نویسنده : شعبانعلی جباری
كلمات كليدي : سازمان، سازمان كنفرانس اسلامي، كشورهاي اسلامي، دادگاه بين المللي عدل اسلامي
 <> سازمان كنفرانس اسلامي

در خطّۀ كشورهاي عربي اسلامي كه از سواحل آفريقاي شمالي در اقيانونس اطلس تا شرق اندنوزی امتداد دارد، وجود بيش از يك ميليارد مسلمان در اين كشورها، لزوم اين سازمان و بحث از صلاحيت‌ها و اركان آن را ضروري مي‌سازد چرا كه اين سازمان مبناي همبستگي در بين كشورهاي اسلامي است.
فكر اوليه تشكيل اين سازمان را مي‌توان در دهۀ1950 جستجو كرد چرا كه از طرفي رژيم پهلوي درصدد تحكيم موقعيت خود در منطقه خاورميانه به عنوان كمربند حفاظتي در برابر كمونيزم بود و از طرفي سياست عربستان سعودي در مقابله با تز وحدت عربی ناصريسم، فكر تشكيل چنين اتحاديه‌اي را بيش از پيش گسترش داد.

اعضاي سازمان:
سازمان كنفرانس اسلامي داراي 56 عضو مي‌باشد كه از لحاظ جغرافيايي به سه گروه آسيايي و آفريقايي و عرب تقسيم مي‌شوند كه عبارتند از:
كشورهاي آسيايي: كه شامل 12 كشور مي‌باشد: جمهوري آذربايجان، افغانستان، اندونزي، ايران، برونئي، بنگلادش، پاكستان، تاجيكستان، تركمنستان، قرقيزستان، تركيه و مالزي.
گروههاي آفريقايي: كه شامل 17 كشور مي‌باشد كه عبارتند از: اوگاندا، بوركنيافاسو، توگو، چاد، تانزانيا، سنگال، سيرالئون، كامرون، كومور، گابن، گامبيا، گينۀ بيسائو، مالديو، مالي، موريتاني، موزامبيك، نيجر و نيجريه.
گروه كشورهاي عربي: كه شامل 21 كشور مي‌باشد كه عبارتند از: اردن، الجزاير، امارات متحد عربي، بحرين، تونس، جيبوتي، سودان، سوريه، سومالي، عراق، عربستان سعودي، عمان، دولت فلسطين، قطر، كويت، لبنان، ليبي، مراكش، مصر، مورتياني و يمن. كشور آلباني تنها كشور اروپايي است كه در سال 1993 به سازمان كنفرانس اسلامي ملحق شد. و سورنيام از قارۀ آمريكا نيز در سال 1996 به سازمان كنفرانس اسلامي پيوسته است.
اركان سازمان:
ساختار اين سازمان نسبت به سازمان‌هاي ديگر ساده است و ركن عالي آن، پادشاهان و رؤساي كشورها و سران دولت‌هاست كه هر سه سال يكبار در پايتخت يكي از كشورهاي عضو سازمان برگزار مي‌شود. علاوه بر اجلاس كشورهاي اسلامي، يك اجلاس ديگري توسط وزراي خارجه كشورهاي اسلامي هر سال يكبار و در صورت لزوم چند بار تشكيل مي‌گردد.
دبیرخانه:
يكي از اركان اين سازمان دبيرخانه سازمان است كه مسئوليت پيگيري و اجراي تصميمات متخذه در كنفرانس سران و اجلاس وزراي خارجه را برعهده دارد. دبير كل اين سازمان، به عنوان رئيس دبيرخانه كه با اكثريت آراء و به مدت 4 سال انتخاب مي‌شود.
مقر دبيرخانه بر اساس منشور كنفرانس اسلامي، شهر بيت المقدس مي‌باشد و تا زمان رفع اشغال صهيونيست‌ها، جدّه به طور موفت مقر دبيرخانه مي‌باشد.
دادگاه بین المللی عدل اسلامی:
در اجلاس پنجم سران كنفرانس اسلامي در كويت 1987، با تصويب قطعنامه‌اي، دادگاه بين‌المللي عدل اسلامي، نيز يكي از اركان اين سازمان، اعلام شد. كه مقر آن در كويت و متشكل از 7 قاضی براي مدت 4 سال مي‌باشد كه حوزۀ اقتدار آن در مورد مسائلي كه دولتهای عضو متفقاً به دادگاه احاله داده باشند و مسائلي كه در معاهدات لازم الأجرا مطرح مي‌شود و تفسير معاهدات دو یا چند جانبه و تحقيق در هر موضوعي از موضوعات حقوق بين‌الملل و تحقيق در مورد واقعه‌اي كه موجب تزلزل در تعهدات بين‌المللي است. اگر چه عملاً اين نهاد رسميت نيافته است.
كميته‌هاي تخصصي سازمان:
برای پیگیری و اجرای مصوبات اجلاسیه های سازمان، كميته‌هاي تخصصي تشكيل مي‌گردند كه به دو گروه کمیته های دائمي و کمیته های موقت تقسيم مي‌شوند؛ مثل كميته‌هاي همكاري اطلاعاتي و فرهنگي و كميته همكاري‌هاي تجاري و اقتصادي و كميته همكاري‌هاي علمي و تكنولوژيك و كميته‌هاي موقت نيز كه به تناسب ضرورت و نياز جهان اسلام تأسيس مي‌شوند مثل كميته اسلامي صلح و كميته ويژه افغانستان.
البته اين سازمان داراي ارگان‌هاي فرعي نيز مي‌باشد كه دولتهای عضو سازمان، عضو اين ارگان‌ها نيز هستند مثل مجمع فقه اسلامي و بانك توسعه اسلامي و مركز اسلامي توسعه تجارت.





منابع:
1- آقايي، داوود؛ سازمان بين‌المللي، تهران، نسل نيكان، 1382، چاپ اوّل، ص 325.
2- موسی زاده، رضا؛ سازمانهای بین المللی، تهران، نشر میزان، 1382، چاپ سوم، ص
3- ضیائی بیگدلی، محمد رضا؛ حقوق بین الملل عمومی، تهران، گنج دانش، 1379، چاپ چهاردهم، ص235.