آفتاب گردان ریشه مستقیم و توسعه یافته ای دارد که پتانسیل نفوذ آن در خاک
به سه متر می رسد.
پهنک برگهای که در معرض نور است همراه با خورشید تغییر جهت داده و
همواره به حالت تقریباً عمود بر اشعه آفتاب قرار می گیرد . پهنک برگ
هنگام صبح بسوی شرق ،‌ هنگام غروب بطرف غرب و ظهر رو به بالا می
باشد


آفتابگردان
خصوصیات گیاهی: آفتابگردان با نام علمی Helianthus annuus L . گیاهی است یکساله از تیره مرکبه Compositae که بصورت بوته ای استوار رشد می کند . طول دوره رشد آفتابگردان بسته به رقم و کلیه عوامل محیطی از 90 تا 150 روز می باشد .
آفتابگردان ریشه مستقیم و توسعه یافته ای دارد که پتانسیل نفوذ آن در خاک به سه متر می رسد
پهنک برگهای که در معرض نور است همراه با خورشید تغییر جهت داده و همواره به حالت تقریباً عمود بر اشعه آفتاب قرار می گیرد . پهنک برگ هنگام صبح بسوی شرق ،‌هنگام غروب بطرف غرب و ظهر رو به بالا می باشد
گل آذین آفتابگردان طبق یا کپه ای است .
لقاح به دلیل اینکه پرچمها زودتر بلوغ می یابد غالباً از نوع دگرگشنی است .
میوه آفتابگردان نوعی فندقه است که در اینجا با دانه مترادف گرفته می شود .
رنگ دانه از سفید تا سیاه با خاکستری خط دار و بسته به رقم تغییر می کند .
هر چه درصد وزنی پوسته کمتر باشد درصد وزنی روغن بیشتر خواهد بود .
سازگاری: آفتابگردان از نظر عکس العمل نسبت به طول روز بی تفاوت بشمار می رود ولی به نور فراوان نیاز دارد .
آفتابگردان ریشه توسعه یافته ای دارد که گیاه را به خشکی مقاوم می سازد ، مشروط بر آنکه خاک عمیق بوده و تراکم و ساختمان خاک محدود کننده رشد ریشه نباشد .
آفتابگردان به شوری خاک نسبتاً مقاوم است و در محدوده ای از اسیدیتیه خنثی رشد خوبی دارد
تناوب زراعی:موقعیت آفتابگردان در تناوب زراعی مشابه ذرت است و معمولاً بعد از بقولات علوفه ای بعنوان اولین یا دومین محصول وجینی کاشته می شود ، در صورت وجود و گسترش بیماریهای ریشه ای نبایستی با گیاهانی مانند نخود ، چغندر قند و سیب زمینی که بیماریهای ریشه ای مشابه دارد در تناوب قرار گیرد . مثالهایی از تناوب آن در شرایط آبیاری بشرح زیر است .
علوفه چند ساله ـ پنبه ـ آفتابگردان ـ گندم ـ جو ـ آیش ـ شبدر ـ آفتابگردان ـ گندم ـ جو
کود شیمیایی: تولید هر تن دانه آفتابگردان موجب خروج 40 تا 60 کیلو ازت ، 15 تا 33 کیلو اکسید فسفر( p2o5) و 75 تا 120 کیلو اکسید پتاسیم (K2o) از خاک می گردد .
معمولاً ثلث تا نصب کود از ته را قبل از کاشت و بقیه را همراه با آخرین وجین مکانیزه به خاک اضافه و بلافاصله آبیاری می کنند .
تاریخ کاشت: حداقل حرارت لازم برای جوانه زدن بذر آفتابگردان حدود 8 تا 10 درجه سانتیگراد در خاک است . معمولاً این حرارتها در خاک با رسیدن میانگین شبانه روزی حرارت هوا به 10 تا 15 درجه سانتیگراد تأمین می گردد .
کنترل علفهای هرز: کنترل علفهای هرز با استفاده از علف کشها بسیار مطلوبست . از علف کشهایی که بصورت قبل از کاشت جهت کنترل بذر علفهای هرز مختلف در آفتابگردان قابل مصرف است می توان اپتام (Eptam) و تریفلور الین Ttifluralin را مورد اشاره قرار داد . این علف کشها را می توان قبل از پشته بندی روی خاک پاشید ، با دیسک تا عمق 10 سانتی متری با خاک مخلوط و سپس پشته بندی کرد . میزان مصرف اپتام 4 تا 5 لیتر از مولسیون 75 درصد و میزان مصرف تریفلورالین حدود 2/1 لیتر در خاکهای سبک ، 8/1 لیتر در خاکهای متوسط و 4/2 لیتر در خاکهای سنگین از امولسین 48 درصد می باشد .
بسیاری از حشرات می توانند محصولات آفتابگردان را کاهش دهند ، به طوری که فقط 4 نوع حشره هستند که به اندازه کافی خسارات اقتصادی به آفتابگردانها می رسانند :
· پروانه رنگی ماده
· لارو کرم
· سوسک آفتابگردان
· مگس آفتابگردان
· شپشک بذر آفتابگردان
· خرمگس آفتابگردان
· شپک های ساقه آفتابگردان
· کرم جوانه آفتابگردان
از بیماریهای مهم آفتابگردان در ایران می توان سفیدک داخلی وزنگ آفتابگردان را نام برد . عامل بیماری سفیدک داخلی قارچی است بنام Plasmopora helianthi که بوسیله خاک و بذر آلوده انتقال ،‌از طریق ریشه به نبات سرایت و بحال سیستمیک در می آید . مبارزه با این بیماری انتخاب بذر غیر آلوده ، ضد عفونی بذر با سموم قارچ کش مانند گرانوزان یا مرکوران به میزان 2 در هزار ، تناوب زراعی ، کندن و سوزاندن بقایای گیاهی آلوده و کشت ارقام مقاوم انجام پذیر است .
عامل بیماری زنگ آفتابگردان قارچی است بنام Puccinia helianthi رشد و نمو این قارچ سب پیدایش لکه های برچسته و پراکنده ای به رنگ قهوه ای تیره در پشت برگها می گردد که در نهایت منجر به رد شدن و ریزش برگها می شود . مهمترین راه مقابله با این بیماری استفاده از ارقام مقاوم است .
سمپاشی محصول با گل گوگرد یا ترکیبات قارچ کش دیگر در صورت اقتصادی بودن مؤثر است .
برداشت:رسیدگی دانه ها بتدریج و از خارج طبق آغاز و بسمت داخل ادامه می یابد . برداشت زود هنگام موجب افت عملکرد و تأخیر در برداشت موجب ریزش و افزایش خسارت پرندگان ، بخصوص گنجشک می گردد . بطور کلی ، برداشت هنگامی انجام می شود که پشت طبق به رنگ زرد مایل به قهوه ای درآمده و برگکهای کناری طبق قهوه ای شده باشد .
موارد استفاده: دو مصرف اصلی دانه آفتابگردان بصورت روغن گیری و مصرف آجیلی است. انواع آجیلی دانه درشت تری نسبت به انواع روغنی داشته و حدود 25 تا 20 در صد روغن دارد . میزان پروتئین دانه در آفتابگردان حدود 17 درصد است .
ظاهراً هر چه دوران رسیدگی دانه با هوای خنک تری روبرو گردد بر درصد اکسید چرب اشباع لینولائیک در روغن اضافه می شود و بر ارزش غذایی آن افزوده می گردد .
ساقه آفتابگردان فیبر زیادی داشته و در صنعت کاغذ سازی و تهیه سلولز مصرف دارد . ساقه از نظر ازت ، کلسیم و پتاسیم نیز غنی است و اضافه کردن آن به خاک موجب افزایش ماده آلی و حاصلخیزی خاک می گردد .
ذخیره سازی
بذر آفتابگردان محل مناسبی برای ذخیره میزان 5/9 درصد یا کمتر رطوبت است. دانه هایی که محتوی 10 تا 12 درصد رطوبت هستند را می توان در انبارکهایی با هوادهی ذخیره کرد . هر دانه حاوی دارای بیش از 12 درصد رطوبت نیاز به خشک کردن دارد . دانه های آفتابگردان روغنی را می توان در دمای 71 -140 درجه سانتیگراد خشک کرد . اما گونه های آجیلی ممکن است دراین دما دچار سوختگی یا چروک خوردگی شوند . دانه های آفتابگردان باید قبل از انبار کردن خنک شوند ، حتی دانه های با 5/8 درصد رطوبت اگر در گرما انبار شوند احتمال فساد دارند.
بازار و تجارت جهانی
بزرگترین صادرات تجاری شامل ایالت متحده آمریکا و تعدادی از کشورهای اروپایی است . نوع روغنی آفتابگردان که در Monitoba می روید یا برای روغن گیری و یا جهت خوراک پرندگان خانگی به کار می رود . در Monitoba لوازم و ابزار خرد ( له) کردن موجود نمی باشد بدین گونه هر تولید دانه روغنی آفتابگردان یا در Monitoba جهت خوراک پرندگان به کار می رود و یا به طور خام به ایالت متحده جهت خرد کردن صادر میگردد . به هرحال ساخت آفتابگردان به طور بومی متعلق به Monitoba است و در همانجا دانه ها براساس اندازه دسته بندی و ذخیره می شوند . دانه های بزرگ نوعی پاداش محصول تولید هستند. نوع مخلوط آفتابگردان یا مصرف خانگی داشته و یا فروش جهانی دارد.