان همراه ، رنگ گل ، نوع گرده افشان ، رنگ و نوع پوست تنه درخت ، فراواني ، ارتفاع يا قطر برابر سينه ي تنه (DBH) ، شکل حياتي ، مصارف اقتصادي ، نام و اطلاعات عاميانه و غيره .

به اين ترتيب يک نمونه کامل داريم که مي توان از آن استفاده کرد .

[Borna66]

تاریخچه هرباریوم

اولين هرباريوم گياهي در اويل قرن 16 شامل مجموعه اي از گياهان خشک ِ دوخته شده بر روي کاغذ ، توسط فردي ايتاليايی به نام لوکا گيني ( Luca Ghini ) بوجود آمد . به نظر ميرسد اين شخص اولين کسي است که بنيانگذار موزه گياهي يا هرباريوم بوده که بعد ها اين هنر به وسيله شاگردان وي در سراسر اروپا رواج پيدا کرد . حتي يکي از شاگردان وي به نام جرارد سيبو ( Gherards Cibo ) از سال سال 1532 به جمع آوري و حفاظت نمونه هاي هرباريومي پرداخت که هرباريوم او تا امروز باقي مانده است . گزارش کرده اند در اواسط سال هاي 1500 دو نفر انگليسي به نام جان فالکونر ( John Falconer ) مجموعه هاي گياهي داشته اند .
تا ابتداي قرن 18 گياهان را بر روي صفحات کاغذ دوخته و به صورت مجلدهايي مانند کتاب مرتب ميکردند ولي در عصر لينه ( Linnaeus ) ، نصب نمونه تنها بر روي يک برگ و قرار دادن افقي آنها در طبقات ، رايج گرديد و تا به امروز در همه ي هرباريوم ها نيز از همين روش استفاده مي شود . هرباريوم هاي موجود در جهان داراي گستره ي بسيار وسيعي هستند به طوري که از هرباريوم هاي کوچک گرفته تا هرباريوم هاي محتوي ميليون ها نمونه در کشورهاي مختلف جهان وجود دارد . عده اي از آنها شخصي و تعدادي متعلق به مؤسسات آموزشي است که به نحوي با زيست شناسي در ارتباطند . به اين ترتيب بسيار مشکل است که تعداد نمونه ها را در موزه هاي کشور هاي مختلف حدس زد . شتلر ( Shetler ) در سال 1969 تعداد نمونه هاي گياهي را که در موزه هاي مختلف دنيا وجود دارد 250 ميليون برآورد کرده است ، ولي مؤسسات مختلف تعداد آنها را حدود 148 ميليون گزارش کرده اند . از اين تعداد 78 ميليون در اروپا و 36 ميليون در آمريکاي شمالي وجود دارد . اختلاف در اين برآورد ها بر اثر وجود هرباريوم هاي ملي و خصوصي است که تعداد نمونه های مجموعه ي خود را گزارش نمي دهند و يا نمونه هاي موجودشان قابل دسترسي نيست . گرچه مسلما تا زمان نوشتن اين مطالب تعداد زيادي نمونه به هرباريوم ها اضافه شده است .
راهنماي مهمی به نام راهنماي هرباريوم ( Index Herbarium ) وجود دارد که در آن وضعيت هرباريوم ها ي دنيا از نظر محل ، مسئول ، موزه ، اندازه ، نوع کلکسيون ، نوع مؤسسه ، نشريات و کلکسيون هاي تاريخي مهم مشخص شده اند .
آماري که در زير مي بينيد از کتاب Plant Systematics تأليف بي . جونز و آرلين اي . لوچ سينگر چاپ دوم 1986 نقل شده است .



موزه تاريخ طبيعي پاريس 6.5 ميليون

باغ گياه شناسي سلطنتي ، کيو بيش از 5 ميليون

مؤسسه گياه شناسي کوماروف ، لنينگراد بيش از 5 ميليون

کنسراواتور و باغ گياه شناسي ژنو 5 ميليون

موزه ي تاريخ طبيعي بريتانيا ، لندن 4 ميليون

دانشگاه ليون 3.8 ميليون

موزه ي تاريخ طبيعي ، وين 3.5 ميليون

دانشگاه اوپسالا 2.2 ميليون

باغ گياه شناسي و موزه ي گياه شناسي ، برلين 2 ميليون

باغ ملي گياه شناسي بلژيک ، بروکسل بيش از 2 ميليون

باغ گياه شناسي سلتنطي ، ادينبرگ 1.7 ميليون

هرباريوم ملي ويکتوريا ، ملبورن 1 ميليون

بررسي گياهي هندوستان ، کلکته 1.3 ميليون



در قسمت زير مي توانيد موزه هاي مهم آمريکاي شمالي را که بر حسب اهميت مرتب شده اند ببينيد :



باغ گياه شناسي نيويورک ، برونکس 4.3 ميليون

هرباريوم ملي ايالت متحده ، واشنگتن 4.1 ميليون

موزه ي منطقه اي تاريخ طبيعي ، شيکاگو 2.4 ميليون

باغ گياه شناسي ميسوري ، سن لوئي 2.9 ميليون

فرهنگستان علوم طبيعي ، فيلادلفيا 2 ميليون

دانشگاه کاليفرنيا ، برکلي 1.5 ميليون

دانشگاه ميشيگان ، آن آربور 1.4 ميليون

دانشگاه تگزاس ، اوستين 900 ميليون

هرباريوم گياهان آوندي ، اُتاوا 675 هزار

دانشگاه مونرال 630 هزار

دانشگاه کاروليناي شمالي 561 هزار



از ميان هرباريوم هاي نام برده شده ، موزه تاريخ طبيعي وين ، باغ گياه شناسي سلتنطي کيو و مؤسسه گیاه شناسي کورماروف از نظر داشتن گياهان ايران برجسته تر هستند

[Borna66]

مراحل جمع آوری نمونه


براي انتخاب و جمع آوري گياهان مناسب جهت ايجاد نمونه به ابزارو اطلاعاتي نياز داريم .وسايل مختلفي که در هنگام جمع آوري نمونه مورد استفاده قرار مي گيرد و وجود انها لازامي است عبارتند از :

1. بيل
2. بيلچه
3. قيچي باغباني
4.کلنگ
5.قيچي دسته بلند جهت بريدن شاخه درخت هاي بلند
6.پرس صحرائي
7.دفترچه يادداشت براي جمع آوري اطلاعات و نوشتن انها
8.تيشه
9.چاقو
10.ارتفاع سنج
11.اره
12.کيسه پلاستيک
13.کاغذ روزنامه
14.نقشه
15.کوله پشتي
16.دوربين عکاسي
17.ذره بين

براي شناسايي يک گياه مناسب بايد عوامل مختلفي را در نظر گرفت که بر طبق قوانين زير باشد :


1.يک گياه براي ايجاد يک نمونه هرباريومي بايد ازلحاظ ساختار فيزيکي سالم و فاقد بيماري بوده و لطمه اي به ان وارد نشده باشد

2.چون مهمترين کليد شناسايي گياهان اندامهاي زايشي انهاست پس بايد علاوه بر اندامهاي رويشي ، اندامهاي زايشي (ميوه ، گل هاگدان ، اسپروفيت ، مخروط )انها را نيز جمع آوري نمود

3.در مواردي که گياه علفي مي باشد جمع آوري کل گياه ( ريشه ، ساقه ، برگ ، گل يا ميوه ) الزامي است

4. اگر نمونه گياهي مورد نظر داراي پياز ، بنه ، ريزوم و يا غده باشد، گياه را به همراه بخش هاي زير زميني جمع اوري مي کنيم

5.در مورد گياهاني که درختي هستند جمع آوري قسمتي از سر شاخه هاي گياه ، به همراه گل يا ميوه و يادداشت کردن ويژگيهاي درخت از جمله بلندي ، وضعيت تنه و شاخه بندي کافيست

6.بايد حتما توجه داشت که از جمع آوري گياهان کمياب به شدت خودداري شود

7.بايد سعي شود جمع آوري از هر نمونه بيشتر از سه عدد باشد

8.در صورتي که لازم بود مي توان دانه ها يا ميوه گياه را در پاکت هاي کوچکي جمع آوري نمود

9.اگر گياه داراي دو پايه بوده و هر پايه داراي گل هاي متفاوت ( نر ، ماده ) باشد از هر کدام نمونه اي تهيه مي کنيم

10.در مورد گياهان انگلي انها را همراه با ميزبان جمع آوري ميکنيم

11.گياهان آبزي ر اجهت جلوگيري از خشک شدن در ظرف اب غوطه ور مي نماييم

12.اطلاعات مربوط به گياه و شرايط محيطي را يادداشت ميکنيم

13.تاريخ جمع آوري نمونه ر ا يادداشت ميکنيم

به علت اينکه جمع آوري گياه بدون يادداشت اطلاعات مربوطه و زيستگاه آن داراي اهميت چنداني نمي باشد بايد سعي کرد تا جاي ممکن اطلاعات ضروري را يادداشت و ضميمه گياه کرد . اين کار در دفترچه هاي يادداشت و در تمام مراحل خشک کردن گياه صورت مي پذيرد. براي هر نمونه شماره اي در نظر گرفته و بر طبق آن اطلاعات مربوط به آن را در دفترچه يادداشت به همراه شماره مي نويسيم.
در هنگام جمع آوري گياه يادداشت مطالب زير ضروري است :

1. تاريخ جمع آوري نمونه

2. نام محل جمع آوري گياه ودر صورتي که به نقشه دسترسي داريم مکان مورد نظر را در آن علامت ميزنيم

3.ويژگيهاي زيستگاه شامل: ارتفاع ، ميزان و جهت شيب ، نوع خاک و ...

4.تععين تراکم گياه در منطقه

5. نوشتن اختصاصات گياه علي الخصوص گل و رنگ آن. زيرا معمولا بعد از خشک نمودن نمونه رنگ گلهاي آن تغيير مي نمايد


با انجام درست اين مراحل گياه مورد نظر براي حمل به مکان مخصوص خشک کردن آماده ميباشد .

[Borna66]

مراحل خشک کردن نمونه
بعد از جمع آوري و انتقال نمونه ها به مکان مورد نظر نوبت به قرار دادن آنها در پرس فرا مي رسد که مي توان گفت مهم ترين قسمت براي تهيه نمونه هاي هرباريومي است.
در محلي که براي خشک کردن گياه در نظر گرفته شده بايد نکات زير را در نظر گرفت:
1.تميزي و پاکيزگي
2. ميزان رطوبت مناسب
3. گرماي مناسب

بعد از خارج ساختن گياهان از کيسه هاي پلاستيکي بايد آنها را تمیز نمود و تمام زوايد اضافي و خاک اطراف بدنه و زوائد زير زميني را زدود.
براي خشک کردن گياه از پرس هاي مخصوص اين کار کمک گرفته مي شود.
مي توان از پرس هاي مختلفي براي خشک کردن گياهان استفاده نمود. نمونه ساده اين پرس ها شامل قطعات تخته سه لايي است که به صورت شطرنجي درست شده اند. اين پرس ها سبک بوده ، قابل حمل مي باشند و عمل تهويه در آنها به خوبي صورت مي گيرد. عمل فشار در آن توسط دو کمر بند در دو سمت دستگاه پرس انجام مي شود. کمربندها يا طنابها بايد سگک دار باشند و حداقل 5 فوت طول داشته باشند.
در آزمايشگاه ها از از پرسهاي مخصوص که از دو تخته الوار سنگين و محکم درست شده اند استفاده مي شود. در دو طرف تخته زيرين دو پيچ بلند نصب شده و دو طرف تخته رويي دو سوراخ به قطر پيچ ها وجود دارد. وارد آوردن فشار به وسيله پيچاندن دو مهره صورت مي گيرد. مي توان به جاي پيچ و مهره بر روي تخته ی دوم متناسب با نمونه ها وزنه ايي قرار داد.
پرس هاي سيمي نوع ديگری از پرس ها هستند که از دو قطعه مربع مستطيل توري درست شده اند که پس از قرار دادن نمونه در بين اين دو قطعه ، زنجيره هاي قلابداري که در صفحه زيرين نصب شده آن را به لبه صفحه بالايي طوري محکم مي کند که فشار لازم را به نمونه ها وارد کند. اندازه اين پرس ها حدود 30 در 45 مي باشد.
حال نوبت به اين مي رسد تا نمونه ها را در پرس قرار دهيم. روي قطعه زيرين پرس تعدادي کاغذ خشک کن و يا تعدادي صفحه روزنامه قرار مي دهيم. خشک کن ها کاغذهاي ضخيمي هستند که رطوبت نمونه گياهي را جذب مي کنند. ابعاد اين کاغذها حدود 30 در 40 سانتي متر مي باشد. استفاده از مقوا نیز امکان عبور هوا و خروج بخار آب را از نمونه اي گياهي فراهم مي کند. مجراها بايد موازي ضلع کوتاه مقوا باشند زيرا معمولا پرس در طول ضلع بلند رطوبت خود را از دست مي دهد و مجراهاي ضلع کوتاه به عنوان منافذ ضلع بلند عمل مي کنند. کاغذ هاي روزنامه بايد اندکي از اندازه پرس کوچکتر باشند. بايد توجه داشت که حالت و چگونگي قرار دادن نمونه لاي کاغذ اهميت زيادي دارد و بايد در انجام اين کار نهايت دقت را به عمل آورد زيرا شکل نهايي نمونه وابسته به چگونگي قرار دادن نمونه در داخل کاغذ مي باشد. دقت ، صبر و حوصله باعث می شود تا نمونه داراي ظاهري طبيعي باشد و بتوان جزئيات طبيعي گياه را مشاهده کرد. در صورتي که نمونه سطح کاغذ را به صورت آزاد و غير متراکم بپوشاند حداکثر بازده بدست مي آيد پس بايد از روي هم قرار دادن غير ضروري برگها و ساير قسمتهاي گياه اجتناب ورزيد تا بتوان مدت خشک شدن و در نهايت افت کيفيت نمونه را کاهش داد. براي جلوگيري از اشتباه بر روي هر کاغذ روزنامه تنها يک نمونه گياهي گذاشته مي شود اما در مورد گياهان کوچک مي توان چندين نمونه را در يک کاغد روزنامه قرار داد.
راه قرار دادن گياهان مختلف در ميان کاغذ هاي روزنامه متفاوت است. در صورت امکان بايد حداقل سطح زيرين يک برگ را به طرف بالا برگرداند تا اين سطح نيز قابل مشاهده باشد. در گياهاني که داراي شاخه و برگهاي فراواني هستند مي توان بخشي از شاخه ها و برگها را قطع کرد به شرط آنکه اثر قطع برگ روي گياه اصلي نمايان باشد. گياهان داراي ساقه هاي بلند و باريک را مي توان به شکل حرف V، N،w درآورد. در ضمن لازم است گياهان بزرگ را به قطعات مختلف تقسيم نمود. در بعضي موارد مي توان طول گياه را يادداشت نمود و تکه هايي از بخش هاي بالايي ، مياني و پائيني گياه را خشک کرد. ضخامت اندامهاي حجيمي چون ميوه را مي توان با بريدن کم نمود. برشهاي طولي و عرضي ميوه هر دو مفيد مي باشد. به جهت پهن نگه داشتن برگ و جلوگيري از له شدن ميوه ها ، ساقه هاي حجيم و ساير اندامها ممکن است بالشتکهايي از روزنامه و يا اسفنج روي آنها قرارداد. در مورد پيازها ، بنه ها ، تکمه ها و گل آذينهاي گرز مانندي که حجيم هستند بهتر است آنها را از طول برش داده و حجم آنها را به نيمه کاهش داد ولي نيمه جدا شده را نيز نگه داشته و با گياه اصلي خشک مي کنيم. در گياهان پيوسته گلبرگ حداقل يکي از گلها را شکافته و تعداد پرچم و مادگي را مشخص مي کنيم. اگر گياهي داراي برگ بزرگي بود و در صورتي که نتوان آنرا در پرس جاي داد برگ رادر امتداد خط تقارن به دو نيم تقسيم و هر دو نيمه را پرس مي کنيم. در مورد برگهاي شانه اي بزرگ نيز مي توان بخشي از برگچه ها را قطع کرد ولي لازم مي باشد که بعضي از برگچه هاي انتهايي را نگه داريم و اگر برگچه نگهداري شده نيزبزرگ بود آنرا در امتداد سطح تقارن به دو نيمه تقسيم مي کنيم. به هر صورت لازم است که وضع گياه را يادداشت و در کنار نمونه قرار دهيم. کاکتوسها و گياهان گوشتي را بايد شکافت و قبل از پرس کردن قسمت هاي داخلي آنها را خارج ساخت. گياهان آبزي بسيار خمش پذير بوده و ممکن است بتوان آنها را با غوطه ور ساختن در ظرفي از آب بر روي صفحات کاغذ آرايش داد و سپس کاغذ را که نمونه بر روي آن قرار گرفته را به آهستگي از آب خارج نمود تا گياه شکل طبيعي و زيبايي به خود بگيرد. گياهانه داراي موسيلاژ يا گلهاي ظريف را که احتمالا به کاغذ روزنامه مي چسنبد را مي توان لاي کاغذهاي مومي يا دستمال کاغذي پرس کرد.
اولين نمونه ر ابا دقت بر روي کاغذ روزنامه مي گسترانيم و با حوصله شاخه ها و برگ ها را روي کاغذ پهن مي کنيم به طوري که گياه از ريخت طبيعي خود خارج نشود يعني زاويه برگها نسبت به ساقه و زاويه شاخه ها نسبت به هم تغير نکند و تا جايي که ممکن است برگها روي هم قرار نگيرد سپس نمونه را توسط قطعه اي از رورنامه مي پوشانيم و نمونه بعدي را روي کاغذ ها قرار مي دهيم. بايد توجه داشت هميشه بستر هر طبقه از گياه يا گياهان بايد کا ملا مسطح باشد. براي اين هدف نمونه ها را طوري در لابلاي روزنامه قرار مي دهيم که فرو رفتگيهاي سطوح زيرین با گذاردن نمونه هاي سطوح بالا پر شود. وقتي ارتفاع طبقات به اندازه مناسبي رسيد صفحه ديگر پرس را روي آن قرار مي دهيم و کمربند يا پيچ ها را سفت مي کنيم. فشار اعمال شده بايد نه آنقدر کم باشد که اندامهاي گياه در نتيجه به وجود آمدن فضاهاي آزاد جمع و چروکيده شود و نه آنقدر زياد باشد که موجب متلاشي شدن گياه و مانع مبادلات هوا شود.
پرس ها بايد در معرض جريان هوا قرار داشته باشد. همواره بايد از قرار دادن پرس در مقابل تابش مستقيم نور آفتاب يا محل هاي خيلي گرم و مرطوب خودداري به عمل آورد. اين عمل موجب زرد شدن ، گنديدگي يا رشد قارچ و کپک در روي نمونه هاي پرس شده مي شود. در صورتي که عمل خشک کردن در نقاط گرم و خشک صورت گيرد احتياجي به گرماي مصنوعي نخواهد بود و با تعويض کاغذ هاي مرطوب و جاگزيني آنها با کاغذ هاي خشک نمونه ها کاملا خشک مي شوند. اما در مناطق مرطوب بويژه هنگامي که گرما کافي نباشد براي خشک کردن گياه از گرماي مصنوعي استفاده مي شود.



براي خشک نگاه داشتن پرس در مناطق مرطوب مي توان از روش هاي مختلفي استفاده کرد. در يکي از اين روشها پرس حاوي گياهان را طوري بر روي ميز فلزي مشبک قرار ميدهند که صفحات پرس عمود بر سطح ميز قرار گيرد. در زير ميز چراغ الکتريکي يا چراغ نفتي با فاصله مناسب قرار مي گيرد تا گرماي مناسبي به پرس برسد. هر چند ساعت يکبار بايد سطوح ديگري از پرس را گرم کنيم تا گياهان درون آن از گرماي تقريبا يکنواختي در تمام سطوح بر خوردار گردنند. در اين روش معمولا از مقوا استفاده مي شود تا هواي گرم از میان آنها عبور کند و گياهان سريعا خشک شوند. در اين روش ابتدا از پرس ملايم استفاده مي کنيم و بعد از 8 ساعت بعد از بازرسي گياهان را در پرس سنگين قرار مي دهيم . در اين روش بسته به ميزان گرما گياهان بين 12 ساعت تا 3 روز خشک مي شوند. نکته مهم این است که هر چه آبگيري سريع تر صورت گيرد رنگ برگها و گلها بهتر حفظ مي شود . در ضمن بايد توجه داشت که بايد روزنامه يا برگه هاي خشک کني را که بکار برده ايم بايد بعد از از مدتي تعويض کنيم . چون آنها بعد از مدتي مرطوب شده و خاصيت جذب آب را از دست مي دهند. هر قدر تعويض صفحات زودتر انجام بگيرد گياهان سريعتر خشک شده و تغيير رنگ آنها نامحسوس تر خواهد بود. بنابراين لازم است که حداکثر پس از 12 ساعت پرس محتوي گياهان را باز کرده و جاي کاغذ هاي مرطوب را با کاغذ هاي خشک عوض کنيم و با دقت به اصلاح نمونه ها بپردازيم تا وضع مناسبي به خود بگيرند به ويژه اينکه نمونه ها پس از يکبار پرس شدن و از دست دادن مقداري آب بيشتر در اختيار ما هستند و بهتر مي توانيم روي آنها اصلاحات انجام دهيم. بعضي گياهان که محتوي آب بيشتري هستند ممکن است در حين خشک شدن تغيير رنگ داده يا در معرض کپک زدگي قرار بگيرند پس بهتر است که پس از خارج کردن از اولين پرس به مدت چند دقيقه آنها را چند دقيقه در معرض هواي خشک قرار دهيم.
در هر دفعه ای که نمونه ها را بازديد مي کنيم و دوباره در پرس قرار مي دهينم بايد فشار بيشتري را نسبت به دفعه قبل به آن اعمال کنيم. و اين عمل را آنقدر ادامه مي دهيم تا نمونه ها کاملا خشک شوند.
کاغذ ها ي خشکن کن و مقواهاي مرطوب را مي توان در آفتاب يا در محل گرمي قرار داد تا پس از خشک شدن دوباره مورد استفاده قرار بگيرند.
به اين ترتيب نمونه اي ما خشک شده است. بعد از خشک کردن نمونه ها بايد آنها را به کاغذ هاي مخصوص چسباند.

[Borna66]

الصاق نمونه به برگه های مخصوص
باید بعد از ضد عفوني ، نمونه ها را با دقت تمام در مقوایی به ابعاد 40در 29 ( 28.75 در 41.25) چسباند. اين مقواها به مانيل ( manila) معروف است. کيفيت مقواي مورد استفاده بر حسب نياز فرق مي کند. براي هرباريوم هاي تحقيقاتي به منظور دوام بيشتر از مقواهاي مرغوب استفاده مي کنند. مقوای نمونه بايد نسبتا سفت باشد تا از آسيب هاي احتمالي در هنگام حمل و نقل یا مشاهده جلوگيري شود .
روش هاي چسباندن گياه بر روي برگه هاي هرباريومي بسيار متفاوت است. براي چسباندن نمونه روي برگه از چسب استفاده مي شود که بهتر است از نوارهاي باريک چسب کاغذي و يا کتاني استفاده کرد. بايد نوارهاي چسب کاغذي سفيد را به قطعات مناسب بريده و پس از مرطوب کردن سمت چسبدار آن ، نقاطي از گياه را که چندان مورد استفاده نيست بر روي برگه چسباند. در هنگام سوار کردن گياه روي مقوای مورد نظر ، لازم است که به ابعاد بر چسبي که براي نمونه در نظر گرفته شده توجه داشت و در سمت راست پائين صفحه ، جاي خالي براي نصب بر چسب در نظر گرفت. لازم است در موقع چسباندن گياه خشک بر روي کاغذ آن را طوري نصب کنيم که از هر طرف نسبت به حاشيه برگه فواصل يکسان وجود داشته باشد و تقارن رعايت گردد. استفاده از چسبی مخلوط از سريشم نجاري ، صمغ و کتيرا به علت اينکه نمونه را از دسترس خارج مي سازد ديگر مورد استفاده نيست. بخش هاي حجيم گياه را مي توان به مقوا دوخت. قسمت هاي با ارزش و ظريفي چون دانه ها ، ميوه ها يا گلها را در بسته هاي کوچکي قرار مي دهند و بر روي کاغذ الصاق مي کنند. در چسباندن نمونه ها سليقه و ابتکار بسيار مهم است به عنوان مثال مي توان بعضي برگ ها را برگرداند تا پشت آن قابل رويت باشد.

[Borna66]

ضد عفونی کردن نمونه
پس از خشک شدن کامل گیاهان نمونه ها را از پرس خارج کرده و آنها را بازرسی می نماییم و در صورتی که در نمونه ای آثار کپک زدگی مشاهده شد آنرا در معرض هوای خشک قرار داده و در صورت قابل استفاده بودن آنرا تمییز می کنیم. بعد از بازرسی کامل گیاهان و اطمینان از سالم و قابل استفاده بودن آنها عمل ضد عفونی را انجام می دهیم چون ممکن است در عده ای از نمونه های جمع آوری شده آفات گیاهی یا جانوری وجود داشته باشد پس باید به منظور مقابله با آسیب های احتمالی توسط آفات پیش بینی های لازم را انجام داد .
حشرات زیر جزو آفتهای مخصوص نمونه های هرباریومی است:
سوسک توتون
سوسک نان
سوسک سیاه قالی
مضر ترین آفت سوسک توتون است که می تواند چرخه زندگی خود را طی 45 تا 50 روز کامل کند و در هر سال دارای سه تا شش نسل است. هر یک از این آفات می توانند در نتیجه بایگانی بدون احتیاط خسارات جبران ناپذیری را ایجاد کنند .
برای این منظور گیاهان را با هم مقایسه کرده و نمونه های مشابه را در لای یک کاغذ قرار داده و آنها را در جعبه یا کیسه هایی قرار می دهیم که با محیط بیرون تبادل هوایی نداشته باشد و به کمک سموم حشره کش تدخینی (fumigatin) مانند متیل برومید ( methyl bromide ) ، کربن بی سولفاید ( carbon bisulphide) ، کربن تتراکلراید (carbon tetyacholoride) ، اتیلن دیکلراید (ethylene dichloride) ، گاز هیدروسیانیک (hydroco\yanic gas) ،پارادیکلروبنزن (P.D.B =paradichorobenzene ) گیاهان را به مدت 24 ساعت ضد عفونی می کنیم (قابل توجه که این مواد برای سلامت انسان خطرناک بوده ، قابل اشتعال هستند و به کار بردن آنها نیاز به دقت فراوان دارد. بنابراین باید نوع ماده و روش استفاده از آنها مطابق با دستور العملی باشد که معمولا از طرف مؤسسات تولید کننده و سازمانهای بهداشتی اعلام می شود).
برای کنترل آفات هرباریومی ماده ی dowfume-75 به عنوان یک ضد عفونی کننده از طرف سازمان حفاظت محیط زیست آمریکا معرفی شده است. ضد عفونی کردن هرباریوم با این ماده باید تنها توسط افراد متخصص ضد عفونی و با استفاده از ماسک ضد گاز انجام می گیرد.
سابقا برای ضد عفونی کردن کمدهای هرباریومی 3 قسمت اتیلن دی کلرید (1و2 دی کلرواتان) مخلوط با یک قسمت تتراکلرید (ccl4) به کار می رفت. مقدار شش اونس از مخلوط فوق درون یک ظرف در قسمت فوقانی هر کمد قرار داده می شد و کمد ها برای 4 تا 5 شبانه روز در بسته باقی می ماندند. اتیلن بدون ccl4ماده ای منفجر شونده است و استفاده یا تماس مکرر با آن موجب ایجاد ایجاد آسیب در کبد و کلیه انسان می شود .
یکی دیگر از روشهای ضد عفونی کردن دما دادن (heating) یا سترون سازی حرارتی است که در این روش می توان از دمای 60 درجه سانتیگراد برای مدت 6 ساعت استفاده کرد. این دما به نحو موثری باعث از بین رفتن تخم ، لارو،شفیره و افراد بالغ این سوسکها می شود. گرمای زیاد به علت ایجاد اثرات سوء در گیاه توصیه نمی شود.
با مسموم کردن نیز می توان گیاه را ضد عفونی کرد و آن را برای همیشه برای حشرات نا مطبوع ساخت. برای این کار نمونه را در محلول الکل کلرور جیوه (mercuric chloride) فرو می برند. اینها مواد دفع کننده ای هستند که به دلیل داشتن بو یا طعم ناخوشایند حشرات را از نمونه های هرباریومی دور نگه می دارند. این کار با این که بسیار موثر بوده اما برای انسان خطرناک است. به همین خاطر هرباریوم هایی که از این مواد استفاده می کنند برچسبهای مخصوی روی نمونه قرار می دهند تا احتیاط لازم هنگام استفاده از آن لحاظ گردد.
از گرد د.د.ت و گرما دادن آن تا حدود 70 درجه سانتیگراد به مدت 5 ساعت نیز برای ضد عفونی استفاده می شود.
برای مجموعه های کوچک و شخصی استفاده از پودر یا گلوله های نفتالین و ورقه های ضد عفونی کننده نگزالوت در کنار گیاهان کافی به نظر می رسد. برای کار کنان هرباریوم با 8 ساعت کار در روز و 5 روز در هفته میزان PDB و نفتالین هوا نباید به ترتیب از 75 و 10 pmmتجاوز کند.
باید توجه داشت که استفاده از هر گونه سم مستلزم مراعات نکات دقیقی است و توصیه می شود که این سموم در هرباریومها و تنها توسط اشخاص کار آزموده مصرف شود.