آیا ولنتاین همان سپندارمزگان است؟

[ساتراپ]

چند سالی است که ۲۵ بهمن (۱۴ فوریه) روز ولنتاین و خرید گل و عروسک ، شکلات و … در کشورمان باب شده است . اکثر جوان ها بدون اطلاع از اینکه اصلا این ولنتاین خوردنی یا پوشیدنی است، فقط می دانند که در این روز باید برای کسانی که دوست دارند هدیه بخرند.

ولنتاین چیست؟
در قرن سوم میلادی که مطابق می شود با اوایل امپراطوری ساسانی در ایران، در روم باستان فرمانروایی بوده است به نام کلودیوس دوم . کلودیوس ، عقاید عجیبی داشت، از جمله اینکه سربازی خوب خواهد جنگید که مجرد باشد؛ از این رو ازدواج را برای سربازان امپراطوری روم قدغن می کند. کلودیوس به قدری بی رحم و فرمانش به اندازه ای قاطع بود که هیچ کس جرات کمک به ازدواج سربازان نداشت. اما کشیشی به نام والنتیوس (ولنتاین)، مخفیانه عقد سربازان رومی را با دختران محبوبشان جاری می کرد. کلودیوس دوم از این جریان خبر دار می شود و دستور می دهد که ولنتاین را به زندان بیاندازند. سرانجام کشیش به جرم جاری کردن عقد عشاق با قلبی عاشق اعدام می شود. بنابراین او را به عنوان فدایی و شهید راه عشق می دانند و از آن زمان نهاد و سمبلی می شود برای عشق.

اما متاسفانه و با کمال تعجب، ایرانیان ِ امروز، با بیش از چهارهزارو پانصد سال تمدن، برگزاری جشنها و مناسبتهای بیگانه را نشانه ی تمدن و فخر می دانند! همه اسم "ولنتاین" را شنیده اند و مراسم آن را مانند سایر بیگانگان بجا می آورند، ولی تا به حال اسم "سپندارمذگان" به گوششان هم نخورده است .

ورود ولنتاین به ایران:

چند سالی بیشتر نیست که “روز والنتاین” و مراسم همراه آن وارد فرهنگ ما شده است. اگر برگردیم و به ۴-۵ سال قبل نگاه کنیم اثری از این مساله در ایران نمی بینیم، هرچند در کشورهای اروپایی و آمریکایی صدها سال است که جشن گرفته میشود.
چند سال اول ورود والنتاین به کشور ما همراه بود با واکنشهای هیجانی خاص تمام چیزهای جدید! از طرز تلفظ کلمه Valentine گرفته تا ماجرای آن سنت ولنتاینی که شهید شد و توصیف هدایایی که ساکنان ممالک آن ور آب در چنین روزی به Love های خود میدهند.

مثل همه چیزهای وارداتی دیگر، چند صباحی بعد، مساله ایرانی سازی قضیه پیش آمد و برخی باستان دوستان عزیز، روزی به نام سپندارمزگان یا اسپندگان را از دل تاریخ بیرون کشیدند و گفتند این همان ولنتاین ایرانی است! و گفتند این روز در 29 بهمن (3 یا 4 روز بعد از 14 فوریه یعنی روز والنتاین نسخه اصلی!) است و به سینه چاکان والنتاین گفتند که سینه ها را 3 روز بعدتر چاک کنید تا ایرانی باشید!
سوالاتی در ابتدا به ذهن می رسند: چرا احیای روز سپندارمزگان و نوشتن در باب آن و ترویج آن و تمام مسائل میهن پرستانه دیگر، بعد از محبوبیت ولنتاین اتفاق افتادند؟ و چرا ناگهان معلوم شد که این روز تنها 3 روز بعد از ولنتاین است؟ و آیا اصلا این سپندارمزگان همان ولنتاین است؟

"سپندارمذگان" چیست؟
در ایران باستان، نه چون رومیان از سه قرن پس از میلاد، که از بیست قرن پیش از میلاد، یعنی حدودا دوهزار سال پیش از تولد ولنتاین، میان آریائیان روزی موسوم به روز عشق (سپندارمذگان یا اسفندارمذگان) بوده است. این روز در تقویم زرتشتی مصادف است با پنجم اسفند ماه و در تقویم جدید ایرانی، که شش ماه اول سال سی و یک روز حساب میشود، شش روز به جلو آمده و دقیقا مصادف میشود با ۲۹ بهمن، یعنی چهار روز پس از روز ولنتاین فرنگی. زرتشیان جشن سپندارمذ (سپندارمذگان – روز زن و روز زمین) را هرساله در پنجم اسفند ماه برگزار میکنند.

در ایران باستان هر ماه را سی روز حساب می‌‌کردند و علاوه بر اینکه ماه ها اسم داشتند، هریک از روزهای ماه نیز یک نام داشتند. به‌عنوان مثال روز اول «روز اهورامزدا»، روز دوم، روز بهمن (سلامت، اندیشه) که نخستین صفت خداوند است، روز سوم اردیبهشت یعنی «بهترین راستی و پاکی» که باز از صفات خداوند است، روز چهارم شهریور یعنی «شاهی و فرمانروایی آرمانی» که خاص خداوند است و روز پنجم «سپندارمذ» بوده است.
"سپندارمذ" لقب ملی زمین است. یعنی گستراننده، مقدس، فروتن. زمین نماد عشق است چون با فروتنی، تواضع و گذشت به همه عشق می‌‌ورزد. زشت و زیبا را به یک چشم می‌‌نگرد و همه را چون مادری در دامان پر مهر خود امان می‌‌دهد. به همین دلیل در فرهنگ ایران باستان "سپندارمذ" را به‌عنوان نماد عشق می‌‌پنداشتند. پسوند "گان" هم به معنی "جشن" است، و در نتیجه "سپندارمذگان" به معنی "جشن سپندارمذ" (جشن روز زن و زمین) است.
در هر ماه، یک بار، نام روز و ماه یکی می‌‌شده است که در همان روز که نامش با نام ماه مقارن می‌‌شد، جشنی ترتیب می‌‌دادند متناسب با نام آن روز و ماه. مثلاً شانزدهمین روز هر ماه "مهر" نام داشت که در ماه مهر، «مهرگان» لقب می‌‌گرفت. همین طور روز پنجم هر ماه "سپندارمذ" یا "اسفندارمذ" نام داشت که در ماه دوازدهم سال که آن هم "اسفندارمذ" نام داشت، جشنی با همین عنوان می‌‌گرفتند.
"سپندارمذگان" جشن زمین و گرامی داشت عشق است که هر دو در کنار هم معنا پیدا می‌‌کردند. در این روز زنان به شوهران خود با محبت هدیه می‌‌دادند. مردان نیز زنان و دختران را بر تخت شاهی نشانده، به آنها هدیه داده و از آنها اطاعت می‌‌کردند. جشن "سپندارمذگان" یا "اسفندگان"، روز گرامیداشت زنان در ایران باستان بوده است.

در باور ایرانى مرد داراى قدرت مردانگى و تفکر و خردورزى بیشترى است، در برابرآن زن نیز داراى مهر ورزى، عشق پاک، پاکدامنى و از خودگذشتگى فراوان ترى است که هریک از این دو به تنهایى راه به جایى نبرده و حتى روند پویایى گیتى را هم به ایستایىمى کشانند. اگر مردان بدنه هواپیماى خوشبختى اند، زنان موتور آن اند که پیکره بىموتور و موتور بى بدنه هیچ کدام به تنهایى به اوج سعادت نمى رسند بلکه ذره اى حرکتو جنبش هم برایشان ناممکن است. اشوزرتشت خوشبختى بشر را وابسته به میزان دانش و خردانسان مى داند نه جنسیت و قومیت و رنگ و نژاد و از دیدگاه وى همه انسان ها _ همهزنان و مردان _ داراى حقوق برابرند. او دختران را در گزینش همسر آزاد شمرده و عشقپاک و دانش نیک را دو معیار اصلى مى داند و خوشبختى همسران جوان را در زندگىزناشویى در این مى داند که هر یک بکوشند تا در راستى از دیگرى پیشى جویند.

ملت ایران از جمله ملت هایی است که زندگی اش با جشن و شادمانی پیوند فراوانی داشته است، به مناسبت های گوناگون جشن می‌‌گرفتند و با سرور و شادمانی روزگار می‌‌گذرانده اند. این جشن ها نشان دهنده فرهنگ، نحوه زندگی، خلق و خوی، فلسفه حیات و کلاً جهان‌بینی ایرانیان باستان است.

آیا سپندارمزگان معادل همان ولنتاین است؟
در تقویمهای باستانی ایرانیان هرکدام از روزهای ماه یک نام داشته اند،مثلا روز اول روز اورمزد،روز دوم روز بهمن بودند و همینطور تا روز سی ام. در هر ماه، یکی از روزها با ماه همنام میشده و آن روز را جشن میگرفته اند، مثلا جشن مهرگان (16مهر) ، آبانگان و…
روز 5 هر ماه هم روز سپنتا ارمیتی یا همان سپندارمز یا اسپند (الهه نگهبان زمین)بوده و در نتیجه 5 اسفند جشن اسپندگان یا سپندارمزگان برگزار میشده. در این روز زنان و دختران تکریم می شدند و لباس نو میپوشیدند و مردان به خانه تکانی می پرداختند.در عین حال زمین و کشاورزان نیز در این روز بزرگداشته می شد و نام دیگر آن روز برزیگران(برزگران) بوده است. اگر مجبور باشیم معادل امروزی برای این جشن باستانی بتراشیم، بهتر است آن را معادل روز زن بدانیم.
آیا روز سپندارمزگان 29 بهمن است؟
همانطور که گفته شد این روز اصولا روز 5 اسفند بوده و همانگونه که سایت اخبار زرتشتیان نیز ذکر کرده است، در سالهای اخیر با دستکاریهایی که انجام شده است، این روز را به 29 بهمن انداخته اند.
جستجو:
متاسفانه در یکی دو سال گذشته این سخن نادرست (سپندارمزگان به جای ولنتاین) در وبلاگستان هم رواج بسیار یافته و بسیاری دوستان بدون تحقیق و مطالعه، مطلب را کپی نموده و در سراسر وب منتشر می کنند. با یک جستجوی مختصر در وب متوجه میشوید که بیشتر مطالب در مورد سپندارمزگان در همین دو سه ساله منتشر و از روی هم کپی شده و محتوای تکراری و بدون سند دارند.به همین دلیل برای تحقیق بیشتر در این مورد استثنائا کتابها و منابع کاغذی توصیه می شوند.
نکته: جالب است که علیرغم فارسی بودن کلمه سپندارمزگان، بسیاری افراد آن را بصورت سپندارمذگان مینویسند، در حالیکه در کلمات فارسی قاعدتا “ذ” نداریم.

کارت پستال منتشر شده در حمایت از تغییر روز عشق
منابع آنلاین:
ویکی پدیا – اسپندگان یا سپندارمزگان
پایگاه پژوهشی آریابوم – جشن سپندارمز
اخبار زرتشتیان – جشن اسفندگان

[snm68]

مرسي .

پيشاپيش سپندارمزگان بر تمامي عاشقان و غير عاشقان مبارك .