چكيده
امروزه اطلاعات به عنوان ابزاري قدرتمند جهت تثبيت موقعيت هر كشور و حتي هر فرد مطرح است و بر اين اساس بايد در اختيار عموم قرار گيرد. فن آوري اطلاعات و ارتباطات از جمله مهمترين عواملي است كه مي تواند از طريق اطلاع رساني صحيح و به موقع به روستائيان در آموزش آنها مؤثر بوده و زمينه هاي توسعه همه جانبه روستاها را فراهم نمايد . توسعه ملی بر مبنای فناوری اطلاعات و ارتباطات مستلزم فراهم شدن زیر ساخت های فراوان است که مهم ترین آنها بسط مهارت هایICT است. ما در عصري زندگي مي‌كنيم كه همه چيز آن دستخوش تغييرات بنيادي است. همراه شدن اينترنت با كامپيوتر نوعي از آموزش را به‌وجود آورده كه از آن به آموزش الكترونيك تعبير مي‌شود. در حال حاضر حدود سه میلیارد نفر از جمعیت جهان در روستاها و نقاط دور افتاده کشورهای در حال توسعه زندگی میکنند (حدود ۴۰% جمعیت جهان) که درصد کمی از آنها به امکانات ارتباطاتی و اطلاعاتی مناسب دسترسی دارند. متأسفانه در كشور ما و در اكثر كشورهاي دنيا, سنتي‌ترين و عقب مانده‌ترين قشر جامعه را كشاورزان و جامعه روستایی تشكيل مي‌دهند. اكثر آنان يا تحصيل نكرده‌اند و يا در دوران كودكي آن را رها نموده‌اند. نياز به تداوم آموزش در بين اين قشر از جامعه كه توليد كننده يكي از نيازهاي اساسي زندگي ما هستند، نسبت به ساير اقشار حياتي‌تر است. از سويي، به خاطر محدوديت‌هاي موجود، امكان آموزشهاي گوناگون براي آنها كمتر است. از آنجائیکه روستا و روستائیان منابع بنیانی تولید و رشداقتصاد ملی در هر جامعه ای می باشند و به فراموشی سپردن این نیروهای مولد و موثر در توسعه اقتصادی به معنای مرگ اقتصادی هرجامعه ای است، بر آن شدیم تا در این سطور هر چند جزئی به اهمیت بکار گیری آموزش الکترونیکی درتوسعه فرهنگی روستاها بپردازیم. در اين مقاله ابتدا به ارائه تعاريفي از آموزش الكترونيك و مجازی پرداخته مي‌شود. سپس، مزايا و معايب اين آموزش و لزوم توسعه این آموزش در روستا هارا مورد بررسی قرار داده و در پايان نيز نقش آموزش مجازی درتوسعه فرهنگی روستاها مورد تجزيه و تحليل قرار مي‌گيرد.
کلمات کلیدی: توسعه فرهنگی ، آموزش الکترونیک، آموزش مجازی ، روستا ، فناوری اطلاعات و ارتباطات
مقدمه
در آستانه قرن بيست و يكم ، جامعه بشري با چالش هاي متعددي در زمينه هاي اجتماعي، سياسي، فرهنگي و آموزشي رو به رو ست. به وجود آمدن شكاف ديجيتالي[1] از چالش هاي اخير قرن بيست و يكم مي باشد . گرچه اصطلاح شكاف ديجيتالي صورت مختصر و كوتاه شده اي براي بيان نابرابري هاي بين المللي در زمينه دسترسي به فناوري اطلاعات و ارتباطات[2] تلقي مي شود اما اين فاصله ديجيتالي در درون مرزهاي ملي نيز رخ مي نمايد . دستاوردهای فناوری اطلاعات و ارتباطات زمانی حداکثر تأثیرگذاری را در زندگی بشر خواهد داشت که بتواند در تمام زمینه‌ها و در میان تمام اقشار جامعه رسوخ کند. ابداع يا فراگيري فنون و آشنايي با فن آوريهاي جديد امري فرهنگي است. بدان معنا كه از يكسو ارزشهاي فرهنگي هر جامعه عاملي تعيين كننده در انتخاب و بكارگيري تكنولوژي هاست و از سوي ديگر تكنولوژي مي تواند تأثيري مستقيم يا غيرمستقيم بر مختصات فرهنگي جامعه داشته باشد . روستاها محدوده هاي جغرافيايي هستند كه در كشورهاي جهان سوم و كشورهاي در حال توسعه گهگاهي به فراموشي سپرده مي شوند . و شكاف ديجيتالي در اين رابطه به معناي از دست رفته براي گروه هاي محرومي است كه توانايي استفاده موثر از فناوري ارتباطات و اطلاعات براي بهتر شدن زندگي خود را ندارند . در اين زمينه سوال اساسي چگونگي به كارگيري اين فناوري ها براي اقشار محروم و گروه هاي دور از شهر و افرادي است كه دسترسي آسان به اطلاعات و امكانات جديد ندارند. از جمله این افراد کسانی هستند که در مناطق دور از شهر و در روستاها ساكنند و اينكه چگونه مي توان فاصله هاي ديجيتالي ميان روستاييان و شهريان را كم نمود سؤالي است كه نياز به تفكر و تعمق عميق دارد . اما ساده ترين پاسخي كه در اين زمينه مي توان داد اين است كه آموزش الكترونيكي و ايجاد زير ساخت ها و زمينه ها ي كاربردي و گسترش آن در روستاها مي تواند مانع ايجاد فاصله بين روستايي و شهري گردد و انگيزه هاي ماندن در روستا و كمك به چرخش چرخهاي اقتصاد كشور در زمينه هاي ملي و بين المللي را فراهم آورد. باید این نکته را مد نظر داشت که عدم دسترسی روستاییان به امکانات یک زندگی مناسب، باعث می‌شود تا همواره مهاجرت به شهرها به عنوان یک راه‌حل برای بهره‌مندی از امکانات مطرح شود. بنابراین چنانچه خدمات مورد نیاز روستاییان با استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات در روستاها ارایه شود، به طور حتم مشکل مهاجرت روستاییان به شهرها تا حدود زیادی مرتفع خواهد شد. دسترسی به خدمات سازمانهای دولتی یکی از نیازهای اساسی روستاییان است. در حال حاضر درصد کمی از خدمات دولتی در روستاها ارایه می‌شود. یکی از دلایل این مساله، بعد مسافت و پراکندگی روستاها در برخی مناطق است. این در حالی است که فناوری اطلاعات و ارتباطات زمینه ارایه تمامی خدمات دولتی را به دور از محدودیتهای زمانی و مکانی در قالب دولت الکترونیکی، فراهم کرده است. کاربردهای فناوری اطلاعات و ارتباطات در یک روستا، متنوع و فراوان است که خدمات دولت الکترونیکی یکی از آنها است. نکته دیگر اینکه روستای الکترونیکی بستر مناسبی برای توسعه آموزش مجازی است. دانشگاهها می‌توانند با ایجاد دفاتر خود درمراکز ICT روستایی زمینه آموزش روستاییان را فراهم آورند. کشاورزی الکترونیکی و تجارت الکترونیکی از دیگر خدمات و کاربرد ICT در روستاها است.
لزوم بهره‌گيري از آموزش الكترونيك درروستا ها:
ایران به عنوان یک کشور در حال توسعه که جمعیت روستایی آن رو به کاهش و جمعیت شهری آن رو به افزایش است، شدیدا به توسعه ICT در روستاها و مناطق دور دست نیاز دارد. سند راهبردی توسعه ICT روستایی باید در مرحله پیدایش تهیه شود تا همه دست اندرکاران این زمینه چشم‌انداز واحدی را دنبال کنند. کپی‌سازی تجربیات سایر کشورهای جهان در روستاهای ایران کارساز نیست و باید شرایط فرهنگی و بومی از یک سوی و آموزش روستائیان از سویی دیگر در کلیه مراحل مد نظر باشد(سليمي، سلیمی، 1382).
تحقق فناوری اطلاعات و ارتباطات در جوامع روستائی بیش از هر چیز مدیون وجود محیطی مناسب است. جامعه ای ازنظر فناوری ، اقتصادی ، سیاسی و فرهنگی پیشرفت می کند که رسانه های فرهنگی آن جامعه قابلیت انتقال فرهنگ فناوری آن را به بطن نخبگان و فراگیران آن جامعه دارا باشد( افضل نیا، 1384).
اينكه چگونه مي‌توان فاصله‌هاي ديجيتالي ميان روستاييان و شهرنشينان را كم نمود، سوالي است كه نياز به تفكر و تعمق زيادي دارد. اما ساده‌ترين پاسخي كه در اين زمينه مي‌توان داد اين است كه آموزش الكترونيكي و ايجاد زير ساخت‌ها و زمينه‌ها, كاربردي كردن و گسترش آن در روستاها مي‌تواند مانع ايجاد فاصله بين روستايي و شهري گردد و انگيزه‌هاي ماندن در روستا و كمك به چرخش چرخهاي اقتصادی كشور در زمينه‌هاي ملي و بين المللي را فراهم آورد (خسروی، ابراهیمی، 1382).
آموزش الكترونيك اگر دربرگيرنده اطلاعات كاربردي و دانش‌هاي روز جهان باشد, كشاورز مي‌تواند با بهره‌گيري از آنها نه تنها ميزان توليد خود را افزايش دهد, بلكه مي‌تواند سطح زندگي خود را نيز از جنبه‌هاي مختلف بهبود بخشد. به عنوان مثال، اگر كشاورز بتواند از طريق آموزش الكترونيك, اطلاعاتي در مورد بذر مناسب منطقه خودش, بهترين زمان و طريقه كاشت اصولي, تعداد و دور آبياري, زمان مناسب كود‌دهي و زمان برداشت يك محصول كسب نمايد و آنها را به كار ببندد, يقيناً از طريق افزايش محصول و كسب درآمد بيشتر, از نابساماني زندگي خود خواهد كاست و شرايط بهتري براي زندگي خانواده‌اش فراهم خواهد آورد(ژان، 1369) .
مراکزخدمات فناوری اطلاعات و ارتباطات روستائی محلی برای دسترسی روستائیان به آموزشهای مجازی، کتابخانه مجازی، تجارت الکترونیکی، بانکداری الکترونیکی و سایر خدمات نوین رایانه‌ای و اینترنتی که در شهرها وجود دارد میباشد.رویکرد این مراکز اقتصادی خواهد بود و باید در برنامه‌ریزی های آن به گونه‌ای عمل شود تا بتواند در درازمدت با تأمین منابع مالی پایدار در امور اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی روستا تأثیر گذاشته و شکل عملیاتی از جامعه اطلاعاتی فردا را به ارمغان آورد. مي‌توان با بردن تكنولوژي نوين به روستا و بومي نمودن اين تكنولوژي‌ها و بر اين اساس آموزش دادن به روستاييان در استفاده مؤثر و مفيد از اين تكنولوژي‌ها, پويايي را به زندگي راكد و ايستاي روستايي بازگرداند و شكاف تكنولوژيكي عميقي را كه ميان روستايي و شهري موجود است و هر روز نيز بر عمق آن افزوده مي‌گردد را كمتر نمود و بر اين اساس موجبات توسعه روستايي در زمینه های زیر گردد(خسروی، ابراهیمی، 1382).
- تكامل دانش و تعالي شخصيت اعضاي جوامع روستايي
- رشد معلومات عمومي روستاييان در ابراز عقيده و اظهار نظر پيرامون سرنوشت خود و جامعه
- رشد انديشه‌هاي سازنده در خودياري و همياري اعضاي جوامع روستايي
- بهره‌برداري بهينه از منابع موجود و عوامل در دسترس مولدان جامعه روستايي
- رشد خلاقيت در اعضاي جوامع روستايي و حركت براي كشف منابع بالقوه
- بلوغ فكري روستاييان در شناخت و حل مسايل مربوط به خود و اجتماع خود
- رشد اطلاعات فني روستاييان در انتخاب و به كارگيري اصولي و شيوه‌هاي برتر توليد را فراهم نمود
تاریخچه آموزش الکترونیکی و مجازی
تاریخچه آموزش مجازی در دنیا در میان سالهای 1850 تا 1900 میلادی آغاز شده و سیر ترقی، پیشرفت و گسترش آن همگام با توسعه وسایل ارتباط جمعی از جمله رادیو، تلویزیون و ... بوده است، اما اجرای آموزش الکترونیک با مفهوم خاص آن از اواخر دهه 1990 در کشورهای اروپایی و آمریکا آغاز شده است.
از زمان پذيرش طرح ابتكاري آموزش مجازي در ماه مه سال 2000 و طرح عملياتي اين آموزش در مارس 2001، علاقه به اين يادگيري فزوني يافت.در سطح اروپا به دليل اهميت بالايي كه به آموزش با استفاده از فنآوريهاي اطلاعات و ارتباطات داده شده در 13 ژولاي 2001 كشورهاي عضو تشويق شدند به تلاش در رابطه با انضمام مؤثر ICT (فن‌آوري اطلاعات و ارتباطات) و با تخصيص بيش از دويست و هفتاد و پنج ميليون يورو در طي سالهاي 2000 تا 2006 ميلادي، برنامه‌هاي كلاني براي اين امر درنظر گرفته شد. استراتژي اروپا در آموزش مجازي غلبه بر مشكلات عمومي و ضعف‌هاي مهارت در جهات كليدي مديريت اقتصادي و آموزش مادام‌العمر است.
در ایران دانشگاهها و مؤسسات كشور به طور ميانگيـن فعاليـــت خود را در زمينه يادگيري الكتـــرونيك در خلال سالهاي 1378-1377 آغاز كــرده‌اند، اما اولين واحد پيشقدم در راه انــدازي و استفاده از آمـــوزش از راه دور، در ايران دانشگاه پيام نور است كه به صـــورت مختصر و در حد ابتدايي شـــروع به فعاليت كرد؛ دانشگاهــها و مــؤسسات خارج از كشور از اواخر دهه 1990 فعاليت خود را در زمينه آموزش الكترونيك آغاز كرده‌اند(نجفی، 1386).
با بررسي بيش از 200 وب سايت فارسي و لاتين باهدف شناسايي سازمانهايي كه در داخل و خارج از كشور در زمينه آموزش الكترونيك فعاليت مي كنند معلوم شد كه درداخل كشور 13 دانشگاه (دانشگاه اينترنتي ايران، تهران، شيراز، علم و صنعت، البرز، علوم و حديث، صنعتي شريف، اصفهان، خواجه‌نصير، شهيد بهشتي، تربيت مدرس، قم، دانشگاه پيام‌نور) و آموزش و پرورش خراسان،پنج موسسه (آموزش زبان انگليسي از راه دور، مركز آموزشهاي الكترونيك، مركز اسلامي از راه دور و واحد آموزش مجازي نيروي انتظامي و دانشگاه صنعت آب وبرق) ودو روستا (روستاي شاهكوه و قرن آباد) در داخل كشور آموزش الكترونيك ارائه مي‌دهند و وب سايتهاي خاص اين نوع آموزش را در شبكه اينترنت ايجـاد كرده‌اند( حسینی، 1388) .
شاهکوه و قرن‌آباد اولین و دومین روستای اینترنتی ایران
شاهکوه اولین روستای اینترنتی ایران که در 60 کیلومتری شهرستان گرگان در استان گلستان در میان رشته‌کوههای البرز واقع شده است تجربه کوچکی را در زمینه توسعه ICT از سال 1379 به خود دیده است. این روستا در حالی که دسترسی به جاده آسفالته ندارد، توانسته است با استفاده از 9 عدد رایانه اهدائی مؤسسه خیریه دانش و هنر موفقیتهای نسبتآ خوبی در سطح منطقه، کشور و جهان از نظر فرهنگ توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات داشته باشد.اغلب روستائیان شاهکوئی در ایام قشلاق به روستای قرن آباد در 20 کیلومتری شهرستان گرگان کوچ میکنند و در آنجا به فعالیتهای کشاورزی و دامداری پرداخته و بعضاً در کارخانه‌های شالیکوبی مشغول می‌باشند. بیشتر مردم ساکن در قرن‌آباد را شاهکوئی ها تشکیل می‌دهند؛ در حقیقت آنجا همان روستای شاهکوه است. محصولات کشاورزی قرن آباد برنج، سیب زمینی و لوبیای روغنی است. بیشتر دامداری آنها هم گاوداری میباشد. اغلب کارخانه‌های شالیکوبی منطقه متعلق به شاهکوئیان ساکن قرن آباد میباشد. هر اقدامی در توسعه ICT در روستای قرن آباد انجام می‌شود در حقیقت کار جوانان شاهکوئی است، تأسیس اولین مرکز جامع خدمات کاربردی فناوری اطلاعات روستائی –قرن‌آباد یک نمونه از تلاش آنان جهت محرومیت زدائی و تلاش برای آینده بهتر مردم روستا است.نظر به اسم طولانی "مرکز جامع خدمات کاربردی فناوری اطلاعات روستایی" مردم روستا این مرکز را بعنوان کتابخانه مجازی می‌شناسند.این مرکز کلیه نیازهای روستائیان به اطلاعات و دانش را در محل روستا تأمین کرده و علاوه بر آن خدمات شایانی را به نهادها و سازمانهای دولتی و غیر دولتی که نوعاً با روستا در تماس هستند ارائه می‌دهد.
ارا ئه خدمات فرهنگی در روستاها باعث حفظ سنن و رسوم و زبان اهالی شده و فرصت بیشتری برای روستائیان فراهم می گردد تا بتوانند با آداب و رسوم سایرین نیز آشنا شوند. خدمات فرهنگی در این مراکز میتواند کاملاً متنوع باشد و در صورت توجه جدی به آن آثار مثبت فرهنگی برای روستا به ارمغان آورد. بعضی از خدماتی که در حهت توسعه فرهنگی در کتابخانه مرکزی روستای قرن آباد انجام می گیرد به شرح ذیل است:
مسابقات فرهنگی چندرسانه‌ای روی خط ، آموزش قرآن و علوم دینی ،آموزش موسیقی، تئاترو سینما ، کتابخانه مجازی و کتابخانه عمومی روستا و سایر خدمات مرتبط( جلالی، عباسی، حسینی 1387) .
ادبیات و پیشینه آموزش مجازی
تلاش انسانها در قرن بیست و یکم برای کسب قابلیت های لازم برای زندگی که مملو از فناوری اطلاعاتی و ارتباطی است باید در جهت افزایش روز افزون دانش کاری و فناوری نوین باشد. مهمترین شاخص توسعه هر کشور ، بر اساس میزان تولید، توزیع و مصرف اطلاعات در آن تعیین می گردد.
توسعه‌يافتگي پديده‌اي است كه ابعاد گوناگوني دارد مانند اختلاف درآمدي،شكاف اطلاعاتي (موسوم به شكاف ديجيتال)، عدم دسترسي و محروميت نسبي ، و به اين‌ترتيب بين جوامع، مناطق و افراد، تمايز و شكاف ايجاد كرده است. فن‌آوري اطلاعات به‌علت نرخ بالاي سرعت گسترش، هزينه نسبي پايين، قابليت فراگير و قابليت ارتباطات دوسويه مي‌تواند در رفع مشكلات ناشي از دانش و اطلاعات و نيز عدم دسترسي تاثير قابل توجهي‌داشته باشد. گسترش روزافزون اينترنت و ارتباطات ماهواره‌اي اين امكان را به وجود آورده‌است كه نواحي روستايي دورافتاده نيز بتوانند با هزينه مناسبي در دسترس قرار گيرند كشورهاي مختلف به فراخور حال خود سياستهايي را در زمينة توسعة فناوري اطلاعات در روستاها اتخاذ كرده اند. در ايران نيز اين ضرورت احساس مي شود. عليرغم آنكه بكارگيري اين فناوري در توسعه روستايي امكانات جديدي را فراهم مي سازد، ليكن ناديده گرفتن مسائل و جنبه هاي فرهنگي در گسترش آن مي تواند چالشهايي را براي جامعة روستايي بدنبال داشته باشد . از اينرو مطالعه و توجه دقيق به نيازها در توسعه و تطابق اين فناوري با فرهنگ جوامع روستايي ضرورت دارد.
نظریه های متعددی در رابطه با آموزش مجازی در دنیا مطرح است از آن جمله نظریه ارنست فراس و همکاران[3]( به نقل از حسینی، 1388) که در مورد محتوای کلاس های مجازی مطالعاتی انجام داده اند ، سارا منت[4] نظریه پرداز اتریشی(1998) معتقد است که با روی کار آمدن اصول تدریس مجازی همه انسان ها در هر جای دنیا می توانند از کلاس های آموزشی بهره مند شوند ، کورن سولیز با بررسی کلاس های مجازی و کلاس های سنتی نظریه معروف کلاس بدون سقف خود را ارائه کرد. آنچه مسلم است آموزش مجازی در آینده سراسر دنیا را فرا خواهد گرفت و مهم است که ما در این فرآیند جز آخرین ها نباشیم(حسینی، 1388) .
راجرز[5] معتقد است كه پذيرش يك نوآوري تاحدودي به برداشت افراد از ويژگي‌هاي نوآوري بستگي دارد.اين ويژگي‌ها شامل قابليت آزمايش،قابليت سازگاري،پيچيدگي، فايده نسبي و مزاياي قابل مشاهده است. هیلتز و همکاران[6] نشان دادند كه هنگامي كه دانشجو فعالانه در يادگيري انلاين شركت مي‌كند و مربي از استراتژي‌هاي مسئله محور و جمعي استفاده مي‌نمايد، كيفيت يادگيري از طريق شبكه يادگيري غيرهم‌زمان افزايش مي‌يابد و در يك تحقيق شبه تجربي دانشجويان انلاين عملكرد بهتري نسبت به دانشجويان سنتي از خود نشان داده‌اند. به اعتقاد ویدمایر[7] آموزش در هر جايي كه يادگيرندگاني، حتي يك يادگيرنده وجود دارشته باشد بایستی فراهم شود اعم از اين كه معلماني در همان جا و همان زمان باشند يا نباشندوآموزش بايستي بخش اعظم مسئوليت يادگيري را به عهده يادگيرنده بگذارد(داوودی، 1385) .
تعاریف:
آموزش مجازی[8]: منظور از آموزش مجازي آموزش افراد با استفاده از فناوري اطلاعات و ارتباطات است. يك سيستم آموزش مجازي محيطي مجازي فراهم مي‌كند تا فراگير بدون نياز به حضور ياد دهنده بتواند مطالب را فراگيرد. آموزش مجازي نوع جديدي از آموزش است كه در آن نيازي به حضور دانشجويان در كلاس‌هاي برنامه ريزي شده نيست. در واقع يك محيط آموزشي مجازي در شبكه است. موضوع‌هاي درسي چنان طراحي شده‌اند كه دانشجويان را به بهترين وجه راهنمايي كنند چون آنها در كلاس‌هاي درس شركت نداشته و از حضور مستقيم استادان بهره نمي‌برند.
آموزش مجازی شامل تمامي آموزش‌هايي است كه با استفاده از ابزارهاي الكترونيكي، اعم از صوتي، تصويري، رايانه‌اي، شبكه‌اي و ... انجام مي‌شود(زیبایی و نجابی، بی تا ) .
آموزش مجازی، دنیای جدیدی است که با دوره های مکاتبه ای دنیای آموزش مبتنی بر وب[9] سالهای گذشته تفاوت بسیار دارد و فرصت دوباره ای برای کسانی که امکان دسترسی به آموزشهای متعارف را نداشته یا در آنها موفق نبوده اند ، فراهم می سازد.در عرصه آموزش الکترونیکی ومجازی ، علاوه بر آموزش بر مبنای وب ،آموزش غیرحضوری ،آموزش از راه دور ، تعلیم و تربیت از راه دور ، بازآموزی ،خودآموزی وآموزش بر مبنای رایانه نیز می توانند مطرح شوند.
بخش‌هاي كلي سيستم آموزش مجازي
طيف وسيعي از ابزارها در يك محيط آموزش مجازي وجود دارد كه داراي تعاملات نسبتاً پيچيده‌اي هستند و مهمترين ابزارها شامل:
كلاس مجازي- كتابخانه ديجيتالي- كتاب الكترونيكي- سيستم مديريت فراگيري الكترونيكي- سيستم مديريت محتويات و مطالب فراگيري الكترونيكي- پرتال( ورودي) آموزش و فراگيري الكترونيكي( بلیو، استوت، دوژونج 1382) .
یادگیری الکترونیک عبارتست از ارائه محتوای آموزشی و تجربیات اساتید مجرب هر رشته از طریق فناوری الکترونیک به فراگیران علاقمند ، که این فراگیران می توانند در هر نقطه از جهان از آن بهره مند شوند.
با استفاده از آموزش مجازی می توان خیلی سریع و راحت به خودآموزی پرداخت. در عرصه آموزش مجازی می توان فرصتهایی یافت که ارائه مفاهیم و مطالب درسی را با استفاده از امکانات کمک آموزشی دیداری و شنیداری پیشرفته ، بسیار غنی و جذاب نمود. انعطاف پذیری این نوع آموزش ، محیط آموزشی مناسبی را برای افرادی که به دلیل تعهدات شغلی یا شخصی قادر به شرکت کردن در یک کلاس رسمی نیستند، فراهم می آورد. در این شیوه آموزش با استفاده از فناوری روز در امر تعلیم و تربیت و بهره گیری از اساتید مجرب می توان گامهای مؤثری در زمینه آموزش همگانی و ارتقاء سطح دانش جامعه برداشت.
آموزش الكترونيك عبارت است از استفاده از فناوري اطلاعات در امر آموزش. اين كار عمدتاّ از طريق نرم افزارها، اينترنت و يا تلفيقي از اين دوصورت مي‌پذيرد(حسن زاده، معمار نزاد 1382).
آموزش الکترونیکی به مجموعه وسیعی از نرم افزار های کاربردی و روش های آموزشی گفته می شود که شامل آموزش مبتنی بر رایانه و یا مبتنی بر وب ، کلاس های درس مجازی و ... است( رضوی، 1386).
این شیوه آموزشی را آموزش برخط[10]نیز می نامند که اساس آن ارسال متنها ، تصاویر ، گفتار آموزشی ،تمرینها ، امتحانها و نگهداری نتایج دوره آموزشی شامل نمرات و مطالب مهم آن است. برای تکمیل این نوع آموزش، می توان از تصاویر متحرک ، شبیه سازی ، امکانات صوتی تصویری و غیره استفاده کرد.
مفهوم توسعه
توسعه به‌عنوان فرایندی چندبعدی، كه همه‌ی ابعاد سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی را پوشش می‌دهد، نشان دهنده‌ی یك حالت است؛ یعنی شرایطی كه جامعه به‌طور كیفی از امكانات كمّی خویش، در جهت آرمانی كه برای خودش قائل است، به‌طور همه جانبه استفاده می‌كند.
"مایكل تودارو"[11] در بیان دوابعاد بودن توسعه، این پدیده را جریانی چندبعدی می‌داند؛ كه مستلزم تجدید سازمان و جهت‌گیری مجموعه‌ی نظام اجتماعی و اقتصادی كشور است و علاوه‌بر بهبود وضع درآمد‌ها و تولید آشكار، متضمن تغییرات بنیادی در ساخت‌های اجتماعی، نهادی و اداری و نیز طرز تلقّی عامّه و در بیشتر موارد، حتی آداب و رسوم و اعتقادات است ( علوی، نظر پور، عباسی ، 1383) .
این مفهوم از اوایل دهه 1980 از طرف یونسكو در مباحث توسعه مطرح شده و از مفاهیمی است كه نسبت به سایر بخش‌های توسعه، چون توسعه اقتصادی، اجتماعی و سیاسی از ابعاد و بار ارزشی بیشتری برخوردار است و تأكید بیشتری بر نیازهای غیرمادی افراد جامعه دارد. براساس این توسعه، تغییراتی در حوزه‌های ادراكی، شناختی، ارزشی و گرایشی انسانها پدید می‌آید، كه قابلیت، باورها و شخصیت ویژه‌ای را در آنها به‌وجود می‌آورد که حاصل این قابلیت‌ها و باورها، رفتارها و كنش‌های مناسب توسعه میباشد.
البته توسعه فرهنگی به‌معنای گسستن از سنّت‌ها نیست؛ چراكه سنّت‌ها انباشت و ذخیره‌ی تجارب گذشته یك جامعه است. پس توسعه فرهنگی را باید توسعه براساس گسترش سنّت‌ها و تجارب گذشته دانست و نه نفی آنها. توسعه فراگردی است كه در آن سنّت‌ها و تجارب گذشته از نو و براساس نیازها و شرایط تازه بازاندیشی و بازسازی شده و توانایی‌های بالقوّه انسانها از این طریق شكوفا می‌شود. از این‌رو باید گفت كه مفهوم هویّت فرهنگی از مفهوم توسعه جدا نیست. توسعه فرهنگی با تأكید بر هویّت فرهنگی، بهینه‌سازی شرایط فرهنگی و رشد كمّی و كیفی مسایل مربوط به خود را نوید داده و مبتنی بر پویش آگاهانه و خردمندانه در جهت حفظ هویّت ملی و فرهنگی و استفاده از تمام نیروهای موجود جامعه، گام برمی‌دارد.
برای تحقق این نوع توسعه كه بیش از سایر ابعاد توسعه، بر محور انسان بناشده، لازم است كه فرهنگ توسعه در جامعه نهادینه شود؛ بدین معنا كه سنت‌ها، ارزش‌ها و آرمان‌های موجود در جامعه را كه میتواند عاملی برای تحقق توسعه مورد نظر باشد، تشویق و ترویج نموده و نهادهای مناسب با آنها در جامعه ایجاد شده و در عین حال به پالایش عناصر نامطلوب در فرهنگ همت گمارده شود. آنچه در توسعه فرهنگی اهمیّت دارد، باور كردن سرمایه انسانی است. مراد از سرمایه، علم و دانش، قابلیّت‌ها، تجارب و نهایتاً نظم و انضباطی است، كه ابزارها و دستگاه‌های فرهنگی در جامعه پدید می‌آورند. از این‌رو سرمایه‌‌ی انسانی را نباید فقط در كمّیت دانش‌آموزان یا دانشگاهیان جستجو كرد؛ بلكه سرمایه انسانی به درجه توانایی علمی، فنّی، حرفه‌ای و فكری یك كشور وابسته است( راسخی، 1383) .
نقش فناوری اطلاعات و ارتباطات در روستاها:
با توسعه ICT در روستاها شرايط بهتري در زندگي روستاييان به وجود مي آيد وخانواده هايشان در رفاه و آسايش بيشتري قرار مي گيرند. لذا براي تأمين عدالت اجتماعي، حق و اولويت با روستاييان است تا بتوانند به آموزش، تجارت الكترونيك ودولت الكترونيك دسترسي داشته باشند و از شهرها عقب نباشند. روستاييان مجبورند فرزندان خود را براي تحصيل به شهرها بفرستند. آموزش هاي مجازي، مدارس مجازي و دانشگاه هاي مجازي تا حدزيادي مي تواند اين مشكل را رفع كند.تكنولوژي وب 2 كه در حال گسترش است و از هم اكنون مراحل پياده سازي آن شروع شده به كاربران اين اجازه را خواهد داد كه به راحتي بتوانند وب سايت خود را طراحي كرده ويا اگر وب سايتي نداشته باشند وب 2 به صورت خودكار براي آنها سيستم جستجويي را طراحي مي كند كه مانند وب سايت اطلاعات را در اختيار همگان قرار مي دهد. امااينكه چرا روستاها به دنبال وب سايت هستند زيرا خوشبختانه در كشور ما تعداد دانشجويان و فارغ التحصيلان روستاها زياد شده است و اين جوانان پتانسيل هاي زيادي را در روستاهاي خود مي بينند كه فكر مي كنند با معرفي آن باعث جذب گردشگر يا توجه مسئولين براي سرمايه گذاري در روستاها يا معرفي آداب و رسوم خودشان مي شوند .سازمان ميراث فرهنگي هم مي تواند در راستاي ماموريتها واهداف خود در اين زمينه برنامه ريزي كند و راه اندازي وب سايت يا پرتال روستاهاي ايران نقشي اساسي در معرفي توانمندي هاي روستاها ايفا خواهد كرد( راسخی، 1383) .
در زمينه توسعه فرهنگي، يكي ازمشكلات روستاها نداشتن دسترسي لازم به محصولات فرهنگي از جمله كتاب،نشريات، فيلم، مطبوعات و ساير مواد فرهنگي است. توسعه فناوري اطلاعات وارتباطات مي تواند دسترسي روستاييان را به اين محصولات بسيار تسهيل نمايدو نقش موثري در توسعه فرهنگي و ارتقاي آگاهي هاي اجتماعي، اقتصادي و سياسي آنها داشته باشد.
در مقولة توسعة فرهنگي كه ناظر بر نيازهاي غير مادي يا معنوي جامعه است اينترنت مي تواند تأثيراتي به غايت منفي يا به نهايت مثبت بر ساخت و بافت فرهنگي جامعه بگذارد . تعالي فرهنگ و كسب دانش و معارف بشري در يكسو و افتادن در ورطة بي هدفي، وقت كشي و گمراهي در سوي ديگر. در همين جا روشن مي شود كه اگر نتوانيم از قابليتهاي اينترنت بهرة كافي ببريم ، نتيجه اي جز ازخود بيگانگي و ابتذال فرهنگي را نبايد انتظار داشته باشيم( بارانی، قدسی رائی 1382) .
توسعه آموزش الکترونیکی در روستا دارای مزایای دیگری است که به نحوی در توسعه فرهنگی روستا ها موثر خواهند بود( خسروی، ابراهیمی 1382) .
- کاهش فقر: افزايش امكان دسترسي فقراي روستايي به اطلاعات، بهداشت و خدمات دولتي باعث افزايش كيفيت زندگي، افزايش قدرت تصميم گيري، توانمندسازي فقراي روستايي و در مجموع باعث توسعه روستاها مي گردد . در عين حال گسترش بدون توجه خاص به روستاها مي تواند اثرات مخربي بر توسعه ICTروستايي گذاشته و باعث افزايش فقر روستاييان شود.
- ارائه خدمات بهداشتی و درمانی: با توجه به گسترش روزافزون كاربرد تكنولوژي اطلاعات در عرصه پزشكي علم بکارگيري فنآوريهاي ارتباطي و مخابراتي در تبادل اطلاعات و ارائه خدمات پزشکي، کمک شاياني به ارتقاء کيفيت خدمات بهداشتي درماني و کاهش هزينه هاي مرتبط در نقاط دورافتاده می نماید.مشاوره هاي پزشکي از راه دور و همچنين ايجاد كلينيك هاي مخصوص در راستاي كاهش بيماريها، در مناطق دور افتاده و محروم در امر بهداشت و درمان کاملاً ضروري به نظر می رسند.
- خدمات در مدارس روستائی: استفاده از فناوريهاي نوين ارتباطي در فرآيند ياددهي، يادگيري و گسترش و تعميق سواد رايانه اي و اطلاعاتي دانش آموزان رسالت خطيري است که بر دوش دولت و بويژه آموزش و پرورش سنگيني مي کند. دستيابي به اين مهم زمينه ساز توسعه درون زا و پايدار کشور بوده و نظام آموزشي و تربيتي را متاثر خواهد کرد و از آنجائيکه بخش اعظم جمعيت کشور ما در روستاها زندگي مي کنند، عدم توجه به انتقال فناوري نوين به روستاها خسارات جبران ناپذيري را به دنبال مي آورد.
اشتغالزایی:ICT مي تواند از طريق تاسيس مراكز اطلاع رساني به ايجاد فرصتهاي شغلي كمك نمايد .تهيه بانك شاغلين ،بانك مشاغل،فهرست نيازمنديها و ارسال توانمنديهاي موجود افراد روستايي تحول بزرگي است كه ضمن كاهش هزينه هاي مسافرت مي توان اطلا عات شخصي را در اين نرم افزار وارد نمود وپس از چند روز در صورت وجود شغل مناسب ،به فرد متقاضي اطلاع رساني نمود .
- توسعه صنایع دستی: صنايع دستي يكي از شاخصه هاي توليدي ايران محسوب مي شود . اين هنر – صنعت با ارزش افزودة بسيار بالا و هزينة بسيار پائين و وجود نيروي انساني ماهر در داخل كشور كه عمدتاً روستايي هستند و با توجه بيشتر مسئولين، علاوه بر ارتقاء سطح زندگي مردم روستاها مي توانند ارز آوري بسيار بالايي براي ايران داشته باشند.
- توسعه روستایی و منابع طبیعی: فن آوري اطلاعات وارتباطات در توسعه اجتماعي و آموزش روستاييان مؤثر بوده وفعاليت هاي ارگانهاي ارتباطي مي تواند در ايجاد زمينه مناسب براي توسعه روستاها نقش به سزايي داشته باشد ولي ميزان اطلاع رساني فعلي كافي نبوده و لازم است در اين زمينه سرمايه گذاري بيشتري صورت گيرد. اطلاع رساني صحيح مي توانددر كاهش هزينه ها و افزايش درآمد كشاورزان نيز نقش به سزائي داشته باشد، از جمله عواملي كه هر ساله زيان های فراوانی به محصولات كشاورزي و عرصه هاي منابع طبيعي وارد مي كند، آفات و امراض مي باشند كه روش صحيح مبارزه با اين آفات مي تواند ميزان درآمد روستائيان را تا حدود زيادي بالا ببرد وانتظار مي رود كه اطلاع رساني در اين زمينه بسيار مؤثر باشد. امروزه بهره برداری بی برنامه از منابع طبیعی باعث شده است در بسیاری از مناطق کشور (مثل شمال ایران) با بحرانهای مختلفی مواجه شویم.
- افزایش درآمدهای گردشگری: جهانگردانی که از ایران دیدن میکنند اطلاع درست و سازمان یافته ای از آثار گرانقدری که در مناطق دور افتاده کشور موجود میباشد ندارند. فناوری اطلاعات و ارتباطات میتواند این مناطق دیدنی و سیاحتی را از طریق کانال های ارتباطی خود به گردشگران معرفی نماید.
فناوری اطلاعات و ارتباطات علاوه بر مواردی که در بالا به آنها اشاره کردیم میتواند در زمینه های دیگری از قبیل خدمات پست بانک در روستا ، آموزش از راه دور، کار آفرینی، مشاوره ، اطلاع رسانی و.... برای روستائیان مفید واقع شود.
انتخاب تکنولوژی مناسب روستایی
تکنولوژی روستایی باید مناسب حال همه افراد باشد، به طوری که تکنولوژی سازگار با ایده‌های از پیش تعیین شده باشد. ترویج زمانی در کار خود موفق است که به دانسته‌ها و عقاید مردم احترام بگذارد. زارعان اغلب افرادی منطقی هستند و برای انجام فعالیت‌هایشان دلایل منطقی دارند. البته مشکلات اقتصادی زارعان میتواند مانع پذیرش تکنولوژی باشد. ممکن است بتوان در جریان انتقال تکنولوژی، فرهنگ روستایی را تغییر داد، اما تغییر فرهنگ زیر بنایی شامل سنن و عقاید، در کوتاه‌مدت مقدور نخواهد بود، لذا تکنولوژی باید با فرهنگ مردم مطابقت کند. بیشتر پروژه‌های توسعه روستایی به علت عدم تشخیص نیاز مردم و صحبت نکردن با آنها شکست می‌خورد.[12]
ICT چگونه میتواند به رشد و توسعه روستاها کمک کند؟
1- کمک رسانی به مسئولان محلی برای تصمیم گیریهای مناسب:
الف) مقابله با حوادث و وقایع طبیعی و مبارزه با آنها و تصمیم گیریهای مناسب با توجه به آمارها و اطلاعات در دسترس مسئولین
ب) داشتن اطلاعات و آمارهای مربوط به آفت‌ها و بلایای مزارع و دامداران و تصمیمات مربوط به وزارت بهداشت
ج) تصمیمات پیرامون مقابله با بیماریهای موجود در مناطق دورافتاده با داشتن اطلاعات دقیقتر، بهتر صورت می‌گیرد.
د) آمارهای دقیق محلی پیرامون منابع طبیعی میتواند به سیاست‌های دولت در این رابطه کمک کند.
هـ) وابستگی مراجع محلی به مراکز و ارگانهای پایتخت برای اخذ تصمیمات محلی کمتر می‌شود.
و) یکپارچه سازی و هماهنگ نمودن ارگانهای دولتی محلی پیرامون تصمیمات اتخاذ شده برای رفع مشکلات و معضلات روستائیان.
ز) جلب جهانگردان و توسعه صنعت توریسم و کمک به مسئولین جهت انتخاب سیاست‌های مناسبت در این رابطه
2- توسعه و بهینه سازی خدمات رسانی به روستائیان
الف) دریافت خدمات دولتی ارائه شده و انجام مراحل اداری مختلف توسط روستائیان از طریق شبکه‌های ایجاد شده.
ب) ایجاد شبکه‌های تبادل محصولات کشاورزی که می‌توانند محلی، منطقه‌ای یا کشوری باشند.
ج) خدمات بهداشتی توسط شبکه‌های ایجاد شده در این زمینه میتواند در اختیار روستائیان قرار گیرد.
د) خدمات و شبکه‌های مربوط جهت دادن تسهیلات لازم به روستائیان برای فروش صنایع دستی و خانگی در مناطق دورافتاده
هـ) خدمات آموزش از راه دور و آموزش روستائیان و سواد آموزی از طریق بسترهای ICT.
و) امکان خرید محصولات و ابزار مختلف از مراکز دوردست از طریق اینترنت و عدم نیاز برای مراجعه به آن مراکز.
ز) ارائه خدمات فرهنگی از طریق مراجع ذیصلاح با استفاده از امکانات ارتباطی مثل ارتباط با مراجع و مراکز فرهنگی موجود در شهرها.
ح) امکان ارتباط صوتی و تصویری و پستی با مناطق دور دست.
ط) ارتباط کشاورزان با مراکز خدمات کشاورزی و ارگانهای مربوط و صنف‌های کشاورزی
ی) ایجاد سازمانها و تشکیلات اینترنتی که اعضای آن می‌توانند حضور فیزیکی نداشته باشند.
3- اطلاع رسانی به روستائیان و شرکت دادن آنها در تصمیم گیری‌ها:
الف) دسترسی روستائیان به اطلاعات و نتایج تحقیقات مربوط به کشاورزی، دامداری و ارتقاء فنی مراحل کاشت، داشت و برداشت
ب) دسترسی روستائیان به اطلاعات بازارهای مناسب جهت فروش محصولات کشاورزی و دامداری.
ج) ایجاد شبکه‌های داده‌ای و ارتباطی بین روستائیان و کشاورزان و اطلاع رسانی پیرامون مسائل سایر مراکز و بخش‌های کشور
د) آشنایی جوانان روستایی با کامپیوتر و دسترسی به امکاناتی که در اختیار جوانان شهری است.
هـ) تشکیل کتابخانه‌های مجازی و استفاده روستائیان از امکانات آن.
و) اطلاع رسانی به مراکز محلی پیرامون ایجاد امکاناتی برای جلب توریست.
ز) امکان نظرخواهی و رأی گیریهای محلی در روستاهای کشور.
ح) بالا بردن نقش روستائیان در اتخاذ تصمیمات مربوط به آنها.
ط) با خبر شدن روستائیان از اخبار هواشناسی
ی) آموزش زنان روستائی در زمینه‌های مختلف از جمله بهداشتی که اهمیت زیادی در روستاها دارد.
چالش‌هاو تنگنا های توسعه ICT روستایی
اگر بخواهیم چالش‌های اساسی که توسعه ICT روستایی با آنها مواجه است را مورد بررسی قرار دهیم می‌توانیم به موارد ذیل اشاره نمائیم( موحد محمدی ، 1381).
1- اطلاعات ناکافی مردم از مزایای فناوری اطلاعات و ارتباطات.
2- کمبود امکانات ارتباطی و عدم دسترسی روستائیان به کامپیوتر و وسایل مورد نیاز ( با توجه به هزینه بالای تهیه این امکانات). تمام تلاش‌ها و حركت‌هاي دولتي و خصوصي در ارتباط با آموزش الكترونيك در روستاها، در صورتي به نتايج مثبت و مثمر ثمري مي‌رسد كه زير ساخت و امكانات اوليه اين‌كار در سراسر كشور موجود باشد.
اين يك حقيقت است كه هنوز بسياري از روستاهاي كشور از حداقل امكانات لازم براي زندگي محرومند. به نظر مي‌رسد در روستايي كه ساكنان آن براي برآورده كردن نيازهاي اساسي خود از قبيل آب آشاميدني، غذا، پوشاك و ... مشكل دارند، سخن گفتن از آموزش الكترونيك گزافه گويي باشد. در حال حاضر تعدادی از روستاهاي كشور از داشتن خط تلفن ثابت و حتي نعمت برق محرومند و تا فكري اساسي در اين‌گونه موارد نشود، امكان اجراي آموزشهاي الكترونيك غير ممكن است(شفیعی، 1387) .
اين حقيقت هم مورد پذيرش عموم است كه فقط زماني مي‌توان از آموزش الكترونيك به خوبي استفاده كرد كه فراگيران و معلمان دسترسي ساده و منظم به كامپيوتر همراه با اتصال به شبكه داشته باشند. اين مشكل در مناطق شهري كشورهاي پيشرفته وجود ندارد، اما در مناطق روستايي و حاشيه شهري وجود دارد(احدیان، 1382).
3- مشکل زبان و عدم تطابق زبان کاربر و اکثر سایت‌های شبکه اینترنتی: به غیر از این مشکل، که جنبه عمومی در جهان دارد مشکل بی سوادی و بیگانگی برخی روستائیان حتی با زبان فارسی نیز مطرح می‌گردد. راه حل این مشکل میتواند ایجاد شبکه‌هایی به زبان محلی باشد مثل مدل کوت میل[13] یا حتی سوادآموزی و آموزش از طریق شبکه‌های خاص آموزش الکترونیکی. از طریق ایجاد زبانهای تصویری نیز امکان ارتباط بیسوادان به اینترنت را می‌توان فراهم کرد.
4- کمبود نرم افزارهای جامع و مناسب به زبان فارسی.
5- عدم وجود یا کامل نبودن سایت‌های مربوط به ارگانهای دولتی.
6- نبود انگیزه کافی برای استفاده از اینترنت و اطلاعات موجود در شبکه‌های مختلف برای روستائیان (معضل فرهنگی).
7- ارتباط دادن امکانات و اطلاعات موجود با مراکز اینترنتی.
8- قدیمی بودن خطوط ارتباط تلفنی روستاها و مناطق دوردست.
9- نبود نیروی متخصص محلی که بتواند راهنمایی‌های لازم را انجام دهد. در این خصوص از هم اکنون آموزش حضوری و مجازی بعضی از افراد خاص باید در دستور کار دولت باشد و در برنامه توسعه چهارم روی آن سرمایه گذاری شود.
10- کافی نبودن منابع مالی اختصاص یافته و کمبود انگیزة اساسی برای بخش خصوصی در سرمایه‌گذاری در این پروژه‌ها.
11-مقاومت در مقابل تغيير: چون تكنولوژي تغييرات بزرگي در طريقه طراحي و اجراي آموزش به همراه دارد، مقاومت خيلي زيادي در ميان افراد و سازمانها ايجاد كرده است. دلايل مقاومت در مقابل تغيير متنوع مي‌باشد مانند: ترس از ناشناخته‌ها، نياز به تلاش در يادگيري موضوعات جديد، از دست رفتن قدرت و پرستيژ به علت تغيير نقش‌ها، و مخالفت با عقايد جديد.
12- تأثير منفی بر بافت و زندگي روستا: قطعاً حضور فناوري اطلاعات و ارتباطات در روستاها, بافت روستايي را تحت تأثير قرار مي‌دهد و شكل بعضي از خانواده‌ها را ممكن است تحت تأثير قرار دهد. چون قابليت پذيرش در روستاها كمتر است, حضور اين فناوري امكان دارد شرايط بحراني را ايجاد كند. همچنين ممكن است وقتي سطح اطلاعات روستاييان بالا مي‌رود از كار كشاورزي دست بكشند و به شغل‌هاي غير توليدي و يا كاذب روي آورند كه اين مشكل به خصوص در بين جوان‌هاي روستايي بيشتر ممكن است اتفاق بيفتد.
عوارض عدم گسترش ICT در روستاها بسیار زیاد می‌باشند که در ذیل به چند مورد پرداخته شده است.
1- افزایش مهاجرت روستائیان: مبارزه با مهاجرت روستائیان به شهرها، ادامه دارد و راهکارهای گذشته سودمند نبوده است. در صورتیکه اقدامی اساسی صورت نگیرد، این روند ادامه پیدا خواهد کرد و صنعت کشاورزی و دامداری دچار مشکل اساسی خواهد شد. در بسیاری از نمونه‌های بررسی شده در جهان دیده می‌شود که آشنایی جوانان مستعد روستایی با ICT توانسته است نیروهای خبره‌ای تحویل جامعه و ارگانهای مختلف بدهد و همچنین فرصت‌های شغلی متفاوتی در شبکه‌های مختلف مطرح گردد که روستائیان بهره‌مند شوند( ژان، 1369)
2- تخریب منابع طبیعی: امروزه بهره‌برداری بی‌برنامه از منابع طبیعی باعث شده است در بسیاری از مناطق کشور (مثل شمال ایران) با بحرانهای مختلفی مواجه شویم.
3- کاهش درآمدهای گردشگری: جهانگردانی که از ایران دیدن میکنند اطلاع درست و سازمان یافته‌ای از آثار گرانقدری که در مناطق دور افتاده کشور موجود میباشد ندارند.
نتیجه‌گیری
در زمینه استفاده از آموزش الكترونیك درروستاها, ما در ابتدای راهی بسیار طولانی قرار داریم؛ اما آنچه مسلم است این است كه رسیدن به آن دور از دسترس نیست. دولت و دیگر دستگاه‌های ذیربط باید با برنامه‌ریزی و به صورت اصولی در زمینه ورود اینترنت به روستاها بیشتر تلاش كنند. متاْسفانه بیشتر برنامه‌ریزی‌هایی كه در حال حاضر در كشور ما صورت می‌گیرد, كوتاه مدت و مقطعی است. ما باید با دید وسیع‌تری به این موضوع بنگریم و حداقل دارای یك چشم انداز بیست ساله در مورد فناوری اطلاعات و ارتباطات روستایی داشته باشیم. اگر قرار است زیرساخت شبكه مخابراتی بازسازی واصلاح شود و یا توسعه پیدا كند، باید روستاها هم مدنظر باشند و به اتصال آنها به شبكه مخابراتی كشور توجه نمود. برای اولین گام می‌توان با روستاهایی كه دارای خط تلفن ثابت هستند شروع كرد. باید هر روستایی كه یك خط تلفن ثابت دارد، دارای یك پایگاه اینترنتی باشد تا روستائیان و كشاورزان بتوانند از آن استفاده كنند. توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات و كشاندن آن به روستا نیاز به سرمایه گذاری دارد. دولت باید به طور مشخص بودجه و سرمایه‌ای را برای تجهیز روستاهای كشور به این فناوری اختصاص دهد و از مشاركت بخش‌های خصوصی نیز استفاده كند. خوشبختانه در زمینه فناوری اطلاعات وارتباطات, بخش خصوصی كشور فعالیتهای خوبی دارد. دولت با حمایت از این بخش و تشویق سرمایه‌گذاران به مشاركت در طرح‌های ملی و منطقه‌ای در زمینه فناوری اطلاعات و ارتباطات در روستا و حل مشكلاتی كه پیش روی حضور بخش خصوصی در این زمینه وجود دارد, میتواند گام مهمی در توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات بردارد. برای كسب تجربه و گرفتن نتیجه بهتر, لازم است كه ابتدا در سطوح كوچك, آموزش الكترونیك(اینترنت، وبلاگ،چت و...) در یك یا چند روستا به صورت آزمایشی اجرا شده و نتایج آن بررسی شود. در مورد آموزش الكترونیك و ورود فناوری اطلاعات و ارتباطات به روستاها باید با برنامه‌ریزی و آینده‌نگری عمل نمود. به‌طور كلی، می‌توان گفت كه آموزش الكترونیك سیاست توسعه آموزش در جهان توسعه یافته است. باید توجه داشت كه بسیاری نكات ناشناخته در این نوع آموزش وجود دارد كه باید با دقت آنها را شناخت و از پتانسیل‌های آن به خصوص در جهت آموزش روستاییان كشور استفاده نمود. چهارمین موج تغییر در تاریخ بشر عصر مجازی خواهد بود. مشکلات گذر از موج سوم به موج چهارم مربوط به مسائل فرهنگی، طبیعت بشر که در مقابل تغییرات جدید مقاومت می‌نماید، محدودیتهای نرم‌افزاری و سخت‌افزاری میباشد که باید با درایت و تلاش مداوم حل شود.در توسعه مراکز خدمات کاربردی فناوری اطلاعات و ارتباطات روستایی باید به گونه‌ای عمل شود که ساختارهای سنتی و فرهنگ بومی آنها با مشکلی مواجه نشود. بستگی به نوع نیاز روستاها باید کاربردهای خاص تولید و توسعه ICT در روستاها همراه با کاربرد باشد. در اولین قدم آموزش روستائیان با رایانه و اینترنت مورد نظر است تا بتوانند با خدمات فناوری اطلاعات و ارتباطات و تاثیر آن در زندگی اقتصادیشان آشنا شوند. در مراحل بعد, آموزشهای تخصصی در مورد زراعت، دام و صنایع دستی میتواند در نظر گرفته شود .در عين حال فناوري اطلاعات، امكان حفظ و گسترش خرده فرهنگ‌ها را نيز از طريق شبكه مهيا مي‌سازد و اين رخداد خوبي است كه با دورانديشي مي‌توان در جهت بين‌المللي‌سازي فرهنگ‌ها از آن بهره گرفت.
پیشنهادات
1 - توسعة فن اوري اطلاعات و ارتباطات در روستاها نبايد صرفاً بر تفكرات و تصورات برنامه ريزاني بنا گردد كه شهري كردن روستاها را در تفكر خود دارند. از اينرو لازم است ضرورتها و نيازهاي مرتبط با توسعة اين فناوري در روستاها بخوبي شناسايي شده و بر اساس رايزني هاي مكرر و پيوسته با خود روستاييان اولويت بندي گردد .
2- مفاهيم مشورت و مشاركت با روستاييان بسيار جدي تلقي شود. از اينرو زيرساختهاي سخت افزاري و نرم افزاري به نحوي طراحي و كارگرداني شود كه امكان اطلاع رساني برنامه هاي توسعه روستايي به روستاييان و نقد اين برنامه ها از سوي آنان فراهم گردد . طراحي سايتهاي گفتگو و اظهار نظر (وبلاگها ) براي موضوعات متعدد مربوط به روستا و روستاييان و جمع بندي آراء و نظريات ارائه شده توسط گروهي متشكل از روستاييان و كارشناسان آشنا به روستا مي تواند نقطة آغازي براي عملي كردن اين ايده محسوب شود.
3- فناوري اطلاعات و ارتباطات روستايي بايستي « كسب معرفت يشتر دربارة خويشتن، محيط زندگي و حرف ومشاغل مربوطه» را هدف قرار داده و روستاييان را قادر سازد تا از اطلاعات و دانش ديگران جهت تقويت تفكر و خلاقيت بهره گيرند . بدينسان فناوري اطلاعات خواهد توانست تكامل و تعالي شخصيت كاربران را بدنبال داشته و بر تعداد نخبگان روستايي بيفزايد.
4- فناوري اطلاعات و ارتباطات در روستاها بر استفادة پايدار و درخور از منابع، امكانات و ظرفيتهاي شناخته شده و ناشناختة روستا و روستاييان متمركز گردد.
5- بستر سازي فرهنگي برای استفاده از امکانات آموزش مجازی با تغیر نگرشها در جوامع روستائی كه بدون شك يكي از مهمترين اركان توسعه اطلاعاتي است.
6- ايجاد امكان دسترسي پيوسته به انواع اطلا عات ،انجام امور پستي و موا صلات صوتي وتصويري هماهنگي طرح هاي ملي به منظور آموزش نيروي انساني و تقويت درك عمومي.
7- آموزش عمومي استفاده از اينترنت .
8- پيش بيني و ارائه اعتبارات ويژه برا ي افزا يش انگيزه سرما يه گذار ي بخش خصوصي در ارائه خدمات به روستائيان، واز سوي ديگر تخصيص تسهيلات ويژه به دختران و زنان روستا يي براي خريد تجهيزات مورد نياز و حضور در دوره هاي آموزشي از ديگر ضروريات است.
9- ایجاد واحد های رشد و استقرار آنها در مناطق روستائی . این واحدها توسط پارک های علم و فناوری ایجاد می شوند . رسالت اصلی واحد های رشد بومی سازی مدیریت توسعه در مناطق روستائی می باشد.
10- اطلاع رسانی به روستائیان و شرکت دادن آنها در تصمیم گیری‌ها از جمله دسترسی روستائیان به اطلاعات بازارهای مناسب جهت فروش محصولات کشاورزی و دامداریو دسترسی روستائیان به اطلاعات و نتایج تحقیقات مربوط به کشاورزی،
11- تشکیل کتابخانه‌های مجازی، کتاب های الکترونیکی، برنامه درسی الکترونیکی، آزمایشگاه مجازی برای استفاده روستائیان ازامکانات آنها .
12- پرورش نیروی انسانی متخصص آموزش مجازی در روستاها
13- در روستاها در زمینه پرورش نیروی انسانی متخصص آموزش مجازی و پذیرش تغیر و نوآوری به جای مقابله با تغیرات، فرهنگ سازی صورت گیرد.
14- در کنار حفظ و نگهداري هويت فرهنگي و نظام ارزش معنوي جامعه خويش به فرهنگ های جوامع دیگر احترام گذاشته شود.
منابع
1- موحد محمدي، حمید(1381).نقش شبكه اطلاع رساني اينترنت و وب در فعاليت‌هاي آموزشي- پژوهشي دانشجويان تحصيلات تكميلي دانشكده‌هاي كشاورزي. رساله دكترا، دانشكده كشاورزي، دانشگاه تهران.
2- حسن زاده ،علي و معمار نژاد ، عباس(1382). جايگاه ونقش فناوري اطلا عات و ارتبا طات در ايجاد فر صتهاي جديد شغلي . مجمو عه مقالات اولين همايش بررسي مو لفه هاي مديريت و اقتصاد بر اشتغال ، تهران ، صفحه، ٧٥ ، آذر2 ١٣٨
3- سليمي، الهام و سليمي، سهيلا ( ١٣٨٢ ). يادگيري براي پركردن شكاف ديجيتالي..
4- احديان، محمد(1382). مقدمات تكنولوژي آموزشي. چاپ بيست و پنجم، تهران، نشر و تبليغ بشري
5- شفیعی، حامد(1387). روستا های هزاره سوم . مقاله بر گرفته از کتاب روستاهای هزاره سوم ( مولفان: علی اکبر جلالی، سعید روحانی و محمد امین زارع ،1387) .
6- علوی، پرویز؛ نظر پور،محمدنقی؛ عباسی، ابراهیم(1383). دولت پهلوی و توسعه اقتصادی . تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی 1383
7- راسخی، بهروز(1383) . قابلیت های کاربرد فناوری اطلاعات و ارتباطات به منظور توسعه نیروی انسانی در بخش روستائی.
8- سید عباس رضوی، مترجم (1386). کتاب مباحث نوین در فناوری آموزشی.
9- افضل نیا، دکتر محمد رضا(1384). طراحی و آشنائی با مراکز مواد و منابع یادگیری. تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها ( سمت)، جاپ اول ، تابستان 1384.
10- جلالی، علی اکبر؛ عباسی، محمد علی؛ حسینی، سید اسحاق(1387). اولین مرکز جامع خدمات کاربردی فناوری اطلاعات روستائی- روستای قرن آباد.
11- نجفی،مژگان(1386) . تجارب آموزش الکترونیک در ایران و جهان.
12- داوودی ممقانی، مهرانگیز (1389). بررسی مولفه های آموزش مجازی و امکان سنجی پیاده سازی این آموزش در دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه الزهرا(ع). پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه الزهرا ،تهران
13- خسروي، محبوبه وابراهيمي، زهرا(1382).آموزش الكترونيكي در روستا. مقاله ارائه شده در همايش كاربرد فناوري اطلاعات و ارتباطات در روستا و پژوهشكده الكترونيك دانشگاه علم و صنعت، تهران.
14- بليو، بروو؛ استوت، وژ؛ دوژونج، ژ. اُ (1382). به سوي يادگيري برخط «الكترونيكي». ( فریده مشایخ و عباس بازرگان ، مترجمان) . تهران: انتشارات آگاه
15- حسینی، محمود(1388) . آموزش الکترونیک چاره توسعه اموزش. قابل دسترس در سایت: www.mahmoudhosseni.com
16- پور آتشی، مهتاب(بی تا). آموزش الكترونیك و كاربردهای آن در كشاورزی . قابل دسترس در: www.ofoog.com/learnhng.htm
17- نجابي، علیرضاو زيبايي، مهدی(بی تا).الگوي نوين انتقال دانش. قابل دسترس در:
www.imi.ir/tadbir/tadbir-129/article-129/2.asp
18- ضیائی پور حمید(1386).اینترنت در ایران. قابل دسترس در http://www.reporter.ir/archives/86/9/005356.php
19- بنی مهد، سید ابراهیم(بی تا). آموزش مجازی «E- Learning » .قابل دسترس در سایت: www.amouzeshtv .ir
20- گروه نرم افزاری تکنو سافت(1382). آموزش الکترونیکی نمودی از رویکرد های نوین به آموزش و یاد گیری . قابل دسترس در سایت: www.Meykade.com
21- «گفت و گو با دكتر علي اكبر جلالي دبير همايش كاربرد فناوري اطلاعات در روستا»، قابل دسترس در: http://iritn.com/?action=show&type=new&id=954
22-E-learning? Or learning with ICT"?, [On-line]. available: www.eep.edu.org/innovation-profile/innprof.72.htm
23- Franz, C. “Techniques to help e- learning”. [On-line]. available: www.appearfirst.com/selfimprovement/self- 211.html
24- Tabesh. M, Arabian. M.A., Javaheri. H, & Jalali .A.
25- “What is e-learning?”. [On-line]. available:
www.asiaelearning.net/content/aboutel
[1]- Digital divide
[2] - Information & communication technology یا ICT
[3] - Ernest fras and others
[4] - Sara ment
[5] - Ragers
[6] - Helts and others
[7] - Vidmaer
- [8]e- learning
[9] - Web Based Training
[10] - Online
[11] - micel todarow
[12] - منبع : pdf.p30lords.com
[13] - cowtmail
آموزش مجازی و تاثیر آن بر توسعه فرهنگی روستاها
پاسخ با نقل قول
