»» نحوه پرورش گیاهان سبزی و جالیزی »»

[Borna66]

پرورش کرفس
● کرفس

کرفس گیاهیست دو ساله با ریشه الیافی و برگ های آن مرکب از برگچه های دندانه دار می باشد که از روی ریشه می رویند .

برگ کرفس حدود ۵۰ سانتیمتر رشد می کند و در صورتی که آن را برای مصرف از خاک خارج نسازند در سال بعد از میان برگ ها شاخه های حامل گل خارج می شوند که در راس آنها گل چتری شکلی برنگ سبز قرار دارد .بذر کرفس ، معطر و سبز رنگ است .

این گیاه در اکثر نقاط جهان کشت می شود و محل اصلی و اولیه آن را سواحل مدیترانه و اروپای شمالی و آسیای غربی می دانند .ولی به تحقیق مشخص نیست که این گیاه از کدام نقطه جهان به نقاط دیگر برده شده است .
مصرف کرفس ، در انواع اعذیه و ساتلادها به عنوان یک سبزی خوش بو متداول است .

▪ انواع کرفس :

انواع مختلفی از کرفس بدست آمده که دو نوع آن معروفتر می باشند .
۱ ) کرفس برگ : که از ساقه و برگ آن استفاده می شود .
۲ ) کرفس قمری : که از ریشه آن که ضخیم شده و در سطح خاک قرار می گیرد استفاده می گردد .
مصرف این نوع کرفس در ایران زیاد متداول نمی باشد .کرفس به سرما و گرمای شدید حساسیت نشان می دهد . به همین علت توجه به آبیاری این گیاه اهمیت دارد .

● آب و هوا و خاک :

این گیاه مخصوص مناطق معتدل و معتدل سرد می باشد و احتیاج به آب فراوان دارد . به همین دلیل در نقاطی که تابستان مرطوب و یا پائیز و بهار طولانی دارند بهترین محصول بدست می آید . بهترین خاک برای کشت کرفس ، خاک های شنی رسی نمدار می باشند .ولی اگر آب و هوا و میزان رطوبت مناسب و مساعد باشد در هرخاکی کشت می شود .

کرفس به مواد غذایی احتیاج مبرم دارد و به همین دلیل بایستی زمین محل کشت کرفس را تقویت نمود و بخصوص کودهای ازته مورد نیاز این گیاه هستند .

● روش کاشت :

کشت و تکثیر کرفس ، فقط به وسیله بذر صورت می گیرد .بذر این گیاه کوچک ( ریز) و سه گوش است .
کشت کرفس ، از اوایل اسفندماه تا اواسط فروردین ماه در خزانه انجام می گیرد . به این منظورپس ازکاشت بذرروی آن را با خاک برگ پوسیده میپوشانند و مرتبا آبیاری می کنند تازمانی که بذرها سبز شده و بوته های کرفس ۴ برگه شوند . آنگاه بوته های جوان را از خزانه خارج ساخته به خزانه دوم منتقل میسازند وآنها را به صورت خطی به فاصله چندسانتیمتر ازیکدیگر نشاء میکنند. پس از آن که بوته ها قوی شدند ، در اواخر اردیبهشت ماه و اوایل خردادماه آنها را از خزانه دوم خارج ساخته و به زمین اصلی منتقل می نماایند .

بوته های جوان را روی ردیف هایی به فاصله ۳۰ تا ۴۰ سانتیمتر از یکدیگر و بفاصله ۳۰ تا ۴۰ سانتیمتر از هم می کارند .

آنگاه زمین را آبیاری نموده دقت می نمایند که مرتبا آبیاری انجام شود ، زیرا آبیاری مرتب در رشد گیاه بسیار موثر خواهد بود .

این امکان نیز وجود دارد که گیاه را مستقیما از خزانه اول به زمین اصلی منتقل سازند و به هر صورت مواظبت های زراعی لازمه کار می باشد . وجین کردن و سُلُه شکنی در کشت کرفس ، بسیار هم و ضروری است .
بتدریج که گیاه رشد می کند ، پای بوته ها را خاک می دهند و یا برگ های پائینی را بدور بوته جمع می نمایند و با یک ساقه و یا برگ خودش اطراف آن را میبندند . این روش در سفید شدن ساقه های کرفس بسیار موثر می باشد .

● بذرگیری :

برای بذرگیری از کرفس ، در پائیز تعدادی از بوته های قوی و سالم را انتخاب نموده آنها را به فاصله ۵۰ سانتیمتر از یکدیگر میکارند و سعی مینمایند که سرمای زمستان صدمه ای به آنها وارد نسازد .
در صورت شدت سرما روی بوته ها را با برگ خشک می پوشانند و اواسط فروردین ماه سال بعد که هوا خوب و مساعد شد برگ های خراب شده بوته ها را قطع نموده تا بوته های کرفس گل کنند .
بذراین گیاه بنا به درجه حرارت هوای محل درمردادماه و تیرماه میرسد. قبل از آن که بذرها به زمین بریزند ساقه های حامل بذر را قطع نموده ، سپس در محل سایه خشک می کنند . بذر را از پوسته آن جدا ساخته در ظرف مناسب نگهداری می کنند تا بموقع مورد استفاده قرار دهند .

[Borna66]

پرورش کاهو
کاهو گیاهیست یک ساله ، این گیاه از حوالی اروپای ساحلی یا آسیای مرکزی به نقاط دیگر جهان منتقل شده است .گروهی از محققین معتقدند که مبداء اصلی آن هندوستان می باشد .
کاهو ، دارای ویتامین : آ،ب،ث و مواد دیگری مانند : ید ، آهن ، فسفر، منیزیم ، روی ، منگنز و مس می باشد .کاهو دارای برگ های کشیده و قاشقی شکل صاف و بدون کُرک می باشد .این گیاه به صورت خام در سالاد و به عنوان سبزی مصرف می شود .

● آب و هوا و خاک :

این گیاه به آب و هوای معتدل مایل به سرما نیاز دارد .در مازندران ، در شهریورماه و مهرماه کشت می شود . محصول آن از اوایل بهمن ماه تا اواخر فروردین ماه بدست می آید .

در نواحی سرد که دارای تابستان ملایمی باشد ، می توان کاهو را در اسفندماه کاشت ولی اگر کشت کاهو با گرما مصادف گردد ، ساقه های میانی آن بلند شده به گل می نشینند .

کاهو گیاهیست پُر توقع و بایستی قبل از کاشت حداقل در هر هکتار ۲۰ تن کود حیوانی پوسیده و ۲۰۰ کیلو فسفات دامونیم و ۱۰۰ کیلو گرم پتاس داده شود .

انواع کاهو عبارتند از : کاهو بابلی ، کاهو دولابی که در ایران کاشته می شود و اخیرا کاهوی پیچ و کاهوی گرد نیز کشت و مصرف می شود .

در اروپا انواع متنوعی از آن کاشته می شود . انواع کاهو در آب و هوای مختلف قابل کشت است .
برای مثال : بعضی از انواع آن به گرما مقاوم هستند و در مقابل سرما حساسیت نشان می دهند .
برعکس بعضی از ارقام آن در مقابل سرما مقاوم و در برخورد با گرما حساسیت نشان می دهند .
اقسامی که به گرما مقاومت می کنند دارای برگ های ضخیم تر بوده و طعم گس مایل به تلخی دارند .

● روش کاشت :

این گیاه به دو روش کشت می شود :

۱ ) خزانه کردن : این روش به دو صورت انجام می گیرد .

الف ) بذر کاهو را روی خطوطی به فاصله ۱۰ سانتیمتر در زمین اصلی می کارند و پس از جوانه زدن و زمانی که گیاه ۳ برگه شد آن را به خزانه دوم که فاصله ردیف ها از یکدیگر ۲۰ سانتیمتر باشد منتقل و به فواصل ۱۰ سانتیمتر از یکدیگر نشاء می کنند .

زملانی که بوته ها ۵ تا ۶ برگه شدند ، آنها را به زمین اصلی که فاصله ردیف ها از یکدیگر ۵۰ تا ۶۰ سانتیمتر باشد ، منتقل و به فاصله ۲۰ تا ۲۵ سانتیمتر از یکدیگر می کارند .

ب) در این روش پس از آن که بوته های جوان در خزانه اول ۳ برگه شدند آنها را مستقیما به زمین اصلی منتقل نموده و بفاصله ۲۰ تا ۲۵ سانتیمتر از یکدیگر روی ردیف هایی به فاصله ۵۰ تا ۶۰ سانتیمتر از هم می کارند .
نکته مهم و قابل توجه آن است که دقت شود اگر خزانه کوُش گرم و یا شاسی باشد چون دارای حرارت مناسب است ، پس از انتقال بوته ها به زمین اصلی صدمه ای به گیاه وارد نشود .

زیرا هوای آزاد حرارت مناسب خزانه را نخواهد داشت ، بنابراین روش اول تا حدود زیادی این مشکل را حل می نماید .

۲ ) کاشت کاهو در زمین اصلی :

علت اساسی خزانه کردن گیاه آن است که چون کاهو گیاه پُرتوقعی است، در زمین کوچکتر تامین مواد غذائی و مراقبت های زراعی ارزانتر و آسانتر انجام می شود ، به خزانه کردن می پردازند.

ولی اگر بخواهند در زمین اصلی اقدام به کشت کنند ، عملیات وجین کردن و تُنُک نمودن گران تمام می شو.د .
به همین دلیل از گیاهان دیگری مانند : تربچه و پیازچه کمک می گیرند و آنها را باهم می کارند تا در زمانی که این گیاهان برداشت می شوند ، عملیات وجین کردن و تُنُک کردن هم خود بخود صورت گیرد و چنانچه نقاطی از زمین تُنُک و نقاطی دیگر انبوه باشد ، از نقاط انبوه تر بوته ها را خارج ساخته و در نقاط تُنُک تر نشاء نمایند .
بهترین روش کاشت در زمین اصلی ، روش خطی ( ردیفکاری ) است و درکشت های وسیع این عمل را با ماشین بذرافشان انجام می دهند .کاهو به وسیله بذر کشت و تکثیر می شود .

بذر آن دارای برجستگی و به دو رنگ سیاه و سفید است و در یک کیلو گرم حدود یک میلیون دانه یافت می شود .
برای آن که بذر کاهو متراکم کاشته نشود بهتر است که بذر را با ۵ برابر حجم خود خاک نرم و یا ماسه مخلوط نموده و در زمین بپاشند .

● بذرگیری :

برای آن که بذر سالم و قوی بدست آید ، بین بوته های کاهو آنهائی را که بهتر هستند انتخاب نموده و در اوایل فروردینماه در زمینی که آماده شده ( زمین انتخابی برای هر نوع از کاهو ، بایستی جداگانه در نظر گرفته شود و توجه بنمایند که انواع مختلف مانند : کاهو پیچ یا کاهو دولابی و غیره را باهم مخلوط نکارند ) مجددا می کارند .
فاصله بین این بوته ها ۵۰ تا ۶۰ سانتیمتر از یکدیگر مناسب است .

اواخر اردیبهشت ماه بوته ها بزرگ شده و به گل می نشینند و بذر آنها در ماههای خرداد و اوایل تیرماه کاملا می رسد .

آنگاه ساقه های حامل بذر را قطع نموده دسته کرده و در محلی سایه خشک می کنند ، سپس آنها را با ملایمت تکان داده ( می کوبند ) تا بذرها جدا شوند .

گروهی از متخصصین و افراد با تجربه معتقدند که بذر دوساله کاهو برای کشت بهتر از بذر یک ساله آن می باشد .

[Borna66]

عناصر معدنی موردنیاز برای کشت گوجه فرنگی
مقدار عناصر مصرفي سبزيجات به طور متوسط بيش از اكثر محصولات ديگر است و 80 درصد آن در طي 2 تا 3 ماه در اختيار گياه بايد قرار بگيرد . گوجه فرنگي از محصولاتي است كه ضمن نياز به كودهاي اصلي به كود ميكرو نيز احتياج دارد .

تاثير عناصر مختلف بر گوجه فرنگي و علائم كمبود آنها :

ازت (N) : باعث افزايش رشد رويشي شده و در نهايت در توليد گل و ميوه بيشتر موثر مي باشد ، كمبود اين عنصر در گوجه فرنگي باعث به تأخير افتادن رشد ، تغيير رنگ طبيعي گياه ، كوچك و نازك باقي ماندن برگها و تغيير رنگ آنها از سبز مايل به زرد به ارغواني ، سفت و فيبري شدن شاخه ها ، زرد شدن جوانه هاي گل و ريختن آنها ، كوچك ماندن ميوه و كاهش شديد محصول مي شود .

فسفر (p) : نقش اصلي اين عنصر در تنظيم زمان رسيدگي محصول مي باشد همچنين باعث افزايش مقاومت گياه در برابر بيماري ها شده و در بهبود كيفيت و ظاهر ميوه نقش مهمي دارد . اولين علامت كمبود فسفر در گوجه فرنگي ايجاد رنگ
ارغواني در سطح زيرين برگها مي باشد . بعد از آن شاخه ها باريك و فيبري شده ، دمبرگها كوچك و ميوه دهي به تاخير مي افتد .

پتاسيم (k) : باعث افزايش مقامت گياه در برابر تنش هاي مختلف محيطي شده و در بهبود كيفيت گوجه فرنگي مؤثر است . در صورت كمبود اين عنصر ، گوجه فرنگي آهسته تر رشد مي كندو رنگ آن سبز مايل به آبي تيره يم شود . برگهاي جوان كاملا چروكيده و قسمتهايي كه تحت تذثير كمبود قرار گرفته اند گاهي به رنگ نارجي براق درآمده و اغلب شكننده و قهوه اي شده و بالاخره مي ميرند . شاخه ها سخت و چوبي شده ، ريشه ها خوب رشد نكرده و اغلب باريك باقي مي مانند .

بر (B) :‌نقش عمده اي در فعاليتهاي حياتي گياه داشته و تقسيم سلولي بافتهاي مريستمي ، تشكيل جوانه هاي برگ و گل ، ترميم بافتهاي آوندي و در نقل و انتقال مواد محلول در بين سلولها نقش مهمي ايفا مي كند . در صورت كمبود ، ميوه ه
ا لكه لكه شده و نقاط چوب پنبه اي روي ميوه ظاهر شده وباعث رسيدگي بي موقع محصول مي شود .

آهن (Fe) : اين عنصر در ساختن سبزينه گياه دخالت دارد و علائم كمبود آن در بوته گوجه فرنگي به صورت زرد شدن بين رگبرگي برگها است كه البته خود رگبرگها سبز باقي مي ماند . زرد شدن از قاعده برگچه ها شروع و به سمت نوك گسترش مي يابد . و به طور كلي كمي خشك و سوخته مي شوند .

منگنز (Mn) : اين عنصر فعال كننده آنزيمهاي مختلف است و باعث تسريع جوانه زني و رسيدگي ميوه مي شود و در صورت كمبود ، برگها به تدريج زرد شده و حالت سوختگي به خود مي گيرند . گياه به شكل باريك و دراز رشد كرده و شكوفه ها كم مي شوند . همچنين تغيير شكل

[Borna66]

معرفی و پرورش انواع سبزیجات در خانه

کلم پیچ
کلم پیچ ، گیاهیست دوساله و در بعضی موارد چندساله که برگ آن مورد مصرف خوراکی انسان واقع میشود .
این گیاه درسبزیکاری به عنوان گیاه یکساله مورد مصرف قرارمیگیرد .
محل اصلی و اولیه این گیاه را شمال شرقی فرانسه ، دانمارک ، یونان و نواحی ساحلی انگلیس می دانند .
برگ کلم پیچ در غذاها و سالادها مورد استفاده است .
برگ های این گیاه خود به خود پیچیده و طبقه طبقه روی هم قرار دارند و گیاهی کُرَوی شکل را بوجود می آورند .در برگهای این گیاه مقادیر فراوان مواد غذائی وجود دارد و ارزش غذائی آن قابل توجه می باشد .

انواع کلم پیچ :
انواع مختلفی از کلم پیچ وجود دارد که مهمترین آنها عبارتند از :
1– کلم پیچ قرمز ، که برگهای آن قرمز تیره و یا روشن می باشد .
2– کلم پیچ بنفش .
3– کلم پیچ سبز .

آب و هوا و خاک :
رشد و نمو کلم پیچ ، در آب و هوای نسبتآ خنک و مرطوب و یا در مناطق دارای آب و هوای مدیترانه ای خوب می باشد .
کشت این گیاه در نواحی گرمسیر با زمستان های معتدل ، در زمستان و یا اوایل بهار و در نقاط سردسیر با تابستان های خنک و معتدل در فصل بهار انجام می گیرد .
کلم پیچ ، در خاک های سبک و یا سنگین رشد می کند .
ولی خاک های شنی یا شنی رُسی ( سبک) را برای محصول زودرس و خاک های سنگین را برای محصول دیررس انتخاب می کنند .
این گیاه به مواد غذائی فراوان احتیاج دارد و به همین علت بایستی به خاک محل کشت کلم پیچ به مقدار کافی کود داده شود .

روش کاشت :
برای کاشت کلم پیچ ، با توجه به آب و هوای محل ، بهار یا پائیز بذر را در خزانه می کارند .
پس از آنکه بوته ها رشد کردند و 4 تا 5 برگه شدند آنها را به محل اصلی منتقل نموده و به فاصله 30 تا 90 سانتیمتر از یکدیگر بر روی خطوطی موازی که فاصله آنها از یکدیگر 100 تا 120 سانتیمتر باشد نشاء می کنند .
در مناطق سردسیر و یا سرد معتدل بذر را در اواخر پائیز در خزانه یا گلخانه می کارند و اوایل بهار بوته های جوان را به محل اصلی منتقل میکنند .
برای محصول پائیزه ، اواخر اردیبهشت ماه بذر را در خزانه و در هوای آزاد کاشته و پس از آن که بوته ها رشد کافی کردند آنها را به محل اصلی منتقل نموده نشاء می کنند .
وجین کردن و کندن علف های هرز ضرورت فوق العاده دارد و بایستی رطوبت کافی همیشه در زمین وجود داشته باشد .
پس از آنکه بوته ها بزرگ شدند و زمان برداشت فرا رسید با چاقوی تیز و از زیر آخرین برگ ، ساقه را قطع کرده و کلم پیچ را برداشت می کنند

[Borna66]

پیاز

پیاز گیاهیست دو ساله یا سه ساله که به وسیله بذر زیاد می شود .
محل اصلی و اولیه آن مشخص نیست و آنچه مسلم است در زمانهای قدیم در قاره آسیا کشت میشده .
این گیاه یکی از مهمترین سبزیهایی است که قسمت متورم و گوشتی انتهائی آن مورد استفاده قرار می گیرد و همین قسمت گوشتی و مطبق را پیاز می نامند .
بذر این گیاه پس از کاشت در زمین ابتداء پیازهای کوچکی تولید می کند و در سال دوم اگر این پیازهای کوچک را بکارند آنها درشت شده و به عنوان پیاز مورد استفاده قرار می گیرند .
در صورتی که پیازهای دوساله را که درشت شده اند مجددآ در سال سوم بکارند ، بوته آن به گل مینشیند و تولید بذر می کند .
البته اگر در میان پیازهای کوچک سال اول پیازهای درشتری وجود داشته باشد ، آنها نیز در سال دوم ممکن است تولید گل و بذر نمایند .
ریشه های پیاز ، به صورت ساده و از انتهای ساقه خارج شده و در زمین فرو میروند .
در قسمت بالای ریشه های ساده گیاه ، پیاز که همان ورقه های گوشتی و مطبق گیاه است و شکل کُرَوی دارد قرار گرفته که تنها قشر روئی آن نازک و گاهی به رنگ های : سفید ، زرد ، قرمز و طلائی دیده می شود .
در سال دوم کشت از میان بوته پیاز ، ساقه گل خارج می شود و تا یک متر بلند شده و در انتهای ساقه ، گل پیاز ظاهر می گردد .
گل پیاز ، چتری شکل و به رنگ های : سفید مایل به سبز ، مایل به بنفش و یا ارغوانی می باشد

آب و هوا و خاک :
این گیاه در هر آب و هوا و خاکی محصول می دهد .
لکن زمین های سخت مرطوب برای آن مناسب نیستند و از لحاظ درجه حرارت ، در هوای سرد طعم پیاز ، بسیار تند و زننده می شود .
در حالی که طعم پیاز هائی که در نواحی گرم کاشته می شوند ملایم و شیرین می باشند .

کود :
نیاز پیاز ، به مواد غذائی فراوان است و بایستی زمینی را که برای کاشت این گیاه در نظر می گیرند کاملا تقویت کنند .
ولی توجه داشته باشند که در زمان کاشت بذر پیاز و یا پیازهای کوچک از دادن کود حیوانی تازه خودداری شود .
چون باعث فساد و بیماری و پوسیدگی و کرم زدگی گیاه می شود .
بهترین روش تقویت زمین و یا کود دادن به محصول پیاز ، آن است که پیاز را پس از یک محصولی که برای کشت آن قبلا کودکافی به زمین داده شده است بکارند ، و کمبود مواد غذائی گیاه را با کودهای شیمیائی جبران نمایند

روش کاشت :
کشت پیاز ، به دو صورت انجام می گیرد :
1– کاشت بذر در زمین .
2– کاشت پیازهای کوچک در زمین .
کشت این گیاه دو نوبت در سال ، در بهار و پائیز صورت می گیرد .
به منظور کشت بهاره ، زمین را در پائیز آماده می سازند و کود کافی میدهند و در کشت پائیزه ، در بهار عملیات آماده سازی زمین انجام می پذیرد.
لازم است زمینی را که می خواهند بذر و یا پیازهای کوچک را در آن بکارند ، قبلا به مقدار کافی تقویت نموده و در زمان کاشت آن را بیل بزنند و در مساحت بزرگ شخم کنند و سپس بذر پیاز ، را به یکی از دو روش خطی و یا دستپاش بکارند .
مسلمآ در روش ردیفکاری ( خطی ) مقدار بذر مصرفی بسیار کمتر و در طریقه دستپاش میزان مصرف بذر زیاد خواهد بود .
به این منظور زمین را با کشیدن شن کش و یا هر وسیله دیگری که در اختیار باشد صاف نمایند تا بذرها زیر خاک بروند و سپس آبیاری کنند .
قبل از آنکه پیازها کاملا سبز شوند لازم است که زمین را وجین کنند و علف های هرز را خارج سازند تا آنها روی بوته های پیاز را نپوشانند .
در صورتی که بخواهند پیازهای کوچک را در زمین به صورت خطی بکارند ، فاصله خطوط و یا ردیف ها 25 تا 30 سانتیمتر و فاصله پیازهای کوچک از یکدیگر بر روی خطوط 10 تا 15 سانتیمتر مناسب است .
بذر پیاز سیه رنگ است و روی آن چین هایی وجود دارد .مقدار بذر مورد نیاز برای کشت یک صد متر مربع زمین نسبت به محصولی که مورد نظر است متفاوت می باشد .
به این معنی که اگر منظور تهیه پیاز جهت مصرف به صورت خام و یا پخته باشد و لزومآ باید پیازها درشت باشند حدود 250 گرم بذر لازم است .
ولی اگر برای تهیه پیاز ترشی و یا پیازهای کوچک برای کشت سال بعد باشد چون اندازه پیازها کوچک است ، لذا 500 گرم بذرمورد نیاز خواهد بود .
به همین دلیل هر اندازه فاصله بوته های پیاز با یکدیگر کمتر باشد پیازها کوچکتروهراندازه که فاصله آنها از یکدیگر بیشتر باشد پیازها درشت تر خواهند بود.
بهترین روش کشت پیاز ، نوع خطی ( ردیفکاری ) می باشد که فاصله بین خطوط 25 تا 30 سانتیمتر و فاصله بین بوته ها روی خطوط 10 تا 15 سانتیمتر باشد .
لکن اگر منظور کاشت دستپاش باشد بهتر است بذر پیاز را تُنُک بپاشند تا در زمان برداشت هم پیازهای کوچک و هم پیازهای درشت داشته باشند و نیازی به تُنُک کردن و صرف هزینه زیاد و کار اضافی نباشند .
هرگاه در محلی که پیاز ، را می کارند ، هوا خشک باشد پیاز ممکن است زودتر به گل بنشیند و گاهی در چنین نقاط در همان سال اول پیازها گل می کنند و بذر می دهند که بذر این پیازها برای کاشت مناسب نخواهند بود.

بذرگیری :
پیازهایی را که می خواهند از آنها بذر تهیه کنند از بین بهترین و سالم ترین و خوش فرم ترین آنها انتخاب می کنند و در محلی خشک و هواگیر نگهداری می نمایند تا به موقع مجددآ بکارند .
در فروردین ماه پیازهای انتخاب شده را به فاصله 40 سانتیمتر از هرطرف در زمینی که قبلآ آماده شده می کارند .
در اواخر تیرماه و مردادماه که بذرها در داخل غلاف های نازکی که حامل بذر هستند رسیدند ، غلاف ها را از ساقه جدا نموده و دسته می کنند و در محیط تاریک و هواگیری در محل خشکی نگهداری می نمایند .
یا آنکه غلاف ها را از بوته ها جدا ساخته و در کیسه کرده در محل خشکی نگهداری می کنند .
مسلمآ روش اول در حفظ قوه نامیه ( رویش ) بذر پیاز اثر بهتری خواهد داشت

[Borna66]

ذرت

ذرت ، گیاهیست یک ساله ، به دلیل مواد غذائی زیاد در دانه های آن مورد استفاده قرار می گیرد .
محل اصلی و اولیه این گیاه را آمریکای مرکزی و مکزیک ، می دانند و در گذشته غذای اولیه مردم بومی این مناطق را تشکیل می داده است .

آب و هوا و خاک :

این گیاه مخصوص نواحی گرمسیر و نقاطی که تابستان طولانی دارند می باشد .
ولی چون ذرت را قبل از رسیدن برای مصرف به صورت بلال و یا برای مصارف صنعتی و تهیه روغن نباتی برداشت می کنند ، می توان در نقاط نسبتآ سرد هم به کشت آن پرداخت .
برای بدست آوردن ذرت رسیده که دانه های آن کاملا خشک شده باشد در مناطق گرمسیر مبادرت به کشت می نمایند .
ذرت در انواع خاک ها کشت می شود .
چون این گیاه مقدار زیادی مواد غذائی از زمین می گیرد بنابراین لازم است که زمین محل کشت ذرت را از نظر مواد غذائی و کود تقویت نمود .

روش کاشت :

بذر ذرت را به دو روش خطی و کُپه ای می کارند .
در روش کُپه ای به فاصله 40 تا 50 سانتیمتر حفره هائی بعمق 3 تا 4 سانتیمتر در زمین ایجاد میکنند .
در هر حفره چند دانه بذر را می کارند ، پس از سبز شدن آن را تُنُک می کنند ، به ترتیبی که در هر حفره 2 تا 3 بوته باقی بماند .
در طریقه خطی ( ردیفکاری ) که بهترین روش کاشت برای این گیاه میباشد ، ابتداء به فاصله 75 تا 100 سانتیمتر شیارهایی در زمین ایجاد می کنند و بذر را در شیارها کاشته روی آن را با خاک میپوشانند .
سپس زمین را آبیاری می کنند .
پس از سبز شدن دانه ها و زمانی که بوته ها 10 تا 12 سانتیمتر رشد کردند به تُنُک کردن و وجین کردن زمین می پردازند و علف های هرز را از زمین خارج ساخته و در زمین های سخت بخ سله شکنی اقدام می نمایند .

بذرگیری :

برای بذرگیری بیشتر در مناطق گرمسیر که تابستانهای طولانی دارند و موجب می شود که ذرت کاملا برسد اقدام می کنند و پس ازآنکه دانه ها کاملآ رسیدند آن قسمتی را که اصطلاحآ بلال می گویند از بوته ها جدا نموده و دانه ها را از آنها جدا می سازند و در ظرف مناسبی نگهداری می کنند تا در فصول بعدی مورد استفاده قرار دهند

[Borna66]

گوجه فرنگی
مشخصات گياهشناسی
گوجه فرنگی از گياهان عالی گلدار ، از راسته دو لپه ای ها ، از خانواده Solonaceae ، از جنس Lyopersicon می باشد . اين گياه دارای واريته های بسياری است که ممکن است برای استفاده از ميوه آن و يا تزئينات کشت شوند . ريشه آن عميق و گاهی به طول يک متر می رسد که چنانچه نشاء شود توليد ريشه های جانبی قوی خواهد کرد . ساقه جوان گوجه فرنگی علفی ، گرد ، صاف ، شکننده و کرکدار بوده که در اثر مسن شدن گوشه دار ، سخت و تقريبا خشبی می گردد . ساقه خزنده و منشعب به طول 5/1 متر می رسد ولی بعضی از واريته های آن به نام Validum دارای ساقه کوتاه ، محکم و ايستاده است و در هوا بدون کمک قيم می ايستد . برگهای اين گياه متناوب و مرکب می باشد که بزرگی آنها نسبت به واريته های مختلف يکسان نيست . رنگ برگها سبز روشن و پشت آنها معمولا کرکدار است . گلهای کوچک گوجه فرنگی به صورت خوشه در روی ساقه بين دو گره ظاهر می شود . 5 گلبرگ زرد رنگ به هم پِوسته دارد که در انتها از هم جدا هستند . گلبرگها برگشته ، پهن و نيزه ای شکل می باشند . کاسه گل سبز رنگ دارای 5 کاسبرگ بلند و کشيده يا نيزه ای شکل که در ابتدا کوچکتر از گلبرگها بوده ولی با رشد ميوه بر طول آن افزوده می شود . پرچمها 5 عدد با بساکهای بزرگ که در روی ميله کوتاهی قرار می گيرد . ميوه گوجه فرنگی سته و از 2 تا چند حفره تشکيل شده است . ميوه ها گوشتی و دارای تعداد زيادی تخم های قلبی شکل کوچک می باشد .
رنگ و شکل ميوه ، دير يا زودرس بودن ميوه ، گوشتی يا آبدار بودن ميوه و بالاخره صاف يا چروک بودن ميوه در واريته های مختلف گوجه فرنگی متفاوت است . بذر گوجه فرنگی کوچک ، سبک ، پهن و سفيد رنگ است و تا حدود 4 تا 5 سال قوه ناميه خود را حفظ می کند .
تشکيل ميوه در بوته گوجه فرنگی تابع چند عامل است که در يکديگر تاثير متقابل دارند . اين عوامل عبارتند از مواد غذايي ، درجه حرارت و طول مدت روز . از طرف ديگر تلقيح در گلهای گوجه فرنگی بسيار دشوار بوده ، رطوبت زياد هوا و يا ريزش آب روی گلها در هنگام تلقيح ميزان ميوه دهی را به شدن پايين می آورد .
ارقام در گوجه فرنگی
گوجه فرنگی دارای واريته های بسيار زيادی است که از نظر رشد گياه کيفيت ميوه ، شکل ميوه و مقاومت به امراض و آفات تفاوتهای زيادی با يکديگر دارند . اين گياه را می توان از نظر رنگ به زرد ، قرمز ، نارنجی و از حيث شکل به گرد ، بيضی ، صاف ، کنگره دار در اندازه های کوچک و بزرگ تقسيم نمود .
در انتخاب واريته بايد مقدمتا هدف از پرورش گوجه فرنگی مشخص شود . آيا منظور توليد در مقياس کوچکی برای مصارف خانگی است و يا منظور عرضه به بازار است و يا تحويل به کارخانه برای تبديل به رب و کنسرو مطرح می باشد . دو واريته معروف گوجه فرنگی گلخانه ای عبارتند از :
Vendor اين واريته دارای ميوه های متوسط ، پوست ضخيم و مقاوم به ويروس موزائيک تنباکو و بيماری Leaf mold بوده ولی نسبت به gray mold حساس می باشد .
Vantage دارای ميوه متوسط و سفت ، گلابی شکل با پوست ضخيم است ولی چون نسبت به ويروس موزائيک تنباکو حساسيت دارد کمتر از Vendor مورد استفاده قرار می گيرد . اين واريته در مقابل leaf mold مقاوم و به gray mold حساس می باشد . در زير برخی از واريته های ديگر گوجه فرنگی با ذکر خلاصه ای از مشخصات آنها نام برده شده است :
1 _ هيبريدهای نسل اول که به بيماری leaf mold مقاومند .
Ailresist : بلند و گسترده ، ميوه ها متوسط و مناسب برای نقاط کم نور .
Amberely Cross : بلند و گسترده ، پر محصول و زود رس
Arasta : کوتاه و پرپشت ، عملکرد محصول خوب .
Bonset : متوسط ، زود رس ، مقاوم به بيماری ورتسليوم
Harrisons , Systan Cross : کوتاه و پر پشت ، رنگ و کيفيت ميوه ها خوب ، مناسب برای گلخانه های سرد .

2 _ واريته های معمولی
Alicante : بلند و گسترده ، زودرس ، کيفيت ميوه ها خوب
Ailsa craig : بلند و گسترده ، ميوه ها دارای شکل خوب و اندازه متوسط
Best of all : بلند و گسترده کيفيت ميوه ها خوب ، پر محصول .
Market king : بلند و گسترده ، داخل گلخانه يا هوای آزاد ، عملکرد محصول خوب .
3 _ واريته های زرد رنگ
Golden dawn : زودرس ، اندازه ميوه ها متوسط
Mild – day Sun : اندازه ميوه ها متوسط ، دارای رشد خوب در هوای آزاد
شرايط لازم برای پرورش گوجه فرنگی در گلخانه

حرارت
حرارت يکی از عوامل مهم در پرورش گوجه فرنگی است . برای تهيه نشاء گوجه فرنگی گلخانه هايي که دارای حرارت يکنواختی بين 18 تا 20 درجه سانتيگراد باشد نتيجه مطلوبی داشته و از اين مرجله به بعد حرارت بين 16 تا 18 درجه سانتيگراد در روز و 12 تا 14 درجه سانتيگراد در شب برای گياه مناسب شناخته شده است .
لازم به ذکر است که در روزهای آفتابی حرارت گلخانه به 21 تا 24 درجه سانتيگراد افزايش پيدا می کند ضمنا با نزديک شدن شب بايد درجه حرارت به سرعت کاهش و با شروع روز سريعا افزايش داده شود . اين مطلب بيانگر اين است که حرارت گلخانه به نور بستگی دارد و بايد حرارت و نور تواما کنترل شود . نامنظم بودن حرارت اثراتی بر روی بوته های گوجه فرنگی و عملکرد محصول می گذارد که در زير به برخی از آنها اشاره می شود .
- چنانچه در طول روز حرارت زياد و در شب کم شود در رشد نباتات اختلالی ايجاد می شود . علت اين امر اين است که غذای ساخته شده توسط برگها در هوای گرم روز اگر در شب حرارات کم باشد نمی تواند کاملا مورد استفاده قرار گيرد که نتيجتا برگها پيچش پيدا کرده ، گياه کوتاه و ميوه ها شکاف خورده و کوچک می شوند .
- در صورتيکه حرارت در شب زياد باشد گياهان ضعيف و دراز و باريک شده و ميوه ها ريز می شوند .
- اگر بوته گوجه فرنگی شبانه روز در حرارتهای پايين نگهداری شود دارای رشد بطءی تری بوده در حاليکه پرورش آن در حرارتهای زياد در طول شبانه روز رشد آنها را تسريع کرده و معمولا توليد ميوه های زودرس و کوچک می نمايد . هر چند در مجموع عملکرد محول در واحد سطح بيشتر نخواهد بود .
به طور کلی حرارتهای خيلی بالا سريع تر از حرارتهای پايين تر از حد مطلوب موجب مرگ گياه خواهد شد . لازم به يادآوری است که حرارت محيط کشتی که در آن گياه پرورش می يابد در عمق 10 تا 15 سانتی متری نبايد از 15 درجه سانتی گراد کمتر باشد .
نور
گوجه فرنگی احتياج فراوانی به نور دارد بنابراين در نقاطی که زمستان و پاييز نور کافی نمی باشد بايد نسبت به جهت گلخانه ، نوع پوشش و محل آن دقت کافی به عمل آيد تا نياز به استفاده از نورهای مصنوعی نباشد . کمبود نور بخصوص در ماههای زمستان باعث کاهش رشد و نمو گياه شده ، تشکيل گل و رشد ميوه را مختل می سازد . متوسط شدت نور لازم برای گوجه فرنگی 20000 لوکس معين شده است .
سرمايه گذاری در جهت تجهيز گلخانه به لامپهای فلورسنت به منظور رفع کمبود نور به ويژه در مرحله تهيه نشاء و نقاطی که دارای آب و هوای ابری می باشند ضروری است . برای نشاء های جوان ساعات روشنايي نبايد بيش از 17 ساعت در شبانه روز بوده که معمولا 17 تا 21 روز تکرار می گردد
آب
گوجه فرنگی برای رشد و نمو سريع خود و همچنين به خاطر محصول زيادی که توليد می کند نياز فراوانی به آب دارد . از علل ديگر مصرف آب زياد در اين گياه می توان به تبخير آب اشاره نمود زيرا در اثر تهويه که برای پايين آوردن رطوبت محيط لازم است تبخير شدت يافته و در نتيجه نياز گياه به آب افزايش می يابد . کنترل دقيق مقدار و زمان آبياری در برقراری تعادل بين رشد رويشی و زايشی گياه و در نتيجه ميزان باروری و کيفيت محصول گوجه فرنگی موثر خواهد بود . اين عمل هر چند مشکل است ولی استفاده از رطوبت سنج می تواند کمکی در اين راه محسوب شود .
کم يا زياد شدن دفعات آبياری و نامرتب بودن آن مخصوصا در اواخر دوره رشد گياه و موقع رسيدن ميوه دچار پاره ای از بيماريهای فيزيولوژی می شود . در روزهای گرم آفتابی اگر آّب کافی در اختيار گوجه فرنگی قرار نگيرد پژمرده شده و اغلب در روی برگهای فوقانی آنها لکه هايي ظاهر می شود ، به علاوه گلها به سرعت خواهند ريخت . نباتاتی که بيش از حد آبياری می شوند برگهای قسمت پايينی آنها زرد شده که ادامه اين وضعيت پوسيدگی ريشه را به دنبال خواهد داشت . آبياری گوجه فرنگی معمولا در مواقع لزوم صورت گرفته ولی از شروع ميوه و متورم شدن تا پايان دوره برداشت بايد افزايش پيدا کند و خاک هميشه مرطوب نگهداری شود . چنانچه در اين مرحله خاک خشک شده و يک مرتبه آبياری شديد انجام شود باعث ترک خوردن پوست ميوه ها می گردد . ميزان آّب در گوجه فرنگی به مقدار زيادی استگی به وضعيت آب و هوای خارج از گلخانه دارد . روزهای گرم و آفتابی گياه نياز بيشتری در مقايسه با روزهای ابری دارد . همچنين مقدار آب بستگی به نوع محيط کشت داشته و در سيستمهای مختلف کاشت و پرورش گوجه فرنگی نيز متفاوت می باشد .
مطابق برخی از آزمايشات هر بوته گوجه فرنگی گلخانه ای در طول دوره رشد 65 ليتر آب مصرف می کند . بنابراين برای هر مترمربع سطخ زير کشت حدود 300 تا 340 ليتر آب لازم است .

محيط کشت ( خاک )
يکی ديگر از عوامل مهم در پرورش گجه فرنگی گلخانه ای محيط کشت می باشد . محيط کشتی که برای اين منظور فراهم می شود علاوه بر نگهداری نبات بايد دارای خصوصيات زير باشد :
تهويه در آن به خوبی انجام گيرد ، آب و مواد غذايي کافی در خود ذخيره کند ، از نظر اقتصادی مقرون به صرفه باشد ، عاری از آلودگيها بوده و بتوان آن را بدون اينکه اثر سويي روی گياه بگذارد ضد عفونی نمود .
گوجه فرنگی را می توان داخل بسترهايي در خاک کف گلخانه کشت نمود . خاکی که برای اين منظور استفاده می شود بايد پوک ، قوی و بافت آن شنی يا شنی لومی بوده و زهکشی در آن بخوبی انجام گيرد . علاوه بر خاک محيط کشت های ديگری که در پرورش گوجه فرنگی گلخانه ای استفاده می شود عبارتند از :
محيط کشت ( خاک )يکی ديگر از عوامل مهم در پرورش گجه فرنگی گلخانه ای محيط کشت می باشد . محيط کشتی که برای اين منظور فراهم می شود علاوه بر نگهداری نبات بايد دارای خصوصيات زير باشد :
تهويه در آن به خوبی انجام گيرد ، آب و مواد غذايي کافی در خود ذخيره کند ، از نظر اقتصادی مقرون به صرفه باشد ، عاری از آلودگيها بوده و بتوان آن را بدون اينکه اثر سويي روی گياه بگذارد ضد عفونی نمود .
گوجه فرنگی را می توان داخل بسترهايي در خاک کف گلخانه کشت نمود . خاکی که برای اين منظور استفاده می شود بايد پوک ، قوی و بافت آن شنی يا شنی لومی بوده و زهکشی در آن بخوبی انجام گيرد . علاوه بر خاک محيط کشت های ديگری که در پرورش گوجه فرنگی گلخانه ای استفاده می شود عبارتند از :
1 _ محيط کشت بذر
از آنجا که پس از جوانه زدن بذر ، بوته های گوجه فرنگی در گلدانهای ديگری نشاء می شوند لذا برای کشت بذر به مواد غذايي چندانی احتياج نيست . در اين رابطه فرمول 1 برای تهيه محيط کشت بذر توصيه می گردد :
فرمول 1 : لوم 2 قسمت به علاوه 1 قسمت پت به علاوه 1 قسمت ماسه که به هر پيمانه 45 گرم سوپر فسفات و 24 گرم سنگ آهک اضافه می شود .
2 _ محيط کشت نشاء
پس از جوانه زدن بذور ، نباتات جوان را در داخل گلدان و يا جعبه های مخصوص نشاء می کنند . از اين مرحله به بعد گياه حداکثر 10 تا 12 هفته و 6 تا 7 هفته و يا حتی برای محصولات ديررس زمانی کوهتاتر در گلدانها نگهداری می شوند . فرمول 2 برای محيط کشت نشاء پيشنهاد می گردد :
فرمول 2 : 7 قسمت لوم به علاوه 3 قسمت پت به علاوه 2 قسمت ماسه که به هر پيمانه 24 گرم سنگ آهک و 120 گرم کود اضافه می شود .
3 _ محيط کشت برای پرورش نبات
به منظور پرورش گوجه فرنگی در گلدان ، کيسه های پلاستيکی ، تغارهای پلاستيکی و غيره از فرمول 3 استفاده می شود .
فرمول 3 : 7 قسمت لوم به علاوه 3 قسمت پت به علاوه 2 قسمت ماسه که به هر پيمانه حدود 45 گرم سنگ آهک و 240 گرم کود اضافه می شود .
4 _ محيط کشت برای پرورش گوجه فرنگی به روش هايدروپونيک
در اين روش محيط کشت را معمولا از موادی مانند پيت موس ، خاک اره و يا محلوط ورمی کوليت به نسبت مساوی از نظر حجم تهيه می نمايند . چنانچه ورمی کوليت در اختيار نبود پرليت را می توان به نسبت 50 درصد جايگزين آن نمود . ضمنا سنگ آهک دولوميت و سنگ گچ به مقدار 6 تا 9 کيلوگرم در متر مکعب با هريک مواد فوق پيشنهاد می گردد .
خاک اره به دليل وزن سبک ، عاری از آلودگی و سهولت در جابجايي يکی از بهترين محيط کشتهايي است که برای پرورش گوجه فرنگی در گلخانه به روش هايدروپونيک استفاده می شود . خاک اره های نرم در مقايسه با خاک اره هايي که دانه های آن درشت است ترجيح داده می شود ولی بايد توجه داشت که درجه ريزی خاک اره نبايد به ترتيبی باشد که در اثر آبياری فشرده شده و مانع زهکشی گردد . علاوه بر محيط کشتهايي که در بالا اشاره شد برای پرورش گوجه فرنگی به روش هايدروپونيک از پوست صنوبر ، ماسه ، سنگريزه به قطر يک سانتی متر ، مخلوط ماسه و پيت و مخلوط خاک اره و ماسه استفاد می گردد . از آنجا که از مخلوط خاک اره و ماسه رطوبت به طور جانبی پخش می شود خاک اره به تنهايي ترجيح داده می شود .
گلخانه پرورش گوجه فرنگی
از عوامل مهمي كه در پرورش گوجه فرنگي گلخانه اي بايد مورد توجه قرار گيرد داشتن يك گلخانه مناسب است . تامين حرارت ، تهويه و همچنين آبرساني در گلخانه از نكاتي مي باشد كه هنگام ساختن گلخانه بايد مورد مطالعه دقيق قرار گيرد .
ساختمان گلخانه
به منظور پرورش گوجه فرنگي از انواع گلخانه ها ( پلاستيكي يا شيشه اي ) در اشكال مختلف مي توان استفاده نمود . اسكلت اين گلخانه ها از چوب و فلز و احتمالا قسمتي از ديوارهاي آن از آجر يا سيمان ساخته مي شود . گلخا نها هايي كه ديواره هاي آنها كاملا از شيشه و يا پلاستيك انتخاب شود نفوذ حرارت و نور در روزهاي آفتابي به داخل گلخانه افزايش داشته ولي بعد از غروب آفتاب حرارت بيشتري را از دست مي دهند . هر چند كه هزينه تامين حرارت گلخانه هاي تمام شيشه اي خصوصا در مناطق سردسير سنگين مي باشد ولي شاغلين اين حرفه به دليل استفاده از نور بيشتر ، از اين گلخانه ها استفاده مي كنند .
چنانچه در تهيه اسكلت گلخانه چوب به كار رود لازم است كه از تخته هاي محكم استفاده كرده و آنها را با مواد شيميايي مناسب آغشته نمود . اسكلت گلخانه بهخصوص اسكلتهاي چوبي را بايد به وسيله رنگهاي روشني كه نور را منعكس مي نمايند رنگ آميزي كرد . براي اسكلت اين گلخا نه ها كه در ابعاد و اشكال مختلف ساخته مي شوند مي توان از لوله هاي فلزي توخالي و ميله هاي گرد توپر استفاده كرد كه ساده ترين آن طح نيم استوانه اي ( Quonset ) مي باشد . پوشش گلخانه را علاوه بر شيشه مي توان از پلي اتيلن و فايبرگلاس نيز تهيه كرد . در مناطقي كه سرد است دو لايه كردن پلي اتيلن به حفظ حرارت داخل گلخانه كمك مي كند . گلخا نه هاي پلاستيكي در مقايسه با گلخا نه هاي شيشه اي ، در شب حرارت كمتري را در خود نگهداري مي كنند .
نكته ديگري كه در ساخت اين گلخانه ها بايد مورد توجه قرار گيرد ارتفاع گلخانه است . گوجه فرنگي گياهي است كه اگر خوب پرورش يابد از رشد طولي قابل توجهي برخوردار خواهد بود . بنابراين در صورتيكه هدف برداشت محصول خوب باشد ، به دليل محدود بودن سطح گلخانه بايد از ارتنفاع گلخانه استفاده كرد و به همين منظور گلخانه هاي پرورش گوجه فرنگي را بايد با ارتفاع زياد احداث نمود .
نكاتي كه در تهيه گلخانه گوجه فرنگي بايد مورد توجه قرار گيرد عبارتند از :
- گلخانه طوري ساخته شود كه از سقف آن قطرات آب ريزش نكند .
- تهويه در آن به خوبي انجام شود . مسئله اي كه در فصل تابستان حائز اهميت است .
- گلخانه بايد داراي سيستم حرارتي مناسب باشد كه حرارت مورد نياز گوجه فرنگي تامين گردد .
- به دليل نياز قابل توجه گوجه فرنگي به آب ، گلخانه بايد داراي آب كافي باشد .
- از نوع سيستم حرارتي استفاده شود كه سرويس خدماتي مربوطه در دسترس باشد .
- محل احداث گلخانه حتي الامكان دور از سايه درختان و ساختمانها باشد . جهت ساختمان گلخانه شمالي ـ جنوبي بوده و رديفهاي كاشت نيز شمالي و جنوبي در نظر گرفته شوند .
- محل احداث گلخانه مجهز به برق باشد .
- از ديوار شمالي گلخانه كه مجهز به پنكه است به فاصله حدود 5/8 متر مانعي وجود نداشته باشد .
- به منظور احداث چندين گلخانه نزديك هم فاصله هر گلخانه حدود 5/4 متر در نظر گرفته شود .
- يكي از نكاتي كه در گلخانه ها مطرح است و بايد مورد توجه قرار گيرد مسئله بهداشتي بودن محيط گلخانه مي باشد . معمولا پس از برداشت محصول گوجه فرنگي مازاد آن را از گلخانه خارج نموده سپس سقف ، ديواره ها ، وسائل حرارتي و تهويه ، كف گلخانه ، بسترها و گلدانها و به طور كلي تمام اشياء موجود در گلخانه را به وسيله آب تميز كنند . به منظور ضد عفوني گلخانه و وسايل و ادوات موجود در آن مي توان از محلولهاي پاك كننده شيميايي يا محلول 1 به 25 فرمالين استفاده كرد كه در اينصورت قبل از كاشت نشاء هواي گلخانه را بايد كاملا تعويض نمود
تهويه
ساده ترين سيستم تهويه در گلخانه هاي گوجه فرنگي ، نصب پنجره مي باشد كه بايد تعداد و اندازه آنها متناسب با حجم گلخانه بوده و در جهات مناسب ديواره هاي گلخانه تعبيه نمود . كانالهاي پلاستيكي كه در طول گلخانه از سقف آويزان شده و از يكطرف توسط پنكه هواي تازه به داخل آن هدايت مي شود يكي ديگر از روشهاي مناسب تهويه به شمار ميرود . در اين روش معمولا پنكه هاي تخليه هوا باعث خارج شدن هواي گرم گلخانه شده كه به جاي آن هواي تازه از سوراخهاي كانال پلاستيكي داخل گلخانه مي گردد .
استفاده از حرارت مصنوعي در گلخانه
براي گرم كردن گلخانه منابع حرارتي مختلف مانند برق ، نفت ، گازوئيل ، چوب و آب گرم وجود دارد كه بسته به هزينه از هركدام مي توان در مناطق گوناگون استفاده نمود . سيستمي كه براي گرم كردن گلخانه ها در نظر گرفته مي شود بايد حرارت لازم را تامين كرده و از آنجا كه كنترل درجه حرارت در اين گلخانه ها به خصوص انواع پلاستيكي آن نياز به دقت زياد دارد استفاده از سيستم خودكار مناسبتر مي باشد . گرم كردن گلخانه به وسيله لوله هاي آب گرم و يا كانالهاي پلاستيكي كه بين رديفهاي گوجه فرنگي قرار ميگيرد ترجيح داده مي شود زيرا ضمن كاهش رطوبت اطراف بوته ها ، حرارت بيشتري توليد مي كند .
آبرساني
علاوه بر آبياري دستي به وسيله شلنگ كه يك روش ساده محسوب مي شود مي توان از آبياري قطره اي در گلخانه هاي پرورش گوجه فرنگي نيز استفاده نمود . اين روش ضمن كنترل يكنواخت رطوبت خاك ، برنامه آبرساني را سهل تر كرده و نيازمنديهاي مربوط به آب و كارگر را كاهش خواهد داد . آبياري قطره اي ممكن است انواع مختلف داشته باشد كه در زير به يك نوع آن اشاره مي شود .
در اين روش لوله اصلي ، آب را به داخل لوله هاي هدايت كننده اي كه داراي سوراخهايي به قطر 035/0 اينچ مي باشند رسانيده سپس توسط شلنگهاي بسيار نازكي به قطر 045/0 تا 036/0 اينچ آب به داخل گلدان و يا در بستر كنار بوته ها منتقل خواهد شد . به منظور پخش يكنواخت آب بايد طول لوله هاي هدايت كننده و قطر آن با فاصله بين سوراخها و فشار آب تناسب داشته باشد . ضمنا لوله هاي هدايت كننده بايد طوري نصب شوند كه شيب آنها به طرف بالا قرار نگيرد .
اين سيستم آبياري كه براي پرورش گوجه فرنگي در گلدان بسيار مناسب مي باشد نياز به پمپهايي براي به جريان انداختن آب در لوله ها دارد كه بايد ظرفيت آن متناسب با تعداد لوله هاي هدايت كننده آب و سوراخهاي آن تعيين شود .
آبياري قطره اي در روشهاي هايدروپونيك كه محلول غذايي از روي بستر در اختيار گياه قرار مي گيرد مورد استفاده هاي فراواني دارد .
سيستمهاي مختلف كاشت و پرورش گوجه فرنگي در گلخانه
Border Culture
در صورتيكه خاك كف گلخانه خوب و عاري از آفات و بيماريها باشد اين روش يكي از روشهاي ايده آل محسوب مي گردد . به همين دليل براي استفاده از اين روش بايد قبل از ساختن گلخانه خاك مورد آزمايش قرار گيرد . از اين روش فقط در چند سال اول كه خاك مناسب است استفاده شده و بعد از آن به روشهاي ديگر مثلا استفاده از گلدان تبديل مي گردد . براي اين منظور بسترهايي در كف گلخانه تهيه نموده و آنها را توسط راهروهاي سيماني با ديواره هاي كوتاه از هم جدا مي كنند . معمولا در اين سيستم به جاي گلخانه از تونلهاي پلاستيكي نيز استفاده مي كنند .
خاك
گوجه فرنگي براي گسترش ريشه هاي عميق و قوي خود احتياج به زميني نرم و عميق دارد . بنابراين گلخانه بايد در محلي بنا شود كه داراي خاكي نرم و قوي بوده و در آن زهكشي به خوبي انجام گيرد . از خاكهاي سرد و مرطوب براي كشت گوجه فرنگي در گلخانه بايد بر حذر بود . چنانچه خاك در اثر كشت مجدد مبتلا به آفات و امراض گردد بايد آن را تعويض كرد كه بدين منظور خاكهاي زراعتي قوي كه قبلا در آن گوجه فرنگي كشت نشده باشد نتيجه خوبي خواهد داشت ، استفاده كرد . همچنين مي توان با ضد عفوني آفات موجود در خاك را از بين برد . گوجه فرنگي به خاكهاي قوي و خوب آماده شده PH آن 5/6 باشد نياز دارد . خاك را ابتدا شخم زده بعد از خارج كردن علفهاي هرز مقداري كود حيواني حدود 10 كيلوگرم در مترمربع و گاهي پيت موس به مقدار 6 كيلوگرم در هر مترمربع به خاك بستر اضافه مي نمايند . چنانچه مقداري كمپوست به خاك گوجه فرنگي اضافه شود در عملكرد محصول بي تاثير نخواهد بود .

[Borna66]

آندیو
ENDIVE Chicorees de Bruxelles

آندیو ENDIVE ، گیاهیست دو ساله که مبداء آن احتمالا نواحی شرقی هند بوده است .در زمان های خیلی قدیم بومیان مصر آن را به عنوان خوراک مصرف می کرده اند . امروزه به دلیل اهمیت غذائی که این گیاه دارد در بیشتر نقاط جهان کشت می شود .

آب و هوا و خاک :
در مناطقی که چهارفصل منظم دارند رشد این گیاه بسیار خوب خواهد بود و بهترین محصول بدست خواهد آمد .

بطور کلی آندیو ENDIVE ، دوستدار آب و هوای خنک می باشد و در نواحی گرمسیر قبل از تولید ریشه مناسب زود به بذر می نشیند .


خاک های سبک و بخصوص پوسیده های برگ درختان جنگلی برای کشت آندیو ENDIVE مناسب هستند و دراینگونه خاک ها محصول فراوان میدهد . براي برداشت خوب و حد اكثر محصول بايستي به زمين محل كشت اين گياه كود دامي و شيميايي كافي داده شود و دادن دوتا سه نوبت كود ازته براي بدست آوردن محصول خوب ضرورت دارد .


روش كاشت :


كشت آنديو به دو صورت انجام مي گيرد :


1 - كشت در محل اصلي :


در فصل پائيز زمين را شخم زده و كود لازم را بر اساس فرمول زير با خاك مخلوط مي كنند ( 40 تن كود دامي و 150 كيلوگرم كود فسفر و 75 كيلوگرم كود پتاس و 75 كيلوگرم كود ازت در هر هكتار ) و در بهار با انجام يك شخم سطحي و تسطيح ، زمين را به صورت جوي و پشته آماده مي سازند (عرض پشته ها 50 تا 60 سانتيمتر و عرض جوي ها 20 تا 25 سانتيمتر ) عمق جوي ها 20تا 25 سانتيمتر مناسب خواهد بود .


آنگاه به منظور تُنُك پاشيدن بذر ، بذرها را با مقداري ماسه نرم مخلوط نموده بوسيله ماشين بذرپاش و يا دست در دوطرف پشته ها در داخل شيارهايي به عمق 1 تا 2 سانتيمتر مي كارند و سپس روي آنها را با خاك مي پوشانند .


آبياري زمين بلافاصله پس از بذركاري ضرورت دارد تا آب جاري در جوي ها در خاك پشته ها نفوذ نموده و آبياري به صورت نشتي انجام پذيرد .


عمليات تُنُك كردن را ممكن است دريك نوبت انجام داد . و آن زماني خواهد بود كه گياه چند برگه شده باشد .فاصله بوته ها از يكديگر در زمان تُنُك كردن 25 تا 30 سانتيمتر در نظر گرفته خواهد شد و بقيه نهال ها را از زمين خارج نموده در محل ديگري كه نياز باشد مي كارند .


همچنين مي توان تُنُك كردن را در چند نوبت متوالي انجام داد .


در هردو صورت بايد توجه شود تا فاصله بوته ها از يكديگر 25 تا 30 سانتيمتر در نظر گرفته شود .


عمليات : آبياري ، وجين كردن ، سله شكني ، دفع آفات نباتي و كودپاشي در دوره رشد گياه بايد بموقع انجام پذيرد .


2 - كشت در خزانه :


در فصل پائيز قطعه زميني را شخم زده كود كافي با خاك مخلوط كرده و مي گذارند تا فصل بهار فرا رسد .


در بهار سال بعد بعد از شخم زمين آن را كاملا تسطيح مي كنند .


پس از آماده شدن زمين آن را به پشته هايي به عرض 100 تا 150 سانتيمتر و جوي هائي به عرض 20 تا 25 سانتيمتر و عمق 20 تا 25 سانتيمتر تقسيم نموده روي پشته ها شيارهايي به عمق يك سانتيمتر و فاصله بين شيارها با يكديگر 10 تا 15 سانتيمتر ايجاد مي كنند .


آنگاه بذر را با ماسه مخلوط نموده داخل شيارها قرار مي دهند و روي آن را با ماسه و خاك برگ مي پوشانند .


كليه مراقبت هاي لازم زراعي از قبيل : وجين كردن ، سله شكني ، كودپاشي و دفع آفات نباتي بايد در خزانه با دقت انجام گيرد .


زماني كه نهال ها چند برگه شدند ، آنها را از خزانه خارج ساخته و در محل اصلي در ساعات غروب آفتاب كه درجه حرارت هوا كم است و هوا خُنَك مي باشد در دو طرف پشته ها و به فاصله 25 تا 30 سانتيمتر از يكديگر نشاء مي كنند .


توجه زياد لازم است كه در زمان درآوردن نهال هاي جوان ريشه ها صدمه نبينند و كليه مراقبت ها بايستي با دقت انجام گيرد .


اخيرا روشي در كشت آنديو ، ابداع شده كه آنديو را مي توان در آپارتمان كشت نمود و آن بطريق زير است :


ظرفي به عمق 20 سانتيمتر براي كشت اين گياه آماده مي كنند و محيطي تاريك را با حرارت يكنواخت ( زير زمين ، گاراژسرپوشيده ، انبار و . . . ) در نظر مي گيرند .


آنگاه ريشه هاي راست و خوش تركيب را انتخاب نموده و برگ هاي آنها را از فاصله 3 سانتيمتري بالاي يقه ( محل اتصال ريشه به ساقه ) قطع ميكنند و انتهاي ريشه ها را اندكي كوتاه كرده آنها را در ظرف مورد نظر به ترتيبي قرار مي دهند كه در مقابل يكديگر قرار گيرند .


همچنين ريشه ها داخل قشري از خاك برگ جنگلي مرطوب و تقويت شده به ضخامت 5 تا 10 سانتيمتر قرار گيرد .


سپس روي ظرف را به فاصله 20 سانتيمتر از روي ريشه ها با يك ورق پلاستيك سياه كاملا كِدِر وتيره مي پوشانند وگاه گاه اندكي آبياري مينمايند .


لازم است دقت شود كه داخل ظرف هميشه تاريك باشد .


پس از 3 تا 5 هفته بنا به درجه حرارت محيط ، آنديوهايي عالي بدست خواهد آمد .


برداشت آنديو :


در اواسط پائيز هنگامي كه هوا روبه سردي مي رود ، بوسيله ماشين هاي مخصوص و يا با بيل ريشه آنديو را بدون اين كه لطمه اي به آنها وارد شود از زمين خارج ساخته ، برگ هاي آن را از 2 تا 3 سانتيمتري يقه قطع مينمايند و نوك ريشه ها را قيچي كرده به ارتفاع 20 تا 25 سانتيمتر بطور يكسان به دستجات قوي ، متوسط و ضعيف تقسيم بندي مي كنند .


آنگاه ريشه هاي آماده شده را در فضاي آزاد ، داخل كوش ، در شاسي و يا در زير زمين هاي تاريك به فاصله 4 تا 5 سانتيمتر از يكديگر و 20 سانتيمتر فاصله بين خطوط به ترتيبي كه 2 سانتيمتر بالاي يقه از خاك خارج باشد بطور عمودي قرار داده بين ريشه ها را با ماسه و خاك برگ پُر مي سازند و بلافاصله ريشه هاي كاشته شده را آبياري مي كنند تا خاك كاملا خيس شود . سپس حدود 20 الي 30 سانتيمتر خاك اره روي آنها مي ريزند .


در فضاي آزاد و بويژه در مناطق سردسير لازم است روي خاك اره را با لايه اي به ارتفاع 30 تا 40 سانتيمتر از كود اسبي و يا آن كه بوسيله پلاستيك بپوشانند .پس از گذشت 30 تا 40 روز جوانه هاي انتهايي در محيط گرم و مرطوب شروع به رشد كرده و برگ هاي سفيد شده و به هم چسبيده آن حاضر و آماده براي برداشت مي باشند .در اين زمان لازم است كود و خاك اره و يا پلاستيك را كنار زده ريشه ها را از خاك خارج نموده و برگهاي سفيد شده را از حدود يك الي 2 سانتيمتر زير طوقه قطع كرده و در جعبه داخل كاغذ مومي بسته بندي و به بازار عرضه نمود .

[Borna66]

سیب زمینی
Pomme De Terre

سيب زميني Pomme De Terre ، گياهيست كه از نظر قسمت خوراكي آن كه غده هاي زيرزميني گياه بوده مملو از نشاسته است ، گياهي دوساله و از نظر بوته و يا ساقه هوائي گياهي يكساله محسوب مي گردد .


محل اصلي و اوليه اين گياه قسمت هايي از آمريكاي جنوبي بوده و از آن نقاط به گوشه و كنار جهان منتقل گرديده است .


سيب زميني Pomme De Terre، به دليل دارابودن نشاسته فراوان مصرف فوق العاده و روز افزوني دارد .


غده هاي زير زميني اين گياه را به صورت پخته در غذاها استفاده ميكنند .


انواع مختلفي از سيب زميني Pomme De Terre وجود دارد كه به مصارف مختلف ميرسند . لكن در اين بحث صرفا انواعي كه به مصرف خوراك انسان مي رسند مورد توجه مي باشد .


قسمت خوراكي اين گياه عبارتست از قسمت هايي از ساقه هاي زير زميني آن كه اصطلاحا سيب زميني ناميده مي شود .


آب و هوا و خاك :


اين گياه اصولا محصول نواحي معتدل نسبتا مرطوب مي باشد .


رطوبت هوا و خاك ، بخصوص در زمان گل كردن گياه كه همزمان با ايجاد غده ها مي باشد در ازدياد محصول موثر خواهد بود . اين گياه را نبايد در زمين هاي سست شني كاشت .


زمين هاي شني رُسي مرطوب با رطوبت متوسط و كود كافي بهترين خاك براي كشت سيب زميني Pomme De Terre مي باشند .


به منظور كشت سيب زميني Pomme De Terre ، از غده هاي اين گياه استفاده مي كنند .


ولي اگر بخواهند انواع جديدي ازاين گياه بدست آورند به كشت بذر ميپردازند .


لازم است توجه شود كه براي كشت سيب زميني Pomme De Terre ، در مناطق سردسير از غده هاي محلي آن منطقه استفاده شود وهمچنين براي كشت در مناطقگرمسير از غده هاي همان منطقه استفاده گردد .


زيرا غده هاي محصول منطقه گرمسيري به مقدار زياد قوه ناميه خود را از دست مي دهند .


روش كاشت :


براي كشت اين گياه ، ابتداء زمين را شخم مي زنند و از كلوخ و سنگ پاك مي كنند ( زمين هايي كه داراي رُسِ زياد باشند و يا رطوبت فوق العاده داشته باشند ، براي كشت سيب زميني مناسب نخواهند بود ) .


وجين كردن زمين در طول رشد گياه و خارج كردن علف هاي هرز از كنار بوته ها در برداشت محصول خوب اثر مستقيم خواهد داشت .


با توجه به شرايط زمين محل كشت بايستي كود لازم به خاك داده شود و خصوصا كود ازت يكي از كودهاي مورد نياز سيب زميني Pomme De Terre مي باشد .


كودهاي ديگر مورد مصرف در كشت اين گياه عبارتند از : پتاس و فسفر كه مصرف آنها براي تقويت و رشد غده ها ضرورت دارد .


در زمين هائي كه قبلا مورد كشت قرار نگرفته و ميزان مواد غذائي آن مواد موجود طبيعي آن مي باشد ، اگر بخواهند اين گياه را بكارند لازم است به ميزان 150 كيلوگرم ازت و 100 كيلوگرم فسفات و 130 كيلو گرم پتاس در هكتار كود به زمين داده شود .


زمان مصرف كودها بترتيب كودهاي فسفره و پتاسه را بايد قبل از كاشت در بهار و كودهاي ازتي را به عنوان كود سَرَك و در زمان به گل رفتن گياه به زمين داد .


زمان كاشت اين گياه بستگي مستقيم به شرايط آب و هواي محل دارد .


براي بدست آوردن سيب زميني Pomme De Terre زودرس علاوه بر زمان كاشت انتخاب نوع معيني از اين غده ها ضرورت خواهد داشت .


در ايران كشت سيب زميني Pomme De Terre در مناطق جنوبي از اواسط بهمن ماه تا اواخر اسفند ماه و در مناطق معتدل شمالي مانند : اطراف شهرستان قزوين ، كرج ، دماوند ، منطقه آذربايجان ، و شمال خراسان از اوايل فروردين ماه پس ازسپري شدن خطر سرماي بهاره شروع و تا اواخر فروردين ماه انجام خواهد گرفت .


براي كاشت سيب زميني Pomme De Terre ، همانطور كه قبلا گفته شد از غده هاي متوسط و سالم استفاده مي شود .


در صورتي كه سيب ها ( غده ها ) درشت باشند به منظور صرفه جويي هريك از سيب ها را به دو يا چند قسمت تقسيم نموده به ترتيبي كه هر قسمت داراي چند جوانه ( چشمه ) سالم باشند و مي كارند .


مسلما در صورتي كه سيب ها در انبار جوانه بزنند پس از كاشت سريع تر رشد مي كنند .


غده هاي( سيب هاي ) آماده شده براي كاشت را به فاصله 30 تا 40 سانتيمتر از يكديگر روي رديف هايي كه فاصله آنها از يكديگر 50 تا 70 سانتيمتر باشد زير خاك مي كنند .


( سيب هائي را كه به چند قسمت تقسيم كرده اند قبل از كاشت بايستي در محلي سايه روي زمين پهن كرد تا قسمت بريده شده از يك لايه پوشش حفاظتي پوشيده شود و يا آن كه وسيله خاكسترو خاكه زغال آن قسمت ها را پوشش داد )


پس از كاشت و زماني كه جوانه ها از خاك خارج شدند و شروع به رشد نمودند پاي بوته ها را خاك مي دهند كه موجب ازدياد محصول گردد .


براي هر 100 متر مربع زمين 15 تا 20 كيلو گرم سيب زميني Pomme De Terre كفايت مي كند .


قبل از كاشت اين گياه ، زمين را آبياري مي كنند و زماني كه زمين خيس شد و اصطلاحا گاورو گرديد ، سيب زميني Pomme De Terre ها را مي كارند و نوبت دوم آبياري به دو هفته بعد موكول مي گردد .


بطور كلي مزرعه سيب زميني Pomme De Terre را تا زمان گل دادن بوته ها هفته اي يك نوبت آبياري مي كنند و پس از به گل نشستن گياه آبياري را كم مي كنند .


حد اكثر برداشت محصول در هكتار 25000 كيلوگرم مي باشد .


برداشت سيب زميني Pomme De Terre ، بايستي پس از آن كه كاملا برگ ها خشك شدند و ساقه ها زرد گرديدند انجام گيرد .

[Borna66]

اسفناج

Epinard

اسفناج گیاهیست دوساله ولی از نظر بهره برداری و استفاده آن گیاهیست یک ساله .

این گیاه دارای بوته هایی برنگ سبز تیره می باشد که در اطراف ساقه کوتاه آن بوجود می آیند .

ساقه گل آن از میان بوته خارج شده و تا 100 سانتیمتر رشد می کند.

گل های اسفناج به رنگ سبز و خیلی ریز می باشند ، گل نر و گل ماده اسفناج روی دو ساقه مختلف قرار دارد .

محل اصلی و اولیه این گیاه به روشنی مشخص نیست ، لکن بعضی معتقدند که آسیای مرکزی ، یا شمالی و یا ایران محل اصلی آن بوده است .

اسفناج فقط وسیله بذر تکثیر می شود و مصرف آن به صورت پخته در غذاها متداول است .

این گیاه مخصوص مناطق سردسیر و معتدل بوده و در خشکی و گرمای زیاد از بین می رود .

آب و هوا و خاک :

همانطور که در بالا شرح داده شد اسفناج گیاهیست سردسیری و به همین دلیل در نقاط گرمسیری یا نقاطی که تابستان گرم و خشک دارند زمان کشت را باید تغییر داد و در دو زمان یکی اواخر پائیز و دیگری اواخر تابستان به کشت آن پرداخت ، تا گرمای شدید موجب از بین رفتن آن نشود .

ولی در نقاط سردسیر و یا معتدل سرد در فصل زمستان اقدام به کشت آن می شود .

اسفناج احتیاج به خاک خوب و مرغوب دارد بنابراین خاک اسفناج باید قوی و نمدار باشد ، ولی نبایستی رطوبت بیش از حد داشته باشد چون موجب کمی رشد و خراب شدن اسفناج می گردد .

روش کاشت :

این گیاه را مستقیما وسیله بذر در محل اصلی می کارند .

و همانطور که در بالا اشاره شد در دو زمان به کشت آن می پردازند :

در اواخر پائیز برای محصول بهاره و در نیمه دوم تابستان برای محصول پائیزه .

نحوه کاشت اسفناج به صورت دست پاش ( کرتی ) می باشد و آن را مستقیما در زمین اصلی می کارند .