-
زمين‌شناسي ساختماني
تغيير شكل هر توده سنگي به خصوصيات فيزيكي سنگ و نحوه دگرگوني توسط دما، فشار و زمان وابسته است كه بررسي آنها مي‌تواند اصولي براي تغيير شكل و ايجاد ساختارهايي چون گسلها،چينها و گنبدهاي نمكي در اختيار قرار دهد. براي مطالعه علمي در خصوص ساختمانهاي پوسته زمين در يك منطقه و يا حتي كل سطح زمين بايد به علومي مانند سنگ شناسي، رسوب شناسي، چينه‌شناسي، زمين ريخت‌شناسي (ژئومورفولوژي)، زمين‌شناسي اقتصادي، فتولوژي و ... آشنايي داشته و مطالعات صحرايي وسيعي در خصوص منطقه مورد مطالعه انجام داد. كه اين بررسي‌ها در چهارچوب علم زمين‌شناسي ساختماني مي‌گنجند. بنابرآنچه گفته شد مي‌توان علم زمين‌شناسي را به صورت علمي كه به بررسي ساختمانهاي پوسته زمين، موقعيت و عوامل پديدآورنده آنها مي‌پردازد تعريف نمود.
ناپيوستگي‌هاي ايجاد شده در رگه‌هاي معدني توسط گسلها، تمركز مواد نفتي و گازي در تاقديسها، رابطه مستقيم جنس زمين با مقاومت و ايمني سدها و ساختمانها و ...، تغيير شكل پوسته توسط نيروهاي عمل‌كننده بر روي زمين و تأثير آن بر سازه‌ها، تعيين سن نسبي لايه‌هاي سنگي با توجه به راندگي‌ها، بر شكستگي‌ها و ... و هزاران مورد ديگر از جمله مواردي هستند كه ارتباط و لزوم زمين شناسي ساختماني را بازندگي روزمره‌ي انسانها نشان مي‌دهند.
زمین شناسی ساختمانی مقدمه ای بر مطالعه رشته کوهها است.
-
مرز صفحات
صفحات تشکیل دهنده سنگ کره بصورت یک توده بهم چسبیده، نسبت به یکدیگر در حال حرکت هستند. با وجود اینکه قسمتهای داخلی صفحات ممکن است متحمل مقداری تغییر شکل گردند، ولی تمام اندرکنشهای اصلی بین صفحات جداگانه، در طول مرز بین آنها اتفاق میافتد. در حقیقت تلاشهای اولیه برای مشخص کردن مرز بین صفحات بر اساس محل وقوع زمین لرزهها بود. صفحات در مرزها سه رفتار کلی نسبت به هم دارند:
-
مزرهای دورشونده
جائی که صفحات در نتیجه بالا آمدن مواد از گوشته از هم دور میشوند و بستر جدیدی در اقیانوسها ساخته میشود. جداشدگی صفحات، غالبا در رشتهکوههای میان اقیانوسی رخ میدهد. شکافهای ایجاد شده در اثر دور شدن صفحات، بلافاصله با سنگهای مذاب که از استنوسفر بالا میآید، پرمیشوند. این مواد گرم، به آرامی سرد شده و بستر جدید اقیانوسی را تشکیل میدهند. این پدیده میلیونها سال بطور مداوم تکرار میشود و بدین ترتیب هزاران کیلومتر مکعب بستر جدید ایجاد میگردد.
این مکانیزم کف اقیانوس آتلانتیک را در 160 میلیون سال گذشته پدید آورده است که به این پدیده "گسترش بستر دریا" اطلاق میشود. سرعت بستر سازی در قسمتهای مختلف متفاوت است. این سرعت از 5/2 سانتیمتر در سال در آتلانتیک شمالی تا 20 سانتیمتر در سال در قسمت شرقی اقیانوس آرام متغیر است. با اینکه بیشترین نرخ بستر سازی در مقیاس تاریخ بشر بسیار کند است، ولی کمترین نرخ تولید سنگکره به اندازه کافی سریع است که در طول 200 میلیون سال گذشته بستر تمام اقیانوسهای زمین را ایجاد کرده باشد. در حقیقت بستر تمام اقیانوسها که تعیین عمر شدهاند از 180 میلیون سال تجاوز نمیکند.
-
مرزهای همگرا
در این نواحی، صفحات به سوی هم حرکت میکنند و در نتیجه پدیده فرونشست پوسته اقیانوسی در گوشته اتفاق میافتد. همگرائی ممکن است در مرز تصادم دو پوسته قارهای نیز اتفاق بیفتد و باعث ایجاد سامانههای کوهستانی گردد.
درحالی که پوسته جدید در رشتهکوههای اقیانوسی اضافه میشوند، سیاره زمین بزرگتر نمیشود و مساحت سطحی آن همواره مقدار ثابتی باقی میماند. برای جادادن به پوسته تازه ایجاد شده، پوسته قدیمی اقیانوسی در طول مرزهای همگرا دوباره به گوشته بازمیگردد. وقتی دو صفحه به هم میرسند، یکی از صفحات به زیر صفحه دیگر خم شده و به زیر آن میلغزد.
حاشیههایی از صفحات که پوسته اقیانوسی در حال اضمهلال است به نام "مناطق فرورانش" شناخته میشوند. در این مناطق صفحه فرورفته درحال حرکت به سمت پایین، وارد محیط با دما و فشار بالا میشود. مقداری از مواد فرو رفته و نیز مقدار بیشتری از استنوسفر که در بالای صفحه فرورفته قرار میگیرد، ذوب شده و به سوی بالا حرکت میکند. بندرت این سنگ مذاب ممکن است که به سطح زمین برسد و انفجارات آتشفشانی را ایجاد نماید. بهرحال بیشتر این مواد مذاب به سطح زمین نمیرسد و در همان عمق جامد شده و به ضخیمتر شدن پوسته میانجامند
-
مرزهای گسل امتداد لغز
مرزهایی که در آنها صفحات بصورت سایشی از کنار هم عبور میکنند و هیچگونه اضمهلالی در مرزها ایجاد نشده و پوسته جدیدی تولید و پوسته قدیمی نابود نمیشود. این گسلها در جهت حرکت صفحات ایجاد شده برای اولین بار در امتداد رشته کوههای اقیانوسی یافت شند. باوجود اینکه بیشتر گسلهای امتدادلغز در طول رشته کوههای اقیانوسی قرار گرفته است، تعدادی نیز در داخل قارهها وجود دارند. دو مثال از این گسلها، گسل سنآندریاس در کالیفرنیا و گسل آلپین در زلاندنو میباشد. در طول گسل سن آندریاس، صفحه "آرام" درحال حرکت به سمت شمال غربی نسبت به صفحه مجاور (صفحه آمریکای شمالی) است. حرکت درطول این مرز ناشناخته نمانده است، چرا که این حرکت باعث ایجاد کرنش در سنگهای دو سمت گسل میگردد و گاه سنگها انرژی ذخیره شده را بصورت زلزلههای بزرگی رها میکنند، مانند زلزله سال 1906 که سان فرانسیسکو را ویران کرد.
-
شناسايي رخدادهاي كوهزايي
ناپيوستگي‌ها : مهمترين وسيله شناسايي كوهزايي ناپيوستگي است كه به دو شكل ناپيوستگي زاويه‌دار و آذرين‌پي شناخته مي‌شود .
فعاليت آذرين همزمان و بعد از يك رخداد : ماگماتيسم قبل از كوهزايي‌هاي آلكالن و همزمان با كوهزايي و تشكيل كمان كالك آلكالن كه از روي تركيب سنگ شناسي قابل شناسايي هستند. ماگماتيسم‌هاي بعد از كوهزايي بيشتر در مرحله برخورد ورقه‌ها در اثر ذوب بخشي پوسته قاره‌اي كه منشاء گوشته ندارد بوجود مي‌آيد و عمدتاً از نوع گرانيت‌هايs است .
فعاليت دگرگوني : عامل حرارت و فشار موجب شكل گيري پديده دگرگوني در سنگها مي‌گردد . دگرگوني چه از نوع حرارتي ، چه از نوع فشار بالا و چه از نوع همبري ( مجاورتي ) همگي نشانگر رخداد كوهزايي است .
تنش : از آنجائيكه كوهزايي همراه با اعمال تنش است ، موجب واتنش در سنگها شده و واتـنـش بصورت عناصر ساختاري در سنگها ظاهر مي‌شود . تحليل عناصر ساختاري در شناسايي روند كوهزايي مهم است .
مجموعه سنگي زمين ساختي : بررسي اين سوال كه آيا توالي يك مجموعه سنگي حفظ شده يا خير مي‌تواند در شناسايي فعاليت كوهزايي مهم باشد
-
مهمترین منابع شن و ماسه برای کارهای ساختمانی و عمرانی
رسوبات آبرفتی جوان مهمترین منابع تامین شن و ماسه ساختمانی‌اند. این رسوبات از یک طرف به دلیل رخنمون وسیعشان در سطح و از طرفی به دلیل ناچیز بودن پیوند ذراتشان به یکدیگر به سادگی قابل بهره‌برداری‌اند. حدود نیمی از سطح کشور ما را رسوبات جوان متعلق به کواترنر با سنی کمتر از 2 میلیون سال پوشانده است. منشا این رسوبات متفاوت است و تنها گروههای بخصوصی از آنها می توانند منبع تامین شن و ماسه ساختمانی باشند. در ادامه مطلب منابع مختلف شن و ماسه را به تفضیل بیان می کنم :
آبرفتهای رودخانه‌ای
پس از اینکه ذرات سنگی بر اثر هوازدگی از سنگ مادر جدا شدند توسط عوامل مختلفی که مهمترین آن آب است به پایین دست حمل می شوند. مقدار و اندازه ذرات حمل شده به انرژی محیط بستگی دارد. جابه‌جایی مواد در رودخانه به یکی از سه صورت محلول ، معلق (لای و رس) یا غلتیدن و جهیدن در بستر جریان (ماسه و شن و ذرات درشت تر) است.
برخورد مداوم دانه‌ها به یکدیگر و بستر رود باعث سایندگی و «گردشدگی» هرچه بیشتر آنها میشود. مقدار گردشدگی عمدتا به جنس ذره و فاصله حمل آن بستگی دارد. افزایش مقدار آب و سرعت جریان دو عامل موثر در بالا بردن ظرفیت حمل رودخانه‌اند. از این رو در هر جا انرژی رود کاهش پیدا کند آنچه را که دیگر قادر به حملش نیست در بستر خود بر جای خواهد گذارد. در چنین شرایطی امتداد ذرات درشت‌تر و بعد به تدریج ذرات ریزتر ته نشین میشوند. در نتیجه ممکن است ذراتی که در یک نقطعه ته‌نشین میشوند یک اندازه بوده و یا از دامنه اندازه‌های متفاوتی برخوردار باشند.
در نواحی کوهستانی حجم مواد راسب شده توسط رودخانه کم و ذرات ، درشت و گوشه دارند. این رسوبات ممکن است از هر نوع سنگ و پا هر درجه مقاومت مکانیکی و خواص ژئوتکنیکی باشند. از طرفی آبرفتهای قسمتهای پایانی رود، به علت انرژی کمی که آب در این نواحی دارد، عمدتا از لای و رس درست شده است. با توجه به نکات فوق بهترین مصالح خرده سنگی را می توان در محدوده میانی یک رودخانه پرآب و پرانرژی جستجو کرد. قسمت اعظم شن و ماسه مصرفی کشورما از منابع آبرفتی بستر رودها تامین میشود. ویژگی دیگر این آبرفتها قابل ترمیم بودن آنهاست، به این نحو که بخشهای استخراج شده در فصل سیلاب توسط رود جایگزین میشود.
وقتی رودخانه‌ای از دره‌ای پرشیب بطور ناگهانی وارد دره‌ای کم شیب یا منطقه‌ای مسطح و یا دشت میشود، بخشی از بار خود را برجای می‌گذارد. گسترش افقی این رسوبات معمولا بهمن و نسبتا کوتاه و به شکل مخروط باز شده‌ای است که راس آن متوجه بالای رود است. رسوبات این مخروطهای آبرفتی که به آن «مخروط افکنه» هم می‌گویند، از راس به سمت قاعده نوعی جورشدگی را نشان میدهند.
رسوباتی که در زمان سیل در دشتهای سیلابی برجای گذارده میشوند، علاوه بر جورشدگی کم و ریزی دانه‌هایشان حاوی مواد آبی حاصل از فرسایش و شستشوی خاکهای نواحی بالا دست‌اند. از اینرو ، اینگونه آبرفتها کمتر جهت تامین شن و ماسه ساختمانی استفاده می شوند و در صورت لزوم نیاز به دانه آرایی و شستشوی فراوان دارند. پهن‌تر شدن بستر رودخانه‌ها در پایین رود که شیب رودخانه کم است، با تشکیل پیچ و خمهایی همراه است که به آنها اصطلاحا «مثانور» گفته میشود.
در طرف محدب بخش خمیده رود، به دلیل سرعت کم ، جریان ، آبرفتهایی گذارده میشود. این رسوبات بیشتر از ماسه ریز و گاه ذرات درشت‌تر‌اند. از آن دسته از رسوبات مثانورها که از گسترش زیاد و مشخصات مناسب برخوردار باشند، میتوان مصالح خرده سنگی ریزدانه ، مخصوصا برای تهیه ملات ، بدست آورد.
رسوبات مخروط واریزه
در دامنه کوهها ذرات و قطعاتی که بر اثر هوازدگی از دیواره کنده می شوند، قبل از هر چیز بر اثر نیروی گرانشی به پایین می‌افتند. دانه‌ها و خرده سنگهایی که به این ترتیب در پایین پرتگاه جمع میشوند پوشش مخروطی یا مدامی از ذرات را درست میکنند. این مواد به دلیل مسافت نسبتا کوتاه جابه‌جایی ، گوشه‌دار بوده و جنس و مقاومتشان وابسته به سنگ مادر است. واریزه‌ها قابلیت تراکم زیادی دارند و باربر خوبی نیستند، لذا بر اثر وزن پی به شدت نشست کرده و ممکن است گسیخته شوند.
رسوبات بادی
این رسوبات معمولا در حد ماسه و ریزتر از آن برده و به اشکال مختلفی از جمله تپه‌های ماسه‌ای (تلماسه) برجای گذارده میشوند. ته‌نشست ذراتی که به صورت معلق در هوا جابه‌جا میشوند رسوبات «لس» را می‌سازند. رسوبات بادی در بخشهای وسیعی از کشور ، از جمله در کویرها و سواحل دریایی مازندران و خلیج فارس و حاشیه برخی از رودها یافت می شود. این رسوبات گرچه از جورشدگی خوب و مقاومت بالایی برخوردارند ولی به دلیل ریزی دانه‌ها مصرف چندانی ندارند.
رسوبات یخچالی
رسوباتی که پس از ذوب شدن یخچالها برجای گذارده میشوند «یخرفت» نامیده میشوند. یخرفتها به دو دسته درهم و مطبق تقسیم میشوند. یخرفتهای درهم به دلیل تنوع مقاومت مکانیکی و اندازه دانه‌هایشان منابع مناسبی برای تامین شن و ماسه ساختمانی نیستند و در صورتی که به ضرورت مورد استفاده قرار گیرند محتاج دانه آرایی و شستشوی مفصل‌اند. رودخانه‌هایی که بر اثر ذوب و عقب نشینی یخچالها تشکیل میشود این یخرفتهای نامنظم را با خود حمل کرده و در بخشهای پایینتر رود برجای می‌گذارند.
رسوبات ساحلی
به مجموعه موادی که بین دو حد جزر و مد دریا ته‌نشین میشوند، رسوبات ساحلی گفته میشود. در این نقاط حرکت متواتر امواج ، ذرات را به سمت ساحل برده و باز می‌گرداند که در نتیجه آن ذرات نامقاوم متلاشی شده و حرکت امواج ، ذرات را به سمت ساحل برده و باز می‌گرداند که در نتیجه آن ذرات نامقاوم متلاشی شده و حرکت امواج ، ذرات ریزتر را از میان ذرات درشت‌تر می‌شوید. در نتیجه این عمل ، رسوبی با جورشدگی ، گرد شدگی و مقاومت مکانیکی خوب برجای میماند. به همین جهت است که سواحل رسوبی اغلب از جنس ماسه شسته شده و اغلب جورند. جنس آبرفتهای ساحلی بیشتر کانیهای مقاومی مثل کوارتز ، فلدسپات ، یا کانیهای سنگین است.
رسوبات فلات قاره
در آخرین عصر یخبندان ، به دلیل تجمع حجم زیادی از آب اقیانوسها به صورت پهنه‌های یخی در نواحی قطبی ، آب دریاها به مراتب پایینتر از سطح فعلی قرار داشت و در نتیجه بخشی از سواحل کم عمق که امروزه فلات قاره نامیده میشود از آب خارج بوده است. رودهایی که در آن زمان از خشکیها به سمت دریاها در جریان بوده‌اند، در بستر خود و در روی فلات قاره کنونی ، آبرفتهای مناسب را برجای گذارده‌اند. امروزه این رسوبات منابع زیردریایی شن و ماسه را می‌سازند.
رسوبات به هم پیوسته
این رسوبات را ، که اغلب قسمتهایی از آنها سخت و سیمان شدهاند، میتوان منابع شن و ماسه ، فسیل نام نهاد. در برخی از نقاط دنیا به دلیل کمبود منابع شن و ماسه طبیعی این نوع منابع نیز مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرند. پیوند سست بین دانه‌ها ، هوازدگی کم ، فقدان سیمان نا مناسب و ضخامت کم مواد روباره از مواردی است که می تواند یک نهشته رسوبی قدیمی را قابل بهره‌بردای نماید.
باطله‌های معدنی
باطله‌ها و پس مانده‌های فرایند پرعیار کردن مواد معدنی ، در برخی موارد می‌تواند به عنوان منبع شن و ماسه بکار آید.
منابع سنگی
در جاهایی که منابع طبیعی شن و ماسه در دسترس نباشد یا اینکه منابع موجود از حداقل مشخصات لازمه بی‌بهره باشند، از سنگ شکسته استفاده میشود. در کاربردهایی که زبری و گوشه‌داری ذرات مورد نظر است، سنگی که بطور مصنوعی شکسته و دانه بندی شده است، بهترین عملکرد را نشان میدهد
geoaria
-
مکانیسم تشکیل حوضه های رسوبی بر اساس تئوری تکتونیک صفحه ای
حوضه های رسوبی روی صفحات زمین و در بیرونی ترین قشر زمین یعنی لیتوسفر قرار دارد.
با حرکت صفحات زمین باعث گسترش جانبی کف اقیلنوس و یا کاهش خشکی ها می باشیم در واقع نیروهای فشاری compressional که حاصل از جریانهای همرفتی در استنوسفر ساختمانهای برجسته و گنبدی شکل را به وجود می آورد. که گاه در اثر افزایش نیروها شکستگی های مختلف در برامدگی های ایجاد شده و ردیف ها(rifts) تشکیل می شوند در صورتی که جدایش صفحات در دو طرف ریف ادامه یابد یک حوضه ریفی اقیانوسی ایجاد خواهد شد دریای سرخ مثال بارزی از این گونه حوضه های ریفی اقیانوسی که بین شمال شرق آفریقا وعربستان است می باشد.
با بهم رسیدن صفحات در اثر نیرو های فشاری دوزون فرورانش ادامه ی نیرهای فشاری باعث می شده که لبه سنگینیک صفحه به زیر صحنه دیگر فرورفته ودر درون گوشته(فاتل) هضم می گردد.وبا ازدیادفرورانش وبه مواظات آن فوران ولکا نسیم ومخلوط شدگی پوسته اقیا نوسی و قاره ای جزایر کمانی --------وحوضه های کوچک به مواظات آنها ایجاد میگردند . مانند ررشته کوه های آند
در طبقه بندی حوضه های رسوبی طبق نظریه و میتوان اقسام زیر را نام برد .
الف- حوضه صفحاات قاره ای پایدار
ب- حوضه های مربوط به محل واگرایی صفحات
ج- حوضه ها در ارطبات با همگرایی صفحات
حوضه های صفحات قاره ای پایدار.
در داخل صفحات اسر فدل پوسته قاره ای پایدار یا کراتون ------ دو نوع حوضه قرار دارند :
1- حوضه های داخلی یا درون کراتونی
فقط در قسمت مرکزی یک قاره تشکیل می گردد.
این نوع حوضه ها از فرو نشستگی یا گور افتادگی در پی سنگ زیرین حاصل شده اند (به این نوع حوضه ها حوضه های فرو شفته می گویند. در اطراف آنها هیچ گفنه ارتفاعاتی وجود ندارد- عامل بوجود آمدن این حوضه ها فرایندهای کنششی می باشد.
مثل حوضه پاریس در فرانسهوحوضه ویلیستون در امریکای مرکزی. 2- حوضه های حاشیه ککراتونی (حوضه های نورلند )
این حوضه ها در حواشی قاره ها تشکیل می گردند.این حوضه ها طی دو مرحله تکا مل می یابند اولین سیکل رسوبی توسط بالا آمدگی در درون پالئو زوئیک متوقف شده اند . و سپس دومین سیکل روسوبی ازجهت دیگر شروع شده است .
به گونهای که نا پیوستگی نا حیه های این دو سیکل را از هم جدا میکند . (فرایند درم رسوبی فرایند فش رشی (کوهزایی) می باشد) این حوضه ها اشکال کشیده وبیضوی هستند و نیم رخ آنها نا متقارن می باشد .
2_ حوضه حا شیه واگرا 1_ حوضه های ریفی :
حوضه های کوچک و کشیده وخطی بوده که ممکن است کم عمق و عمیق بوده است ساختمان هست و گرابن یک نیم رخ نا منظم در آنها ایجاد کرده است از این حوضه های ریفی می توان حوضه سیدت در لیبی وحوضه سو ئز در مصر وگرابن وآیلینیگ در دریای شمال نام برد .
خصو صیت اغلب حوضه های ریفی
1_رسوبات اغلب دریایی وغیر دریایی هستند
2_با توجه به نوع رخساره سنگ آهک یا ماسه سنگ ممکن است به عنوان سنگ مخزن با شند .
3_مخازن به طور بین انگشتی به سنگها ی منسائ تشبیه رخصاره می دهند (فا صله مهاجرت نفت کوتاه است )
4_تلعه های مرکب و تاقویسی در آنها وجود دارد.
5_محدود شدن حوضه به طور مناسب سبب تشکیل تبخیری ها به عنوان پوش سنگ شده است .
6_شیب زمین گرمایی معمولا از حد متوسط بیشتر است.
2-حوضه های کششی جداشیی
طویل و نا متقارن هستند را از یک طرف به منشائ قاره ای متصل می شوند . این حوضه ها در جهان در دو طرف حاشیه اقیا نوس اطلس وهند واقع شده اند .
حوضه های گابن وآنگولا –کابنید ودر ساحل غربی آفریقا
حوضه هیبد نیند در جنوب غرب نیو فلاند.
تمام حوضه های کششی – جدایشی در دوره پرسیق یا در اواخر مزوزوئیک بوجود آمدهاند .
3-حوضه های حاشیه همگرا
1-حوضه های جلو کمانی کوچک و خطی و تراف مانند
2-حوضه های پشت کمانی 2-سن آنها از کرتاسه تا ترشیاری
3-حوضه های غیر کمانی 3-رسوبات نابالغ شامل رس ماسه شیل
4-حوضه های برخوردی 4-به سرعت گسترش می یابند و به سرعت در همگرایی صفحات تخریب می گر دند
5-گسترش تکتو نیکی آنها پیچیده ژریم تکتو نیکی آنها نشاوشی
6-بیشتر حوضه های حاشیه همگرا مر بوط به اقیانوس آرام بوده اند.
حوضه های پشت کمانی
بین قاره و جزایر توسی تشکیل شده اند و رسوبات کم عمق دارند.
حوضه های جلو کمانی بین جزایر توسی و محل قرار دارند. رسوبات مختلف از رسوبات آبرفتی تا مخروطهای دریایی عمیق حوضه های غیر کمانی در طول حاشیه همگرا (توسط گسلهای بلوکی تشکیل می شوند )
مثل حوضه کالیفرنیا- حوضه باکو –
4-حوضه های برخورد )
این حوضه ها که گاه حوضه های بین کوهستانی دیا حوضه های میانی نامیده می شوند .
حوضه های کوچکی که در محل کوچک کمربند هایچین خورده حا شیه ای یعنی در محلی که دو قاره یا دو کوه های ساحل قاره ای که به یکدیگر برخورد کرده اند .
شیب زمین گرمایی در این مناطق زیاد است .
حوضه های بر خوردی همسو بارند کوه های آند در آمریکای جنوبی
حوضه واراکیبو در ونزو ئلا
حوضه پنو نین در مجارستان
حوضه های فروپرچیشبی
درداخل اقیانوسهای کوچک به اندازه های متوسط تا بزرگ تشکیل شده و به صست خطی کشیده و نا متقارن مشاهده میشود.
حوضه ایران - عربستان
این نوع حوضه ها از جمله غنی ترین حوضه های هیدرکربنی می باشند ونیمی از مخازن این را تشکیل میدهند کربنات کم عمق و تخریبی عموما رسوبات این حوضه ها هستند.
قله های این نوع حوضه ها اغلب دارای ساختمان تا قدیسی می باشند در قله های چیفه ای حاصل تغیرات جانبی رخساره ها ردیفها در این مناطق وجود دارد.
6--- دلتاها:
کوچک مدور هستند و نسبت به حجم رسوبات آن به سطح گسترش رسوبات بالا میباشد. این رسوبات از طریق کانل اصلی در قاره ها تا مین می گدند.
رژیم کششی ناشی از تجمع رسوبات باعث توسعه و گسترش ساختارهای رسوبی حاوی قله های نفتی می شوند که به صورت چین های تاقدیسی نمایان می گردند.
-
-
ساخت‌های گنبدی در نتیجه نیروهای قائم كه از پایین به بالا اثر می‌كنند، تشكیل میشوند. از مهمترین آنها گنبدهای نمكی میباشند.
این گنبدها بر اثر ناپایداری ثقلی لایههای با چگالی كمتر(نمك یا سایر مواد تبخیری) كه توسط سنگهای چگال‌تر پوشیده شده است، به وجود میآید. به دلیل وجود مخازن نفتی، منابع سولفیدی پتاس، آهن و نمك دارای ارزش اقتصادی هستند.
● گنبد نمكی شامل سه بخش است
۱) هسته یا بخش مركزی گنبد كه غالبا از نمك است.
۲) بخش احاطه‌كننده هسته كه معمولا از بخش مركزی جوان‌تر است.
۳) پوش‌سنگ یا پوششی كه سطح فوقانی گنبد را می‌پوشاند. بعضی از گنبدها مانند گنبدهای نمكی(كوه نمك) قم در ارتفاعات زنگار(دوچاه) قم، فاقد پوش‌سنگ هستند.
● مراحل تشكیل ساختمان گنبد نمكی
۱) پوشیده‌شدن لایههای نسبتا ضخیم نمك به وسیله یك یا چند لایه رسوبی
۲) تشكیل طبقات با یك شیب ملایم
۳) ایجاد تاقدیس ساده گنبدی شكل همراه با شكستگی ها و گسلها
۴) نفوذ نمك به داخل شكستگیها و تشكیل گنبد.
● منشا تشكیل گنبدهای نمكی
در این مورد نظرات متفاوتی وجود دارد كه ار آن جمله:
۱) عده‌ای عقیده دارند كه نیروهای تكتونیكی عامل اصلی حركت گنبدهای نمكی است و دلیل آن را وجود رابطه تقارنی بین محور چین‌خوردگی‌ها و گنبدهای نمكی می‌دانند.
۲) برخی معتقدند گنبدهای نمكی مستقل از نیروهای تكتونیكی شكل گرفته و علت آنرا اختلاف چگالی بین نمك و رسوبات اطراف آن می‌دانند.
۳) عده‌ای علت اصلی نمك را حركت رو به پایین رسوبات پیرامون توده سنگ می‌دانند. یعنی به نظر آنها اصولا نمك هیچ حركتی ندارد.
● ساخت‌های ایجاد شده پیرامون گنبدهای نمكی
▪ گسلهای عادی با شبكه شعاعی و موازی(این گسلها هیچ روند خاصی نشان نمی‌دهند(
▪ لایه های كج شده بالای گنبدها كه اغلب تشكیل تاقدیس می دهند
▪ گسلش به صورت دسته گسلهای مختلف در جهات متنوع
▪ چین های فشرده و تنگ در داخل گنبدها با سطح محوری عمودی
▪ ناودیس‌های حاشیه‌ای كه اطراف گنبدهای نمكی دیده میشوند.
● ذخیره سازی گاز در گنبدهای نمكی
با وجود فضاهای حفره‌ای در گنبدهای نمكی میتوان گاز طبیعی را در آنها ذخیره كرد. پس از حفر چاه در گنبد‌نمكی و حل نمك از طریق تزریق آب در آن و سپس تخلیه آب نمك، فضای لازم برای ذخیره‌سازی گاز را میتوان ایجاد كرد.
برای این امر، اولاً بایستی لایه نمكی ضخامت كافی داشته و درعمق مناسب قرارگرفته باشد؛ ثانیاً آب كافی برای حل نمك در دسترس باشد.
● گنبدهای نمكی در ایران
در ایران ۳ منطقه جنوب و جنوب‌غربی ایران در كمربندهای چین‌خورده زاگرس، ایران مركزی در ناحیه قم و سمنان، ناحیه مكران و جنوب‌شرق ایران و در شرق كرمان این گنبدها مشاهده شده است.
سن نمك‌های این گنبدها اینفراكامبرین است كه در دوره‌های تریاس و ترسیر صعود كرده‌اند.
آفتاب
تکتونیک و سایزموتکتونیک
برچسب برای این موضوع
مجوز های ارسال و ویرایش
- شما نمی توانید موضوع جدید ارسال کنید
- شما نمی توانید به پست ها پاسخ دهید
- شما نمی توانید فایل پیوست ضمیمه کنید
- شما نمی توانید پست های خود را ویرایش کنید
-
قوانین انجمن
پاسخ با نقل قول
